docZestawienie_uwag_do_Poradnika_10_09
download 
Reklamacja Transkrypt
Zestawienie_uwag_do_Poradnika_10_09
Szanowni Państwo, Serdecznie dziękujemy za wszystkie uwagi zgłoszone do „Poradnika dotyczącego realizacji wsparcia dla osób wykluczonych społecznie oraz zagroŜonych wykluczeniem społecznym w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki”. Na ich podstawie wprowadziliśmy liczne zmiany do ww. dokumentu. PoniŜej znajdą Państwo zestawienie wszystkich zgłoszonych dotychczas uwag. Uzasadnienie dla wprowadzenia, bądź nie uwzględnienia danej uwagi zostało przedstawione w kolumnie stanowisko IZ PO KL. Konsultacje „Poradnika dotyczącego realizacji wsparcia dla osób wykluczonych społecznie oraz zagroŜonych wykluczeniem społecznym w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki” Lp. Instytucja 1. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej – Departament WdraŜania EFS 2. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej – Departament WdraŜania EFS Część dokumentu, do którego odnosi się uwaga Treść uwagi Warto zaznaczyć, iŜ w przypadku konstruowania narzędzia badawczego, czy to kwestionariusza ankiety czy wywiadu warto przetestować strona 18 skonstruowane narzędzie na próbie osób , w celu 19 (Pkt. przekonania się np. o jasności i trafności pytań, 3.1.1 Ankiety precyzji poleceń dotyczących wypełniania pól. Dzięki i wywiady) temu moŜliwe będzie uzyskanie bardziej wiarygodnych informacji i danych dotyczących osób wykluczonych społecznie. strona 28 (Pkt. 5.1.1. Etap przygotowaw czy rozpowszech nianie informacji o Stanowisko IZ PO KL i sposób wprowadzenia uwagi do Poradnika Uwaga uwzględniona sugerowany zapis został wprowadzony Uwaga dotyczy sformułowania "osoby przebywają" . Wskazane w poradniku miejsca tj. kościół, sklep, czy Uwaga uwzględniona – zdanie urząd gminy nie są miejscami gdzie ludzie najczęściej zostało przeformułowane przebywają (gdyŜ przebywanie powinno wiązać się z trwaniem w czasie) lecz miejscami do których najczęściej uczęszczają - bardziej zasadne wydaje się uŜycie nazwy "miejsca publiczne" 2 rekrutacji) 3. 4. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej – Departament WdraŜania EFS Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich strona 52 (Pkt. 7.4.1 Charakteryst yka grupy kobiet powracający ch po urlopach macierzyński ch i wychowawcz ych) Str. 18 dokumentu, pole wyróŜnione kolorem szarym, Zgodnie z art 49 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia [...] definiuje te grupę jako grupę w szczególnej sytuacji na rynku pracy, osoby bezrobotne samotnie wychowujące co najmniej jedno dziecko do 18 roku Ŝycia. Natomiast w przedmiotowym podręczniku w ww. punkcie istnieje Uwaga uwzględniona – błąd następujący zapis "Odniesienie w prawie „art. 49 definicyjny został poprawiony ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia […] definiuje te grupę jako grupę w szczególnej sytuacji na rynku pracy, osoby bezrobotne samotnie wychowujące co najmniej jedno dziecko do 7 roku Ŝycia; grupy te częściowo mogą się pokrywać". NaleŜy usunąć lub przeredagować zdanie mówiące, iŜ: „Romowie w godzinach przedpołudniowych zajmują się handlem, w zajęciach będą więc uczestniczyć od godziny 16.00 do 20.00 i nie częściej niŜ 2-3 razy w tygodniu”. Stwierdzenie, iŜ Romowie (czyli cała romska populacja) zajmuje się handlem jest nieprawdziwe. NaleŜy podać źródło takich informacji (badania, ekspertyzy) i słowo „Romowie” poprzedzić słowem „niektórzy” lub „znaczna część”. Pozostawienie takiego stwierdzenia w obecnej formie będzie, zapewne wbrew intencjom autorów, powielaniem stereotypów. 5. Centrum Rozwoju Str. 34 dokumentu. Nie moŜna się zgodzić ze stwierdzeniami zawartymi w następującym akapicie: Uwaga uwzględniona – zdanie zostało przeformułowane do następującej postaci: „Znaczna część Romów w godzinach przedpołudniowych zajmuje się handlem, w zajęciach najchętniej więc będą uczestniczyć od godziny 16.00 do 20.00 i to nie częściej niŜ 2-3 razy w tygodniu.” Uwaga częściowo uwzględniona – usunięto z akapitu sformułowanie 3 Zasobów Ludzkich Podobnie zresztą wygląda sytuacja w pracy z osobami ubogimi, bezdomnymi, uzaleŜnionymi, długotrwale bezrobotnymi. Nie moŜna wzmacniać postaw roszczeniowych. Aby osiągnąć zamierzone cele opiekun musi utrzymywać dystans, w tym nie przechodzić z uczestnikami projektu na zbyt bezpośrednie formy komunikacji, poniewaŜ jest to nieadekwatnie odczytywane i powoduje zmniejszenie efektywności działań. Na podstawie jakich danych autorzy Poradnika wysnuli taki wniosek? Czy brak niwelowania dystansu społecznego pomiędzy osobami realizującymi projekt a beneficjentami nie powinien być jednym z elementów socjalizacji tych ostatnich. Inna postawa moŜe pogłębiać jedynie postawy klientystyczne naszych współobywatelek i współobywateli, którzy nierzadko z niezawinionych przez siebie przyczyn znaleźli się w dramatycznej sytuacji Ŝyciowej. Stwierdzenie o wzmacnianiu postaw roszczeniowych nie znajduje odzwierciedlenia we współczesnej polityce społecznej i jest terminem kolokwialnym a w związku z tym niezdefiniowanym (trudno określić postawą roszczeniową domaganie się egzekucji przynaleŜnych jednostce i grupom praw). W związku z tym proszę o wykreślenie tego akapitu w całości. dotyczące postaw roszczeniowych. Zdaniem IZ profesjonalna praca z grupami wykluczonymi społecznie powinna opierać się na podziale ról: trener – uczestnik. Pewien stopień dystansu pomiędzy trenerem a uczestnikiem sprzyja zdaniem IZ skuteczności podejmowanych działań. Jeśli bowiem podział ten ulegnie zatarciu w projekcie istnieje ryzyko niezrealizowania jego celów. Akapit został sformułowany w następujący sposób: „W przypadku pracy z osobami niepełnosprawnymi opiekun projektu musi być osobą odporną na problemy wynikające z niepełnosprawności. Zachowanie opiekuna polegające na nawiązywaniu z uczestnikami projektu zbyt osobistych relacji moŜe być czasem błędnie odczytywana przez uczestników i powodować zmniejszenie skuteczności oferowanego wsparcia.” 