tutaj

Katowice, dnia 11 maja 2011 roku.
Panie i Panowie Posłowie
Członkowie Podkomisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia
projektu ustawy o licencjach prawniczych i świadczeniu
usług prawniczych (druk nr 680) - SPC18N
Szanowni Państwo,
w załączeniu uprzejmie przedkładam poprawki do aktualnej wersji projektu
procedowanych wspólnie ustaw.
Poprawki mają na celu wprowadzenie profesjonalnej, pełnoprawnej i
wolnorynkowej
konkurencji
dla
korporacji
prawniczych
i
tym
samym
wykreowanie wolnego rynku usług prawniczych.
Obecnie
na
rynku
usług
prawniczych
nie
działają
mechanizmy
wolnorynkowej konkurencji. Konkurencja to proces, w którym podmioty
rynkowe współzawodniczą ze sobą w zawieraniu transakcji rynkowych, czyli w
zdobywaniu klientów. Na rynku usług prawniczych w pełnym zakresie działają
podmioty przymusowo zrzeszone w korporacji adwokatów lub radców.
Podmioty, które obowiązują korporacyjne przepisy, tzw. Kodeksy etyki. Zgodnie
z art. 34 kodeksu etyki zawodowej radcy prawnego, radcy prawnemu nie wolno
podejmować czynności zmierzających do pozbawienia innego radcy prawnego
zatrudnienia lub do utraty klienta. Podobnie w przypadku adwokatów: zgodnie z
par. 34 zasad etyki przed udzieleniem pomocy prawnej adwokat powinien
upewnić się, czy w tej sprawie klient nie korzysta już z pomocy prawnej innego
adwokata, a jeśli tak, to bez wiedzy i zgody tegoż adwokata nie może udzielić
pomocy prawnej ani też brać udziału w sprawie łącznie z nim. Podobnie członków
korporacji obowiązuje zakaz reklamy. Naruszenie wymienionych przepisów
Stowarzyszenie Doradców Prawnych w Warszawie
Biuro: 40-425 Katowice, ul. Zofii Nałkowskiej 10, tel/fax: (32) 2554 682
e-mail: [email protected], www.doradcyprawni.co
NIP 525 23 82 268, REGON 140 704 215, KRS 0000262726
konto: Bank Polska Kasa Opieki S.A. numer 27 1240 1037 1111 0010 1876 5880
może powodować wyrzucenie z korporacji i tym samym zawodową śmierć.
Wynika z tego, że już na wstępie swojej działalności osoba, która zostaje
członkiem korporacji nie może podejmować działań, które pozwolą jej wykazać
swoją wyższością nad rynkowym konkurentem, albowiem może pozbawić to
kolegę po fachu źródła utrzymania1. Tym samym nawet lawinowy wzrost
liczby członków korporacji – a to adwokatów lub radców – nie spowoduje
tożsamego wzrostu konkurencji i nie zmieni złej istniejącej sytuacji. Zasadny
jest wniosek, iż pomiędzy osobami zrzeszonymi w korporacji zawodowej
nie działają mechanizmy konkurencji w jej gospodarczym znaczeniu. Tym
samym rynek usług prawniczych nie jest ekonomicznie rynkiem „wolnym”.
Jak słusznie zauważyli autorzy procedowanych projektów bardzo złą sytuację
na
rynku
usług
prawniczych
można
zmienić
jedynie
poprzez
wprowadzenie profesjonalnej i pełnoprawnej konkurencji. Załączone
poprawki temu celowi służą.
Zwracam się do Pań i Panów posłów z prośbą o wniesienie załączonych
poprawek do prac podkomisji w trybie przewidzianym w Regulaminie Sejmu.
Tomasz Bujak
Prezes zarządu SDP
1
Tak też: negatywna opinia do obecnego kształtu projektu stowarzyszenia Fair Play, w
której szerzej rozwinięto systemowy i ekonomiczny wątek proponowanych rozwiązań i
kierunków zmian.
2
PROPONOWANE POPRAWKI
do projektu ustawy o państwowych egzaminach prawniczych
(druk 3351 rozpatrywany wspólnie z drukiem 680)
według stanu projektu na dzień 14 lutego 2011 roku.
1.
Użyty w przepisach projektu zwrot „podstawowe czynności prawnicze”
zastępuję się zwrotem „czynności prawnicze” w odpowiedniej formie.
Uzasadnienie.
