Szkolny Program Profilaktyki - Szkoła Podstawowa Nr 2 w Łańcucie

Transkrypt

Szkolny
Program Profilaktyki
Profilaktyka jest chronieniem człowieka
w rozwoju przed zagrożeniami
i reagowaniem na nie.
Jej celem jest ochrona dziecka, ucznia
przed wszelkimi zakłóceniami rozwoju.
wrzesień 2013
Profilaktyka
w naszej szkole
I.
Opis działań związanych z aktualizacją Szkolnego Programu Profilaktyki
w 2013 roku.
3
II.
Cele Programu Profilaktyki realizowanego w naszej szkole
3
III.
Treści i działania o charakterze profilaktycznym podejmowane w naszej
szkole skierowane do uczniów nauczycieli i rodziców.
4
Charakterystyka środowiska szkolnego.
5
Analiza zasobów
7
IV.
Diagnoza problemów. Wybór problemu priorytetowego
8
V.
Procedury postępowania i interwencji w sytuacjach kryzysowych
17
VI.
Adresy organizacji i instytucji do których można zwrócić się o pomoc
32
VII.
Zadania do realizacji w roku szkolnym 2013/2014
37
2
I.
Opis działań związanych z aktualizacją Szkolnego Programu
Profilaktyki w 2013 roku
Na przełomie sierpnia i września 2013 r. zespół w składzie: Elżbieta Tomala, Paweł
Gołofit, Ryszarda Wierzbińska, Lucyna Orłoś, Małgorzata Szpunar, s. A. Turko dokonał
przeglądu Szkolnego Programu Profilaktyki, wersji z 2010 r.
Przedmiotem aktualizacji było między innymi:
 przeanalizowanie celów Programu Profilaktyki
 dostosowanie programu do obecnie obowiązujących aktów prawnych regulujących
działania profilaktyczne
 przystosowanie treści programu do aktualnej sytuacji naszej szkoły (charakterystyka
szkoły)
 dostosowanie treści programu do obowiązującej podstawy programowej
 poszerzenie listy procedur postępowania i interwencji w sytuacjach kryzysowych
 uaktualnienie adresów organizacji i instytucji, do których można zwrócić się o pomoc
 przeprowadzenie diagnozy stanu poczucia bezpieczeństwa wśród uczniów klas II-VI
oraz zagrożeń z jakimi spotykają się uczniowie na terenie szkoły
 uwzględnienie wniosków z badań przy opracowywaniu zadań na bieżący rok szkolny
 uwzględnienie strategii edukacyjnej przy planowaniu zadań do realizacji w bieżącym
roku szkolnym
opracowanie
Elżbieta Tomala
II.
Szkolny Program Profilaktyki jest całościową strategią mającą na celu rzeczywistą
ochronę naszych uczniów i doskonalenie ich środowiska. Działania te zmierzają w kierunku
osiągnięcia następujących celów profilaktycznych:




Promowanie zdrowego stylu życia
Opóźnienie wieku inicjacji zachowań ryzykownych
Wzmacnianie czynników chroniących
Osłabianie czynników ryzyka
Diagnoza problemów na podstawie wyników badań ankietowych w naszym środowisku
szkolnym oraz analiza zasobów pozwoliły zidentyfikować szczegółowe cele Szkolnego
Programu Profilaktyki w naszej szkole:




Przeciwdziałanie agresji fizycznej i słownej
Ograniczanie zachowań agresywnych
Wzmacnianie pozytywnych wzorców zachowań
Konsekwentne działania nauczycieli w przypadku
nieprzestrzegania zasad
opracowanie
Elżbieta Tomala
3
III.
Treści i działania o charakterze profilaktycznym podejmowane
w naszej szkole skierowane do uczniów, nauczycieli i rodziców
Opracowując obecną wersję programu profilaktyki przeanalizowano Podstawę
programową kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych. Przeanalizowano Podstawę
Programową dla I i II etapu edukacyjnego, Statut Szkoły, Program Wychowawczy,
Wewnątrzszkolne Zasady Oceniania. Sporządzono charakterystykę środowiska szkolnego,
dokonano analizy zasobów oraz kompleksowej diagnozy problemu.
Podstawa programowa
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych umożliwia
kształcenie ogólne tworzące fundament wykształcenia. Szkoła ma łagodnie wprowadzić
uczniów w świat wiedzy, dbając o ich harmonijny rozwój intelektualny, etyczny, emocjonalny,
społeczny i fizyczny.
Jednym z celów kształcenia ogólnego jest kształtowanie wśród uczniów postaw
warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie.
Wśród wielu umiejętności zdobywanych przez ucznia w trakcie kształcenia ogólnego
w szkole podstawowej znajdują się:
 umiejętność komunikowania się w języku ojczystym i obcym,
 umiejętność pracy zespołowej,
 umiejętność uczenia się jako sposób zaspokajania naturalnej ciekawości świata,
odkrywania swoich zainteresowań i przygotowania do dalszej edukacji,
Jednym z ważniejszych zadań szkoły podstawowej jest przygotowanie uczniów do
życia w społeczeństwie informacyjnym. Inne zadanie to edukacja medialna, czyli wychowanie
uczniów do właściwego odbioru i wykorzystania mediów. Kolejne zadanie to edukacja
zdrowotna, której celem jest kształtowanie u uczniów nawyku dbałości o zdrowie własne
i innych ludzi oraz umiejętności tworzenia środowiska sprzyjającemu zdrowiu.
W procesie kształcenia ogólnego szkoła podstawowa kształtuje u uczniów postawy sprzyjające
ich dalszemu rozwojowi indywidualnemu i społecznemu, takie jak: uczciwość, wiarygodność,
odpowiedzialność, wytrwałość, poczucie własnej wartości, szacunek dla innych ludzi,
ciekawość poznawcza, kreatywność, przedsiębiorczość, kultura osobista, gotowość do
uczestnictwa w kulturze, podejmowania inicjatyw oraz pracy zespołowej, poszanowania dla
innych kultur i tradycji. Szkoła podejmuje odpowiednie kroki w celu zapobiegania wszelkiej
dyskryminacji.
Wszystkie wskazane powyżej aspekty
analizowanej Podstawy programowej
kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych wskazują na zawarte w niej wartości
profilaktyczne.
opracowanie
Ryszarda Wierzbińska
Elżbieta Tomala
4
Charakterystyka środowiska szkolnego
Szkoła Podstawowa Nr 2 im. ks. Jana Twardowskiego w Łańcucie jest szkołą publiczną,
prowadzoną przez Gminę – Miasto Łańcut.
Budynek Szkoły Podstawowej Nr 2 im. ks. Jana Twardowskiego usytuowany jest przy
ul. Kościuszki 17 w Łańcucie, na działce nr 3407. W bliskim sąsiedztwie Szkoły znajdują się
Muzeum- Zamek w Łańcucie otoczony zabytkowym parkiem, Miejski Dom Kultury, Miejska
Biblioteka Publiczna, przystanek autobusowy oraz osiedla mieszkaniowe.
Dobra baza lokalowa Szkoły, którą stanowi obszerny budynek wraz z przynależnym
rozległym terenem zielonym zapewnia dogodne warunki pracy i nauki. Szkoła dysponuje
trzema utwardzonymi boiskami na świeżym powietrzu: do piłki nożnej, koszykówki oraz
siatkówki, przygotowanym stanowiskiem do skoków w dal, a także nowoczesnym placem
zabaw dla młodszych dzieci. Ponadto, w ciepłe dni dzieci w czasie przerw mogą bawić się na
zewnątrz budynku, korzystając z szerokiego chodnika oraz zadbanego trawnika.
Budynek Szkoły jest rozległy i bezpieczny, korytarze są szerokie i dobrze oświetlone.
W celu poprawy estetyki i bezpieczeństwa uczniów przeprowadzane są remonty takie jak:
malowanie klasopracowni, układanie paneli i płytek podłogowych. W roku szkolnym
2013/2014 rozpoczęto prace remontowe związane z termomodernizacją obiektu. Praca i nauka
odbywa się w trybie jednozmianowym. W Szkole znajduje się:
- 28 sal lekcyjnych, w tym: 13 pracowni do edukacji wczesnoszkolnej, 13 pracowni
przedmiotowych oraz 2 sale komputerowe,
- hala sportowa, średnia sala gimnastyczna, 2 sale do gimnastyki korekcyjnej oraz siłownia,
- gabinet higieny szkolnej,
- gabinet pedagoga szkolnego,
- gabinet psychologa,
- pracownia logopedyczna,
- kącik rodzica,
- biblioteka szkolna wraz z centrum informacji multimedialnej,
- 3 sale przeznaczone na świetlicę szkolną,
- jadalnia oraz kuchnia,
- szatnie,
- sklepik,
a także inne pomieszczenia służące do obsługi gospodarczo - administracyjnej Szkoły.
W Szkole Podstawowej Nr 2 im. ks. Jana Twardowskiego zatrudnionych jest 52
nauczycieli posiadających wymagane kwalifikacje zawodowe i bardzo dobre przygotowanie do
pracy z dziećmi oraz 5 pracowników administracyjnych i 11 pracowników obsługi
gospodarczej.
W obecnym roku szkolnym 2013/2014 w Szkole uczy się 560 uczniów (w tym 417
z własnego obwodu oraz 143 spoza obwodu), w 25 oddziałach. 281 dzieci uczęszcza do klas IIII (13 oddziałów), 279 to uczniowie klas IV-VI (12 oddziałów, w tym 3 klasy sportowe oraz 3
klasy pływackie).
Szkoła wyposażona jest w sprzęt dydaktyczny, taki jak: komputery, odtwarzacze DVD
i CD, telewizory, projektory multimedialne, ekrany i mikroskopy. Posiada szereg pomocy
dydaktycznych jak np. mapy, plansze, modele, gry dydaktyczne, filmy edukacyjne, sprzęt
sportowy.
5
Po zajęciach szkolnych młodsze dzieci mogą przebywać w świetlicy, która otacza
opieką 34% dzieci naszej Szkoły. Ponad połowa uczniów korzysta z obiadów.
Uczniowie Szkoły wywodzą się z rodzin o różnym statusie społecznym i materialnym.
Większość dzieci uczęszczających do Szkoły wychowuje się w rodzinach pełnych,
mogących samodzielnie zaspokoić potrzeby emocjonalne i materialne dzieci. Rodziny te
przekazują dzieciom właściwe wzorce społeczne, oparte na poszanowaniu ogólnie przyjętych
norm i wartości. Często są to rodziny wielopokoleniowe, w których istnieje silna więź
emocjonalna, a dzieci motywowane są do systematycznej nauki, rozwoju osobowości
i zainteresowań. Dzieci te mają należycie ukształtowane poczucie własnej wartości
i wrażliwość społeczną. Dobra sytuacja materialna tych rodzin sprzyja właściwemu
zaopatrzeniu dzieci w niezbędne podręczniki, przybory szkolne oraz pozwala na udział
w dodatkowych zajęciach pozalekcyjnych i pozaszkolnych.
Niestety część uczniów Szkoły wychowuje się w rodzinach rozbitych lub niepełnych
(około 8%). Sytuacje te spowodowane są rozwodami rodziców lub śmiercią jednego z nich.
Zdarzają się również wyjazdy zarobkowe rodziców za granicę, które powodują czasowe
ograniczenie kontaktu z dzieckiem (około 1,5% rodzin). Brak jednego z rodziców często ma
niekorzystny wpływ na rozwój dziecka, jego postępy w nauce i zachowanie.
Niektóre dzieci zmagają się z problemami zdrowotnymi lub niepełnosprawnością
(około 4%). Wiąże się to z częstszymi nieobecnościami dzieci w szkole, co utrudnia
systematyczną naukę. Dzieci te wymagają stałej opieki ze strony nauczycieli i rodziców oraz
stworzenia atmosfery sprzyjającej akceptacji przez grupę rówieśniczą.
Pewna część uczniów pochodzi z rodzin, w których występuje trudna sytuacja
materialna (około 8%). Rodziny takie mają trudności z zaspokojeniem podstawowych potrzeb
materialnych dzieci (zakup podręczników, przyborów szkolnych, czasem nawet żywności lub
ubrań). Uczniowie ci mają również mniejsze możliwości rozwijania swoich zainteresowań poza
szkołą. Nasza placówka w miarę możliwości pomaga takim dzieciom, współpracując
z instytucjami i organizacjami, takimi jak: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, Centrum
Pomocy Rodzinie, Caritas, Świetlica „Wzrastanie” i inne. Dzięki nim udaje się uzyskać
dofinansowanie obiadów w stołówce szkolnej, wyposażyć niektóre dzieci w wyprawki szkolne
oraz przyznać stypendia i paczki okolicznościowe.
Największym zagrożeniem dla rozwoju dzieci i przyczyną trudności szkolnych są
patologie (alkoholizm, przemoc w rodzinie) i nieudolność wychowawcza jednego lub obojga
rodziców (łącznie około 2%). Tacy opiekunowie stanowią zły przykład dla swoich dzieci
i zaburzają ich normalne funkcjonowanie społeczne oraz mają destrukcyjny wpływ na rozwój
osobowości młodego człowieka. Zwykle dzieci z takich rodzin wymagają specjalistycznej
pomocy psychologicznopedagogicznej oraz materialnej.
Szerszą grupę stanowią uczniowie wymagający pomocy psychologicznopedagogicznej (w Szkole objętych jest nią około 21% uczniów) oraz specjalistycznej.
Powodami problemów wymagających interwencji specjalistycznej najczęściej są wymienione
już wyżej trudności w rodzinach (m.in. alkoholizm rodziców, narażenie na przemoc, bieda,
brak jednego z rodziców, choroba dziecka) lub niekonsekwencja rodziców w działaniach
wychowawczych, stawianie dzieciom nadmiernych lub zbyt niskich wymagań, obciążanie
wieloma dodatkowymi zajęciami, brak czasu dla dziecka, brak kontroli rodziców nad sposobem
spędzania przez dziecko wolnego czasu, a także negatywny wpływ mediów oraz rówieśników
i innych osób, z którymi dziecko przebywa.
6
Szczególne trudności wychowawcze dotyczą 3% uczniów. Są to incydentalne przypadki
wagarowania albo sięgania po papierosy lub alkohol, wymuszenia, kradzieży i akty
wandalizmu. Najczęściej zdarzają się utarczki słowne, zakłócanie toku lekcji, bójki, arogancja,
brak kultury osobistej i nierespektowanie zasad bezpieczeństwa.
Szkoła jako placówka wspiera rodziców w wychowaniu dzieci, podejmuje interwencje
oraz na bieżąco i w miarę możliwości rozwiązuje zaistniałe problemy i zagrożenia. Aby
niwelować trudności wychowawcze i dydaktyczne przeprowadzane są rozmowy z rodzicami
i uczniami oraz proponowana jest pomoc psychologiczno- pedagogiczna. Szkoła oferuje także
możliwość udziału w zajęciach pozalekcyjnych rozwijających zainteresowania (SKS-y, chór,
koła przedmiotowe), umożliwiających pokonywanie trudności w nauce (zajęciach
dydaktyczno- wyrównawczych i korekcyjno – kompensacyjne), korygowania wad wymowy na
zajęciach logopedycznych oraz wad postawy na gimnastyce korekcyjnej.
Szkoła Podstawowa Nr 2 w Łańcucie w celu realizacji swoich zadań współpracuje
z różnymi placówkami kulturalno- oświatowymi, takimi jak: Miejska Biblioteka Publiczna,
Muzeum Zamek, Miejski Dom Kultury, a także innymi instytucjami, m.in.: Powiatową
Komendą Policji, Strażą Pożarną, Sądem dla Nieletnich, Centrum Pomocy Rodzinie, Caritas,
SANEPID. Uczniowie mają możliwość wykazania się swoimi zdolnościami
i zainteresowaniami, biorąc udział w konkursach, włączając się w akcje charytatywne.
W szkole organizowane są prelekcje dla dzieci i rodziców oraz spotkania z ciekawymi ludźmi.
Szkoła stara się motywować do pracy i nauki nagradzając aktywność, pochwalając
pozytywne zachowania, oferując wsparcie w sytuacjach trudnych. Stara się również uczyć
przeciwstawiać się negatywnej presji środowiska, przyjmować odpowiedzialność za własne
zachowanie oraz czerpać radość z osobistego rozwoju.
opracowanie
Małgorzata Szpunar
Analiza zasobów
Szkoła nasza jest miejscem, gdzie od wielu lat podejmowane były działania
profilaktyczne. Od 2004 roku posiadamy opracowany i rzetelnie realizowany Szkolny Program
Profilaktyki. W każdym roku przeprowadzane są badania jego wpływu na społeczność szkoły
oraz jego skuteczność. Posiadamy zasoby, które pozwalają skutecznie prowadzić działania
profilaktyczne.
Identyfikacja zasobów na terenie szkoły:
1. Treści zawarte w Statucie Szkoły mają walor profilaktyczny.
2. Posiadamy rzetelnie opracowany Program Wychowawczy, zawierający treści
o charakterze profilaktycznym.
3. Wewnątrzszkolne Zasady Oceniania są przyjazne dla ucznia.
4. W naszej szkole prowadzone są liczne programy i zajęcia profilaktyczne.
Realizowane one są z inicjatywy dyrektora szkoły, pedagoga szkolnego, psychologa.
Szkoła włącza się także w różnorodne programy zewnętrzne.
5. Prowadzone są różnorodne formy zajęć pozalekcyjnych jako forma działalności
profilaktycznej – zajęcia sportowe, turystyczne, muzyczne, plastyczne,
7
ogólnorozwojowe, drużyna zuchowa, przedmiotowe, artystyczne, wyrównawcze,
logopedyczne, korekcyjno – kompensacyjne.
6. Aktywnie działa Samorząd Uczniowski.
7. Organizowane są konkursy z zakresu profilaktyki.
8. W naszej szkole pracuje wielu nauczycieli przygotowanych do realizacji programów
profilaktycznych.
9. Rodzice aktywnie włączają się w życie szkoły.
10. Baza lokalowa szkoły sprzyja przyjaznej atmosferze i realizacji działań
profilaktycznych.
11. Szkoła posiada sprzęt i pomoce do realizacji działań profilaktycznych.