4 Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich Nie moŜna się zgodzić ze stwierdzeniami zawartymi w następującym akapicie: Zapewnienie opieki nad dziećmi jest szczególnie waŜne w podejmowaniu działań polegających na wyrównywaniu szans kobiet na rynku pracy. Dotyczy to nie tylko kobiet samotnie wychowujących dzieci. Zarówno w naszej kulturze, jak i w kulturze romskiej to kobieta opiekuje się dzieckiem. JeŜeli nie będzie miała moŜliwości zapewnienia dziecku opieki - nie podejmie Ŝadnej aktywności zawodowej. Str. 36 dokumentu. 6. Proponowany zapis: Zapewnienie opieki nad dziećmi jest szczególnie waŜne w podejmowaniu działań polegających na wyrównywaniu szans rodziców na rynku pracy, w szczególności kobiet. Uwaga uwzględniona – sugerowany zapis został wprowadzony Pozostałe zdania naleŜy usunąć, gdyŜ umieszczanie zapisów o kulturze „naszej” i „romskiej” jest, zapewne wbrew intencji autorów, dyskryminujące, tak jakby kultura Romów polskich nie była częścią kultury polskiej en bloc. Ponadto brak zapewnienia opieki nad dzieckiem jest zawsze czynnikiem blokującym podjęcie stałej, legalnej i pełnoetatowej pracy dla kaŜdego rodzica lub opiekuna bez względu na jego płeć czy narodowość. 7. Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich Uwagi do opisu poszczególn ych grup. Podawane informacje (punkty od 5 do 8 opisu kaŜdej z grup, strony 46, 51 i dalsze) dotyczące poszczególnych grup wykluczonych społecznie bez podania źródeł tych z reguły pejoratywnych opisów, a takŜe krótkiego opisu przyczyn znalezienie się tych osób w takiej sytuacji społecznej moŜe, wbrew Uwaga uwzględniona – opisy grup społecznych zostały zweryfikowane. 5 intencji autorów, powielać negatywne stereotypy dotyczące osób wykluczonych społecznie oraz moŜe mieć charakter stygmatyzujący. Podanie takiej informacji bez relacji przyczynowo-skutkowej utrwala jedynie stereotypy. NaleŜy przeredagować ostatnie zdanie ze strony 51 nadając mu następującą treść: 8. Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich Strona 51 dokumentu. NaleŜy pamiętać, Ŝe niektórzy męŜczyźni, ze względu Uwaga uwzględniona – zapis na uwarunkowania społeczne, mogą mieć opory został wprowadzony w przed uczestnictwem w takich spotkaniach, równieŜ zaproponowanej formie mogą niechętnie dzielić się posiadanymi informacjami i wiedzą, zwłaszcza o potrzebach. W akapicie drugim naleŜy uzasadnić (podaniem źródeł, badań, ekspertyz) zawarte w nim zdanie o treści: 9. Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich Str. 75 dokumentu. Pierwszy problem to izolacja społeczna, funkcjonowanie w obrębie własnej rodziny. Zgłoszenie się do projektu takiej osoby oznacza konieczność wyjścia poza znane sobie środowisko. Podanie taki informacji bez relacji przyczynowoskutkowej utrwala jedynie stereotypy dotyczące społeczności Romskiej w Polsce oraz moŜe mieć charakter stygmatyzujący. 10. Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich Str. 97 i dalsze NaleŜy umieścić na załącznikach informacje i oznaczenia zgodne z Wytycznymi w zakresie informacji i promocji i ujednolicić dokument z załącznikami do umowy o dofinansowanie zawartymi Uwaga uwzględniona – fragment został uzupełniony o wyniki badań i analiz na temat Romów (badania Małopolskiej Szkoły Administracji Publicznej, pt. "Aktywizacja zawodowa Romów", „Romowie na rynku pracy - problemy i sposoby ich rozwiązania”, „Romowie na rynku pracy”) Uwaga uwzględniona – dokument został odpowiednio oznakowany 6 w Zasadach finansowania PO KL. 11. Urząd Marszałkowski Woj. Lubelskiego Rozdział 3.1.2, str. 19 dokumentu w pkt. 2 dot. źródeł danych 12. Urząd Marszałkowski Woj. Opolskiego pkt. 9 (str. 88) 13. Urząd Marszałkows ki Woj. Podlaskiego s. 34-35 Proponuje się wpisanie Obserwatoriów Integracji Społecznej (które mają powstać w ROPS-ach). Proponuje się dodanie w pkt. 9 (str. 88) Współpraca i partnerstwo w projekcie, zapisu dotyczącego konieczności zapoznania się i stosowania Poradnika Zakres realizacji projektów partnerskich określony przez Instytucję Zarządzającą Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Zdaniem Instytucji Pośredniczącej wizyty u fryzjera, dentysty nie powinny być finansowane ze środków EFS. Uwaga uwzględniona – OIS został dodany do katalogu instytucji zbierających dane na temat wykluczenia społecznego Uwaga uwzględniona – w Rozdziale 9. wpisano konieczność stosowania się projektodawców do zapisów dokumentu „Zakres realizacji projektów partnerskich określony przez Instytucje Zarządzającą Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki” . Uwaga nieuwzględniona – zdaniem IZ moŜna rozwaŜyć zasadność finansowania tego typu zadań w