Projekt nie wprowadza innych niż „podstawowe” czynności prawniczych. Inne
obowiązujące ustawy nie posługują się tym terminem. Dookreślanie zwrotu
„czynności prawnicze” mianem „podstawowe” jest zupełnie zbędne. Wpływa
także na wydłużenie tekstu aktu prawnego bez żadnego uzasadnienia, co jest
sprzeczne z zasadami techniki legislacji.
2.
Art. 47 ust. 1 pkt 3 brzmienie:
„3) zastępstwo przed sądami i trybunałami”.
Uzasadnienie.
Poprawka wynika z przyjęcia założenia, iż doradca prawny, który zda egzamin
prawniczy II stopnia nie będzie musiał przystąpić do korporacji a będzie zyskiwał
uprawnienia do wykonywania czynności prawniczych tożsame z adwokackimi.
Należy zauważyć, iż składany egzamin II stopnia będzie identyczny z egzaminami
uprawniającymi do wykonywania zawodu adwokata.
Kolejnym argumentem przemawiającym za takim rozwiązaniem jest fakt, iż wielu
prawników decydując się na karierę w zawodzie doradcy nie godzą się z góry na
jej zakończenie w korporacji. Inna sytuacja jest w przypadku osób
rozpoczynających aplikację korporacyjną. Doradca prawny w związku z rozwojem
zawodowym może zdecydować się na zdanie egzaminu II stopnia. Wówczas aby
formalnie nabyć uprawnienia tożsame z adwokackimi musiałby zapisać się do
korporacji, co narusza konstytucyjną wolność zrzeszania się. Podobna sytuacja
ma miejsce w przypadku, gdy wieloletni sędzia lub prokurator rezygnuje z
urzędu. Obowiązujące prawo traktuje go na równi z osobą która nie ukończyła
nawet studiów prawniczych. Aby uniknąć zawodowej śmierci musi przystąpić do
korporacji. Jest to niebezpieczne zjawisko zwłaszcza gdy chodzi o osoby które
podjęły już decyzję o przejściu do innego zawodu, wszczęły stosowne procedury
wpisowe w korporacji, lecz nadal piastują urząd sędziego lub prokuratora. Jeżeli
dostrzeże się, iż korporacje stanowią osoby o zazwyczaj odmiennych interesach
procesowych sytuacja nie należy do pożądanych. Może wpływać na ograniczenie
niezależności osób piastujących urząd sędziego lub prokuratora i w
demokratycznym państwie prawa nie powinna mieć miejsca.
3
Ponadto, w dalszych poprawkach określono zasady deontologii wykonywania
zawodu doradcy prawnego i odpowiedzialność dyscyplinarną doradców. W
związku z tym trudno dopatrzeć się racjonalnych argumentów przemawiających
za brakiem alternatywy (korporacja <–> wolnorynkowy doradca prawny) dla
osób które zaliczą taki egzamin.
Argumentem „za” jest także powstanie w ten sposób wolnorynkowej
konkurencji dla korporacji prawniczych. Konkurencja – co wynika z zasad
ekonomii – wpłynie na urynkowienie cen usług prawniczych i wzrost ich jakości.
Z badań niezależnych organizacji wynika, iż ceny usług prawników
niezrzeszonych w korporacjach są od 2 – 6 razy niższe aniżeli identyczne
usługi prawników zrzeszonych w korporacjach. Badania nie wykazały także, aby
jakość usług prawników z korporacji była wyższa aniżeli tych drugich. Fakt ten
wpłynie z pewnością na zwiększenie dostępności usług prawniczych dla Polaków.
Dziś tylko 1,5 proc. występuje w sądzie z pomocą adwokata. Aż 82 proc. Polaków
nie wie, iż od wyroku przysługuje apelacja. Tak niska świadomość i zawiłe
sformalizowane procedury sprawiają, iż wielu Polaków szkodzi sobie samodzielnie
występując w sądach. Proponowana zmiana może tą sytuację znacznie poprawić.
3.
Art. 48 otrzymuje brzmienie:
„Art. 48. 1. Do wykonywania czynności prawniczych uprawniona jest osoba,
która uzyskała wpis na listę doradców prawnych, zwana dalej „doradcą
prawnym”. Tytuł „doradca prawny” podlega ochronie prawnej.
2. Wpis na listę doradców prawnych może uzyskać osoba, która:
1) ukończyła wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskała tytuł
magistra prawa lub ukończyła zagraniczne studia prawnicze uznane w
Rzeczypospolitej Polskiej;
2) ma pełną zdolność do czynności prawnych;
3)
korzysta z pełni praw publicznych;
4) nie była prawomocnie skazana za umyślnie popełnione przestępstwo ścigane z
oskarżenia publicznego lub umyślnie popełnione przestępstwo skarbowe.”