12. Zapewnione są środki finansowe do realizacji działań z tego zakresu.
13. Środowisko szkolne, rodzinne, rówieśnicze sprzyja realizacji działań
profilaktycznych.
14. Szkoła posiada system działań wspierających rodziny nieudolne wychowawczo
i zagrożone patologią.
15. Szkoła współpracuje z instytucjami wspierającymi realizację działań profilaktycznych.
opracowanie
Elżbieta Tomala
IV.
W obecnie przygotowywanym programie wzięto pod uwagę badania środowiska
szkolnego przeprowadzone w maju 2010 r. Dokonując uaktualnienia programu w sierpniu
i wrześniu 2013 r. przeprowadzono ankiety wśród uczniów klas II – VI dotyczące zachowań
niebezpiecznych z jakimi spotykają się uczniowie. Chcieliśmy aby zawarte w programie
zadania uwzględniały potrzeby uczniów.
ANALIZA BADAN ANKIETOWYCH
Diagnoza problemów– wybór problemu priorytetowego, ankieta dla uczniów I – III - maj
2010 r.
Diagnoza problemów– wybór problemu priorytetowego, ankieta dla uczniów IV- VI - maj
2010 r.
Diagnoza problemów– wybór problemu priorytetowego, ankieta dla rodziców - maj 2010 r.
Diagnoza problemów– wybór problemu priorytetowego, ankieta dla nauczycieli - maj 2010 r.
Diagnoza problemów – ankieta dotycząca zachowań niebezpiecznych wśród uczniów klas II –
III- wrzesień 2013 r.
Diagnoza problemów – ankieta dotycząca zachowań niebezpiecznych wśród uczniów klas IV
– VI wrzesień 2013 r.
W obecnej wersji Szkolnego Programu Profilaktyki prezentujemy tylko wnioski z badań
przeprowadzonych w maju 2010 r. Pełna analiza ankiet prezentowana jest w Szkolnym
Programie Profilaktyki z września 2010 r. dostępnym w bibliotece szkolnej
opracowanie
Elżbieta Tomala
8
ANKIETA DOKONUJĄCA DIAGNOZY PROBLEMÓW WYSTĘPUJĄCYCH WŚRÓD UCZNIÓW KLAS
I – III I WYBÓR PROBLEMU PRIORYTETOWEGO.
W kwietniu 2010 roku w Szkole Podstawowej nr 2 w Łańcucie przeprowadzono wśród
uczniów ankietę dotyczącą negatywnych zjawisk występujących w szkole. Na pytania
odpowiadało 64 uczniów z klas I – III.
WNIOSKI:
1. Większość dzieci lubi chodzić do szkoły i dobrze czuje się w swojej klasie.
2. Stosunkowo niewielkiej liczbie dzieci przeszkadza hałas w szkole.
3. Zdarzają się przypadki odizolowania i wykluczenia dziecka z grupy rówieśniczej
(2%).
4. 98% czuje się w klasie bardzo dobrze i dobrze, ma kolegów, chociaż 19%
doświadczyło przypadków odrzucenia i dokuczania im.
5. Wśród dzieci istnieje duża świadomość niepoprawności zachowań.
6. Najczęstszymi przypadkami niewłaściwego zachowania są bieganie i krzyczenie.
7. Często zdarza się zaczepianie innych dzieci, bójki oraz niewłaściwe słownictwo.
PROBLEM GŁÓWNY:
AGRESYWNE ZACHOWANIA
OBSERWOWANE LUB DOŚWIADCZANE PRZEZ DZIECI ORAZ ICH
MOŻLIWY WPŁYW NA SAMOPOCZUCIE DZIECI
opracowanie
Małgorzata Szpunar
Jolanta Tomaka
ANKIETA DOTYCZĄCEJ POCZUCIA BEZPIECZEŃSTWA UCZNIÓW SP 2
Ankieta została przeprowadzona w dniu 15.05.2010 r. wśród uczniów SP 2 w
Łańcucie. Jej celem było ustalenie poczucia bezpieczeństwa przeciętnego ucznia w klasach 46. Badaną grupę stanowiły 3 klasy ( 4d, 5d oraz 6d ) w sumie 71 osób.
WNIOSKI:
Analiza ankiet dowiodła, że do dominujących form agresji, z którymi możemy się spotkać
na terenie SP 2 należą:
 przemoc słowna,
 popychanie, szarpanie,
 kopanie, bicie.
Warto zwrócić uwagę na fakt, że najbardziej doświadczają ww. rodzajów przemocy
uczniowie z klas najniższych tzn. czwartych. Aż 15 z nich stwierdziło, że było ofiarą tego typu
zachowań. Uczniowie z klas wyższych biorą w nich udział raczej jako świadkowie.
Jednoznacznie można stwierdzić, że najczęstszym miejscem, w którym uczniowie są narażeni
na ww. rodzaje agresji są korytarze szkolne, boisko, klasy oraz szatnie. W znacznie mniejszym
stopniu jest to świetlica oraz teren sklepiku.
Na problem wandalizmu zwracają uwagę wyniki uzyskane w klasie 6d gdzie aż 15 uczniów
było świadkami tego typu zachowań. W pozostałych klasach otrzymane wyniki były
kilkakrotnie niższe. Jako miejsce, w którym dochodzi do niszczenia własności szkolnej
ankietowani wskazują klasy. Ponieważ uczniowie z danego rocznika przebywają głównie
w swoim towarzystwie można, więc wysnuć wniosek, że problem ten nasila się wraz wiekiem.
9
Bardzo podobne wyniki otrzymano we wszystkich trzech klasach badając problem znęcania
się nad młodszymi i słabszymi. Potwierdza to istnienie ww. zjawiska. Najczęściej występuje
ono w czasie przerw na szkolnych korytarzach.
Najrzadziej występującym badanym problemem jest wyłudzanie pieniędzy lub innych
rzeczy. (najczęściej w kolejce przed sklepikiem)
Podsumowując należy zwrócić uwagę na fakt, że aż sześciu uczniów z klasy czwartej
i pięciu z klasy szóstej przyznało, że przejawiają zachowania agresywne wobec swoich
kolegów. Jednocześnie aż 20 ankietowanych udzieliło informacji, że było ofiarami zachowań
związanych z przemocą.
Kto najczęściej jest agresorem. Czterdziestu czterech ankietowanych ( około 62 %) stwierdziło,
że chłopcy częściej przejawiają agresywne zachowania niż dziewczęta. 18 uczniów (około
25%) zwróciło uwagę na fakt, że ciągle te same osoby przejawiają zachowania związane
z przemocą. Kolejnych 4 (około 6 %) oświadczyło, że agresorami są osoby z zewnątrz. Wyniki
te pozwalają wnioskować, że ww. zachowania przejawia stosunkowo nieliczna grupa uczniów
( w tym głównie chłopcy).
Osoby najczęściej informowane o zachowaniach agresywnych. Czterdziestu jeden uczniów
(około 58%) oświadczyło, że w pierwszej kolejności informują wychowawcę klasy.
Dziewiętnastu (około 27 %) informuje rodziców zaś 10 (około 14%) swoich kolegów. Pozostali
zawiadamiają pedagoga szkolnego (około 8 %) lub inne osoby.
Reagowanie na agresywne zachowania. W przypadku zaistnienia zjawiska związanego
z agresją lub przemocą czterdziestu sześciu uczniów (około 65 %) informuje o tym wybraną
przez siebie osobę. 15 ankietowanych podejmuje próbę załagodzenia konfliktu.
Trzech badanych uczniów stwierdziło, że w takim przypadku nie reaguje. Podpunkt „c” tzn.
„włączam się do bójki” zaznaczyło 6 uczniów. Pozostali reagują na inne sposoby.
opracowanie
Sylwia Surmacz – Rachwał
Marek Szumierz
ANKIETA DLA RODZICÓW
W roku szkolnym 2009/2010 przeprowadzono diagnozę sytuacji
dotyczącej
bezpieczeństwa dzieci w szkole. Posłużyły temu badania przeprowadzone wśród rodziców na
podstawie ankiet. Celem ankiety było zebranie informacji o szkole w aspekcie profilaktycznym.
WNIOSKI:
1) Rodzice znają działania jakie szkoła podjęła w celu poprawy bezpieczeństwa dzieci.
2) W szkole we właściwy sposób szerzona jest idea zdrowego stylu życia i korzystnych
dla zdrowia form spędzania wolnego czasu.
3) Dzieci mają poczucie własnej wartości, znają swoje mocne strony i potrafią je
wykorzystać.
4) W szkole dzieci potrafią rozpoznawać sytuację stwarzające dla nich zagrożenie.
opracowanie
Lucyna Orłoś
Małgorzata Golenia
Larysa Dziadosz - Haladyj
10
ANKIETA DLA NAUCZYCIELI DOTYCZĄCA DIAGNOZY I WYBORU PROBLEMU
PRIORYTETOWEGO
W badaniu przeprowadzonym w maju 2010 r. wzięło udział 23 nauczycieli. Według
anonimowo wypełnianych ankiet, zdecydowana większość (oprócz 1 osoby) dostrzega
problemy w zachowaniu uczniów.
WNIOSKI
Na podstawie przeprowadzonej ankiety można wyciągnąć następujące wnioski i propozycje
dotyczące poprawy zachowania wśród uczniów:
1. Podjąć zdecydowane kroki, by wypracowywać :
- kulturalne zachowanie (szczególnie jeśli nie można tego oczekiwać ze strony
środowiska rodzinnego)
a) usilne wpajanie i wymaganie stosowania zasad kultury, szczególnie u najmłodszych
uczniów
b) wskazywanie na pozytywne postawy ( wzorce )
c) wyciąganie konsekwencji z niewłaściwego zachowania – jasne zasady
d) szczególne dbanie nauczycieli w kontakcie z indywidualnym uczniem, jak i grupą
o wzajemne poszanowanie ( w słowach, zachowaniu itp.)
e) włączenie w program godzin wychowawczych problematyki tego tematu
f) indywidualne rozmowy z uczniami, których zachowania wymagają korekty
- zmniejszyć agresję wśród uczniów:
a) uczulić na szacunek wobec siebie i innych- w toku lekcji wychowawczych
b) docenianie życzliwych postaw, bezinteresownej pomocy ( pełnionej bez intencji
otrzymania tylko punktów)
c) wyciąganie konsekwencji ( znacznych w porównaniu z innymi ), szczególnie za
przemoc fizyczną
- podnieść jakość pracy uczniów na lekcjach:
a) motywować uczniów do ambitnych postaw i zachowań- konkursy, praca na rzecz
klasy, zwrócenie uwagi na uczniów zdolnych i ich promocja
b) wprowadzanie na lekcję aktywnych metod nauczania
c) objęcie troską najsłabszych i zniechęconych uczniów, by wskazać na ich mocne
strony, które mogą wykorzystać i wzmacniać tym samym poczucie własnej wartości
Ewentualnie wg problematyki tematów przeprowadzić szkolenie dla rady
pedagogicznej (również rodziców), by udoskonalić umiejętności zawodowe w zakresie
wychowania i nauczania.
opracowanie
Jolanta Suraj – Zych
s. Jabłońska
Barbara Gaweł
11
ANALIZA ANKIETY DOTYCZĄCEJ ZACHOWAŃ NIEBEZPIECZNYCH
WŚRÓD UCZNIÓW KLAS II-III
We wrześniu 2013 roku w Szkole Podstawowej nr 2 w Łańcucie przeprowadzono
ankietę dotyczącą zachowań niebezpiecznych spotykanych w szkole. Badaniem objętych
zostało 41 uczniów klas II i III (II a i III e). Ankieta zawierała 4 pytania. Zadaniem dzieci było
wskazanie wybranych przez siebie odpowiedzi w każdym pytaniu. Zebrane dane przedstawiono
na poniższych wykresach w wartościach procentowych.
Pytanie 1.Czy jest coś co wzbudza Twój lęk w szkole?
czuję się
bezpieczznie; 1;…
nic nie wzbudza
mojego lęku; 1;…
zachowania innych
sprawdziany lub
dzieci; 1; 27,00%
odpowiedzi ustne;
1; 15,00%
otrzymane oceny;
1; 10,00%
71% uczniów czuje się w szkole bezpiecznie, u 51% dzieci nic nie wzbudza lęku, zaś 27%
wskazuje jako przyczynę własnego lęku zachowania innych dzieci. Sprawdziany lub
odpowiedzi ustne powodują lęk u 15% badanych. Lęk wzbudzają również otrzymane oceny10 %. Szkoła u zdecydowanej większości dzieci stwarza poczucie bezpieczeństwa. Są jednak
też sytuacje budzące lęk i należy zastanowić się jakie można podjąć działania w celu
zmniejszenia poczucia zagrożenia w określonych sytuacjach wskazanych powyżej.
Pytanie 2. Czy w szkole spotykają Cię przykrości ze strony kolegów/ koleżanek?
obrażanie i
ośmieszanie; 1; 15%
przezywanie,wyśmi
ewanie,obgadywani
e,bicie,kopanie,pop
ychanie; 1; 12%
okradanie; 1; 12%
wymuszanie
pieniędzy; 1; 10%
grożenie,zastraszani
e; 1; 7%
niszczenie
własności; 1; 5%
12
15% ankietowanych doświadcza przykrości w postaci obrażania i ośmieszania, 12% dzieci
jest przezywanych, wyśmiewanych i obgadywanych oraz 12% bitych, kopanych lub
popychanych przez kolegów. 10% uczniów wskazało zabieranie rzeczy jako przykrość ze
strony rówieśników. 7% badanych uważa za przykrość wymuszanie pieniędzy, a 5% grożenie
i zastraszanie. 2,5% dzieci jako przykrość określiło niszczenie własności. Powyższe wyniki
wskazują, na fakt, że relacje w grupach rówieśniczych nie zawsze są właściwe. Zasadne jest
ciągłe przypominanie o właściwym zachowaniu się dzieci wobec siebie nawzajem.
Pytanie 3. Czy ktoś proponował Ci na terenie szkoły palenie papierosów, picie alkoholu,
zażywanie narkotyków?
nie niebyło
nie niebyło takiego zagrożenie
takiego
zagrożenie; 1;
100%
W odpowiedzi na to pytanie 100% ankietowanych określiło, że nie było takiego zdarzenia.
Pełna zgodność w odpowiedzi wskazuje na to, że w naszej szkole zdaniem badanej grupy
nie występuje problem wyżej wskazanych używek.
Pytanie 4. Do kogo najchętniej zwróciłbyś się/ zwróciłabyś się o pomoc w rozwiązaniu
Twoich problemów?
do wychowawcy; 1;
98%
inne; 1; 15%
do pedagoga; 1; do dyrektora; 1;
10%
10%
98% uczniów pomocy szukałoby u wychowawcy, zaś 15% o pomoc poprosiłoby rodziców.
Ponadto 10% pomocy szukałoby u pedagoga i 10% u dyrektora. Należy zatem zwrócić uwagę
na fakt , iż dzieci dużym zaufaniem darzą swoich wychowawców.
Wnioski
1. Zdecydowana większość dzieci czuje się w szkole bezpiecznie. Nic nie wzbudza ich
lęku.
13
2. W związku z występującym zjawiskiem obrażania i ośmieszania, przezywania,
wyśmiewania i obgadywania oraz bicia, kopania lub popychania i innych
niewłaściwych zachowań należy uświadomić dzieciom błędne zachowania
prowadzące do sprawiania przykrości innym. Wprowadzić niezbędne działania
wychowawcze i profilaktyczne.
3. Pewnym problemem jest zabieranie rzeczy kolegom.
4. Niewielkim problemem dla wąskiej grupy badanych jest wymuszanie pieniędzy,
grożenie, zastraszanie oraz niszczenie własności.
5. 100% dzieci zgodnie twierdzi, że w szkole nikt nie proponował im używek typu
palenie papierosów, picia alkoholu i zażywania narkotyków.
6. W rozwiązaniu problemów w ocenie dzieci niezastąpiony jest wychowawca.
opracowanie:
Ryszarda Wierzbińska
ANALIZA ANKIETY DOTYCZĄCEJ ZACHOWAŃ NIEBEZPIECZNYCH
WŚRÓD UCZNIÓW KLAS IV - VI
W dniu 5.09.2013r. przeprowadzono w szkole ankietę dotyczącą bezpieczeństwa
uczniów.
Wybrano losowo 3 klasy spośród klas 4,5,6.
Ankieta była anonimowa i miała dać odpowiedź na pytanie, czy uczniowie czują się w szkole
bezpiecznie. Ankieta zawierała 3 pytania:
1. Czy jest coś, co wzbudza Twój lęk w szkole?
2. Z jakimi niebezpiecznymi zachowaniami miałeś do czynienia w szkole, lub byleś
świadkiem ?
3. Jak wg Ciebie należy się zachować w/w sytuacjach?
Klasa 4a
Na 24 uczniów, w tej klasie najwięcej, bo 10 uczniów odpowiedziało, że czuje się
bezpiecznie.
W drugim pytaniu na 24 uczniów 13 wskazało przezywanie na pierwszym miejscu.
Bójka i wyśmiewanie 9 na 24 i 7 na 24 ośmieszanie.
W trzecim pytaniu 19 na 24 uczniów wskazało pomoc poszkodowanemu, 17 na 24
zgłosić nauczycielowi dyżurnemu, 14 stanąć po stronie słabszego i 12 zgłosić wychowawcy.
Klasa 5b
W pierwszym pytaniu u 13 uczniów na 24 nic nie wzbudza lęku, 11 czuje się
bezpiecznie, 8 tylko wskazało popychanie.
W drugim pytaniu 19 uczniów wskazało bójkę i przezywanie, 15 popychanie,
12 niszczenie, 9 ośmieszanie i wyśmiewanie.
W trzecim pytaniu 17 wskazało pomoc poszkodowanemu, 16 stanąć po stronie
słabszego i zgłosić nauczycielowi dyżurnemu, 13 zgłosić wychowawcy.
Klasa 6c
W pierwszym pytaniu 16 na 23 uczniów odpowiedziało, że nic nie wzbudza ich lęku,
a 20 czuje się bezpiecznie.
W drugi pytaniu 13 wskazało na przezywanie, 10 popychanie, 9 wyśmiewanie,
8 ośmieszanie.
W trzecim pytaniu 18 uczniów stanęłoby po stronie słabszego, 15 zgłosiłoby
nauczycielowi dyżurnemu, 14 wychowawcy, 12 pomogło poszkodowanemu.
14
ZBIORCZE PODSUMOWANIE ANKIETY
Podsumowanie pytania pierwszego:
 u 40 uczniów na 71 badanych tj. 56,3% - nic nie wzbudza lęku,
 31 uczniów na 71 tj. 43,7% - czuje się bezpiecznie,
 12 uczniów tj.6,9% - przezywanie i popychanie.
Podsumowanie pytania drugiego:
 Na 71 uczniów 45 tj. 63,4% wskazało przezywanie jako zachowanie
niebezpieczne, w którym brało udział lub było świadkiem,
 37 tj. 51,1% bójkę,
 29 tj. 40,9% popychanie,
 27 tj. 38% wyśmiewanie
 24 tj. 33,9% ośmieszanie.
Podsumowanie pytania trzeciego:
 48 uczniów na 71 tj. 66,6% zadeklarowało pomoc poszkodowanemu
 tyle samo stanęłoby po stronie słabszego i zgłosiłoby nauczycielowi dyżurnemu,
 39 uczniów na 71 tj. 54,1% zgłosiłoby wychowawcy.
Co wzbudza lęk w szkole?
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
grozenie
poniżanie
wypadek
niszczenie
ośmieszanie
wyśmiewanie
popychanie
bójka
przezywanie
50
40
30
20
10
0
przynoszenie
niebezpiecznyc…
Jakie niebezpieczne zachowania są w
szkole?
Jakie niebezpieczne zachowania są w szkole?
15
Jak wg Ciebie należy się zachować w/w sytuacjach?
60
50
40
30
20
10
0
Wnioski:

W dalszym ciągu zwracać uwagę na przejawy agresji słownej i fizycznej w szkole

Podjąć stosowne działania profilaktyczne w tym zakresie

Zgłaszać niepokojące zachowania uczniów pedagogowi i psychologowi
szkolnemu;

Uczulić wszystkich pracowników szkoły i rodziców na tego typu zdarzenia.
16
V.
Procedury postępowania i interwencji w sytuacjach kryzysowych.
1. Procedura interwencyjna dotycząca samowolnych oddaleń uczniów podczas
odprowadzania ich po lekcjach do świetlicy szkolnej
2. Procedura postępowania w sytuacji nieodebrania dziecka ze świetlicy szkolnej
3. Procedura postępowania przy zwalnianiu dziecka z zajęć świetlicowych
4. Procedury przyprowadzania i odbierania dzieci ze Świetlicy Szkolnej
5. Procedura postępowania w sytuacji nieodebrania dziecka ze świetlicy szkolnej
6. Procedury postępowania w przypadku nieobecności:
7. Procedura postępowania w przypadku palenia papierosów na terenie szkoły i poza
nią.
8. Procedura postępowania w przypadku kradzieży
9. Procedura interwencyjna dotycząca wypadków
10. Procedura interwencyjna dotycząca zachowań agresywnych
11. Procedury postępowania nauczycieli w sytuacjach zagrożenia dzieci i młodzieży
demoralizacją.
12. Procedura postępowanie wobec sprawcy czynu karalnego, przestępstwa:
13. Procedura postępowania w przypadku, gdy rodzic/prawny opiekun będący pod
wpływem alkoholu przychodzi odebrać dziecko po lekcjach lub innych zajęciach
odbywających się pod opieką nauczyciela- wychowawcy
14. Procedura postępowania w przypadku ucznia uniemożliwiającego prowadzenie lekcji
(wulgaryzmy, głośne rozmowy, obrażanie nauczyciela, stwarzanie zagrożenia dla
siebie lub innych)
15. Procedura interwencyjna dotycząca samowolnego opuszczenia szkoły przez ucznia
16. Procedura postępowania w sytuacji posiadania niebezpiecznych przedmiotów
niedozwolonych na terenie szkoły.
17. Procedura postępowania w sytuacji naruszenia nietykalności osobistej nauczyciela lub
pracownika szkoły: ( np.: obelżywe wyzwiska, groźby, opluwanie, przyczepianie
karteczek, rzucanie przedmiotami, agresja fizyczna, zabranie przedmiotu należącego
do nauczyciela lub pracownika szkoły).
18. Procedura postępowania w sytuacji stwierdzenia dewastacji mienia szkolnego i cudzej
własności.
17
PROCEDURA INTERWENCYJNA
DOTYCZĄCA SAMOWOLNYCH ODDALEŃ UCZNIÓW
PODCZAS ODPROWADZANIA ICH PO LEKCJACH DO ŚWIETLICY SZKOLNEJ
1.
Nauczyciel stwierdzający brak dziecka w świetlicy szkolnej informuje o tym fakcie
wychowawcę grupy świetlicowej, w przypadku jego nieobecności sam podejmuje
interwencję.
2.
Nauczyciel interweniujący sprawdza w dzienniku świetlicy, czy dziecko zgłosiło się
w tym dniu do świetlicy po zakończonych zajęciach szkolnych.
3.
Jeżeli w dzienniku grupowym figuruje obecność, ustala ewentualne miejsce pobytu
dziecka (dodatkowe zajęcia, biblioteka, szatnia, boisko szkolne, higienistka, pedagog
szkolny, psycholog szkolny).
4.
Nauczyciel interweniujący kontaktuje się z wychowawcą klasy, względnie
z nauczycielem, który prowadził ostatnią lekcję. W przypadku ich nieobecności
sprawdza, czy nie ma informacji w dzienniku klasowym.
5.
Nauczyciel interweniujący informuje telefonicznie rodziców o zaistniałym fakcie, oraz
stara się ustalić, czy dziecko nie przebywa pod ich opieką.
6.
W przypadku stwierdzenia nieobecności przy rodzicach lub opiekunach nauczyciel
interweniujący informuje dyrekcję szkoły o samowolnym oddaleniu się dziecka ze
Świetlicy Szkolnej.
7.
W sytuacji nie ustalenia miejsca pobytu dziecka nauczyciel interweniujący
w porozumieniu z dyrekcją szkoły zgłasza zaginięcie dziecka na policję.
8.
Nauczyciel interweniujący składa notatkę w dzienniku grupy wychowawczej, do której
należy dziecko oraz informuje wychowawcę klasy o przebiegu podjętej interwencji.
PROCEDURA POSTĘPOWANIA
PRZY ZWALNIANIU DZIECKA Z ZAJĘĆ ŚWIETLICOWYCH
1.
Każdorazowe zwolnienie dziecka ze świetlicy w godzinach innych niż ustalone
w zgłoszeniu, rodzic zobowiązany jest potwierdzić na piśmie zawierającym stosowną
informację o konieczności zwolnienia, z czytelnym podpisem i datą.
2.
Wymieniony dokument uczeń jest zobowiązany przedstawić wychowawcy lub
kierownikowi świetlicy.
3.
Nauczyciel świetlicy po otrzymaniu pisma informującego o zwolnieniu ucznia
w świetlicy odnotowuje jego nieobecność w dzienniku.
4.
Otrzymane pismo dołącza do dokumentacji ucznia przechowywanej w segregatorze.
18
PROCEDURA PRZYPROWADZANIA I ODBIERANIA DZIECI
ZE ŚWIETLICY SZKOLNEJ
1. Dzieci zapisane do świetlicy szkolnej przyprowadzone są i odbierane osobiście przez
rodziców /prawnych opiekunów/ z sali świetlicowej.
2. Rodzice /prawni opiekunowie/ ponoszą odpowiedzialność za dziecko, które zostało
przyprowadzone do szkoły a nie zgłosiło się do świetlicy.
3. Przyjście dziecka do świetlicy odnotowywane jest przez nauczyciela świetlicy na liście
obecności.
4. Rodzice/opiekunowie prawni odbierający dziecko ze świetlicy powinni zgłosić ten fakt
do wychowawcy świetlicy.
5. Dziecko powinno być odbierane ze świetlicy przez rodziców lub inna osobę dorosłą
wskazaną przez rodziców w Karcie przyjęcia dziecka do świetlicy szkolnej.
6. Odbiór dziecka ze świetlicy przez osobę nie wskazaną w przez rodziców w Karcie
przyjęcia do świetlicy może się odbyć na tylko podstawie pisemnego oświadczenia.
7. W bardzo wyjątkowych sytuacjach losowych nauczyciel może po uprzednim kontakcie
z rodzicem (telefonicznym) wydać pozwolenie na odebranie dziecka przez inną
wskazaną przez rodzica osobę.
8. Jeżeli dziecko samodzielnie lub pod opieką starszego rodzeństwa wraca do domu musi
posiadać pisemne oświadczenie rodziców.
9. Rodzice /prawni opiekunowie dziecka/ zobowiązani są przestrzegać godzin pracy
świetlicy.
10. Dzieci, które w trakcie pobytu w świetlicy szkolnej uczestniczą w dodatkowych
zajęciach są zabierane i odprowadzane do świetlicy przez osoby prowadzące zajęcia.
11. Jeżeli rodzic zabierze dziecko wprost po zajęciach pozalekcyjnych powinien ten fakt
zgłosić do nauczyciela w świetlicy szkolnej.
PROCEDURA POSTĘPOWANIA W SYTUACJI NIEODEBRANIA DZIECKA
ZE ŚWIETLICY SZKOLNEJ
1.
Nauczyciel pełniący dyżur w przypadku stwierdzenia nieodebrania dziecka po
godzinach pracy świetlicy szkolnej powinien skontaktować się telefonicznie
z rodzicami lub opiekunami w celu ustalenia miejsca ich pobytu i przyczyn
nieodebrania dziecka z placówki oraz ustalenia najkrótszego czasu odbioru.
2.
W sytuacji braku możliwości kontaktu z rodzicami lub prawnymi opiekunami,
nauczyciel kontaktuje się z innymi osobami uprawnionymi do odbioru dziecka
wskazanymi pisemnie przez rodziców (prawnych opiekunów) w karcie zgłoszenia
dziecka do świetlicy szkolnej.
19
3.
Do momentu przybycia osoby uprawnionej do odbioru dziecka, wychowawca świetlicy
ma obowiązek zapewnić opiekę wychowawczą uczniowi.
4.
W sytuacji wyczerpania wszystkich możliwości kontaktu z rodziną lub osobami
uprawnionymi do odbioru dziecka ze świetlicy nauczyciel zgłasza fakt pozostawienia
dziecka w placówce na policję.
5.
Wychowawca świetlicy o zaistniałej sytuacji informuje kierownika świetlicy lub
dyrektora szkoły.
PROCEDURY POSTĘPOWANIA W PRZYPADKU NIEOBECNOŚCI
-
 LICZNE NIEOBECNOŚCI
1. Rodzic ma obowiązek usprawiedliwić nieobecność dziecka w szkole, w terminie do
tygodnia.
2. Po tygodniu, jeśli rodzic nie poinformował nauczyciela o nieobecności dziecka,
nauczyciel kontaktuje się (telefonicznie lub osobiście) z rodzicem, w celu wyjaśnienia
sytuacji.
odnotowanie faktu tej rozmowy w dzienniku lekcyjnym.
3. W ciągu tygodnia od powrotu po nieobecności dziecka w szkole, rodzic ma obowiązek
dostarczyć pisemne usprawiedliwienie, dotyczące nieobecności dziecka w szkole.
 PODEJRZEWANIE O PRZETRZYMYWANIE DZIECKA W DOMU
1. Nauczyciel podejmuje próbę skontaktowania się z rodzicem dziecka, celem
wyjaśnienia nieobecności w szkole. - odnotowanie tego faktu w dzienniku lekcyjnym.
2. Nauczyciel informuje rodzica o konsekwencjach wynikających z nieobecności ucznia
określonych rozporządzeniem MEN w sprawie oceniania, klasyfikowania
i promowania uczniów i WZO.
3. Przesłanie przez wychowawcę - po uprzedniej konsultacji z dyrekcją szkoły - pisma
urzędowego (list polecony) do rodzica informującego o konieczności zgłoszenia się
rodzica do szkoły, w celu wyjaśnienia sytuacji.
4. W uzasadnionych przypadkach, po konsultacji pedagoga szkolnego, wychowawcy
i dyrektora szkoły, informujemy rodzica o przekazaniu sprawy do Sądu Rodzinnego.
5. Odnotowanie tego faktu w dzienniku lekcyjnym i dokumentacji pedagoga szkolnego.
 WAGARY
1. W przypadku stwierdzenia wagarów, wychowawca ma obowiązek niezwłocznie
skontaktować się z rodzicami ucznia.
2. Szczegółowa, indywidualna analiza każdego przypadku wagarów podczas spotkania
wyjaśniającego sytuacje i jej przyczyny.
- spotkanie wyjaśniające organizuje wychowawca
- w rozmowie wyjaśniającej biorą udział: uczeń, rodzic, wychowawca
- sporządzenie notatki w dzienniku lekcyjnym, z przebiegu rozmowy
- przypomnienie
konsekwencji
wynikających
z
nieusprawiedliwionych
nieobecności, określonych w WZO i w Statucie Szkoły
- odnotowanie faktu wagarów w klasowym zeszycie wychowawczym.
20
3. W przypadku powtórzenia się sytuacji wagarów objęcie ucznia indywidualną opieką
pedagoga szkolnego
- próba wyjaśnienia przyczyny wagarów uczniowskich, podczas spotkania
wychowawcy, rodzica, pedagoga
- wspólne ustalanie (rodzic – wychowawca - pedagog) indywidualnych form kontroli
obecności ucznia w szkole (np. karta obserwacyjna uczęszczania do szkoły, wizyty
domowe wychowawcy lub pedagoga, kontakt ucznia itd.)
- poinformowanie ucznia przez wychowawcę, o podjętych ustaleniach
- sporządzenie notatki o formach kontroli ucznia oraz o przebiegu wspólnych spotkań
pedagoga, wychowawcy, rodzica i ucznia, w dzienniku lekcyjnym i dokumentacji
pedagoga szkolnego.
 SPÓŹNIENIA
1.
W przypadku stwierdzenia powtarzających się, nagminnych spóźnień ucznia
wychowawca ma obowiązek podjąć próbę wyjaśnienia zaistniałej sytuacji podczas
rozmowy indywidualnej z uczniem.
2.
Podjęcie wspólnych ustaleń oraz poinformowanie ucznia o sankcjach
przewidzianych za spóźnienia w Statucie Szkoły i WZO.
3.
Sporządzenie notatki o formach kontroli ucznia w zeszycie wychowawczym.
4.
W przypadku powtarzania się sytuacji związanej ze spóźnianiem wychowawca ma
obowiązek poinformowania pedagoga szkolnego oraz rodziców/opiekunów.
PROCEDURA INTERWENCYJNA DOTYCZĄCA SAMOWOLNEGO
OPUSZCZENIA SZKOŁY PRZEZ UCZNIA
1. W przypadku samowolnego opuszczenia zajęć przez ucznia nauczyciel, na którego
zajęciach miało to miejsce zobowiązany jest zaznaczyć nieobecność dziecka na lekcji
oraz niezwłocznie powiadomić wychowawcę, pedagoga lub dyrektora.
2. Wychowawca, pedagog lub dyrektor powiadamia telefonicznie o zaistniałej sytuacji
rodzica/prawnego
opiekuna
dziecka,
w
przypadku
braku
kontaktu
z rodzicami/prawnymi opiekunami, powiadamia policję.
3. Wychowawca może zastosować kary przewidziane w Statucie Szkoły i WZO.
4. Jeżeli jest to zachowanie incydentalne, szkoła pozostaje w bezpośrednim kontakcie
z rodzicami/prawnymi opiekunami, którzy mają obowiązek informowania
wychowawcy o powodach nieobecności w szkole ich dziecka. Jeżeli są to sytuacje
nawracające, ustala się system pracy z uczniem, w celu eliminacji zachowań
niepożądanych. O uzgodnieniach informuje się dyrektora.
21
PROCEDURA
POSTĘPOWANIA W PRZYPADKU PALENIA PAPIEROSÓW
NA TERENIE SZKOŁY I POZA NIĄ.
1. Odebranie uczniowi papierosów przez nauczyciela interweniującego.
2. W przypadku złego samopoczucia ucznia skierowanie go do higienistki szkolnej
3. Rozmowa nauczyciela interweniującego lub wychowawcy z uczniem, mająca na celu
ustalenie przebiegu wydarzenia oraz ewentualnych dalszych uczestników.
4. W przypadku wystąpienia objawów chorobowych - przekazanie ucznia/uczniów
rodzicom/opiekunom.
5. Poinformowanie rodziców /opiekunów uczestników zajścia i zaistniałym fakcie.
6. Druga rozmowa wychowawcy z uczestnikami biorącymi udział w zajściu - uświadomienie
uczniom zagrożeń oraz konsekwencji wynikających z palenia tytoniu na terenie szkoły.
7. Przekazanie informacji przez wychowawcę rodzicom/ opiekunom o zaistniałym fakcie
wraz z podjętymi przez szkołę sankcjami zgodnymi ze Statutem Szkoły i WZO oraz
o konsekwencjach wynikających z powtórzenia się incydentu.
PROCEDURA POSTĘPOWANIA W PRZYPADKU KRADZIEŻY
1. W przypadku zgłoszenia kradzieży przez poszkodowanego lub innych uczniów nauczyciel
powiadamia wychowawcę klasy o zaistniałym incydencie. Gdy sytuacja miała miejsce na
jego lekcji, uczestniczy do końca w rozwiązaniu problemu.
2. Nauczyciel interweniujący (ewentualnie wychowawca lub pedagog) dąży do
zidentyfikowania osób biorących udział w zdarzeniu (sprawcę, świadków innych osób) oraz
ustalenia okoliczności zajścia.
Proponowane sposoby ustalenia okoliczności zdarzenia w zależności od specyfikacji:
-
rozmowa indywidualna z poszkodowanym
-
rozmowa indywidualna ze sprawcą lub osobą podejrzaną o popełnienie wykroczenia
(zgodnie z zasadami dyskrecji)
-
rozmowa z ewentualnymi świadkami zdarzenia
-
poinformowanie klasy o zaistniałym zdarzeniu i próba ustalenia istotnych dla spraw
faktów.
-
zawiadomienie dyrekcji szkoły o zaistniałym incydencie.
22
-
zgłoszenie faktu na Policję (o czym decyduje wychowawca w porozumieniu z dyrekcją
szkoły, po oszacowaniu wagi sprawy i wartości szkody)
-
w sytuacji ustalenia sprawcy kradzieży wezwanie jego rodziców/opiekunów,
poinformowanie ich o zaistniałym zdarzeniu i ewentualnych konsekwencjach (np.
zawiadomienie Sądu Rodzinnego), zastosowanych sankcjach, zgodnie ze Statutem
Szkoły i WZO, co ustala wcześniej wychowawca klasy w porozumieniu z dyrekcją
szkoły.
-
sporządzenie przez wychowawcę stosownej notatki w dzienniku zajęć lekcyjnych.
PROCEDURA INTERWENCYJNA DOTYCZĄCA WYPADKÓW
Nauczyciel, pracownik szkoły, który zaobserwował lub dowiedział się o wypadku ma
obowiązek:
1. Zapewnić dziecku opiekę, odizolować go od innych uczniów.
2. W celu ustalenia okoliczności wypadku porozmawiać z poszkodowanym dzieckiem (o ile
jest to możliwe) i świadkami wypadku.
3. Udzielić pierwszej pomocy, a przy ciężkim wypadku odprowadzić poszkodowanego do
gabinetu higienistki szkolnej lub poprosić panią higienistkę o przybycie na miejsce
zdarzenia
( jeśli nauczyciel ma w tym czasie zajęcia z klasą – prosi o nadzór nad swoimi uczniami
nauczyciela uczącego w najbliższej sali lub innego pracownika szkoły)
4. Higienistka w miarę możliwości udziela pomocy i odnotowuje ten fakt w zeszycie
pierwszej pomocy, osoba interweniująca jest zobowiązana poinformować wychowawcę
i dyrektora szkoły.
5. Szkoła (dyrektor lub osoba wyznaczona przez niego) ma obowiązek powiadomić
rodziców/opiekunów dziecka a w szczególnie ciężkim przypadku wezwać pogotowie.
6. W przypadku braku kontaktu z rodzicami lub nieprzybycia rodziców/opiekunów po
dziecko, wyznaczona do tego osoba jest zobowiązana zapewnić poszkodowanemu opiekę
do momentu przekazania dziecka rodzicom/opiekunom.
7. W przypadku, gdy nie ma przy dziecku rodziców/opiekunów, a pogotowie musi zabrać
poszkodowanego do szpitala, obowiązkiem osoby interweniującej, wychowawcy lub
innego pracownika szkoły (wyznaczonego przez dyrektora) jest pojechanie z dzieckiem do
szpitala i zaopiekowanie się nim aż do chwili przejęcia go przez rodziców/opiekunów lub
do momentu podjęcia przez lekarzy decyzji o hospitalizowaniu.

O wypadku śmiertelnym, ciężkim i zbiorowym dyrektor szkoły zawiadamia
niezwłocznie prokuratora i kuratora oświaty.
23

O wypadku, do którego doszło w wyniku zatrucia, dyrektor szkoły zawiadamia
niezwłocznie Państwowego Inspektora Sanitarnego.

Jeżeli wypadek został spowodowany niesprawnością techniczną pomieszczenia lub
urządzeń, miejsce wypadku pozostawia się nienaruszone. Dyrektor zabezpiecza je do
czasu dokonania oględzin lub wykonania szkicu przez zespół powypadkowy.

Jeżeli wypadek zdarzył się w czasie wyjścia, imprezy organizowanej poza terenem
szkoły, wszystkie stosowne decyzje podejmuje opiekun grupy/kierownik wycieczki
i odpowiada za nie.
W RAZIE WYPADKU NA TERENIE SZKOŁY DYREKTOR JEST ZOBOWIAZANY:
1. Zapewnić natychmiastową pomoc medyczną i opiekę uczniowi, który uległ wypadkowi.
2. Zawiadomić o wypadku rodziców/prawnych opiekunów poszkodowanego ucznia oraz
organ prowadzący szkołę, kuratora oświaty.
3. Zabezpieczyć miejsce wypadku do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku.
4. Zbadać okoliczności i przyczyny wypadku.
5. Powołać zespół powypadkowy, którego zadaniem, jest przeprowadzenie postępowania
powypadkowego.
6. Omówić na najbliższym posiedzeniu Rady Pedagogicznej okoliczności i przyczyny
wypadku oraz poinformować ją o zastosowanych środkach profilaktycznych.
7. Zatwierdzić protokół powypadkowy.
8. Przekazać rodzicom/opiekunom poszkodowanego ucznia, organowi prowadzącemu szkołę
kuratorowi oświaty kopię protokołu powypadkowego.
9. Prowadzić rejestr wypadków uczniów.
10. Po sporządzeniu sprawozdania z wypadków, na najbliższym posiedzeniu Rady
Pedagogicznej, przedstawić wyniki analizy wypadków uczniów oraz podjętą działalność
zapobiegawczą.
11. Organizować różne formy pracy nad poprawą znajomości przez uczniów i pracowników
szkoły przepisów BHP.
12. Przy wypadku śmiertelnym, ciężkim i zbiorowym zawiadomić właściwego prokuratora.
24
PROCEDURA INTERWENCYJNA DOTYCZĄCA ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH
Podejmując interwencję wobec zachowań agresywnych w stosunku do uczniów klas I – III
należy mieć na uwadze, iż jest to początek procesu uczenia się zachowań zgodnych
z obowiązującymi normami społecznymi. Uświadamianie konsekwencji takich zachowań,
umożliwienie dokonania przez ucznia rozróżnienia co dobre a co złe w zaistniałej sytuacji
powinno mieć pierwszeństwo przed stosowaniem kar statutowych.
1. W przypadku zaobserwowania (zgłoszenia przez innych) agresji (fizycznej, psychicznej,
słownej) nauczyciel interweniujący przerywa to zachowanie.
2. Nauczyciel identyfikuje uczniów biorących udział w zdarzeniu (ofiara, agresor, świadek),
ustala klasę, imiona i nazwiska uczniów.
3. Nauczyciel interweniujący informuje wychowawcę klasy o zaobserwowanym, zgłoszonym
przez innych incydencie.
4. Wychowawca (ewentualnie nauczyciel interweniujący) przeprowadza rozmowę
z uczniem/uczniami, w celu ustalenia okoliczności zdarzenia, udziela stosownych pouczeń.
5. Wychowawca sporządza notatkę o zdarzeniu w dzienniku lekcyjnym (opis zdarzenia, osoby
uczestniczące, sprawca, poszkodowany, nazwisko osoby interweniującej wraz z podpisem
itp.
6. Wychowawca informuje rodziców/opiekunów ucznia/uczniów - uczestników zdarzenia,
o zaistniałej sytuacji.
7. W przypadku ponownego wystąpienia (kolejnych) zachowań agresywnych wychowawca
klasy powiadamia pedagoga szkolnego, a w przypadku następnych dyrekcję szkoły.
8. W przypadku zdarzenia o szczególnie drastycznym przebiegu (stwarzającego zagrożenie
dla zdrowia lub życia) lub powtarzających się zdarzeń wychowawca zobowiązany jest
powiadomić o tym fakcie pedagoga szkolnego i dyrekcję szkoły - wspólnie ustalają dalszy
przebieg postępowania (m. in. rozważają możliwość udzielenia uczniom pomocy
psychologicznej lub poinformowania o zaistniałym zdarzeniu Sądu Rodzinnego, Policji).
9. Wychowawca (ewentualnie nauczyciel interweniujący, pedagog)
rodziców/opiekunów uczniów (uczestników zdarzenia) o zaistniałej sytuacji.
informuje
10. Wychowawca sporządza notatkę w dzienniku zajęć lekcyjnych (opis zdarzenia).
11. Wychowawca w porozumieniu z dyrekcją szkoły ustala rodzaj kary (zgodnie ze Statutem
Szkoły) i powiadamia rodziców o rodzaju zastosowanych kar.
PROCEDURY POSTĘPOWANIA NAUCZYCIELI W SYTUACJACH ZAGROŻENIA DZIECI
I MŁODZIEŻY DEMORALIZACJĄ.
W przypadku uzyskania informacji, że uczeń, który nie ukończył 18 lat, używa alkoholu
25
lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawia nierząd, bądź
przejawia inne zachowania świadczące o jego demoralizacji (naruszanie zasad współżycia
społecznego, popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od spełniania
obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki, włóczęgostwo, udział w działalności grup
przestępczych) nauczyciel powinien podjąć następujące kroki:
1. Przekazuje uzyskaną informację wychowawcy klasy.
2. Wychowawca informuje o fakcie pedagoga / psychologa szkolnego i dyrekcję szkoły.
3. Wychowawca wzywa do szkoły rodziców/prawnych opiekunów ucznia i przekazuje im
uzyskaną informację. Przeprowadza rozmowę z rodzicami oraz - w ich obecności
z uczniem. W przypadku potwierdzenia uzyskanej informacji, zobowiązuje ucznia do
zaniechania negatywnego postępowania, rodziców/opiekunów zaś bezwzględnie do
szczególnego nadzoru nad dzieckiem.
4. Jeżeli rodzice odmawiają współpracy z kadrą pedagogiczną lub nie reagują na wezwanie
do stawiennictwa w szkole, a nadal z wiarygodnych źródeł napływają informacje
o wymienionych wyżej przejawach demoralizacji nieletniego, szkoła pisemnie
powiadamia o zaistniałej sytuacji Sąd Rodzinny lub Policję (specjalistę ds. nieletnich).
Podobnie w sytuacji, gdy szkoła wykorzysta wszystkie dostępne jej metody oddziaływań
wychowawczych, (rozmowa z rodzicami, ostrzeżenie ucznia, spotkania
z pedagogiem/psychologiem, itp.) i ich zastosowanie nie przynosi oczekiwanych
rezultatów.
5. Dalszy tok postępowania leży w kompetencji tych instytucji, zgodnie z warunkami
określonymi w ustawie z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach
nieletnich.
 W PRZYPADKU, GDY NAUCZYCIEL PODEJRZEWA - ŻE NA TERENIE SZKOŁY UCZEŃ
ZNAJDUJE SIĘ POD WPŁYWEM ALKOHOLU LUB NARKOTYKÓW
POWINIEN PODJĄĆ NASTĘPUJĄCE KROKI:
1. Powiadamia o swoich przypuszczeniach wychowawcę klasy i pedagoga.
2. Odizolowuje ucznia od reszty klasy, ale ze względów bezpieczeństwa nie pozostawia
go samego; stwarza warunki, w których nie będzie zagrożone jego życie ani zdrowie.
3. Wzywa lekarza lub higienistkę szkolną w celu stwierdzenia stanu zdrowia, ewentualnie
udzielenia pomocy medycznej.
4. Zawiadamia o zaistniałym fakcie dyrekcję szkoły oraz rodziców/opiekunów, których
zobowiązuje do niezwłocznego odebrania ucznia ze szkoły.
5. W przypadku odmowy ze strony rodziców/opiekunów, o pozostaniu ucznia w szkole,
czy też przewiezieniu ucznia do placówki służby zdrowia, bądź też przekazania go do
dyspozycji funkcjonariuszom policji decyduje lekarz, po ustaleniu aktualnego stanu
zdrowia ucznia i w porozumieniu z dyrektorem szkoły lub placówki.
6. W przypadku ucznia będącego pod wpływem alkoholu - jeżeli rodzice odmawiają
przyjazdu, a uczeń jest agresywny wobec kolegów, nauczycieli, bądź swoim
26
zachowaniem daje powód do zgorszenia albo zagraża życiu lub zdrowiu innych - szkoła
zawiadamia najbliższą jednostkę Policji.
7. W przypadku stwierdzenia stanu nietrzeźwości (stężenie we krwi powyżej C,5 %a
alkoholu lub wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3) Policja ma
możliwość przewiezienia ucznia do izby wytrzeźwień lub w przypadku jej braku, do
policyjnych pomieszczeń dla osób zatrzymanych - na czas niezbędny do wytrzeźwienia
(maksymalnie do 24 godzin). O fakcie umieszczenia zawiadamia się
rodziców/opiekunów oraz Sąd Rodzinny.
8. Jeżeli zdarzenia, w których uczeń znajduje się pod wpływem alkoholu lub narkotyków
na terenie szkoły, powtarzają się, świadczy to o jego demoralizacji. Nakłada to na
szkołę obowiązek powiadomienia Policji (specjalisty ds. nieletnich) lub Sądu
Rodzinnego o tej szczególnej sytuacji.
 W PRZYPADKU, GDY NAUCZYCIEL ZNAJDUJE NA TERENIE SZKOŁY SUBSTANCJĘ
PRZYPOMINAJĄCĄ WYGLĄDEM NARKOTYK POWINIEN PODJĄĆ NASTĘPUJĄCE KROKI:
1. Nauczyciel zachowując środki ostrożności zabezpiecza substancję przed dostępem do niej
osób niepowołanych oraz ewentualnym jej zniszczeniem do czasu przyjazdu Policji, próbuje
(o ile to jest możliwe w zakresie działań pedagogicznych) ustalić, do kogo znaleziona
substancja należy.
2. Powiadamia o zaistniałym zdarzeniu dyrekcję szkoły, pedagoga szkolnego i wzywa Policję.
3. Po przyjeździe Policji niezwłocznie przekazuje zabezpieczoną substancję i przekazuje
informacje dotyczące szczegółów zdarzenia.