projekcie pod warunkiem, Ŝe przyczyniają się do realizacji celów projektu. Do opisu usług wspierających w projekcie dodano następujący fragment: „Skuteczność realizowanych działań moŜe teŜ zwiększyć po prostu wizyta u fryzjera, dentysty, lekarza. Finansowanie tego typu zadania w projekcie jest zasadne jedynie wtedy, jeśli mogą one 7 przyczynić się do realizacji celów projektu i sa działaniem dodatkowym, a nie celem samym w sobie. Czasami jednak trudno jest mówić o kompleksowej i skutecznej aktywizacji zawodowej bez tego typu działań.” Uwaga uwzględniona – opis usług wspierających (okołoprojektowych) został zredagowany do następującej postaci: 14. Urząd Marszałkowski Woj. Podlaskiego s. 35 Proszę równieŜ o weryfikację zasadności finansowania z EFS festynów dla społeczności lokalnej w kontekście wyników ostatniego badania ewaluacyjnego odnoszącego się do Działań 6.3, 7.3, 9.5 PO KL. „W ramach projektów realizowanych ze środków EFS moŜna równieŜ na sfinansować zadania takiej jak zapewnienie posiłków, opieka nad dziećmi, zwrot kosztów dojazdu, badań lekarskich, reintegracji społecznej (biletów do kina, teatru), a takŜe organizacja imprez kulturalnooświatowych. Usługi tego typu mogą wpływać pozytywnie na proces motywacji osób wykluczonych społecznie, a czasami w ogóle umoŜliwiać im uczestnictwo w projekcie (w przypadku świadczenia opieki nad dzieckiem czy osobą zaleŜną, a takŜe organizacji dojazdu). […]Nie jest jednak właściwe realizowanie zwykłych festynów dla 8 społeczności lokalnych, gdyŜ jak pokazują badania, mają one znikomy wpływ na proces integracji społecznej osób wykluczonych społecznie.” "Celem Poradnika nie jest wsparcie z zakresu technicznego wypełniania wniosku w Generatorze Wniosków Aplikacyjnych". 15. WUP Łódź Rozdział 1 (s.5) Jaka jest zasadność wykazywania co nie jest celem poradnika? Zwłaszcza, Ŝe powyŜsze wynika z przypisu w pierwszym zdaniu akapitu. MoŜe warto skupić się raczej na tym, Ŝe Poradnik jest literaturą uzupełniającą i wyjaśniającą do literatury technicznej. Uwaga nieuwzgledniona – zdaniem IZ lepiej wyjaśnić we wprowadzeniu tę kwestię Uwaga uwzględniona – do dokumentu wprowadzono następujący zapis: 16. WUP Łódź Rozdział 1.4 Grupy w tym rozdziale powinny pokrywać się z Art. 7 Ustawy o pomocy społecznej, co byłoby zgodne z SzOP POKL dla Poddzialania 7.2.1 a nie z Ustawą o promocji zatrudnienia […]. Wykluczenie społeczne wiąŜe się nie tylko z problemami, wynikającymi z braku zatrudnienia, ale równieŜ z niemoŜnością uczestniczenia w pełni w Ŝyciu społecznozawodowym. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu polega więc równieŜ na udzielaniu pomocy w postaci materialnej i niematerialnej osobom, które nie są w stanie pokonać roŜnych barier i problemów społecznych, wykorzystując własne uprawnienia, 9 zasoby i moŜliwości. Przyczyny uprawniające do uzyskania świadczeń z pomocy społecznej określa art. 7 ustawy o pomocy społecznej (Dz. U. z 2008 r. Nr 115, poz 728, t.j.) . Zgodnie z ww. art. są to: • ubóstwo; • sieroctwo; • bezdomność; • bezrobocie; • niepełnosprawność; • długotrwała lub cięŜka choroba; • przemoc w rodzinie; • potrzeba ochrony macierzyństwa lub wielodzietności; • bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych; • brak umiejętności w przystosowaniu do Ŝycia młodzieŜy opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze; • trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy; • trudności w przystosowaniu do Ŝycia po zwolnieniu z zakładu 10 karnego; • alkoholizm lub narkomania; • zdarzenia losowe i sytuacja kryzysowa; • klęska Ŝywiołowa lub ekologiczna.” 17. WUP Łódź Rozdział 3.1.1 (s.18) "Badanie ankietowe jest najtańszą techniką zbierania danych, jednakŜe stosunkowo najmniej precyzyjną, poniewaŜ nie ma moŜliwości doprecyzowania pytań lub rozszerzenia przygotowanego juŜ kwestionariusza". Rzeczywiście nie da się ingerować w kwestionariusz, w którym są pytania zamknięte, jednakŜe pytania otwarte są tutaj alternatywą. Uwaga nieuwzgledniona – pogłębioną wiedzę na dany temat moŜna uzyskać za pomocą wywiadu indywidualnego; nie jest w tym celu konieczne dodawanie pytań otwartych do kwestionariusza. Uwaga uwzględniona – fragment zostanie wprowadzony w następującym kształcie: 18. WUP Łódź Rozdział 5.1.2 (s.31) II etap rekrutacji – Ze względu na specyfikę kandydatów / osób, do których kierowane są projekty istnieje prawdopodobieństwo, Ŝe w niektórych przypadkach moŜe dojść do przerwania uczestnictwa w projekcie/rezygnacji uczestników. W związku z tym projektodawca powinien stworzyć listę rezerwową kandydatów, aby dać szansę uczestnictwa w projekcie innym osobom i w pełni wykorzystać dostępne środki. Gdy po przeprowadzonych rozmowach z kandydatami z pierwszej grupy istnieje potrzeba dalszego prowadzenie naboru moŜna wtedy zakwalifikować osoby z listy rezerwowej do rozmowy kwalifikacyjnej. RównieŜ ze względu na specyfikę kandydatów/osób do których kierowane są projekty istnieje prawdopodobieństwo, Ŝe w niektórych przypadkach moŜe dojść do przerwania uczestnictwa 11 w projekcie/rezygnacji uczestników. W takiej sytuacji projektodawca równieŜ powinien skorzystać z listy rezerwowej kandydatów, aby dać szansę uczestnictwa w projekcie innym osobom i w pełni wykorzystać dostępne środki. Niemniej jednak projektodawca powinien w miarę swoich moŜliwości próbować utrzymać osoby zrekrutowane w projekcie i przeprowadzić wszystkie działania do końca z tą samą grupą uczestników. Uwaga ogólna do rozdziału: „Odniesienie w prawie” definicji poszczególnych grup nie pokrywa się ze SzOP POKL, gdzie grupą docelową w Poddziałaniu 7.2.1 są osoby niezatrudnione zagroŜone wykluczeniem społecznym z co najmniej jednego powodu spośród wskazanych w art. 7 ustawy o pomocy społecznej. 