3. Doradca prawny, który nie uzyskał pozytywnego wyniku egzaminu II stopnia
w zakresie pełnym lub profilowanym ze specjalizacją adwokacko – radcowską,
nie może wykonywać czynności prawniczych, o których mowa w art. 47 ust. 1
pkt 3, za wyjątkiem:
a) zastępowania adwokata, radcy prawnego lub doradcy prawnego przed sądami
i trybunałami,
b) zastępstwa przed sądami powszechnymi w sprawach należących w I instancji
do właściwości rzeczowej sądów rejonowych oraz przed wojewódzkimi sądami
administracyjnymi;
c)
zastępstwa
przedsiębiorców,
organizacji
pozarządowych,
organów
administracji publicznej przed sądami powszechnymi.
4. Wymogu, o którym mowa w ust. 3, nie stosuje się do doradców prawnych
spełniających wymagania określone w art. 30 ust. 1 pkt 2.
Uzasadnienie
4
Treść przepisu jest zgodna z zaleceniami Trybunału Konstytucyjnego, zawartymi
w uzasadnieniu wyroku w sprawie K 6/06. TK wskazał, iż osoby legitymujące się
jedynie dyplomem magistra prawa (bez żadnych aplikacji) powinny móc
wykonywać zawód prawnika. Na zawód ten składa się doradztwo prawne, tj.
udzielanie porad, sporządzanie opinii, sporządzanie projektów aktów prawnych i
pism procesowych (patrz: wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 listopada
2003 r. w sprawie o sygnaturze SK 22/02). W wyroku w sprawie K 6/06 TK
podkreślił, iż w zakres czynności zawodowych takich osób (bez aplikacji)
powinny wchodzić także inne czynności „o mniej złożonym charakterze”.
W związku z tym – zgodnie z powszechnie przyjętym w polskim systemie
prawnym podziałem spraw według właściwości rzeczowej sądów – proponuje
się, aby doradcy prawni mogli samodzielnie występować w sprawach należących
do właściwości rzeczowej sądów rejonowych. Są to sprawy z natury rzeczy
mniej złożone (skomplikowane) aniżeli sprawy przekazane do właściwości
rzeczowej sądów okręgowych. Odpowiednikiem sądów rejonowych w
postępowaniu sądowoadministracyjnym są wojewódzkie sądy administracyjne.
Proponuje się więc, aby przed tymi sądami doradcy prawni również mogli
występować.
W odniesieniu do pozostałych spraw (bardziej złożonych) proponuje się, aby
doradcy prawni mogli występować jeżeli zastępują adwokata, radcę prawnego
lub doradcę prawnego. Pozwoli to na zdobywanie praktyki również w bardziej
skomplikowanych sprawach niezbędnej do zaliczenia egzaminu II stopnia.
Zwolnienie przewidziane w ust. 3 jest konsekwencją przyjętego w projekcie
modelu egzaminu II stopnia. Osoby wymienione składały tożsamy państwowy
egzamin praktyczny który kończył aplikację. Nie ma żadnych racjonalnych
powodów do powtarzania takiego egzaminu ani do kwestionowania jego wyniku.
4.
Art. 49 otrzymuje brzmienie:
Art. 49. 1. Doradca prawny zobowiązany jest do wykonywania czynności
prawniczych zgodnie z przepisami prawa i wiedzą prawniczą oraz podejmowania
wszelkich czynności, jakie w granicach prawa i zawartej umowy mogą być
podjęte w interesie podmiotu, na rzecz którego je wykonuje.
2. Doradca prawny obowiązany jest zachować w tajemnicy wszystko, o czym
dowiedział się w związku z wykonywaniem czynności prawniczych. Obowiązek
zachowania tajemnicy nie może być ograniczony w czasie.
3. Doradcę nie można zwolnić od obowiązku zachowania tajemnicy co do faktów,
o których dowiedział się podczas wykonywania czynności prawniczych.
4. Doradca prawny przy wykonywaniu czynności prawniczych korzysta z ochrony
prawnej podobnie jak sędzia i prokurator.
5. Doradca prawny ma obowiązek powstrzymać się od działania, gdyby ujawnił
się konflikt interesów podmiotów na rzecz których wykonuje czynności prawnicze
albo mógłby zostać naruszony obowiązek, o którym mowa w ust. 2.