W PRZYPADKU, GDY NAUCZYCIEL PODEJRZEWA, ŻE UCZEŃ POSIADA PRZY SOBIE
SUBSTANCJĘ PRZYPOMINAJĄCĄ NARKOTYK,
POWINIEN PODJĄĆ NASTĘPUJĄCE KROKI:
1. Nauczyciel w obecności innej osoby (wychowawca, pedagog, dyrektor. itp.) ma prawo
żądać, aby uczeń przekazał mu tę substancję, pokazał zawartość torby szkolnej oraz
kieszeni (we własnej odzieży), ew. innych przedmiotów budzących podejrzenie co do ich
związku z poszukiwaną substancją. Nauczycielowi nie wolno (nie ma prawa) samodzielnie
wykonać czynności przeszukania odzieży ani teczki ucznia - jest to czynność zastrzeżona
wyłącznie dla Policji!
2. Nauczyciel o swoich spostrzeżeniach powiadamia dyrekcję szkoły.
3. Powiadamia o zaistniałym zdarzeniu rodziców/opiekunów ucznia i wzywa ich do
natychmiastowego stawiennictwa.
4. W przypadku, gdy uczeń na prośbę nauczyciela nie chce przekazać substancji, ani pokazać
zawartości teczki, szkoła wzywa Policję, która po przyjeździe przeszukuje odzież
i przedmioty należące do ucznia oraz zabezpiecza znalezioną substancję i zabiera ją do
ekspertyzy. Wcześniej próbuje ustalić, w jaki sposób i od kogo, uczeń nabył substancję.
Całe zdarzenie nauczyciel dokumentuje, sporządzając możliwie dokładna notatkę z ustaleń
wraz ze swoimi spostrzeżeniami.
27
Zgodnie z przepisami ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii - w Polsce karalne jest:
- Posiadanie każdej ilości środków odurzających lub substancji psychotropowych;
- Wprowadzanie do obrotu środków odurzających;
- Udzielanie innej osobie, ułatwianie lub umożliwianie ich użycia oraz nakłanianie do użycia;
- Wytwarzanie i przetwarzanie środków odurzających.
Każde z opisywanych zachowań jest czynem karalnym w rozumieniu przepisów Ustawy
o postępowaniu w sprawach nieletnich, jeśli sprawcą jest uczeń; który ukończył 13 lat a nie
ukończył 17 lat.
W każdym przypadku popełnienia czynu karalnego przez ucznia, który nie ukończył 17 lat
należy zawiadomić Policję lub Sąd Rodzinny, a w przypadku popełnienia przestępstwa
przez ucznia, który ukończył 17 rok życia, prokuratora lub Policję.
PROCEDURA POSTĘPOWANIE WOBEC SPRAWCY CZYNU KARALNEGO,
PRZESTĘPSTWA
1. Niezwłoczne powiadomienie dyrektora szkoły,
2. Ustalenie okoliczności czynu i ewentualnych świadków zdarzenia,
3. Przekazanie sprawcy (o ile jest znany i przebywa na terenie szkoły) dyrektorowi szkoły, lub
pedagogowi szkolnemu pod opiekę,
4. Powiadomienie rodziców ucznia,
5. Niezwłoczne powiadomienie Policji w przypadku, gdy sprawa jest poważna (rozbój,
uszkodzenie ciała, itp.) lub sprawca nie jest uczniem szkoły i jego tożsamość nie jest
nikomu znana,
6. Zabezpieczenie ewentualnych dowodów przestępstwa, lub przedmiotów pochodzących
z przestępstwa i przekazanie ich Policji (np. sprawca rozboju na terenie szkoły używa noża
i uciekając porzuca go lub porzuca jakiś przedmiot pochodzący z kradzieży).
PROCEDURA POSTEPOWANIA NAUCZYCIELA/WYCHOWAWCY WOBEC UCZNIA,
STAŁ SIĘ OFIARĄ CZYNU KARALNEGO.
KTÓRY
1. Nauczyciel/wychowawca będący na miejscu zdarzenia zobowiązany jest do:
2. Udzielenia pierwszej pomocy (pomocy przedmedycznej), bądź zapewnienia jej
udzielenia poprzez wezwanie lekarza, ew. karetki pogotowia w przypadku kiedy ofiara
doznała obrażeń.
28
3. Niezwłocznego powiadomienia dyrektora szkoły, powiadomienia rodziców/opiekunów
ucznia,
4. Niezwłocznego wezwania Policji w przypadku, kiedy sprawa jest poważna i niezbędne
jest profesjonalne zabezpieczenie śladów przestępstwa, ustalenie okoliczności i
ewentualnych świadków zdarzenia.
W przypadku znalezienia na terenie szkoły broni, materiałów wybuchowych, innych
niebezpiecznych substancji lub przedmiotów, należy zapewnić bezpieczeństwo przebywającym
na terenie szkoły osobom, uniemożliwić dostęp osób postronnych do tych przedmiotów i wezwać
Policję - tel. 997 lub 112.
PROCEDURA POSTĘPOWANIA W PRZYPADKU, GDY RODZIC/PRAWNY OPIEKUN BĘDĄCY POD
WPŁYWEM ALKOHOLU PRZYCHODZI ODEBRAĆ DZIECKO PO LEKCJACH LUB INNYCH
ZAJĘCIACH ODBYWAJĄCYCH SIĘ POD OPIEKĄ NAUCZYCIELA- WYCHOWAWCY
1. Wychowawca nie może przekazać opieki nad dzieckiem rodzicowi/ prawnemu
opiekunowi, którego zachowanie wskazuje, że znajduje się pod wpływem alkoholu.
2. Zapewnia dziecku opiekę i stara się skontaktować telefonicznie z drugim rodzicem/
prawnym opiekunem, który byłby w stanie odebrać dziecko.
3. Jeżeli powiadomienie drugiego rodzica/ prawnego opiekuna nie jest możliwe wychowawca
informuje dyrektora o zaistniałym zdarzeniu i wspólnie podejmują decyzję o zawiadomieniu
Policji
- gdy nie możliwości kontaktu z dyrektorem nauczyciel sam powiadamia Policję.
4. Do czasu przybycia Policji opiekę nad dzieckiem sprawuje wychowawca lub inny
nauczyciel wskazany przez dyrektora.
5. Z przeprowadzonych działań wychowawca sporządza notatkę służbową w dzienniku
lekcyjnym.
PROCEDURA POSTĘPOWANIA W PRZYPADKU UCZNIA UTRUDNIAJĄCEGO PROWADZENIE
LEKCJI (WULGARYZMY, GŁOŚNE ROZMOWY, OBRAŻANIE NAUCZYCIELA, STWARZANIE
ZAGROŻENIA DLA SIEBIE LUB INNYCH)
Nauczyciel podejmuje działania wychowawcze zmierzające do eliminacji trudności
i rozwiązania problemu:
1. Upomina ucznia słownie i przypomina o obowiązkach ucznia zapisanych w Statucie
Szkoły.
2. Upomina ucznia wpisując uwagę do zeszytu wychowawczego.
29
3. Zawiadamia rodziców (prawnych opiekunów) o istniejących trudnościach (pisemnie,
telefonicznie).
4. Przeprowadza rozmowę z rodzicami, konsultując z nimi dalsze postępowanie wobec
ucznia. Ustala zakres zachowań ucznia wymagających zmiany oraz działania, które
należy podjąć przez rodziców i nauczycieli.
5. W przypadku powtarzania się zachowań niewłaściwych wychowawca powiadamia
pedagoga szkolnego, psychologa lub dyrektora, którzy podejmują działania zgodnie ze
swoimi kompetencjami (diagnoza występujących trudności uzupełniona o wyniki
badań specjalistycznych).
6. W przypadku braku zmiany zachowania nauczyciel stosuje kary, zgodnie z zapisami
Statutu Szkoły.
7. W przypadku, gdy uczeń dalej uniemożliwia prowadzenie lekcji, stwarza zagrożenie
dla siebie, innych uczniów i nauczycieli, bądź rodzice nie wyrazili zgody na badanie
u specjalistów lub badanie nie wniosło wskazań do dalszej pracy wychowawczej,
dyrektor w porozumieniu z wychowawcą ucznia kieruje wniosek do Sądu Rodzinnego
o wgląd w sytuację rodzinną.
PROCEDURA POSTĘPOWANIA W SYTUACJI POSIADANIA NIEBEZPIECZNYCH PRZEDMIOTÓW
NIEDOZWOLONYCH NA TERENIE SZKOŁY
1. Nakłonienie ucznia do oddania niebezpiecznego przedmiotu. Jeżeli uczeń odmawia
oddania przedmiotu zabronionego, należy go poinformować, że ma taki obowiązek,
a w przypadku dalszej odmowy, uczeń ponosi konsekwencje za złamanie regulaminu
szkolnego.
2. W przypadku, gdy użycie zabronionego przedmiotu może stanowić zagrożenie dla
życia lub zdrowia, natychmiastowe powiadomienie dyrekcji szkoły, która zawiadamia
Policję.
3. W każdym przypadku powiadomienie rodziców, wychowawcy, pedagoga i dyrekcji
szkoły.
4. Wyciągnięcie konsekwencji zgodnie ze Statutem Szkoły.
PROCEDURA POSTĘPOWANIA W SYTUACJI NARUSZENIA NIETYKALNOŚCI OSOBISTEJ
NAUCZYCIELA LUB PRACOWNIKA SZKOŁY: (OBELŻYWE WYZWISKA, GROŹBY, OPLUWANIE,
PRZYCZEPIANIE KARTECZEK, RZUCANIE PRZEDMIOTAMI, AGRESJA FIZYCZNA, ZABRANIE
PRZEDMIOTU NALEŻĄCEGO DO NAUCZYCIELA LUB PRACOWNIKA SZKOŁY)
1. Powiadomienie wychowawcy, pedagoga szkolnego, dyrekcji, rodziców.
2. W każdym przypadku powiadomienie Policji.
3. Natychmiastowy wpis do dziennika lekcyjnego.
4. Zastosowanie kary zgodnie ze Statutem Szkoły
30
5. Oprócz wszczętych procedur prawnych, wyznaczenie rodzaju zadośćuczynienia (np.
przeprosiny, praca społeczna).
PROCEDURA POSTĘPOWANIA W SYTUACJI STWIERDZENIA
DEWASTACJI MIENIA SZKOLNEGO I CUDZEJ WŁASNOŚCI
1. Interwencja świadka zdarzenia – powstrzymanie sprawców.
2. W przypadku braku możliwości ustalenia sprawcy/sprawców, rozmowa z wszystkimi
osobami mogącymi się znajdować w miejscu zdarzenia, podjęcie czynności mających
na celu ustalenie sprawcy/sprawców.
3. Wezwanie rodziców.
4. W przypadku dużej szkody obligatoryjne wezwanie Policji.
5. Zastosowanie kary zgodnie ze Statutem Szkoły.
O obowiązujących procedurach w sytuacjach zagrożenia, szkoła informuje rodziców na
spotkaniach z rodzicami.
Powyższe procedury są dostępne w dokumentacji szkoły, u dyrektora szkoły, u pedagoga
szkolnego, bibliotece szkolnej, stronie internetowej szkoły oraz w pokoju nauczycielskim.
Podstawy prawne stosowanych procedur:

Ustawa z dnia 26 października 1982 r. c postępowaniu w sprawach nieletnich /Dz. U. z 1982 r. Nr 35
poz.228 z późniejszymi zmianami - tekst jednolity Dz. U. z 2002r. Nr 11 poz.109 z / oraz przepisy
wykonawcze w związku z ustawą.

Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi
/Dz. U. Nr 35; poz.230 z późniejszymi zmianami/

Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii / Dz. U. z 2012 r .Nr 24, poz.1425

Ustawa z dnia 8 kwietnia 1990 r. o Policji /Dz. U. Nr 30 poz. 179 z późniejszymi zmianami/

Zarządzenie Nr 590 Komendanta Głównego Policji z dnia .24października 2003r.w sprawie form
i metod działań Policji w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji i przestępczości nieletnich.

Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty /Dz. U. z 1996 r. Nr 67 poz.329 z późniejszymi.
zmianami/