19. WUP Łódź Rozdział 7 Poradnik powinien odnosić się do zapisów ustawy o pomocy społecznej a nie tylko Ustawy o promocji zatrudnienia. Uwaga uwzględniona – uwaga jest zbieŜna z uwagą 16. Stanowisko IZ to samo. Brak ponadto grup docelowych, które wynikają z analizy art. 7 Ustawy o pomocy społecznej np. przemocy w rodzinie, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, długotrwałej i cięŜkiej 12 choroby, sieroctwa. 20. 21. WUP Łódź WUP Łódź Rozdział 7 Rozdział 8 Podręcznik zawiera wskazówki i przykłady dotyczące tzw. dobrych praktyk. JednakŜe przedstawione wzory postępowania i przykłady dotyczą wyłącznie "pozytywnych sytuacji" - autorzy pomijają obszary ryzyka, potencjalnych niepowodzeń podczas pracy z osobami wykluczonymi (wypunktowane "słabe strony" danej grupy to zbyt lakoniczne ujęcie tematu). Z przykładów przedstawionych w Poradniku moŜna wywnioskować, Ŝe projekt nr 5 realizowany w Poddziałaniu 7.2.1 pt. „rozwój nowych form i metod wsparcia indywidualnego i środowiskowego na rzecz integracji zawodowej i społecznej (w tym np. środowiskowej pracy socjalnej, centrów aktywizacji lokalnej, animacji lokalnej, streetworkingu, coachingu, treningu pracy” w postaci coachingu skierowany jest do grupy docelowej – instytucji pomocy i integracji społecznej i ich pracowników, podczas gdy SzOP zakłada moŜliwość uczestniczenia tej grupy w projektach nr 9, 11, 12 i 13 i nie ma wśród nich wskazanego typu projektu. NaleŜałoby w SzOP POKL rozszerzyć moŜliwość udziału tej grupy docelowej w innych typach projektu lub doprecyzować zapisy Poradnika, Ŝe dotyczy to sytuacji gdy personel projektu przygotowywany jest poprzez szkolenia do wspierania osób wykluczonych Uwaga częściowo uwzględniona opis głównych problemów został połączony z opisem słabych stron grup, przez co problemy społeczne kaŜdej z grup zostały ujęte nieco szerzej. Do charakterystyki poszczególnych grup wprowadzone zostaną informacje na temat obszarów ryzyka w podejmowaniu działań skierowanych do tych grup. Uwaga nie moŜe być obecnie uwzględniona w zakresie zmiany SzOP. Zapisy Poradnika nie sugerują w Ŝaden sposób, Ŝe coaching ma być skierowany do kadr pomocy i integracji społecznej. Treść Rozdziału 8. w zakresie coachingu odnosi się do wsparcia udzielanego trenerom oraz osobom pracującym bezpośrednio z osobami wykluczonymi społecznie (personel projektu). Niemniej jednak dla przejrzystości na początku rozdziału dodano zdanie: „Coaching jest typem szkolenia nastawionym na 13 społecznie w danym projekcie. podnoszenie umiejętności niezbędnych do pracy na określonym dla danego pracownika miejscu pracy. MoŜe być on doskonałym narzędziem zwiększenia skuteczności i efektywności pracy osób bezpośrednio wspierających osoby wykluczone społecznie.” Zgodnie z niniejszym poradnikiem organizacja usług poradnictwa zawodowego dla osób bezrobotnych wymaga posiadania certyfikatu wydawanego przez WUP, potwierdzającego wpis do rejestru agencji zatrudnienia w obszarze poradnictwa. Usługa powinna być prowadzona przez kwalifikowanego doradcę zawodowego. 22. WUP Opole Pkt. 4.2 Usługi poradnictwa zawodowego ppkt. 4.2.1 Zakres merytoryczn y Zapis w zakresie kwalifikacji doradcy zawodowego moŜna doprecyzować wskazując, Ŝe w przypadku osób bezrobotnych i/lub bezrobotnych niepełnosprawnych poradnictwo zawodowe powinno być prowadzone w konsultacji z właściwym PUP (zgodnie z ustawą z dn.20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz zgodnie z ustawą z dn. 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych). NaleŜy równieŜ połoŜyć nacisk na zobligowanie projektodawcy, aby zatrudniony w projekcie doradca zawodowy posiadał licencje wymagane do prowadzenia określonych testów i badań. Uwaga uwzględniona – Rozdział 4.2.1 Poradnictwo zawodowe zakres merytoryczny zostanie uzupełniony o zaproponowany fragment (na str. 30) 14 23. 24. WUP Opole Rozdział 5. Rekrutacja osób wykluczonyc h społecznie Pkt.5.3.3 kompetencje rekrutująceg o. WUP Opole Pkt.6 Włączenie osób wykluczonyc h społecznie w planowanie i zarządzanie projektem Praktyka wskazuje, Ŝe często kwalifikacje doradcy w tym zakresie nie są brane przez projektodawców pod uwagę istnieje zagroŜenie niedostosowania wsparcia do wymagań grupy docelowej lub teŜ nie prowadzi ono do osiągnięcia zamierzonego celu. Zapis moŜna uzupełnić o wskazanie by osoba rekrutująca uczestników posiadała kwalifikacje psychologa lub doradcy zawodowego. Pozwoli to na zbadanie czy istnieje wstępna/minimalna motywacja kandydatów do uczestnictwa w projekcie, czy chęć przystąpienia do projektu nie jest wyłącznie deklaracją złoŜoną przez uczestnika np. pod wpływem presji ze strony pracownika socjalnego ( np. groźba odebrania świadczeń finansowych). Taka wstępna diagnoza pozwoli na odpowiednie dobranie/ skorygowanie działań w projekcie np. poprzez zwiększenie liczby godzin zajęć aktywizacyjno – motywacyjnych dla części uczestników lub teŜ pozwoli na wykluczenie