5. Doradca prawny podczas wykonywania czynności prawniczych korzysta z
wolności słowa i pisma w granicach określonych przepisami prawa i rzeczową
potrzebą. Nadużycie tej wolności, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego
5
zniewagę lub zniesławienie strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora,
świadka, biegłego lub tłumacza, nie podlega ściganiu.
6. Doradca prawny odpowiada dyscyplinarnie za oczywistą i rażącą obrazę
przepisów prawa. Do odpowiedzialności dyscyplinarnej doradców prawnych
stosuje się odpowiednio art. 108 – 133 ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku Prawo o
ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2001 r. Nr 98, poz. 1070).
Uzasadnienie.
Przepis normuje kwestie wykonywania zawodu doradcy prawnego i
odpowiedzialności
dyscyplinarnej.
Jest
bardzo
zbliżony
do
regulacji
obowiązujących adwokatów i radców prawnych. Uwzględnia specyfikę zawodu
doradcy prawnego i jego konstytucyjne podstawy (art. 65 i 31 ust. 3
Konstytucji).
5.
W art. 50 wyrazy „osoba wykonująca podstawowe czynności prawnicze”
zastępuje się „doradca prawny” w odpowiedniej formie.
6.
Art. 51 - 57 otrzymuje brzmienie:
Art. 51. 1. Wpis na listę doradców prawnych, prowadzenie i udostępnianie listy
oraz wydawanie zaświadczeń potwierdzających wpis na listę doradców prawnych
należą do prezesa sądu apelacyjnego, właściwego ze względu na miejsce złożenia
wniosku o wpis.
2. Prezes sądu apelacyjnego dokonuje wpisu na listę doradców prawnych w
terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku przez zainteresowanego.
3. Do wniosku należy dołączyć:
1) oświadczenie o spełnianiu wymagań, o których mowa w art. 48 ust. 2 pkt 1,
2) dokument potwierdzający zawarcie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności
cywilnej, o którym mowa w art. 50 ust. 1;
3) informację o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego opatrzoną datą nie
wcześniejszą niż miesiąc przed dniem złożenia wniosku;
4) oświadczenie o spełnianiu warunków, o których mowa w art. 48 ust. 2 pkt 2 i
3.
4. Oświadczenie o spełnianiu warunków, o których mowa w art. 48 ust. 2 pkt 2 i
3, a także oświadczenie o spełnianiu wymagań, o których mowa w art. 48 ust. 2
pkt 1 lub ust. 3, składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe
zeznania, po uprzednim pouczeniu o tej odpowiedzialności, zgodnie z art. 233
ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny.
5. Jeżeli wniosek nie spełnia wymagań formalnych określonych w ust. 3, prezes
sądu apelacyjnego wzywa kandydata do usunięcia braków w terminie 7 dni od
daty doręczenia wezwania. W przypadku nieusunięcia braków w wyznaczonym
terminie wniosek pozostawia się bez rozpoznania.
6
6. Po dokonaniu wpisu prezes sądu apelacyjnego wydaje kartę doradcy
prawnego. Kartę doradcy prawnego wydaje się na okres obowiązywania umowy
ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, jednak na okres nie dłuższy niż 2 lata.
7. Karta doradcy prawnego zawiera imię i nazwisko, datę wpisu na listę doradców
prawnych, informację o spełnieniu wymogu, o którym mowa w art. 48 ust. 3,
datę upływu okresu ważności tej karty oraz zdjęcie.
8. Kolejną kartę doradcy prawnego prezes sądu apelacyjnego wydaje na wniosek
doradcy prawnego, w terminie 5 dni od dnia złożenia wniosku. Przepisy ust. 3 pkt
2-4, ust. 4 i 5 stosuje się odpowiednio.
9. Przepisy ust. 2 – 6 i art. 53 ust. 2 stosuje się odpowiednio w przypadku
złożenia przez doradcę prawnego wniosku o zamieszczenie informacji o
spełnieniu wymogu, o którym mowa w art. 48 ust. 3.
Art. 52. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, wzór wniosku
o wpis na listę doradców prawnych, wniosku o zamieszczenie informacji o
spełnieniu wymogu, o którym mowa w art. 48 ust. 3, karty doradcy prawnego,
wzór wniosku o wydanie kolejnej karty doradcy prawnego, mając na uwadze, że
karta doradcy prawnego będzie dokumentem potwierdzającym uprawnienie do
wykonywania czynności prawniczych.