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie
szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży
zagrożonych uzależnieniem /Dz. U. Nr 26 poz.226/
31
Adresy organizacji i instytucji, do których można zwrócić się o pomoc
Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna w Łańcucie
ul. Mickiewicza 3
37-100 Łańcut
Godziny pracy Poradni: 7.00 - 15.00
Dyrektor: dr Elżbieta Dolata
Tel. (0-17) 225-33-07
e-mail: [email protected]
Oddział Polskiego Towarzystwa Dysleksji w Łańcucie - Oddział Terenowy Nr 46
ul. Mickiewicza 3
37-100 Łańcut
Tel.: (0-17) 225-33-07
Centrum Medyczne Sp. z o.o. w Łańcucie:
Poradnia Zdrowia Psychicznego dla Dzieci
ul. 3 Maja 12
37-100 Łańcut
Tel.: (0-17) 224-01-32
Oddział Psychiatryczny dla Dzieci i Młodzieży oraz Dzienny Oddział Psychiatryczny dla
Dzieci i Młodzieży
Ordynatorem oddziału jest lek. med. Małgorzata Sułkowska-Włodek, specjalista z zakresu
psychiatrii dzieci i młodzieży
Pielęgniarką oddziałową jest mgr Marta Stanisz
e-mail: [email protected], [email protected]
SP ZOZ Nr 2 w Rzeszowie
Poradnia Zdrowia Psychicznego Dla Dzieci i Młodzieży
ul. A. Fredry 9, Rzeszów
Telefon: (0-17) 853-89-89
32
Wojewódzki Zespół Specjalistyczny w Rzeszowie
Poradnia Zdrowia Psychicznego Dla Dzieci
ul. Hetmańska 120, Rzeszów
Telefon: (0-17) 859-44-10, (0-17) 854-80-00
Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Centrum Profilaktyki i Terapii
Uzależnień
"Centrum"
ul. Kochanowskiego 17, Rzeszów
Telefon: (0-17) 858-11-81, (0-17) 862-40-18
Fax. (0-17) 858-11-81
www.uzaleznienia.rzeszow.pl
Komórki ZOZ w tej jednostce:
- Poradnia terapii uzależnienia i współuzależnienia od alkoholu
- Poradnia dla ofiar przemocy
- Profilaktyka uzależnień
- Poradnia psychiatryczna
- Poradnia zdrowia psychicznego
- Poradnia terapii uzależnień od alkoholu dla dzieci i młodzieży
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Łańcucie
ul. Piłsudskiego 70/5
37-100 Łańcut
godziny urzędowania: pon. 8.00 - 16.00, wt. - pt. 7.00 - 15.00
Dyrektor: mgr Joanna Dubiel-Sowa
Tel./Fax: (0-17) 225-69-69
33
Poradnia Logopedyczna
ul. Paderewskiego 5
37-100 Łańcut
tel. Rejestracji: (0-17) 224-02-15, centrala (0-17) 224-01-00
Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie "Niebieska Linia" IPZ
ul. Korotyńskiego 13, 02-121 Warszawa
[email protected]
(+48) 22 824-25-01 (sekretariat)
22 823-96-64 (fax)
22 668-70-00 (Poradnia Telefoniczna "Niebieskiej Linii")
http://www.niebieskalinia.pl
Kuratorium Oświaty w Rzeszowie
ul. Grunwaldzka 15, 35-959 Rzeszów
tel. 017 867-11-00, fax. 017 867-19-54
www.ko.rzeszow.pl
Kuratoryjny Telefon Zaufania: 0 800 177 333
Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży
116 111
www.116111.pl
linia czynna codziennie od 12.00 do 20.00
Świetlica profilaktyczno – wychowawcza „Wzrastanie"
ul. Ottona z Pilczy
37-100 Łańcut
tel. kom: 512 147 705
czynny: od poniedziałku do piątku w godzinach od 7.00 do 15.00
34
dyżur w każdą środę do godziny 17.00
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Łańcucie
Telefony / fax:
(0-17) 225-61-67 (fax)
(0-17) 225-33-25
(0-17) 226-50-74
Godziny otwarcia poniedziałek – piątek od 7.00 do 15.00
Terenowy Komitet Ochrony Praw Dziecka
ul. Pułkownika Kazimierza Iranka-Osmeckiego 51/4
35-506 Rzeszów
tel. (0-17) 862-82-68
Terenowy Komitet Ochrony Praw Dziecka
ul. 3 Maja 26
35-030 Rzeszów
tel.: (0-17) 862-82-68, tel. kom.: 505 973 687
fax: (0-17) 862-82-68
www.tkopdrz.yoyo.pl
Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Zarząd Miejski w Łańcucie
Os. 3 Maja 11
37-100 Łańcut
opracowanie
Małgarzata Szpunar
35
LP
ZADANIA
SPOSOBY REALIZACJI
ODPOWIEDZIALNI TERMIN
REALIZACJI
1. Nabywanie przez nauczycieli
i rodziców wiedzy
na temat możliwości
wspomagania
dzieci w ich wszechstronnym
rozwoju
2. Nabywanie przez nauczycieli
wiedzy na temat bezpieczeństwa
uczniów
3. Umożliwienie nauczycielom
doskonalenia podstawowych
umiejętności warunkujących
pomoc uczniom w ich rozwoju
1.Biblioteczka dla rodziców i wychowawców –
poszerzanie zbiorów, gromadzenie literatury
referatów, prezentacji z zakresu wychowania
i rozwoju dziecka
Pedagog szkolny
Cały rok szkolny
1.Udział w szkoleniach z tej tematyki
nauczyciele
W ciągu roku
szkolnego,
w miarę potrzeb
1.Zorganizowanie szkolenia Rady Pedagogicznej
z tej tematyki
Dyrektor szkoły
Termin do
ustalenia
4. Ustalenie przez Radę
Pedagogiczną jednolitego
sposobu reagowania
w sytuacjach kryzysowych
1.Uaktualnienie obowiązujących w szkole procedur
postępowania i interwencji w sytuacjach
kryzysowych
Zespół
ds. programu
profilaktyki
VIII-IX 2013
2.Wprowadzenie nowych procedur wynikających
z potrzeb szkoły
Zespół
ds. programu
profilaktyki
VIII-IX 2013
3.Udostępnienie ich nauczycielom w pokoju
nauczycielskim, bibliotece
Pedagog szkolny
IX 2013
UWAGI
O REALIZACJI
IX 2013 pedagog
szkolny
5. Pomoc rodzicom
w rozwiązywaniu problemów
związanych
z wychowaniem i edukacją ich
dzieci
6. Włączanie rodziców do
współdecydowania o sprawach
szkoły
7. Włączanie Samorządu
Uczniowskiego do
współdecydowania o sprawach
szkoły
1.Organizacja spotkań z rodzicami
Dyrektor szkoły
poniedziałek
1 raz
w miesiącu
2.Artykuł na stronie WWW szkoły. Zwrócenie uwagi p. U. Misiuda
rodziców na problem bezpieczeństwa dzieci
w Internecie.
X 2013
3.Udostępnienie na stronie internetowej szkoły bazy
danych instytucji i osób niosących pomoc rodzinie
E. Tomala
J. Suraj-Zych
IX 2013
1.Zapoznanie rodziców w czasie wywiadówek
z obowiązującymi dokumentami szkolnymi.
Wychowawcy klas IX 2013
2. Udostępnianie dokumentów szkolnych na stronie
internetowej szkoły.
A. Olbrycht
J. Suraj - Zych
1.Współudział w organizacji imprez i uroczystości
szkolnych
Opiekun SU
2.Współpraca ze środowiskiem lokalnym w czasie
uroczystości miejskich i państwowych.
Opiekun SU
Zgodnie
z kalendarzem
imprez
1.Systematyczne obserwowanie zachowania uczniów Wszyscy nauczycie Na bieżąco
8. Dbanie o bezpieczeństwo
i właściwe zachowanie uczniów i właściwe, konsekwentne reagowanie w sytuacjach
na terenie szkoły i poza nią
tego wymagających zgodnie z obowiązującym
prawem szkolnym
2.Monitoring szkoły i terenów wokół szkoły
Dyrektor szkoły
Na bieżąco
37
9. Edukacja prawna uczniów
1.Zorganizowanie spotkań funkcjonariuszy Komendy
Powiatowej Policji w Łańcucie z uczniami klas I – III
dotyczące problemu bezpieczeństwa
2.Zorganizowanie spotkań funkcjonariuszy Komendy
Powiatowej Policji w Łańcucie z uczniami klas VI
dotyczące odpowiedzialności prawnej nieletnich
10. Integracja zespołów klasowych. 1.Przeprowadzenie warsztatowych zajęć
integracyjnych
2.Przeprowadzenie warsztatowych zajęć
integracyjnych w klasach IV
Dyrektor szkoły
I półrocze
Dyrektor szkoły
Pedagog szkolny
I półrocze
Pedagog szkolny
- na wniosek
wychowawcy
IX – X 2013r
Psycholog
- na wniosek
wychowawcy
IX – X 2013r
11. Rozwiązywanie problemów
występujących w zespołach
klasowych.
Zajęcia profilaktyczno - interwencyjne w pozostałych Pedagog szkolny
klasach
- na wniosek
wychowawcy
W miarę
potrzeb
12. Wdrażanie działań na rzecz
ograniczenia agresji
i przemocy.
1.Praca wychowawcza w zespole klasowym nad
tolerancją, zapobieganiu odrzucenia jednego ucznia
przez grupę.
Wychowawcy klas W ciągu roku
szkolnego
2.Praca nad wyeliminowaniem agresji słownej
( wulgaryzmy, obmawianie, przezywanie,
ośmieszanie). Zredukowanie poziomu agresji
i patologii poprzez udział w różnorodnych formach
aktywności fizycznej oraz promocję zdrowego stylu
życia.
Wychowawcy klas W ciągu roku
szkolnego
38
13. Kształtowanie u uczniów
krytycznej postawy wobec
agresji i przemocy
1.Zajęcia edukacyjne w klasach I – III
„Gdzie szukać pomocy”
Pedagog szkolny
- na wniosek
wychowawcy
W ciągu roku
szkolnego
2. Przeprowadzenie zajęć warsztatowych związanych z
profilaktyką zachowań agresywnych
Psycholog –
w klasach IV – IV
- na wniosek
wychowawcy
X 2013 –
VI 2014
14. Kształtowanie u uczniów
krytycznej postawy wobec
agresji i przemocy w Internecie
15. Realizacja zajęć i programów
profilaktycznych
Zajęcia dla uczniów klas IV – VI dotyczące
bezpieczeństwa dzieci w Internecie
Pedagog szkolny
W ciągu roku
szkolnego
1.Zajęcia warsztatowe dotyczące profilaktyki
uzależnień (papierosy, dopalacze, alkohol)
W ciągu roku
szkolnego
16. Wdrażanie uczniów do
przestrzegania norm
społecznych i zasad
obowiązujących
w szkole
1.Przeprowadzenie zajęć z uczniami klas I-III na
temat „Działam w grupie – akceptacja, partnerstwo,
normy.” Zajęcia przeprowadzone wg opracowanego
scenariusza (budowanie zasad i norm klasowego
współżycia uczniów)
Pedagog szkolny,
psycholog – na
wniosek
wychowawcy
Wychowawcy
2. Konkurs plastyczny dla klas I- III „Dobry kolegakoleżanka”
Przedstawienie w formie plastycznej uczuć,
prezentowanie przez uczniów właściwych zasad
i norm, poprawnych zachowań.
Wychowawcy
Termin do
ustalenia
3. Tworzenie norm klasowych dotyczących zasad
zachowania uczniów i ich bezpieczeństwa
Wychowawcy
W ciągu roku
szkolnego
3.Zwrócenie szczególnej uwagi na ten problem
U. Misiuda
W ciągu roku
szkolnego
39
W ciągu roku
szkolnego
w bibliotece szkolnej. Rozmowy indywidualne
z czytelnikami
17. Zorganizowanie ekspozycji
książkowej z zakresu kultury
zachowania i właściwych
relacji z rówieśnikami
Zainspirowanie uczniów do
pozytywnych zachowań.
Wystawa książek w czytelni.
U. Misiuda
Marzec 2014
18. Wdrażanie uczniów do godnego i 1, Konsekwentne reagowanie wszystkich
kulturalnego zachowania się.
nauczycieli na stosowny uczniowski wygląd
zewnętrzny, stosowny strój, estetykę wyglądu
i kulturę słowa
Wszyscy
nauczyciele
W ciągu roku
szkolnego
1.Wskazywanie właściwych form spędzania
19. Popularyzacja aktywnych
sposobów spędzania wolnego
wolnego czasu.
czasu, propagowanie zdrowego
stylu życia
2.Organizowanie imprez sportowych, gier i zabaw
ruchowych.
Wychowawcy
W ciągu roku
szkolnego
Wychowawcy
W ciągu roku
szkolnego
3.Wycieczki szkolne.
Wychowawcy
W ciągu roku
szkolnego
1. Zajęcia, rozmowy na temat:
- Co to jest racjonalne odżywianie się
- Otyłość i jej konsekwencje
- Jakość żywienia, terminy ważności
- Dlaczego cukry i tłuszcze należy spożywać z
umiarem?
- Wyjaśnianie roli reklamy
wychowawcy,
higienistka
szkolna
W ciągu roku
szkolnego
20. Promowanie zdrowego
odżywiania
40
Działania profilaktyczne świetlicy szkolnej w roku szkolnym 2013/2014
Środowisko świetlicy
szkolnej podejmuje
działania o charakterze
zapobiegania zachowaniom
agresywnym i przemocy
w pracy z uczniami
1. Organizowanie zajęć
informacyjnych i edukacyjnych
na temat agresji i przemocy oraz
umiejętności zachowania się
w sytuacji zagrożenia.
Uczniowie uświadamiają
sobie źródła agresji
i wiedzą jak właściwie się
zachować.
Cały rok
Uczniowie znają przyczyny
rodzaje agresji, potrafią je
rozpoznać,
są zapoznani z konsekwencjami
agresywnego zachowania.
2. Przypomnienie zasad
regulaminu zachowania się na
świetlicy. Zawieranie
kontraktów z uczniami.
Stosowanie świetlicowego
Systemu nagród i kar.
Uczniowie mają świadomość
konsekwencji w przypadku użycia
wszelkiej przemocy wobec drugiej osoby.
Wrzesień
3. Rozładowywanie negatywnej
energii poprzez zabawy
relaksacyjne i ruchowe.
Uczniowie uczą się radzić sobie
z wyrażaniem własnych emocji i uczuć.
Cały rok
4.Organizowanie zabaw
poznawczych, aktywizujących,
integrujących, budujących
przyjazną atmosferę w grupie.
Uczniowie uczą się zasad
współdziałania i właściwej
komunikacji w grupie.
Zmniejsza się liczba zachowań
pozbawionych agresji.
5. Bon – ton czyli dobre
wychowanie zajęcia zakresu
kultury życia codziennego
Uczniowie znają zwroty grzecznościowe
oraz zasady kulturalnego zachowania się
w różnych sytuacjach życia codziennego.
Kierownik świetlicy
i nauczyciele świetlicy
Cały rok
Cały rok
Nauczyciele świetlicy
41
Ogranicza się
występowanie zachowań
ryzykownych poprzez
organizację alternatywnych
ciekawych form
spędzania wolnego czasu,
rozwijających
zainteresowania,
uzdolnienia i zamiłowania
uczniów.
Organizowanie zajęć plastycznych, Uczniowie znają możliwości spędzania
czytelniczych, teatralnych,
aktywnego i kulturalnego
muzycznych, ruchowych
spędzania wolnego czasu,
rozwijających zainteresowania
eliminują poczucie nudy w swoim życiu.
i uzdolnienia uczniów,
kształtujących umiejętność
właściwego i wartościowego
zagospodarowania wolnego czasu.
Cały rok
Organizowanie zajęć na temat
Uczniowie dokonują właściwej
zagrożeń płynących z nadmiernego treści upowszechnianych przez Internet
korzystania mediów oraz
i telewizję.
realizacja przedsięwzięć
Potrafią bezpiecznie korzystać z zasobów
alternatywnych do zachowań
Internetu. Rozumieją celowość
ryzykownych
stawianych mu ograniczeń Zachowują
(nadmiernego oglądania TV
dystans i krytycyzm wobec informacji
i korzystania z Internetu)
zawartych w sieci i przekazywanych
przez media
Cały rok
42
Propagowanie zdrowego stylu
życia, kształtowanie czynnych
postaw wobec zdrowia oraz
bezpieczeństwa własnego
i innych.
Organizowanie zajęć o tematyce
prozdrowotnej.
Promowanie zdrowego sposobu
odżywiania się
Uczniowie wiedzą jak dbać o własne
zdrowie i unikać zachowań ryzykownych.
Prowadzenie zajęć
Uczniowie znają korzyści z uprawiania
uwzględniających ruch na świeżymróżnorodnych form
m powietrzu, zajęć sportowych
ruchu i rekreacji.
i rekreacyjnych.
W trakcie gier i zabaw sportowych uczą
się respektowania zasad i reguł
są wdrażani do rywalizacji w duchu fair –
play oraz uczą się umiejętności
wygrywania i ponoszenia porażek.
Poznawanie zasad bezpiecznego
poruszania się po drodze
pieszego i rowerzysty
Cały rok
Nauczyciele świetlicy
Cały rok
Uczniowie wiedzą jak bezpiecznie poruszać
się w szkole i poza nią.
Organizowanie zajęć dotyczących Uczniowie posiadają wiedzę
zagrożeń związanych z sięganiem o zagrożeniach płynących z uzależnień.
po środki uzależniające oraz
asertywnych zachowań
w kontakcie z używkami
43
z nauczycielami
Nauczyciele zdobywają
wiedzę i praktyczne
umiejętności w zakresie
niwelowania zachowań
agresywnych.
Prowadzenie
zajęć otwartych i koleżeńskich
oraz pracy w ramach zespołu
samokształceniowego
z rodzicami
Rodzice posiadają wiedzę
na temat agresji
przejawianej w świetlicy,
Znają konsekwencje
niewłaściwych zachowań.
Znają działania nauczycieli
zapobiegające agresji.
1.Udział w szkoleniach
i warsztatach radzenia sobie ze
zjawiskiem agresji i przemocy
wśród uczniów.
2.Wzbogacenie wiedzy
i umiejętności poprzez
obserwację pracy innych
nauczycieli, czytanie fachowej
literatury, wymianę doświadczeń
Nauczyciele nabywają wiedzę
i umiejętności w radzeniu sobie
z sytuacjami trudnymi. Monitorują
potrzeby uczniów i udzielają im
wsparcia w sytuacjach trudnych,
konfliktowych i niebezpiecznych.
Kierownik świetlicy,
nauczyciele świetlicy.
Nauczyciele dzielą się wiedzą oraz
Szukają wspólnych najbardziej
efektywnych działań związanych
z rozwiązywaniem sytuacji kryzysowych
1. Indywidualne kontakty
z rodzicami, informacje dotyczące
agresywnych form zachowania
dziecka.
2. Ustalenie wspólnego frontu
wychowawczego .
Rodzice na bieżąco monitorują
zachowanie dziecka, są uwrażliwiani na
problem agresji i przemocy wśród dzieci.
Uzyskują wsparcie w rozwiązywaniu
problemów wychowawczych.
3. Uświadomienie zagrożeń dla
zdrowia dziecka płynących nie
właściwego sposobu odżywiania
oraz biernego spędzania wolnego
czasu przed telewizorem
i komputerem
Rodzice zmieniają nawyki żywieniowe
dzieci, jak również modyfikują sposób
spędzania wolnego czasu w domu
i monitorują treści oraz czas korzystania
z mass mediów
44
Opracowanie teoretyczne
programu
I.
Założenia teoretyczne programu
46
II.
Charakterystyka wieku rozwojowego uczniów w klasach I - III
49
III.
Charakterystyka wieku rozwojowego dzieci w klasach IV - VI
55
IV
Cele ogólne programu profilaktyki
64
V.
Teoretyczne opracowanie problemu
64
WYCHOWANIE to proces wspomagania dziecka w rozwoju, ukierunkowany na
osiągnięcie pełnej dojrzałości fizycznej, psychicznej, intelektualnej, duchowej,
społecznej.
PROFILAKTYKA to proces wspomagania ucznia w radzeniu sobie
z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu.
PROFILAKTYKA TWORZY OBSZAR DLA PRAWIDŁOWEGO
WYCHOWANIA.
(Zbigniew Gaś “Profilaktyka w szkole
w “Zapobieganie uzależnieniom uczniów”
pod red. B. Kamińskiej – Buśko)
Jak wynika z badań epidemiologicznych stale wzrasta liczba młodych ludzi
podejmujących różne zachowania ryzykowne, czyli działania niosące ryzyko
negatywnych konsekwencji zarówno dla zdrowia fizycznego i psychicznego jednostki,
jak i dla jej otoczenia społecznego.
Do najpoważniejszych zachowań ryzykownych zalicza się :

palenie tytoniu, używanie alkoholu, używanie innych środków psychoaktywnych
(narkotyków, środków wziewnych, leków)

wczesną aktywność seksualną

zachowania nałogowe związane z oglądaniem TV, korzystaniem z komputera
i Internetu, zakupami, hazardem

zachowania naruszające normy: obyczajowe (np. zachowania seksualne, rytualne,
wulgaryzmy słowne, przemoc, zachowania agresywne i przestępcze)

zaniechanie działań - zaniedbania wobec innych

zaniechanie działań - rezygnacja z własnych potrzeb, dążeń, pragnień

zaniechanie działań - unikanie kontaktów społecznych, wycofanie, izolacja.
46
Można z całą pewnością stwierdzić, że różne zachowania ryzykowne
umożliwiają młodemu człowiekowi :

zaspokojenie najważniejszych potrzeb psychologicznych (miłości, akceptacji,
uznania, bezpieczeństwa, przynależności)

realizację ważnych celów rozwojowych (np. określenie własnej tożsamości,
uzyskanie niezależności od dorosłych)

radzenie sobie z przeżywanymi trudnościami rozwojowymi (redukcja lęku,
frustracji).
Prawdopodobieństwo pojawienia się zachowań ryzykownych jest tym większe, im
więcej jest czynników ryzyka, im bardziej są one szkodliwe i im dłużej trwa ich
działanie.
CZYNNIKI
RYZYKA
to cechy, sytuacje i warunki, które sprzyjają powstawaniu zachowań
ryzykownych.
CZYNNIKI CHRONIĄCE to cechy, sytuacje i warunki, które zwiększają odporność na działanie
czynników ryzyka.
DZIAŁANIA PROFILAKTYCZNE POWINNY WZMACNIAĆ CZYNNIKI
CHRONIĄCE I OSŁABIAĆ CZYNNIKI RYZYKA
CZYNNIKI RYZYKA
 środowisko społeczne promujące dane
wzorce zachowań (przeludnienie,
przestępcze)
 normy społeczne (promujące,
prowokujące dane zachowania)
 modelowanie takich zachowań
w domu i szkole
 konflikty i doświadczenia izolacji
w dzieciństwie
 grupa rówieśnicza, w której normą są
zachowania dysfunkcyjne
 niskie wyniki osiągane w szkole
i brak celów życiowych
 łatwość zdobycia substancji
psychoaktywnych
 wczesna inicjacja w zachowaniach
ryzykownych