z uczestnictwa w projekcie osób, które nie ukończą w nim udziału (lub istnieje pewność, Ŝe przerwą w nim uczestnictwo tuŜ po rozpoczęciu). Informację o wdroŜeniu zasady empowerment moŜna uzupełnić o zapis, Ŝe przed zaangaŜowaniem uczestników we współtworzenie projektu naleŜy zapoznać ich (w przypadku, gdy będą uczestniczyć w zarządzaniu projektem) z podstawowymi zasadami zarządzania cyklem projektu. Uwaga uwzględniona – w rozdziale 5.1.3 Kompetencje rekrutującego dodano zapis o kompetencjach zawodowych osób rekrutujących do projektu (na str. 37) Uwaga uwzględniona – Rozdział 6. dotyczący empowermentu został uzupełniony o wskazana treść. Wcześniejsze doświadczenia np. przy tworzeniu 15 spółdzielni socjalnych wskazują, Ŝe osoby wykluczone którym powierzono zadania z zakresu zarządzania bez wcześniejszego przygotowania nie podołały temu zadaniu. Ewentualne trudności na które uczestnicy nie są przygotowani mogą działać na nich demotywacyjnie i przyczynić się do rozwoju postaw biernych. 25. WUP Poznań Poszerzenie informacji zawartych w Rozdział 1.5 Uwaga częściowo uwzględniona – problematyka zasady równości szans została omówiona w poradniku Zasada równości szans kobiet i męŜczyzn w projektach PO KL , a takŜe skrótowo przedstawiona w Rozdziale 1.5 Z uwagi na wprowadzenie nowego wzoru Karty oceny przedmiotowego Poradnika. Celem merytorycznej wymogów związanych z zachowaniem Poradnika nie jest wyjaśnienie polityki równości szans kobiet i męŜczyzn w kwestii genderowych, a projektach, konieczne jest zawarcie dodatkowych konieczności przygotowania i informacji i skrótowe wyjaśnienie problematyki w celu realizacji wsparcia z ułatwienia przygotowania wniosków przez uwzględnieniem specyficznych beneficjentów. potrzeb grup wykluczonych i zagroŜonych wykluczeniem społecznym. W części 1.5 dodatkowo wprowadzony został fragment dotyczący dyskryminacji wielokrotnej w następującym brzmieniu: NaleŜy równieŜ pamiętać, Ŝe 16 kaŜdy rodzaj wykluczenia społecznego moŜe być równieŜ dodatkowo pogłębiony dyskryminacją ze względu na płeć. Takie zjawisko nosi nazwę dyskryminacji wielokrotnej i występuje wtedy, gdy nakłada się na siebie wiele powodów do dyskryminacji, np. płeć, wiek, orientacja seksualna, niepełnosprawność. Przykładem grupy mogącej podlegać dyskryminacji wielokrotnej są np. starsze kobiety, osoby starsze, naleŜące do mniejszości etnicznych czy teŜ kobiety niepełnosprawne w starszym wieku. (na str. 11) 26. WUP Poznań 27. Władza WdraŜająca Programy Europejskie Wyodrębnienie w części 1 Wprowadzenie podawanych definicji i innych kluczowych informacji Rozdział 1. podobnie jak ma to miejsce w dalszej części Wprowadzen Poradnika tak aby ułatwić odnajdywanie kluczowych ie informacji. Pkt 7.8 Romowie (s. 70-75) Tekst tej części Podręcznika powinien zostać dopracowany pod względem stylistycznym, poniewaŜ w obecnej formie ma on bardziej charakter publicystyczny zamiast informacyjny. Tekst zawiera sformułowania kolokwialne i nienaukowe. Uwaga częściowo uwzględniona – do Poradnika zostanie wprowadzony słowniczek, ale nie we Wprowadzeniu tylko na końcu dokumentu. Wprowadzenie ma inny cel niŜ wyjaśnianie pojęć i musi być krótkie, Uwaga uwzględniona – Rozdział 7 zawierający charakterystykę Romów został poprawiony i zredagowany pod względem stylistycznym. W 17 najbliŜszym czasie zostanie on poddany dodatkowej korekcie pod względem merytorycznym. 28. 29. 30. Władza WdraŜająca Programy Europejskie Władza WdraŜająca Programy Europejskie Władza WdraŜająca Programy Europejskie Pkt 7.8 Romowie (s. 70-75) Pkt 7.8 Romowie (s. 70-75) Pkt 7.8 Romowie (s. 70-75) Sformułowanie „Romowie ze względu na brak własnego państwa zakwalifikowani zostali jako mniejszość etniczna” nie odpowiada wprowadzoną ustawą z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz. U. Nr 17, poz. 141. z późn. zm.) definicjom „mniejszości narodowej” i „mniejszości etnicznej”. Uwaga uwzględniona – definicja grupy została poprawiona, Zawarta w publikacji definicja grupy oraz jej charakterystyka wymaga ponownego przeanalizowania i przeformułowania lub poddania jej szerokiemu komentarzowi (np. niezrozumiałe ujęcie kwestii prawa zwyczajowego Romów). Uwaga uwzględniona – charakterystyka Romów została poprawiona w przedstawionym zakresie. Zostanie ona w najbliŜszym czasie poddana dodatkowej korekcie pod względem merytorycznym po uwzględnieniu uwag w ramach konsultacji społecznych. Wątpliwości budzi obiektywizm podręcznika w części 7.8.4 „Planowanie działań dla Romów”. Postulaty zawarte w ww. punkcie są zbieŜne z wnioskiem jednej z organizacji romskich złoŜonym do Poddziałania 1.3.1 PO KL – Projekty na rzecz społeczności romskiej. Wspomniany wniosek został dwukrotnie odrzucony przez Komisję Oceny Projektów dla Poddziałania 1.3.1. W tym kontekście niepokojące wydaje się, Ŝe jeden z autorów Poradnika jest członkiem zarządu rzeczonej organizacji. Uwaga nieuwzgledniona – informacje zawarte w Poradniku mogą być zbieŜne z przedstawionymi we wniosku o dofinansowanie projektu. Istotne jest, aby opisane we wniosku i Poradniku wsparcie było kwalifikowalne i skuteczne. Jeśli projekt o tej charakterystyce nie uzyskał pozytywnej oceny KOP to jest to decyzja konkretnej IOK. 18 Zdaniem IZ nie ma to związku z treścią Poradnika. Realizacja Rządowego Programu na rzecz społeczności romskiej w Polsce (wdraŜanego w latach 2004-2013) pokazuje, Ŝe standardowe działania prozatrudnieniowe, skierowane do Romów – z uwagi na specyfikę tej grupy, jej odmienność kulturową oraz wysoki procent analfabetyzmu – nie przynoszą spodziewanych rezultatów. 