Art. 53. 1. Prezes sądu apelacyjnego odmawia, w drodze decyzji, wpisu na listę
doradców prawnych, jeżeli zainteresowany nie spełnia wymagań, o których
mowa w art. 48 ust. 2.
2. Prezes sądu apelacyjnego odmawia, w drodze decyzji, wpisania informacji o
spełnieniu wymogu, o którym mowa w art. 48 ust. 3, jeżeli zainteresowany nie
spełnia tego wymogu.
Art. 54. Doradca prawny obowiązany jest zawiadomić prezesa sądu apelacyjnego
o zaprzestaniu spełniania warunków, o których mowa w art. 48 ust. 2 pkt 2-4
oraz o zaprzestaniu podlegania ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej w
terminie 14 dni od dnia zaistnienia tych zmian.
Art. 55. Prezes sądu apelacyjnego skreśla, w drodze decyzji, doradcę prawnego z
listy doradców prawnych, w przypadku:
1)
złożenia oświadczenia doradcy prawnego o zaprzestaniu wykonywania
podstawowych czynności prawniczych;
2) złożenia niezgodnego z prawdą oświadczenia o:
a) spełnianiu warunków, o których mowa w art. 48 ust. 2 pkt 2 i 3,
b) spełnianiu wymagań, o których mowa w art. 48 ust. 2 pkt 1 i ust. 3,
3) zaprzestania spełniania przynajmniej jednego z warunków określonych w art.
48 ust. 2 pkt 2-4.
Art. 56. Od decyzji, o których mowa w art. 53 i 55, stronie służy skarga do sądu
administracyjnego.
Art. 57. 1. Lista doradców prawnych jest publikowana w Biuletynie Informacji
Publicznej na stronach podmiotowych właściwego sądu apelacyjnego.
2. Lista, o której mowa w ust. 1, zawiera imiona i nazwiska doradców prawnych,
datę wpisu na listę, informację o spełnieniu wymogu, o którym mowa w art. 48
ust. 3 oraz datę upływu okresu ważności karty doradcy prawnego. Dane zawarte
na liście stanowią informację publiczną.
7
Uzasadnienie.
Przepisy techniczne związane z wprowadzeniem zawodu „doradcy prawnego”.
Określają podmioty prowadzące listy i procedurę wpisu na listę.
W projekcie ustawy zastrzeżony został tytułu zawodowy „doradcy prawnego”, w
związku z czym tytułem tym nie będą mogły posługiwać się np. osoby
świadczące usługi prawnicze na podstawie ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o
swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095, Nr 127,
poz. 880 i Nr 180, poz. 1280), które nie spełniły kryteriów wynikających z
niniejszej ustawy. Zastrzeżenie tego tytułu ma na celu wyodrębnienie spośród
osób świadczących usługi prawnicze tzw. „kwalifikowanych doradców”, tzn.
takich, których wiedza została zweryfikowana. Zastrzeżenie, że tytułem będą
mogły posługiwać się wyłącznie osoby, których wiedza i umiejętności zostały
zweryfikowane egzaminem ma istotne znaczenie dla potencjalnych klientów, dla
których stanie się czytelne, z czyich usług korzystają. Ustawowe zastrzeżenie
używania tytułu doradcy prawnego spowoduje, że każdy kto będzie używał tytułu
doradcy prawnego, nie spełniając warunków koniecznych do jego używania,
będzie podlegał odpowiedzialności karnej wynikającej z obowiązujących
przepisów (art. 61 ust. 1 k.w.).
Dodatkowo w projekcie wprowadzono wymóg wpisu na listę doradców prawnych.
Lista będzie prowadzona przez prezesa sądu apelacyjnego, który będzie również
wydawał karty doradcy prawnego na okres ważności do 2 lat, jednak nie dłużej
niż czas obowiązywania umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej.
Prezes sądu apelacyjnego będzie mógł odmówić wpisu lub skreślić doradcę
prawnego z listy, w przypadku zajścia przesłanek przewidzianych w ustawie.
Lista doradców prawnych będzie publikowana w Biuletynie Informacji Publicznej,
a dane w niej zawarte będą stanowiły informację publiczną.
Projekt
wprowadza
także
wymóg
obowiązkowego
ubezpieczenia
odpowiedzialności
cywilnej
za
szkody
wyrządzone
przy
świadczeniu
podstawowych czynności prawniczych dla doradców prawnych. Taki przepis
zakwalifikuje obowiązkowe ubezpieczenia doradców prawnych do ubezpieczeń
obowiązkowych w rozumieniu ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach
obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze
Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152, ze zm.).
8