CZYNNIKI CHRONIĄCE
silna więź emocjonalna z rodzicami
zainteresowanie nauką szkolną
regularne praktyki religijne
poszanowanie norm, wartości
i
autorytetów
przynależność do pozytywnej grupy
(wg Davida Hawkinsa)
stała opieka sprawowana przez
kompetentną osobę dorosłą
zdolności umożliwiające osiąganie
dobrych wyników w nauce
umiejętność rozwiązywania problemów
wrażliwość społeczna,
poczucie własnej skuteczności
47
Działania profilaktyczne możemy rozpatrywać na trzech poziomach:
PROFILAKTYKA
PIERWSZORZĘDOWA
PROFILAKTYKA
DRUGORZĘDOWA
PROFILAKTYKA
TRZECIORZĘDOWA
Odbiorcami są grupy niskiego
ryzyka.
Działania skierowane dla
nie zdiagnozowanej populacji
i osób przed inicjacją.
Odbiorcami są grupy
podwyższonego ryzyka.
Odbiorcami są grupy najwyższego
ryzyka.
Cele:
1. Promocja zdrowego stylu
życia.
2. Opóźnienie wieku inicjacji.
Cele:
1. Ograniczenie głębokości
i czasu trwania dysfunkcji.
2. Umożliwienie wycofania się
z zachowań ryzykownych.
Cele:
1. Przeciwdziałanie pogłębianiu się
procesu chorobowego.
2. Umożliwienie powrotu do
normalnego życia
w społeczeństwie.
Na wszystkich poziomach profilaktyki stosuje się kilka strategii
działania:
1. Informacyjne – dostarczenie 1. Informacyjne.
1. Informacyjne.
adekwatnych informacji na temat
skutków zachowań ryzykownych
i tym samym umożliwienie
dokonywania racjonalnego
wyboru.
2. Edukacyjne – pomoc
2. Edukacyjne.
2. Edukacyjne.
w rozwijaniu ważnych
umiejętności psychologicznych i
społecznych (nawiązywanie
kontaktu z ludźmi, radzenie sobie
ze stresem, rozwiązywanie
konfliktów, opieranie się
naciskom ze strony otoczenia np.
II Elementarz, Spójrz inaczej.
3. Działań alternatywnych –
3. Działań alternatywnych. 3. Działań alternatywnych.
pomoc w zaspokajaniu ważnych
potrzeb
4. Interwencyjne – celem jest 4. Interwencyjne.
( osiągnięć, przynależności) oraz pomoc osobom mającym
osiąganie satysfakcji życiowej
trudności w identyfikowaniu 5. Zmniejszania szkód –
przez stwarzanie możliwości
i rozwiązywaniu ich
działania
zaangażowania się w działalność problemów oraz wspieranie w skierowane głównie do
pozytywną (artystyczną,
sytuacjach kryzysowych.
narkomanów i prostytutek. Celem
sportową, itp.)
jest ochrona społeczeństwa
i samych uzależnionych przed
skutkami ich ryzykownych
zachowań np. wymiana igieł
i strzykawek, pomoc socjalna,
leczenie substytucyjne (metadon).
48
Działania podejmowane w naszej szkole to przede wszystkim profilaktyka
pierwszorzędowa i drugorzędowa.
Będziemy zatem stosować strategie odpowiednie do tych poziomów działań
profilaktycznych.
Literatura:
1.
Zbigniew Gaś - Profilaktyka w szkole w: Zapobieganie uzależnieniom uczniów, pod red. B. Kamińskiej – Buśko, CMPPP MEN,
Warszawa 2000
2.
Zbigniew Gaś - Psychoprofilaktyka. Procedury konstruowania programów wczesnej interwencji, Wyd. UMCS, Lublin 1998
3.
K Wojcieszek. Profilaktyka w szkole. Poradnik wychowawcy. Praca zbiorowa. Wyd. Raabe 2002
opracowanie
Elżbieta Tomala
Charakterystyka wieku rozwojowego uczniów w klasach I– III
CZYNNIKI ROZWOJU
Pierwsze lata pobytu w szkole są okresem szczególnie istotnym dla dalszego
rozwoju dziecka. Szkoła staje się potężnym czynnikiem rozwoju, gdyż tutaj dziecko
uspołecznia się. Istotny wpływ na rozwój ogólny dziecka, a w szczególności na sferę
społeczno-moralną i intelektualną oraz na karierę szkolną ma środowisko rodzinne lub
opiekuńcze. Na drugim miejscu znajdują się czynniki dydaktyczno - pedagogiczne,
program, treści i metody nauczania w szkole, następnie nauczyciel jako osoba znacząca
oraz grupy rówieśnicze.
Wpływ posiada również szersze otoczenie, a także niezamierzone wpływy ludzi,
sytuacji, życie ulicy. Na intelekt, a także sferę uczuciową dziecka wpływa: zainteresowanie
rodziców, miłość, akceptacja, spójność rodziny, utrzymywanie przez rodziców kontaktów
z szerszym otoczeniem, dostęp do oświaty i dóbr kulturalnych.
FAZY ROZWOJU
Wiek 7-8 lat to adaptacja do środowiska szkolnego i jego wymagań, nauczycieli
i rówieśników. Organizm uzyskuje równowagę i odporność. Bardzo dużym autorytetem
staje się nauczyciel – wychowawca, pod okiem którego przebiega życie społeczne
uczniów. Rozwijają się podstawowe funkcje sfery intelektualnej, następuje opanowanie
umiejętności czytania i pisania, przyswojenie pojęcia liczby naturalnej i podstawowych
działań arytmetycznych.
49
Wiek 9 – 10 lat – rozwija się intensywnie mowa i myślenie, bogaci się zasób
słownictwa, rozwija logika matematyczna, zwiększa się aktywnośći samodzielność
myślenia. Osiągnięciem tego okresu jest opanowanie operacji konkretnych. Rośnie
motywacja do nauki. Dzieci skłaniają się coraz częściej do rzeczowej, a nawet krytycznej
oceny dorosłych, mają większą potrzebę współdziałania z rówieśnikami, następuje
wzrost aktywności społecznej.
ROZWÓJ FIZYCZNY
Zostaje zakończony wzrost mózgu w sensie ciężaru, zaś proces dojrzewania
komórek mózgowych trwa nadal w sposób stały. Mięśnie są jeszcze słabo rozwinięte,
mięśnie duże rozwijają się wcześniej niż drobne. W związku z tym potrzeba ruchu i jego
ćwiczenie są w tym okresie bardzo duże, a zręczność ruchowa jest jedną
z charakterystycznych cech wieku między 8 a 12 rokiem życia. Kościec, jako całość jest
miękki i plastyczny, dlatego często ulega deformacjom. Uzębienie staje się prawie pełne.
Następuje szybkie tempo wzrastania zewnętrznego, zwiększa się ruchliwość, ulepsza się
praca układu oddechowego, wzrasta pojemność płuc.
ROZWÓJ MOTORYCZNY
Często nazywany jest psychomotorycznym ze względu na silne zazębianie sfery
fizycznej i psychicznej dziecka. Tempo rozwoju cech motorycznych w młodszym wieku
szkolnym nie jest równomierne i bywa różne dla chłopców i dla dziewcząt. Sprawność
motoryczna obejmuje sprawność ruchową, czyli wszechstronne opanowanie ciała oraz
ruchów lokomocyjnych, rzutnych, skocznych itp. oraz ogólną sprawność fizyczną
obejmującą siłę, szybkość, zręczność. Znaczna grupa dzieci odpowiada przyjętym
normom, ale istnieją także dzieci wyraźnie uzdolnione psychoruchowo odznaczające się
wysoką sprawnością fizyczną, jak i dzieci mające opóźnienia w tej sferze.
DZIAŁALNOŚĆ DZIECKA
Główne formy działalności dziecka to: nauka, zabawa, twórczość artystyczna
i praca. Z chwilą wstąpienia dziecka do klasy pierwszej nauka staje się dla niego głównym
obowiązkiem
i czynnikiem jego psychicznego rozwoju. Właściwy stosunek do
obowiązków szkolnych jest jedynym z zasadniczych warunków pomyślnego przebiegu
procesu dydaktyczno-wychowawczego. Wyróżnia się kilka grup dzieci różnie
ustosunkowanych do nauki szkolnej:
 dzieci zdyscyplinowane i sumienne, szybko przyswajające postawę moralną
kształtowaną przez szkołę, mające powodzenie w nauce
50
 uczniowie, którzy zainteresowani są wybraną tylko dziedziną lub rodzajem pracy
szkolnej
 uczniowie mający nierówny i nietrwały stosunek do obowiązków szkolnych, mający
słabą wolę i brak nawyków pracy
 dzieci odznaczające się lekkomyślnym stosunkiem do nauki z powodu różnych
braków i błędów wychowawczych.
Każda z wyżej wymienionych grup wymaga innego ustosunkowania się nauczyciela
w jego pracy wychowawczej.
Wielką potrzebą młodszego wieku szkolnego jest aktywność o charakterze zabawowym.
Zaczynają dominować zabawy zespołowe, w tym gry. Dużą rolę odgrywają zabawy
tematyczne oraz zajęcia o charakterze manualnym, zwłaszcza zabawy konstrukcyjne.
Często zabawa odgrywa w stosunku do nauki rolę służebną i pozwala na łatwiejsze
poznanie wiadomości i przezwyciężenie trudności szkolnych.
Działalność plastyczna odgrywa wielką rolę w twórczości artystycznej dziecka. Od 8 do
12 roku życia kształtuje się okres rysunku schematycznego. Następuje stopniowy zanik
spontanicznej ekspresji. Dziecko rysując i malując szuka oddźwięku i aprobaty
w reakcjach otoczenia, rysunki jego zaczynają być coraz lepszym „odbiciem”
rzeczywistości opartej bardziej na pamięci niż na wyobraźni.
Potężnym czynnikiem w twórczości dziecięcej jest czytelnictwo, które pobudza rozwój
zainteresowań i wyobraźnię twórczą, stanowi nieustające źródło wiedzy oraz informacji.
W drugiej fazie młodszego wieku szkolnego dzieci posiadają umiejętność czytania,
większość z nich sięga po książkę „dla przyjemności” i dokonuje wyboru tematyki.
W pewnej grupie dzieci – o rozwoju przyspieszonym lub specjalnie uzdolnionych – mowa
pisana przybiera postać twórczości literackiej.
Praca dziecka w młodszym wieku szkolnym obejmuje tzw. pracę szkolną i pomoc
w rodzinie. Poprzez nią dziecko uczy się poczucia obowiązku i odpowiedzialności,
uczynności, troski o innych, szacunku dla pracy i otoczenia.
ROZWÓJ PROCESÓW POZNAWCZYCH
Młodszy wiek szkolny jest okresem kształtowania się i doskonalenia operacji
konkretnych, porównywania, klasyfikowania, abstrahowania
i uogólniania, analizy i syntezy, ustalania związków
przyczynowo-skutkowych.
Wyraźnemu rozwojowi zwłaszcza w warunkach korzystnych podlegają wrażenia
wzrokowe, słuchowe i stawowo - mięśniowe oraz spostrzeżenia. Aktywnie organizowany
proces spostrzegania przeradza się w obserwację, która może być krótkotrwała lub
51
dłuższa w zależności od zadań. Pod koniec młodszego wieku szkolnego spostrzeżenia
nabierają charakteru abstrakcyjnego, uogólnionego, stają się bardziej ukierunkowane,
trwałe, dokładne i skuteczne.
Umiejętności obserwacyjne łączą się z rozwojem uwagi, czyli organizacją konkretnych
czynności ucznia związanych z opanowywaniem przezeń wiedzy szkolnej. Uwaga dzieci
rozwija się i kształtuje pod wpływem nauki szkolnej,
staje się coraz bardziej zdolne do koncentracji, trwałości, zwiększa się też jej pojemność.
tworzy się i umacnia nawyk uważania.
Pamięć i uczenie się są ściśle związane z rozwojem u dziecka różnych funkcji
psychicznych. Ważną rolę ogrywa motywacja. Stosunek dziecka z klasy I i II do szkoły
i nauki jest pozytywny. Dzieci lubią na ogół czytać, pisać, liczyć, opowiadać, są raczej
aktywne. W klasie III pojawia się zainteresowanie
treścią przedmiotów szkolnych,
a niektórych zaczyna pociągać określona dziedzina wiedzy. Motywami uczenia staje się
ocena, osiągnięcie pozycji w klasie, zaspokojenie oczekiwań rodziców, a także poznawcze
zainteresowania. Wielkim autorytetem w klasach młodszych staje się nauczyciel, który
kształtuje i utrwala często wysoką motywację do uczenia się i wpływa na zaspokojenie
pozytywnych cech charakteru.
Ewolucja procesów zapamiętania i reprodukowania materiału łączy się
z rozwojem uwagi dowolnej. W sposób trwały dziecko zapamiętuje to, na co skierowana
jest jego uwaga. Rozwija się myślenie logiczne. Pamięć stopniowo zatraca charakter
obrazowo-konkretny. Dziecko coraz bardziej uzyskuje wprawę w abstrakcyjnologicznym zapamiętywaniu materiału. Z wiekiem rośnie szybkość, trwałość, pojemność
i charakter pamięci.
Rozwój myślenia między 7 a 11 rokiem życia polega na tym, iż staje się ono
samodzielną, wewnętrzną czynnością poznawczą operującą pojęciami, realizowaną
w słowach i przebiegającą zgodnie z zasadami logiki. Opanowanie pojęć naukowych
odbywa się stopniowo. Zjawiają się nowe sposoby rozumowania i dowodzenia. Zasób
pojęć i wyobrażeń stale się przekształca, następuje systematyzacja pojęć. W końcu tego
okresu dzieci nabierają umiejętności przeprowadzania operacji myślowych bez oparcia
w konkretnym materiale.
MOWA DZIECKA. NAUKA CZYTANIA I PISANIA
Mowa dziecka jako narzędzie społecznej komunikacji doskonali się, przeobraża,
rozszerza się jej funkcja symboliczna. Występuje w formie mowy ustnej i w formie mowy
pisanej. Normalnie rozwijające się dziecko zaczyna zdobywać coraz to szerszy zasób
52
słownictwa, mowa jego staje się w pełni złożona, zdobywa ono też wiele wiadomości
o języku. Bodźcem do coraz lepszego opanowywania gramatycznej struktury języka
i ważnym tego warunkiem jest posługiwanie się nową postacią – mową pisaną. Na jej
rozwój mają wpływ: dostateczny poziom rozwoju analizatorów, umiejętność
dokonywania analizy i syntezy wyrazowej, odpowiedni rozwój drobnych grup
mięśniowych w dłoni, poziom rozwoju pamięci i uwagi, stosowanie się do wskazówek
nauczyciela. W opanowywaniu umiejętności i nawyków pisania odgrywają rolę czynniki
psychologiczne, fizjologiczne i motoryczne.
Nauka czytania wymaga dobrze rozwiniętego słuchu fonematycznego, a także
umiejętności analizy i syntezy dźwiękowej. Wielką rolę odgrywa sprawność funkcjonalna
analizatorów: słuchowego, wzrokowego i kinestetyczno-ruchowego. Zaburzenia w ich
funkcjonowaniu stają się przyczyną dysleksji.
Naukę czytania i pisania utrudniają wszelkie nieprawidłowości w rozwoju dźwiękowej
strony mowy. Wymagają one szybkiego i zdecydowanego prostowania. Istotnym
wskaźnikiem rozwoju mowy dziecka jest zwiększanie się zasobu słownika. Postępuje ono
w związku z rozszerzaniem się społecznych doświadczeń, wiedzy o świecie i jest ściśle
związane z rozwojem myślenia. Zależy także od ogólnej umysłowej sprawności dziecka
i jego inteligencji.
ROZWÓJ UCZUCIOWY I SPOŁECZNY
W pierwszych latach wieku szkolnego dziecko wyraża jeszcze swoje pozytywne
i negatywne emocje w sposób burzliwy. W drugiej fazie młodszego wieku szkolnego coraz
lepiej panuje nad nimi, stara się je hamować, zwłaszcza w zespole klasowym i grupie
rówieśniczej. Staje się zdolne do przeżywania trwających dłużej stanów emocjonalnych
lub nastrojów uczuciowych. Najwyższą formą życia emocjonalnego, jaka staje się
dostępna dzieciom na poziomie tego wieku, są rozwijające się uczucia wyższe.
Rozwój społeczny to szereg zmian, jakie dokonuje się w osobowości jednostki, aby
stała się ona zdolna do konstruktywnego uczestniczenia w życiu i działalności społecznej.
Młody człowiek uczy się tego będąc członkiem różnych grup społecznych i pełniąc role
społeczne.
Dla rozwoju społecznego dziecka ważne są : układ stosunków w rodzinie i tryb życia,
zamierzone oddziaływania wychowawcze w szkole, swobodne obcowanie dziecka
z rówieśnikami. Osoby znaczące, oddziaływanie formalnych i nieformalnych grup
rówieśniczych ma tu podstawowe znaczenie. Dobrze funkcjonujący dom rodzinny
kształtuje właściwe postawy społeczne i moralne, zapewnia poczucie bezpieczeństwa
53
i oparcia uczuciowego. Szkoła i nauczyciel przygotowuje do współżycia i współdziałania
w społeczeństwie poprzez wprowadzenie w kulturę kraju, zaszczepienie społecznych
i moralnych norm postępowania, wyrabianie postaw i przekonań.
Wychowanie społeczne odbywa się w dużej mierze w podstawowej grupie formalnej,
czyli klasie szkolnej.
Od 7 do 9 roku życia tworzą się grupy nieformalne tzw. „przelotne” złożone z dwójki.
trójki dzieci powstające spontanicznie w celach zabawy.
W 8 – 10 roku życia tworzą się tzw. „mniejsze paczki” utworzone przez szerszą grupę
lokalną, rozwijające własne systemy wartości, obyczajów, rodzą „mody” zabawowe,
ubraniowe itp.
Pod koniec omawianego okresu dziecko osiąga tzw. wrażliwość społeczno-moralną.
OSOBOWOŚĆ
Młodszy wiek szkolny charakteryzuje się doskonaleniem struktury całej
osobowości. Wpływają na nią m.in. cechy temperamentu, które określają stopień energii
życiowej i dynamikę zachowania.
W pełni zrównoważony typ temperamentu stwarza sprzyjające warunki dla efektywnego
uczenia się i przystosowania społecznego do zespołu klasowego.
Szukając przyczyn zaburzonego zachowania się dzieci wyróżniono typy dzieci:
psychoruchowo nadpobudliwych i zahamowanych. Dzieci o słabym układzie nerwowym
gorzej znoszą wysiłek umysłowy i częściej wykazują bierną postawę na lekcjach,
a wzmożoną aktywność ruchową w domu, częściej stosują taktykę bierno-obronną.
Dzieci o silnym typie układu nerwowego wykazują skłonność do agresji werbalnej
i fizycznej, kradzieży i wykroczeń oraz uchylania się od obowiązków domowych,
nastawione są raczej na walkę i kontratak. Aktywność własna dziecka zależy jednak
w dużej mierze nie od wrodzonych cech temperamentu lecz od czynników
pozabiologicznych. W rozwoju osobowości zasadniczą rolę odgrywają motywy, które
z roku na rok pogłębiają się, zwiększają zasięg, dotyczą coraz szerszych kręgów
rzeczywistości i coraz bardziej zróżnicowanych torów działania.
W omawianym okresie następuje rozwój zainteresowań, głównie sportem i zabawami
ruchowymi, dalej – czytaniem, rysunkiem, telewizją, komputerem, aktualnymi
wydarzeniami i sprawami, majsterkowaniem, muzyką i kolekcjonerstwem. Ważna w tym
czasie jest akceptacja zainteresowań dzieci przez rodziców. Niebezpieczna zaś jest
dezaprobata i kolizja między potrzebami dzieci, a aspiracjami ich rodziców. W wieku 8 –
12 lat zauważyć można zmianę w doznaniach estetycznych dzieci. Nadal „żywo” reagują
54
one na dzieła sztuki, teatr, film, muzykę i literaturę, jednak mniej impulsywnie niż
w okresie przedszkolnym. Właściwa percepcja w odbiorze jest odbiciem ogólnego
poziomu umysłowego i zasobu wiadomości dziecka, cech osobowości, wrażliwości
i zdolności do odbioru.
ROZWÓJ MORALNY
Dzieci w pierwszym okresie młodszego wieku szkolnego znajdują się
w heteronomicznym stadium rozwoju moralnego. Dziecko uznaje za sprawiedliwe
wszelkie nakazy i zakazy formułowane przez dorosłych. Faza druga zawiera już pierwsze
przejawy autonomii moralnej, polegającej na szacunku dla reguł wynikających ze
wzajemnego porozumienia, poszanowania dla zasady wzajemności oraz brania pod
uwagę przy ocenie nie tylko samego czynu ale i intencji jego sprawcy.
Zalążki charakteru obserwuje się już w pierwszych latach szkolnych. Charakter stanowi
ten wymiar osobowości, który najdobitniej wyraża się w zachowaniu, bowiem stosowanie
się do przyjętych norm współżycia społeczno – moralnego wytwarza u jednostki pewne,
względnie stałe, dające się przewidzieć sposoby reakcji na określone sytuacje.
Przechodzenie na wyższy poziom rozwoju moralnego zależy w dużej mierze od
warunków życia dziecka i oddziaływań wychowawczych jakim jest poddane.
Bibliografia:
1.
Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży pod redakcją Marii Żebrowskiej, PWN, Warszawa 1986
r.
2.
Elizabeth B. Hurlock - Rozwój dziecka, PWN, Warszawa 1985 r
opracowanie
Elżbieta Tomala
Charakterystyka wieku rozwojowego dzieci w klasach IV- VI
ROZWÓJ FIZYCZNY
Rozwój fizyczny polega na rozwoju struktury i funkcji organizmu. Obejmuje
zmiany anatomiczne i fizjologiczne, a więc: zwiększanie się wysokości i ciężaru ciała,
zmiany w proporcjach organów i ogólnym kształcie ciała, dojrzewanie płciowe.
Zjawisko wzmożonego przyrostu długości ciała i jego ciężaru
55
w przeciągu krótkiego czasu ( 2-3 lata) jest zjawiskiem stałym, występującym
u wszystkich dzieci. Różnice indywidualne i środowiskowe dotyczą jedynie
intensywności, czasu występowania i trwania tego procesu.
Tempo dojrzewania płciowego u dziewcząt i chłopców nie jest jednakowe.
Dziewczęta dojrzewają szybciej, wyprzedzając pod tym względem chłopców o około
2 lata. Wymienione procesy są ze sobą ściśle powiązane i wpływają na siebie nawzajem.
Charakterystyczne dla tego okresu jest ogólne przyspieszenie tempa rozwoju
w porównaniu z okresem poprzednim.
ROZWÓJ FUNKCJI POZNAWCZYCH
Bardzo ważnym aspektem w procesie rozwojowym dziecka między
10-12 rokiem życia jest intensywny rozwój umysłowy, który wyraża się
w doskonaleniu wszystkich funkcji poznawczych :
- rozwoju spostrzeżeń,
- rozwoju pamięci,
- rozwoju myślenia,
- wyobraźni i fantazji.
Spostrzeżenia w starszym wieku szkolnym stają się dokładniejsze, bogatsze
w szczegóły, wielostronne w treści. W procesach spostrzegania ważne miejsce zajmuje
obserwacja, która jest planowa, systematyczna
i ukierunkowana. Stopniowo następuje rozumienie przenośni i symboli.
Zmienia się również orientacja w czasie i przestrzeni.
Gwałtownie wzrasta rozwój pamięci oraz przekształcanie pomięci mimowolnej
w pamięć dowolną. Przewaga zapamiętywania dowolnego nad mimowolnym występuje
wyraźnie w klasie VI i wzrasta w latach następnych. Centralne znaczenie w rozwoju
umysłowym dzieci odgrywają procesy myślenia. Pogłębia się zdolność analizy i syntezy,
rozwija myślenie abstrakcyjne i logiczno-dedukcyjne. Proces ten przebiega w ścisłym
związku z wymogami, jakie stawiają programy szkolne. Przy zastosowaniu odpowiednich
metod nauczania poszczególne operacje myślowe (porównywanie, uogólnienie,
wnioskowanie, klasyfikacja, inne) osiągają coraz wyższy poziom.
Dużą rolę w procesie dorastania odgrywa wyobraźnia i fantazja, która znajduje
swój wyraz w marzeniach i twórczości. Młodzi marzą o przygodach i podróżach, lepszej
własnej sytuacji rodzinnej czy społecznej. Treść tych marzeń i fantazji zależy w dużym
stopniu od warunków, w jakich dzieci żyją, od ich niezaspokojonych potrzeb, nastawienia
do życia, aspiracji. Marzenia wzbogacane są książką, filmem innymi źródłami wiadomości
56
o życiu i świecie.
Młodzi chętnie próbują swych sił zwłaszcza na niwie twórczości
literackiej pisząc wiersze i pamiętniki. Wiąże się to nie tylko z żywą wyobraźnią i potrzebą
wypowiadania się, ale także z rozwojem uczuć estetycznych.
ROZWÓJ UCZUCIOWY
W starszym wieku szkolnym zaznaczają się różnice w życiu uczuciowym
w porównaniu z wcześniejszymi fazami rozwoju. Przeżycia emocjonalne od tego okresu
można ująć w trzy grupy:
- stany obronne ( strach, lęk, niepokój, nieśmiałość, zakłopotanie, smutek, niesmak),
- stany agresywne ( gniew, zazdrość, nienawiść, wrogość),
- uczucia pozytywne ( miłość, wzruszenie, podniecenie, przyjemność, radość).
Różnicowanie się stanów uczuciowych następuje pod wpływem codziennych
doświadczeń. Podstawowym warunkiem normalnego rozwoju emocjonalnego jest
uczestnictwo w życiu społecznym, przy czym uczestnictwo to powinno być dostosowane
do poziomu dojrzałości dziecka oraz właściwie kierowane w atmosferze przyjaźni
i pełnego zrozumienia dla dorastającego dziecka.
ROZWÓJ WOLI
W miarę wzrastania sprawności fizycznej i rozwoju wszystkich funkcji psychicznych
wzmaga się aktywność dorastających, nabierając coraz bardziej cech świadomej
i celowej działalności.
Działalność ta przejawia się bądź w formie pozytywnej, jako dążenie
do wykonania określonej czynności, bądź w formie negatywnej, jako powstrzymywanie
się od jakiegoś działania.
W procesie kształtowania się woli powszechnie obserwowanym zjawiskiem jest
przekora, która przejawia się jako krnąbrność, nieposłuszeństwo wobec rodziców
i wychowawców. Dzieci wzbraniają się wykonać dane przez dorosłych polecenia, zacinają
się w nieuzasadnionym uporze, zachowania nabierają cech arogancji, bezczelności
i przesadnej pewności siebie.
Nieopanowany sposób bycia prowadzi do częstych konfliktów z otoczeniem.
Tendencję do przekory we wczesnej fazie dorastania można
w zależności od warunków szybko rozładować bądź też może się ona przeobrazić
w trwałą negatywną postawę wobec poczynań dorosłych. Przekora jako objawy reakcji
frustracyjnych na ograniczenie budzących się potrzeb niezależności, swobody,
samostanowienia nie znika szybko, lecz stopniowo zmienia swe formy. W późniejszym
57
stadium przekora występuje w sferze czynności intelektualnych, jako wyraźna skłonność
do polemik i sporów, przeciwstawiania się każdemu twierdzeniu i przekonaniu
wyrażonemu przez innych.
Skrajną formę przekory stanowi bunt. Przeżycie buntu przeciwko autorytetom
daje satysfakcję niekiedy tak dużą, że staje się bodźcem do dalszych czasem bardziej
krańcowych jego form. Bunt dodaje energii życiowej, zadowolenia, stanowi rodzaj
zdobyczy i przewagi.
Innym przejawem aktywności młodzieży jest potrzeba czynu, który bardzo często
ma charakter wyczynu i nie mieści się w ramach powszechnie przyjętych form
zachowania się. Młodzież dopuszcza się niejednokrotnie różnych wybryków lub aktów
o posmaku niezwykłości, sprzyjających wyładowaniu energii, wykazaniu odwagi,
dzielności, bohaterstwa. Potrzeba nieprzeciętnych czynów stanowi nie tylko wyraz
wzrastającej aktywności dzieci w starszym wieku szkolnym, ale świadczy również
o napięciu emocjonalnym, domagającym się silnych wrażeń i mocnych przeżyć.
STOSUNKI RODZINNE
W okresie intensywnego wzrostu i rozwoju dziecka rodzina nadal zaspokaja
podstawowe potrzeby dziecka (materialne, uczuciowe, społeczne) oraz stanowi dla niego
źródło nieustannych doświadczeń i wiedzy o życiu.
Jednak
wpływ
rodziny
początkowo olbrzymi, w miarę rozszerzania się kontaktów dziecka z szerszym światem
stopniowo maleje. Zachodzące zmiany sprowadzają się głównie do trzech momentów:
- kryzysu autorytetu rodziców
- konfliktów z rodzicami
- osłabieniu więzi emocjonalnych.
Kryzys autorytetu rodziców pojawia się jako rezultat wzrostu krytycyzmu na tle
rozwoju sprawności umysłowej w tym okresie. Wnikliwa obserwacja rodziców pozwala
dostrzec u nich cechy, których dotąd dzieci nie zauważały. Porównywanie własnych
rodziców z innymi ludźmi i wzorcami dostarczanymi przez literaturę często prowadzi do
gorzkich rozczarowań. Rodzice spadają z piedestału doskonałości, stają się w oczach
dorastających dzieci zwykłymi ludźmi pełnymi błędów i uchybień. Młodzież zaczyna mieć
swoje tajemnice
i domaga się, aby rodzice je szanowali. Ingerencję dorosłych w osobiste sprawy przyjmuje
niechętnie, a nawet z objawami protestu i buntu.
58
Konflikty z rodzicami to następny sygnał zmieniających się stosunków w rodzinie.
Przyczyn zmian zachodzących u młodocianych w stosunku do rodziny należy szukać
w czynnikach natury społecznej.
Na pierwszym miejscu wymienia się nieumiejętne postępowanie rodziców
wykazujących brak elastyczności w dostosowaniu się do zmian zachodzących w dzieciach.
Często nie dostrzegają i nie rozumieją budzących się w swoich dzieciach nowych potrzeb.
Przyzwyczajeni do bezwzględnego posłuchu w latach dziecięcych nadal trzymają się
utartych metod postępowania, które nie tylko nie dają rezultatów, lecz odnoszą mierne
skutki. Podtrzymując swój autorytet zakazami, nakazami, groźbami, karami, przyczyniają
się do naderwania więzów uczuciowych i wytwarzania dystansu.
Ponadto w wielu przypadkach brak podstawowych wiadomości
o procesach rozwojowych dzieci i młodzieży, brak taktu pedagogicznego umiejętności
podtrzymywania słabnących kontaktów, stanowią główną przyczynę niepożądanych
stosunków między rodzicami i dorastającymi dziećmi.
Zaburzenia w zachowaniu się dzieci w starszym wieku szkolnym i trudności
występujące w procesie wychowawczym pozostają w ścisłym związku z atmosferą
panującą w rodzinie oraz typami postaw rodzicielskich (akceptująca, odrzucająca,
ochraniająca, opiekuńcza).
Osłabienie więzi emocjonalnych w rodzinie stanowi naturalną konsekwencję
obniżenia autorytetu rodzicielskiego oraz częstych konfliktów i nieporozumień między
rodzicami i dziećmi. Objawia się to w unikaniu towarzystwa rodziców, odtrącaniu
objawów czułości z ich strony, sztywności, zamykaniu się w sobie, obojętności na kłopoty
i cierpienia rodziców, odmawianiu pomocy w ciężkich sytuacjach. Tego rodzaju postawa
dorastających często wprowadza rodziców w błąd. Uważają oni, że dzieci nie potrzebują
ich uczucia i również odwracają się od nich. Prowadzi to w sposób nieunikniony do
dystansu uczuciowego, który może pociągnąć za sobą niepożądane konsekwencje
w postaci całkowitego odejścia psychicznego dorastających dzieci od rodziców.
STOSUNKI SPOŁECZNE POZA DOMEM
W starszym wieku szkolnym w znaczący sposób poszerzają się kontakty
z rówieśnikami, które dla dzieci w tym okresie są bardzo ważne.
Dziecięce na ogół nietrwałe jednoosobowe przyjaźnie przekształcone zostają na
koleżeństwo i przyjaźnie w szerszych grupach koleżeńskich. Miejsce, jakie zajmuje
dziecko w grupie zależy od wielu czynników: wzorców zachowań wyniesionych z domu,
stopnia pewności siebie, stopnia zależności, sposobu postrzegania świata.
59
Środowiskiem społecznym, w którym upływa duża część życia dziecka jest klasa
szkolna. Na gruncie życia klasowego wyrastają różne formy kontaktów społecznych,
zasady postępowania i normy współżycia zbiorowego. W okresie dorastania dzieci są
bardzo wrażliwe na wpływy grupy rówieśniczej, ich zachowanie często jest
determinowane przez różne elementy życia społecznego np. normy grupowe, pozycję
ucznia w klasie, rolę jaką w niej pełni, ogólną atmosferę w klasie.
Normy stanowią wytworzone przez daną grupę wzory postępowania, modele
zachowań, jakich grupa oczekuje od swych członków. Dotyczą one różnych spraw np.
sposobu ubierania się, uczesania, wykonywania pracy, spędzania wolnego czasu itp.
Dzieci w omawianym wieku na ogół usilnie zabiegają o akceptację grupy. Gotowe
są postępować wbrew własnym przekonaniom, byle tylko zyskać uznanie grupy. Stopień
uznania, jakim cieszy się uczeń w klasie wśród kolegów, określa jego pozycję w hierarchii
klasowej.
Wysokie pozycje wywierają dodatni wpływ na rozwój osobowości jednostki. Niskie
utrudniają proces uspołecznienia wywołujący zaburzenia w zachowaniu, frustracje,
konflikty. Uczniowie odrzuceni przez społeczność własnej klasy popadają w izolację, lub
przystają do grup zdeprawowanych, gdzie usiłują zdobyć wyższą pozycję.
Społeczne powiązania w klasie mają duże znaczenie dla rozwoju psychicznego
zaspokajają, bowiem potrzebę uczestnictwa w grupie ucząc stosunków społecznych.
Powstawanie samorzutnych zespołów wśród młodzieży w wieku szkolnym jest
zjawiskiem powszechnym. Łatwo to zaobserwować na terenie klasy, jak i w życiu
pozaszkolnym.
Najczęściej
wyróżnianymi
typami
małych
nieformalnych
grup
rówieśniczych są: najbliżsi przyjaciele, małe paczki, szersze grupy koleżeńskie, bandy.
ROZWÓJ HETEROSEKSUALNY
W starszym wieku szkolnym dzieci zaczynają się interesować sferą płci. Budzi
się ciekawość płciowa, zmierzająca do poznania budowy anatomicznej organów
płciowych, ich funkcji oraz roli dwóch płci w reprodukcji gatunku ludzkiego.
Młodzież szuka odpowiedzi na trapiące ich pytania w różnych publikacjach, sięga
po atlasy anatomiczne, encyklopedie, ilustracje i broszury uświadamiające. Zaczyna
rozmawiać między sobą na tematy seksualne, udzielać wzajemnie potrzebnych sobie
informacji.
Rozwój zainteresowań seksualnych zależy nie tylko od funkcji hormonalnych
organizmu, ale także od bodźców dostarczanych przez otoczenie np. obserwacja życia
60
dorosłych, wpływ starszych kolegów, niedozwolone filmy, ilustracje i obrazki,
podniecająca lektura.
Widoczne nasilenie zainteresowań seksualnych u dziewczyn pojawia się między
9 a 12 rokiem życia u chłopców między 14 a 15 rokiem życia.
W miarę dorastania ulegają przeobrażeniu również wzajemne stosunki między
dziewczętami i chłopcami.
KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI
Jednym z charakterystycznych objawów kształtowania się osobowości u dzieci jest
rozwój samodzielności, który pojawia się ok. 12 roku życia. Oprócz zainteresowań
światem zewnętrznym pojawiają się również zainteresowania cechami własnej
osobowości oraz porównywanie z innymi ludźmi. Przyczynia się to do silniejszego
wyodrębnienia własnej indywidualności na tle środowiska społecznego.
Wraz z dorastaniem dziecka zmienia się stosunek otoczenia do niego w rodzinie,
w szkole, w organizacjach. Coraz bardziej apeluje się do poczucia odpowiedzialności
dzieci. Powierza się im coraz trudniejsze zadania do wykonania, akcentując tym samym
fakt ich wrastania w społeczeństwo.
Młodociani często jeszcze przed opuszczeniem
szkoły podstawowej muszą zastanowić się nad swoją przyszłą rolą społeczną, wyborem
zawodu, obraniem dalszego kierunku kształcenia. Sytuacja taka wymaga od nich
zdawania sobie sprawy z zamiłowań, zdolności, cech charakteru i możliwości. W procesie
tym odgrywają tu ogromną rolę takie elementy jak: opinie i oceny dorosłych rówieśników,
aprobata i dezaprobata, pochwały i nagany, sukcesy i niepowodzenia, porównywanie się
z innymi.
W procesie kształtowania się osobowości młodzież nie tylko stara się wypełnić
wymagania stawiane jej przez otoczenie, ale zaczyna sama stawiać sobie wymagania.
Niemożność sprostania własnym aspiracjom doprowadza do obniżenia samooceny, co
często wywołuje u młodzieży ciężkie przeżycia emocjonalne.
Niezadowolenie z samego siebie często występuje w początkowej fazie dorastania.
Obraz samego siebie nie jest obrazem stałym, zmienia się wraz z rozwojem dziecka pod
wpływem różnych czynników. Jest częścią składową osobowości, jego charakter decyduje
w dużym stopniu o samopoczuciu jednostki i jej stosunku do otaczającego świata.
Obraz negatywny wywołuje niepokój, lęk i różne objawy nieprzystosowania. Obraz
pozytywny daje pewność siebie, równowagę emocjonalną, przychylny stosunek do
kolegów, lepsze wyniki w nauce.
61
TRUDNOŚCI WYCHOWAWCZE
Trudności wychowawcze w tym wieku bywają różnego rodzaju i występują z różną
siłą. U jednych pojawiają się nagle i szybko znikają, u innych mają charakter przewlekły
i dają o sobie znać przez cały okres dorastania.
Najbardziej jaskrawą grupę trudności stanowią fakty zachowania się związane ze
stosunkiem do ludzi dorosłych. Do grupy tej należą przejawy niezdyscyplinowania,
niepodporządkowania się zarządzeniom rodziców, przekraczania regulaminu szkolnego,
lekceważenia wszelkiego rodzaju poleceń, rozkazów i zakazów. Charakterystyczną cechą
tych manifestacji jest postępowanie wbrew oczywistym racjom na zasadzie przekory lub
ślepego uporu.
Inna kategoria trudności wiąże się ze stosunkiem do grupy rówieśniczej, zwłaszcza
do rówieśników innej płci. Wchodzą tu w grę takie momenty, jak niewłaściwy dobór
przyjaciół lub całkowita niemożność znalezienia przyjaciół, odrzucenie przez grupę
rówieśniczą i w związku z tym całkowite osamotnienie.
Sytuacja przeciwna, polegająca na silnym związku z grupą i całkowitym jej
podporządkowaniu. Pociąga to za sobą konflikt między wymaganiami grupy
a wymaganiami szkoły lub domu rodzinnego.
Specjalna trudność z punktu widzenia wychowawczego stanowi przedwczesne
nawiązywanie kontaktów z osobnikami innej płci. Prowadzą one do zaniedbywania
obowiązków
szkolnych,
nadmiernego
poświęcenia
uwagi
sprawom
wyglądu
zewnętrznego i zazwyczaj jednostronnie absorbujących przeżyć. Młodzi ludzie z reguły
przeceniają swoje walory i możliwości, bądź nie doceniają ich zupełnie. Na tym tle rodzą
się odpowiednie do samopoczucia formy zachowania się, utrudniające proces
wychowawczy. Jedni zachowują się z nadmierną pewnością siebie, lekceważąc wszelkie
wskazówki, ostrzeżenia. Inni wykazują nadmierne zahamowanie, nieśmiałość,
chorobliwy brak pewności, stronią od kontaktów z rówieśnikami. Bywają również tacy,
którzy niską
samoocenę
usiłują
zamaskować
zuchwałością,
zgrywaniem się,
nieoczekiwanymi wyskokami.
Trudności tego okresu związane są z niezwykle złożonym procesem rozwojowym.
Stanowią wynik bardzo różnych i licznych uwarunkowań, zmieniających się w toku życia
dziecka wraz ze zmianą jego warunków. Trudności występujące w tym okresie są
sygnałem, że dotychczasowe życie dziecka nie było w sposób właściwy zorganizowane,
i stanowią alarm dla przedsięwzięcia środków zaradczych. Starania wychowawcze
powinny zmierzać w kierunku szczegółowej analizy każdego wypadku, celem wykrycia
62
źródeł trudności i zastosowania środków zmierzających do ich usunięcia oraz naprawy
szkód wyrządzonych w rozwoju młodocianej jednostki.
Bibliografia:
1.
2.
Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży pod redakcją Marii Żebrowskiej, PWN, Warszawa 1986
r.
Elizabeth B. Hurlock - Rozwój dziecka, PWN, Warszawa 1985 r
opracowanie
Elżbieta Tomala
1. Promocja zdrowego stylu życia
2. Opóźnienie wieku inicjacji zachowań ryzykownych
PRZEMOC I AGRESJA W TEORII NAUKOWEJ
Ze zjawiskiem przemocy i agresji spotykamy się wielokrotnie w domu,
w szkole i na ulicach. Coraz częściej też czujemy się bezradni wobec docierających do nas
za przewodnictwem mediów informacji o kolejnych aktach przemocy. Niewłaściwe
zachowania dzieci i młodzieży wciąż nurtują rodziców
i nauczycieli.
Termin „agresja” wywodzi się z języka łacińskiego, w którym słowo „agresja”
oznacza „napad”, a słowo „agresor” – rozbójnika 1.
Agresja to: „Wszelkie działania (fizyczne lub słowne), których celem jest wyrządzenie
krzywdy fizycznej lub psychicznej - rzeczywistej lub symbolicznej - jakiejś osobie, lub
czemuś co ją zastępuje” 2.
„Działanie, u którego podłoża leżą gniewne emocje i nieprzyjazne intencje,
działanie, które ma na celu wywołać u drugiej osoby ból, strach, niepokój bądź
wewnętrzne cierpienie. Do natury aktu agresji należy jego umyślność” 3.
W. Okoń. Słownik Pedagogiczny, W-wa 1987
W. Szewczuk, Słownik Pedagogiczny, W-wa 1979
3
F. Miniritch, P. Meier, S. Arterburn, W stronę wartości – encyklopedyczny poradnik życia rodzinnego, W-wa
1998
63
1
2
Przemoc ma znaczenie bliskie terminowi „agresja”. Niekiedy terminy te są
używane zamiennie. Dość często przez przemoc rozumie się tylko agresję fizyczną.
Niekiedy badacze wiążą przemoc z emocją, którą najtrudniej jest kontrolować,
mianowicie ze złością, a także z emocjami pokrewnymi: niechęcią, oburzeniem, irytacją,
gniewem, nienawiścią, furią – prowadzącymi do eskalacji zachowania agresywnego.
RODZAJE AGRESJI
Agresja może przejawiać się fizycznie i werbalnie.
Na agresję fizyczną składać się mogą takie pojedyncze zachowania jak: uderzanie,
potrącanie,
wyrywanie
przedmiotów,
podstawianie
nogi,
kopanie,
rzucanie
przedmiotami, kłucie, szarpanie za włosy itp. Powyższe działania bezpośrednio działają
na przedmiot agresji, często są kompleksem zachowań przybierających postać bójek,
przestraszania, drażnienia, wybuchów złości. Agresja werbalna to atak słowny
polegający na: grożeniu, straszeniu, rozpowszechnianiu nieprawdziwych informacji
o danej osobie (obmawianie, plotkowanie, skarżenie, donoszenie zwłaszcza nauczycielom
o czyimś wykroczeniu).
PRZYCZYNY AGRESJI
AGRESJA JAKO REAKCJA NA FRUSTRACJĘ
Frustracja ma miejsce wtedy, gdy jednostka, dążąc do zaspokojenia swoich potrzeb
(biologicznych, psychicznych) i osiągnięcia określonych celów, napotyka w toku działania
trudne do pokonania przeszkody.
Przeszkoda może wywołać gniew, który zostaje skierowany na określone osoby
lub rzeczy, przybierając postać ataku fizycznego lub werbalnego.
Jeśli uczniowie przeżywają brak poczucia bezpieczeństwa, nie mogą zdobyć
uznania, sukcesu, nie zaspokojona jest ich potrzeba bliskich, przyjaznych kontaktów
z rówieśnikami, z nauczycielem, potrzeba samodzielności, aktywności - wówczas pojawić
się mogą zachowania agresywne.
AGRESJA JAKO INSTYNKT
Przedstawiciele instynktownej interpretacji agresji przyjmują, „że powstała ona
w drodze ewolucji i jest potrzebna, a nawet konieczna do utrzymania gatunku – jako
napęd działania” 4. Tak rozumiana agresja nie została oczywiście „wyuczona”, nabyta
4
J. Grochulska, Agresja u dzieci, W-wa 1993
64
w toku życia. Człowiek rodzi się z gotowym instynktem, nazywanym przez niektórych
instynktem walki, niezbędnym do życia, tak jak np. instynkt głodu.
MODELOWANIE JAKO „BUDZIK” AGRESJI
Agresywne zachowanie może być wywołane wpływem modeli, z którymi dziecko
styka się w swoim otoczeniu. Może być więc nim matka, ojciec, rodzeństwo, nauczyciel
w zdenerwowaniu, drwiący z niewiedzy ucznia, koledzy, koleżanki, jak również filmowi,
książkowi, telewizyjni bohaterowie.
AGRESJA
A MEDIA
Nie ma tematu dotyczącego dziecięcej agresji, który by wywoływał tak duże
zainteresowanie, jak skutki pokazywanej w telewizji przemocy. Dzieci oglądając
„agresywne” filmy, o wiele słabiej reagują na przejawy agresji i przemocy wśród
rówieśników. O wiele rzadziej przychodzą z pomocą bitym kolegom, nie widząc nic złego
w zachowaniu bijących się lub niszczących zabawki kolegów. Wyrabia się u nich pogląd,
że świat jest niebezpieczny, a przemoc powszechnie akceptowana i często jest ona
jedynym sposobem rozstrzygania nieporozumień.
AGRESJA, A GRY KOMPUTEROWE
Gry komputerowe adresowane są do dzieci i młodzieży. Bardzo rzadko są
cenzurowane przez rodziców, a nigdy przez sprzedawców. Zdecydowana większość gier,
to gry wojenne. Szczególna ich szkodliwość wynika z faktu, że są odbierane ze
szczególnym skupieniem i dzięki temu pozostawiają wyraźne piętno na wyobraźni
odbiorcy, co wynika z jego osobistego zaangażowania w akcję. Użytkownik wciela się
w postać bohatera i utożsamia się z dokonywaną przez niego eksterminacją wrogów.
Powszechnie wiadomo, że oglądanie scen agresywnych bardzo poważnie wpływa na
psychikę dziecka i mimo woli uczy się ono agresywnych zachowań.
Nie możemy przecież zrezygnować z technik multimedialnych, bo są niezbędne
w XXIw., ale należałoby stosować pewne zalecenia, które podaje autorka artykułu pt.
„Dziecko, a przemoc w mediach” 5.
Są to:

5
zainteresuj się tym, co robi dziecko (uczeń) przy komputerze i przed telewizorem,
A. Baran, Wychowawca 3(123) 2003, Dziecko a przemoc w mediach
65

poproś, aby pokazało ci swoją ulubioną grę, sprawdź, czy jest na pewno odpowiednia
do wieku dziecka,

kontroluj jakość, ilość i czas programów oglądanych przez dzieci,

zaproponuj dziecku program, czy film, który powinno obejrzeć,

pomóż mu przenieść się w świat cudownych obrazów ze świata przyrody, krainy
baśni, piękny świat kultury, sztuki i nauki.
Duży wpływ na powstawanie zachowań agresywnych ma otoczenie.
Sytuacje wpływające negatywnie na dziecko to m.in.:

częste stosowanie przemocy wobec dziecka w rodzinie,

zachowania agresywne wobec innych członków rodziny,

chłodny lub negatywny stosunek emocjonalny rodziców wobec dziecka,

brak życzliwości i szacunku, zbytnia surowość i nadużywanie kar,

brak reakcji ze strony dorosłych w przypadku złych zachowań dzieci,
tzw. przymykanie oczu na drobne przewinienia, zbytnia pobłażliwość,

liczne problemy w rodzinie (alkoholizm, przemoc, kłótnie rodziców, rozwody).
Do grupy tych czynników należy dodać usposobienie dziecka. Jeśli dziecko jest
aktywne i nadmiernie ruchliwe, to istnieje większe prawdopodobieństwo, że u tego
dziecka szybciej rozwinie się agresja, niż u dziecka o łagodnym temperamencie.
Występowaniu agresji w szkole sprzyja również zbyt duża liczba dzieci w klasie.
Nauczyciel nie jest wówczas w stanie poświęcić tyle samo uwagi wszystkim dzieciom.
Należy przy tym zwrócić uwagę na osobowość nauczyciela np. czy potrafi on szybko
i skutecznie ukrócić objawy agresji, by nie stała się „zaraźliwa”.
Kolejnym powodem występowania niewłaściwego sposobu zachowania się jest
sytuacja, gdy uczeń napotyka na trudności w nauce. Dziecko wówczas spotyka się często
z negatywną oceną swojej pracy. Krytyce poddawane są stale jego wiadomości
i umiejętności. Wytwory jego pracy oceniane są jako gorsze od wytworów kolegów.
Powoduje to niezaspokojenie potrzeby własnej wartości i potrzeby uznania. U dzieci
o słabym układzie nerwowym, a jednocześnie nadpobudliwych wzrost napięcia związany
z doświadczeniem niepowodzeń znajduje wyraz „w powiększaniu się liczby oraz
nasileniu objawów neurowegetatywnych o charakterze patologicznym.” 6
Szczególnie często źle uczący się uczniowie wykorzystują mechanizm obrony
polegający na przypisywaniu innym (najczęściej nauczycielowi) winy za doznane
6
H. Spionek, Zaburzenia rozwoju uczniów, a niepowodzenia szkolne, W-wa 1985
66
niepowodzenia. Uczeń czuje się skrzywdzony krytycznymi uwagami, przekonany jest, że
niesłusznie otrzymuje słabe oceny. Poczucie krzywdy w niektórych przypadkach
wyzwala agresję i kształtuje postawę buntowniczą.
FORMY I KONSEKWENCJE PRZEMOCY
Przemoc przejawia się w wielu formach. Można ją opisać stosując różne kryteria.
J. Mellibruda, biorąc pod uwagę stan emocji sprawców przemocy, wyróżnia przemoc
gorącą i chłodną.
PRZEMOC
GORĄCA
Jest to przemoc naładowana złością, gniewem, agresją, furią. Towarzyszą jej bogate
formy ekspresji: krzyki, głośne wyzwiska, rękoczyny, impulsywne zachowania,
gwałtowne zadawanie bólu. Jest to najłatwiej zauważalna i najbardziej spektakularna
forma przemocy: pojawia się nagle i szybko znika.
PRZEMOC CHŁODNA
Są to działania podejmowane celowo, z premedytacją, zmierzające do szkodzenia innym,
a wynikające z pewnego umysłowego porządku, który sprawca realizuje. Niekiedy, mogą
mieć one pozytywne cele: czyjeś dobro, przestrzeganie pewnych reguł, realizowanie
jakiejś filozofii, ideologii i wiary. Ta forma przemocy najczęściej rozwija się na gruncie
autorytatywnych modeli współżycia między ludźmi i kierowania nimi. Występuje
zarówno w rodzinach jak i instytucjach. Jej sprawcy zwykle są skłonni do uzasadniania
i obrony swojego prawa do dokonywania przemocy – wierzą, że cel uświęca środki.
Inaczej opisywane są rodzaje przemocy uwzględniające jako kryterium formy
złego traktowania dzieci i młodzieży. Można wówczas wyróżnić cztery rodzaje
przemocy: przemoc fizyczną, emocjonalną, seksualną i zaniedbywanie.
PRZEMOC FIZYCZNA
Są to zachowania, które możemy określić jako bicie ręką lub pięściami, bicie na oślep,
„klapsy”, bicie pasem lub innymi przedmiotami, kopanie, obezwładnienie.
Specyficzne konsekwencje przemocy fizycznej:

uszkodzenia skóry, ślady uderzeń ręką, sprzączką, sznurem lub innymi
przedmiotami, ślady szczypania, oparzeń po papierosie, ugryzień, krwawe wylewy,
67

obrażenia narządów wewnętrznych, liczne złamania, urazy głowy, wybite zęby,

lęk dziecka przed rozbieraniem się na lekcje WF,

lęk przed dotknięciem, kulenie się, uniki,

zgon jako rezultat pobicia.
PRZEMOC
EMOCJONALNA
Są to takie zachowania rodziców lub innych, ważnych dla dziecka osób (opiekunów,
krewnych, nauczycieli), które prowadzą do zaburzenia lub zniszczenia jego
pozytywnego obrazu własnej osoby. Jest to np. upokarzanie, ignorowanie, odrzucanie,
izolowanie. Przemocą emocjonalną jest również pozbawienie kontaktu niezbędnego do
prawidłowego rozwoju (przytulanie, głaskanie, obejmowanie, noszenie na rękach).
Przemoc emocjonalna jest trudna do zdiagnozowania, współwystępuje z innymi
formami przemocy. W literaturze naukowej brak jest danych empirycznych dotyczących
przemocy emocjonalnej.
Specyficzne konsekwencje przemocy emocjonalnej:

zaburzenia mowy,

nadmierne podporządkowanie się dorosłym,

nieadekwatny lęk przed konsekwencjami różnych działań,

częste kłamstwa.
ZANIEDBYWANIE DZIECI
Zjawisko to określane jest jako niezaspokojenie podstawowych potrzeb dziecka. Należy
mieć jednocześnie na uwadze, iż „.zaniedbywanie, którego ofiarą pada dziecko, może
mieć dramatyczne skutki nawet wtedy, gdy jego potrzeby związane z biologicznym
przetrwaniem zostają w pełni zaspokojone, zabraknie natomiast stymulacji
poznawczej”.7
Z zaniedbywaniem mamy do czynienia wówczas, gdy dzieci są na długie godziny
pozostawione samym sobie, a w skrajnym przypadku: porzucone, bezdomne, bez
właściwej ochrony przed chorobami, gdy w obecności dziecka odbywają się awantury
pijackie, libacje, gdy są niedostatecznie zabezpieczone przed zagrażającymi im
sytuacjami.
Specyficzne konsekwencje zaniedbywania dzieci:

7
opóźnienie rozwoju wynikające z niedożywienia,
A. Lipowska-Teutsch, Rodzina a przemoc, Kraków 1992
68

częste choroby, pasożyty,

zbyt mała waga ciała, niski wzrost.
PRZEMOC
SEKSUALNA
Światowa Organizacja Zdrowia definiuje przemoc seksualną wobec dziecka jako:
„nadużywanie dziecka dla uzyskania przyjemności seksualnej przez osoby dorosłe
i starsze”.8 Przemocą seksualną wobec dzieci są kontakty seksualne, a także zachowania,
w których nie dochodzi do zbliżenia fizycznego np.: rozmowy o treści seksualnej
kierowane do dziecka, ekspozycje anatomii i czynności seksualnych, oglądactwo
(oglądanie dziecka podczas kąpieli, czynności fizjologicznej).
Często sądzi się, że nadużyć seksualnych wobec dzieci dokonują tylko osoby
zaburzone psychicznie – ale tak nie jest. Sprawcami w zdecydowanej większości są osoby
bliskie dziecku, których otoczenie nigdy by nie posądzało o takie zachowania.
Specyficzne konsekwencje przemocy seksualnej:

infekcje dróg moczowo-płciowych, urazy zewnętrzne narządów płciowych, odbytu,
pochwy, krwawe stolce, krwawienie z narządów rodnych,

ból przy oddawaniu moczu, kału,

choroby przenoszone drogą płciową,

infekcje jamy ustnej,

ciąża,

zbytnia erotyzacja dziecka, znajomość zachowań seksualnych charakterystycznych
dla osób dorosłych,

negatywne postawy wobec seksu, zaburzenia seksualne.
NIEKTÓRE SPOSOBY ZAPOBIEGANIA I RADZENIA SOBIE Z PRZEMOCĄ I AGRESJĄ
W czasach, gdy agresja i przemoc są stałymi elementami życia, pojawia się pytanie,
jakie działania mają szansę wyeliminować je lub przynajmniej ograniczyć. Renata Knez 9
– psycholog, autorka wielu publikacji dotyczących profilaktyki uzależnień pisze, że
„pierwszą receptą na radzenie sobie z agresją w szkole jest stworzenie jasnego
i przewidywalnego dla uczniów środowiska wychowawczego – jasne zasady, normy
i ich konsekwencje oraz respektowanie tych konsekwencji w przypadku łamania
8
9
Z. Lew-Starowicz, Przemoc seksualna, W-wa 1992
R. Knez, Wychowawca 3(123) 2003, Zachowania agresywne w kontekście praktyki szkolnej
69
norm”. Aby skuteczniej oddziaływać na dziecko i wpływać na przyswajanie
prawidłowych norm, zasad i wartości potrzebna jest informowanie rodziców i ścisła
współpraca rodziców ze szkołą. Równie istotne dla radzenia sobie z agresją w szkole
jest budowanie więzi. Jeśli mamy dobry, osobisty kontakt z drugą osobą, trudniej jest
zachować się wobec niej agresywnie. Anonimowość sprzyja agresji, a personalny kontakt
zmniejsza częstotliwość zachowań agresywnych. Z tego założenia wynika więc potrzeba
budowania więzi w szkole i to na kilku płaszczyznach.
Pierwszą płaszczyzną w pracy wychowawczej będzie pomaganie uczniom
w budowaniu lepszych relacji. Nauczyciel może zadbać o integrację klasy, gdy uczniowie
przychodzą nie znając się nawzajem, i pogłębiać relacje poprzez integrację zadaniową. Na
takim rozumieniu oparty jest np. program SAPER, który proponuje zapobieganie agresji
w klasie poprzez pogłębioną integrację. Tak więc w budowaniu więzi mamy na względzie
w pierwszym rzędzie wspieranie relacji uczeń-uczeń.
Drugą płaszczyzną budowania relacji, pomocną w radzeniu sobie z zachowaniami
agresywnymi, jest kontakt nauczyciel-uczeń. Gdy konkretny uczeń sprawia nam
w klasie szczególne problemy, warto spotkać się z nim poza kontekstem klasy. Sposobem
na poradzenie sobie jest konkretne odniesienie się do złamanej normy i wskazanie na
konsekwencję jaka będzie z tym związana oraz umówienie się z uczniem na dalszy
kontakt. Pamiętajmy, że nawet jeśli spotykamy się, by rozmawiać o konsekwencjach, czas
spotkania możemy również wykorzystać na normalną rozmowę u uczniem o innych
rzeczach, co pozwoli nam na nawiązanie z nim osobowej więzi.
Trzecia płaszczyzna relacji, to płaszczyzna nauczyciel-nauczyciel. Agresja budzi
w wychowawcach silne emocje i chęć zachowań, jakich często nie można zaakceptować
ze względu na normy społeczne, czy współczesne realia szkolne. Nauczyciel w przypadku
agresji ucznia wobec siebie, czy też wobec innych uczniów może doświadczać nie tylko
złości, gniewu, rozczarowania czy żalu, ale przede wszystkim lęku. Lęk ten może dotyczyć
w pierwszym rzędzie obawy o bezpieczeństwo uczniów, własnych dzieci, samochodu lub
nawet własne. Lęk związany z zachowaniami agresywnymi uczniów jest bardzo
egzystencjalny i może utrudniać adekwatne reakcje i skuteczne radzenie sobie z agresją.
Metodą radzenia sobie będą tutaj wszelkie formy wzajemnego wsparcia między
nauczycielami, tworzenie atmosfery bezpieczeństwa w zespole i troska o zorganizowane
spotkania, na których można wspólnie pracować nad „trudnymi przypadkami”.
Wszelkie działania zmierzające do zapobiegania i zwalczania agresji oraz
przemocy powinny odbywać się na kilku płaszczyznach: w rodzinie, w szkole i w grupie
rówieśniczej. Należy uczyć umiejętności dialogu, często się do tej metody odwoływać
70
i ukazywać jej pozytywne efekty. Niezbędne jest również zaufanie do drugiego człowieka.
Gdy ono będzie rosło, szansa na inny model życia, inne traktowanie ludzi, podejście do
drugiego człowieka będzie ulegało zmianom wyłącznie pozytywnym. Uczmy szacunku i
tolerancji drugiego człowieka takim, jakim jest. Powtarzajmy powiedzenie „Sercem
patrz”, a wtedy nie spotkamy się z reakcją przeciwną.
Bibliografia:
Bandura A., Walters R.H., Agresja w okresie dorastania, W-wa 1968
Baran A., Dziecko a przemoc w mediach, Wychowawca 3/2003
Czyż E., Dziecko i jego prawa, W-wa 1992
Danilewska J., Agresja u dzieci – szkoła porozumienia, W-wa 2002
Encyklopedia popularna PWN, W-wa 1992
Frączek A., Agresja – psychologiczny punkt widzenia, W-wa 1975
Goleman D., Inteligencja emocjonalna, Poznań 1977
Grochulska J., Agresja u dzieci, W-wa 1993
Kmiecik-Baran K., Młodzież i przemoc, Przegląd Oświatowy, Gdańsk 2000
Knez R., Zachowania agresywne w kontekście praktyki szkolnej, Wychowawca 3/2003
Lew-Starowicz Z., Przemoc seksualna, W-wa 1992
Lipowska-Teutsch A., Rodzina a przemoc, Kraków 1992
Mellibruda J., Patrząc na przemoc, Świat problemów 5/1996
Miniritch F., Meier P., Arterburn S., W stronę wartości – encyklopedyczny poradnik życia rodzinnego,
W- a 1998
Okoń W., Słownik pedagogiczny, W-wa 1987
Podbielska B., Racis B., Umiejętności z kieszeni, Przegląd Oświatowy, 1/2004
Pospiszyl J., Przemoc w rodzinie, W-wa 1994
Przemoc dzieci i młodzieży, Praca zbiorowa red. Papież J. i Płukis A., Toruń 2000
Przetacznikowa M., Na przełomie dzieciństwa i młodości, W-wa 1986
Rylke H., Pokolenie zmian, W-wa 1999
Skorny Z., Psychologiczna analiza agresywnego zachowania się, W-wa 1968
Spionek H., Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne, W-wa 1985
Sużykiewicz J., Agresja i przemoc w szkole, W-wa 2000
Szewczuk W., Słownik pedagogiczny, W-wa 1979
Vasta R., Haith M.M., Miller S.A., Psychologia dziecka, W-wa 1999
opracowanie
L. Dziadosz-Haładyj
Elżbieta Tomala
71
Postanowienia końcowe
Osoby dokonujące uaktualnienia Szkolnego Programu Profilaktyki
1. Elżbieta Tomala - odpowiedzialna za pracę zespołu
2. Ryszarda Wierzbińska
3. Lucyna Orłoś
4. Małgorzata Szpunar
5. Paweł Gołofit
6. s. A. Turko
72
Spis treści
Profilaktyka w naszej szkole
I.
Opis działań związanych z aktualizacją Szkolnego Programu Profilaktyki
w 2013 roku.
3
II.
3
III.
Treści i działania o charakterze profilaktycznym podejmowane w naszej
szkole skierowane do uczniów nauczycieli i rodziców.
4
Charakterystyka środowiska szkolnego.
5
Analiza zasobów
7
IV.
8
V.
Procedury postępowania i interwencji w sytuacjach kryzysowych
16
VI.
Adresy organizacji i instytucji do których można zwrócić się o pomoc
32
VII.
37
Opracowanie teoretyczne programu
I.
47
II.
Charakterystyka wieku rozwojowego uczniów w klasach I - III
50
III.
Charakterystyka wieku rozwojowego dzieci w klasach IV - VI
56
IV
64
V.
64
Postanowienia końcowe
I.
Osoby dokonujące uaktualnienia Szkolnego Programu Profilaktyki
73
73

Szkolny Program Profilaktyki - Szkoła Podstawowa Nr 2 w Łańcucie

Transkrypt

Podobne dokumenty

Procedura postępowania w przypadku ucieczki ucznia ze świetlicy

Dlaczego tak lubimy świetlicę?

Pobierz FAQ

„CZERWONY KAPTUREK NA WESOŁO”

Zaproszenie na Dzień Babci i Dziadka

Procedura postępowania w przypadku

Oświadczenie - Szkolniaczek

TEMATY I ZADANIA DO REALIZACJI W I SEMESTRZE

Samodzielny powrót ucznia ze świetlicy do domu