31. Władza WdraŜająca Programy Europejskie Pkt 7.8 Romowie (s. 70-75) Wątpliwości budzi zatem dobór zaproponowanych przez autorów podręcznika typów szkoleń oraz ich efektywność. Aby skutecznie przeciwdziałać wykluczeniu Romów z rynku pracy, naleŜy zaproponować rozwiązania nieszablonowe, zwiększające poziom motywacji dorosłych członków społeczności romskiej do podejmowania pracy oraz zmieniające wizerunek Romów w społeczeństwie większościowym. Uwaga uwzględniona – do charakterystykę Romów rozbudowano o informacje dotyczące rodzaju wsparcia potrzebnego Romom (Rozdział 7.8, str. 77); po zakończeniu konsultacji społecznych charakterystyka Romów zostanie dopracowana. Najskuteczniejszą formą przeciwdziałania dziedziczeniu bezrobocia wśród Romów jest kierowanie projektów o charakterze edukacyjnym do dzieci i młodzieŜy romskiej. 32. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego Uwaga ogólna Wydaje się, Ŝe poradnik skierowany jest do wnioskodawców, którzy chcą realizować projekty kierowane do grup zagroŜonych wykluczeniem lub wykluczonych. Tymczasem akurat te instytucje mają odpowiednie doświadczenie i nie jest im niezbędne tego rodzaju wsparcie. Problem pojawia się w Uwaga częściowo uwzględniona – instytucje realizujące projekty skierowane do osób wykluczonych społecznie mogą znaleźć w Poradniku przydatne informacje; 19 wypadku, gdy projekt jest kierowany do innej grupy (na przykład osób bezrobotnych), a wśród beneficjentów pojawi się osoba z opisywanych w poradniku grup. W takiej sytuacji poradnik ten niezbyt się sprawdzi. zdaniem IZ Poradnik moŜe sprawdzić się równieŜ wtedy gdy projekt skierowany będzie do osób bezrobotnych, które nie czują się wykluczone społecznie. Niemniej jednak w Poradniku uwypuklone zostaną kwestie związane z potrzebą analizy potrzeb róŜnych grup docelowych w projekcie skierowanym do osób bezrobotnych. 33. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego 34. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego Uwaga ogólna Uwaga ogólna Poradnik opiera się na przykładach zaczerpniętych tylko z jednego rodzaju projektów, a mianowicie szkoleniowych. Projektodawca chcący zrealizować inny typ projektu (promocyjny, informacyjny, badawczy) nie znajdzie w tym poradniku nic, co mogłoby mu pomóc. Być moŜe jest to załoŜenie wstępne, ale brak tu trochę elastyczności. W Poradniku brakuje informacji o warunkach przetwarzania sensytywnych danych osobowych, a takie są w wypadku na przykład osób niepełnosprawnych. Uwaga nieuwzględniona – Poradnik koncentruje się na wsparciu bezpośrednio skierowanym do osób wykluczonych społecznie i opisuje instrumenty aktywizacji zawodowej i integracji społecznej stosowane przez instytucje rynku pracy (szkolenia, doradztwo zawodowe). Cel i zakres Poradnika został opisany we wprowadzeniu. Uwaga uwzględniona – do Poradnika został wprowadzony krótki rozdział, dotyczący przetwarzania danych osobowych i odniesienie do Podręcznika PEFS. 20 35. 36. 37. 38. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego Uwaga ogólna W Poradniku brakuje silnego podkreślenia stosowania zasad dostępności w odniesieniu do wszelkich informacji powstającej w ramach projektu: materiały promocyjne, szkoleniowe, serwisy internetowe i tym podobne. Uwaga uwzględniona – kwestie te zostały uwypuklone w Poradniku w rozdziale 5.1.1 dotyczącym rozpowszechniania informacji o rekrutacji i projekcie. s. 7 i 52 (a takŜe dalej) Autorzy uŜywają pojęcia „podopieczny”, co jest niewłaściwe, poniewaŜ determinuje postrzeganie beneficjentów ostatecznych jako podporządkowanych. Wydaje się, Ŝe nikt nie uŜyłby tego pojęcia, gdyby beneficjentami ostatecznymi byli urzędnicy lub kadra zarządzająca. MoŜna stosować inne nazewnictwo na przykład „klienci”, „uczestnicy” i wiele innych, które nie będą miały tego zabarwienia. Uwaga uwzględniona – pojecie „podopieczny” zostało zastąpione innymi sformułowaniami. Rozdział 2.1.6 „Bariery zewnętrzne” na s. 15 Rozdział 2.1.6 „Bariery zewnętrzne” Cały rozdział 2 opisuje osoby bezrobotne, choć powinien zagroŜone wykluczeniem społecznym lub wykluczone społecznie. DuŜa część osób wykluczonych to niekoniecznie osoby posiadające status bezrobotnych. Przedstawiona w tym podrozdziale charakterystyka osób niepełnosprawnych jest odległa od rzeczywistości i zawiera szereg błędów i nieprecyzyjnych sformułowań. Uwaga częściowo uwzględniona stwierdzenia to jest prawdziwe, ale w społeczeństwie polskim istnieje silna korelacja w występowaniu zjawiska bezrobocia i wykluczenia społecznego. W związku z powyŜszym nie wydaje się moŜliwe rozdzielenie tych dwóch zjawisk i trzeba je traktować łącznie. Na początku rozdziału 2. kwestia ta została wyjaśniona. Uwaga uwzględniona – nieścisłości w opisie osób niepełnosprawnych zostały skorygowane w oparciu o 21 na s. 15 • • • • • 39. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego s. 16 40. Fundacja Instytut s. 17 Oto przykładowe: osoby niedowidzące to osoby, które mają niewielkie ograniczenie widzenia (osoby niedowidzące) – po pierwsze, raczej uŜywa się terminu osoby słabowidzące, po drugie, osoby te mają duŜe problemy z widzeniem (poza wyjątkami); w Polsce istnieje równieŜ stosunkowo duŜa grupa osób głuchoniewidomych – w rzeczywistości takich osób jest około 2.000; grupą zbliŜona w swym charakterze do grupy osób z zaburzeniami psychicznymi są osoby z autyzmem – z punktu widzenia projektodawcy grupy te nie mają aŜ tak duŜo wspólnych cech, raczej wręcz na odwrót; raczej unika się juŜ określenia „osoby upośledzone umysłowo”, „osoby z upośledzeniem umysłowym” na rzecz terminu „osoby niepełnosprawne intelektualnie”; w grupie osób niepełnosprawnych intelektualnie duŜy udział stanowią osoby z zespołem Downa – w rzeczywistości stanowią zdecydowaną mniejszość. Nagłówek „Bariery zewnętrzne” pojawia się ponownie na s. 16 i – jak moŜna się domyślać – dotyczy projektodawców, a nie beneficjentów ostatecznych. Inne nazewnictwo nagłówków zapewne zwiększyłoby czytelność „W przypadku osób niepełnosprawnych niektóre działania nie są moŜliwe do przeprowadzenia ze wymienione uwagi Uwaga uwzględniona – powtórzenie zostało zlikwidowane Uwaga uwzględniona – fragment został zmieniony tak aby nie 22 Rozwoju Regionalnego względu na specyfikę róŜnego rodzaju niepełnosprawności. Trudno bowiem, aby osoby z chorobami kręgosłupa uczestniczyły w szkoleniach typu szwaczka, brukarz, murarz i tym podobne”. sugerować projektodawcom moŜliwości decydowania o tym czy dana osoba moŜe dany zawód wykonywać. Nie napisano, kto miałby decydować o tym, co jest moŜliwe, a co nie. Tworząc taki tekst, sugeruje się, Ŝe realizator projektu ma zdecydować o przyjęciu lub odrzuceniu beneficjenta. Tymczasem zadaniem projektodawcy jest stworzenie warunków do uczestniczenia w projekcie osobie niepełnosprawnej, a nie stawiania jej barier w dostępie. 41. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego 42. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego 43. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego s. 15 i 19 Tekst w znaczącej części się powtarza, na przykład na s. 15 i s. 19 zaczynają się te same informacje na temat osób niepełnosprawnych i Romów. Uwaga uwzględniona powtórzenia zostały usunięte s. 18 Na s. 18 uŜyto terminu „osoby chore psychicznie i niepełnosprawne”, podczas gdy pierwsza kategoria – co do zasady – zawiera się w drugiej, zwłaszcza w kontekście, w jakim ten termin został uŜyty. Uwaga uwzględniona – błąd skorygowano s. 32 Na s. 32 znajduje się tabela opisująca grupę docelową – osoby niepełnosprawne. NaleŜy sobie zadać pytanie, po co jest ta tabela, a takŜe wszystkie pozostałe. JeŜeli ktoś potrzebuje tak szczegółowego określenia na przykład kobiet, to znaczy, Ŝe moŜe nie powinien w ogóle brać się za projekt. Uwaga nieuwzględniona - zawsze naleŜy dokonać diagnozy, poza tym Poradnik jest po to, aby usystematyzować pewną wiedzę dotyczącą pracy z grupami wykluczonymi społecznie Uwagi odnośnie do tabeli. 1. Odniesienie w prawie ogranicza się wyłącznie do ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz 23 zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Oznacza to, Ŝe (i) osoba niepełnosprawna, ale bez orzeczenia nie będzie traktowana jak osoba niepełnosprawna i nie otrzyma wsparcia oraz (ii) osoba z orzeczeniem będzie traktowana jako niepełnosprawna, choćby nie miała Ŝadnych ograniczeń. To moŜe prowadzić do preferowania beneficjentów z orzeczeniami (ale bez ograniczeń) jako mniej kłopotliwych. UwaŜamy za duŜy błąd posługiwanie się tą definicją prawną. 2. W dalszej części opisu grupy autorzy posługują się stopniami niepełnosprawności (znaczny, umiarkowany i lekki), co dodatkowo utwierdzi czytelników w mniemaniu, Ŝe tylko osoby z takimi orzeczeniami (a mogą mieć przecieŜ jedno z pięciu innych) są osobami niepełnosprawnymi. 3. Tę tezę potwierdza część statystyczna, przy czym autorzy nie przytaczają danych, Ŝe około 1.000.000 osób z orzeczeniami nie odczuwa ograniczeń związanych z niepełnosprawnością. 44. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego W podrozdziale 3.2.7 na s. 46 opisywany jest sposób docierania z badaniami do osób niepełnosprawnych. Brak jest tu następujących elementów: Rozdział 3.2.7, s. 46 • Uwaga uwzględniona wprowadzono fragment dot. unikania tego typu rekrutacji. Uwaga uwzględniona – wyjaśniono róŜnice pomiędzy niepełnosprawnością prawną i biologiczną. Uwaga uwzględniona – wprowadzono przypis uszczegółowiający róŜnice pomiędzy niepełnosprawnością biologiczną i prawną Uwaga uwzględniona – zredagowano tekst rozwiązanie problemów komunikacyjnych (osoby głuche nie słyszą, a niewidome nie widzą informacji), co oznacza, Ŝe nie ma uniwersalnych metod docierania do grupy osób 24 • • • niepełnosprawnych; osoby głuche od urodzenia często nie są w stanie zrozumieć materiałów pisanych, nawet jeŜeli mogą je przeczytać; w narzędziach badawczych naleŜy uwzględniać zasady dostępności: wielkość liter, kontrasty, prosty język i tym podobne; największym problemem jest (jak wynika z naszych doświadczeń) odnalezienie (dotarcie do) respondentów – osób niepełnosprawnych. Na s. 48 znajduje się następujący akapit: 45. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego s. 48 „Szkolenia zawodowe są najczęściej proponowaną formą wsparcia osób wykluczonych lub zagroŜonych wykluczeniem społecznym w obszarze rynku pracy. NaleŜy pamiętać, Ŝe przy organizacji szkoleń dla osób bezrobotnych, poza posiadaniem wpisu do rejestru działalności gospodarczej niezbędne jest równieŜ posiadanie wpisu do rejestru instytucji szkoleniowych prowadzonych przez Wojewódzkie Urzędy Pracy”. Według naszej wiedzy informacja o warunkach jest nieprawdziwa i moŜe wprowadzić projektodawców w błąd. Po pierwsze, szkolenia mogą być przedmiotem działalności gospodarczej, jak i statutowej (prowadzonej na przykład przez organizacje pozarządowe czy szkoły). Uwaga uwzględniona - fragment został skorygowany i aktualnie brzmi: „Szkolenia mogą być przedmiotem zarówno działalności gospodarczej, jak i statutowej (prowadzonej na przykład przez organizacje pozarządowe czy szkoły). W przypadku, gdy są organizowane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej podmiot je wykonujący musi posiadać wpis do ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej przez gminy albo wpis do Krajowego Rejestru Sądowego.” Po drugie, nie istnieje coś takiego jak rejestr 25 działalności gospodarczej. Funkcjonują równolegle ewidencje działalności gospodarczej prowadzona przez gminy oraz Krajowy Rejestr Sądowy. Po trzecie, w przypadku działalności statutowej, jeśli dany typ działań nie jest przedmiotem zarejestrowanej działalności poŜytku publicznego organizacji poŜytku publicznego, to nie jest on uwidoczniony w Ŝadnym rejestrze ani dokumencie urzędowym (zwykle powinien to odzwierciedlać statut organizacji). Po czwarte, nie jest konieczne posiadanie wpisu do rejestru instytucji szkoleniowych dla organizacji szkoleń dla osób bezrobotnych, zwłaszcza w kontekście projektodawców PO KL. Art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pacy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ze zm.) stanowi wyłącznie, Ŝe: „Art. 20. 1. Instytucja szkoleniowa oferująca szkolenia dla bezrobotnych i poszukujących pracy moŜe uzyskać zlecenie finansowane ze środków publicznych na prowadzenie tych szkoleń po wpisie do rejestru instytucji szkoleniowych prowadzonego przez wojewódzki urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę instytucji szkoleniowej”. Zatem jedynie w przypadku ubiegania się o zlecenie wymagany jest wpis do rejestru instytucji szkoleniowych. Trudno uznać, Ŝe konkursy w ramach PO KL odbywają się w trybie zlecenia. 46. Fundacja s. 49 Na s. 49 znajduje się propozycja listy sprawdzającej 26 Instytut Rozwoju Regionalnego związanej z organizacją szkoleń. Jest tam pozycja „materiały”, ale nie ma sugestii co do sprawdzenia tych materiałów pod kątem dostępności. Uwaga uwzględniona – wprowadzono do listy pozycję: „Weryfikacja dostępności/dostosowania materiałów pod kątem potrzeb osób niepełnosprawnych” 47. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego s. 40 Uwaga nieuwzględniona – fakt, Ŝe wśród uczestników szkoleń dominują osoby młode nie Na s. 40 znajduje się zdanie: przesądza o tym, iŜ nie naleŜy aktywizować osób „NaleŜy pamiętać, Ŝe istnieje większe niepełnosprawnych w wieku 50+; prawdopodobieństwo, Ŝe osoby niepełnosprawne wręcz przeciwnie – tego rodzaju znajdą się wśród uczestników szkolenia działania sa poŜądane i naleŜy skierowanego do grupy osób w wieku 50+”. zachęcać takie osoby do udziału w Nie wydaje się, Ŝeby takie stwierdzenie zgadzało się projekcie, a takŜe być z praktyką. Owszem, udział osób niepełnosprawnych przygotowanym do udzielania jej zwiększa się z wiekiem. Natomiast osoby te zwykle wsparcia w projekcie skierowanym są juŜ od (bardzo) długiego czasu bierne zawodowo (i do osób bezrobotnych. społecznie), więc nie wykazują duŜego zainteresowania udziałem w szkoleniach Fragment zmodyfikowano do aktywizujących zawodowo. następującej postaci: Doświadczenia naszej organizacji potwierdzają, Ŝe wśród uczestników szkoleń dominują względnie młode osoby niepełnosprawne. Istnieje większe prawdopodobieństwo, Ŝe wśród uczestników szkolenia skierowanego do grupy osób w wieku 50+ znajdą się osoby niepełnosprawne ruchowo, gdyŜ 27 udział tej grupy osób w ogóle populacji zwiększa się wraz z wiekiem. Osoby starsze i niepełnosprawne często są od długiego czasu bierne zawodowo, dlatego naleŜy szczególnie wspierać je w wysiłkach zmierzających do uzyskania zatrudnienia i motywować do dalszego działania.” Na s. 55 znajduje się następujący opis sposobu realizacji szkoleń dla osób niepełnosprawnych: 48. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego s. 55 „Bardzo trudno jednoznacznie określić potrzeby ze względu na róŜnorodność występujących niepełnosprawności oraz okres pozostawania bez pracy (niektórzy nigdy nie pracowali lub pracowali i stali się niepełnosprawni w wyniku wypadków lub chorób). Najistotniejsze jest indywidualne podejście do moŜliwości fizycznych, kompetencji oraz zawodów w jakich występuje realność podjęcia zatrudnienia przez beneficjentów”. Uwaga uwzględniona przeformułowano fragment tekstu, tak aby nie sugerował zawodów odpowiednich dla osób niepełnosprawnych. Ponadto usunięto określenie: „fizycznych”. Poprawiony fragment brzmi następująco: „Bardzo trudno jednoznacznie określić potrzeby uczestnika Tak sformułowany tekst sugeruje, Ŝe: (i) są szkolenia projektu, będącego osoba niepełnosprawną ze względu na robione specjalnie dla osób niepełnosprawnych, a róŜnorodność występujących przecieŜ mogą oni brać udział w dowolnych niepełnosprawności oraz okres szkoleniach i (ii) podobnie jak wcześniej sugeruje, Ŝe pozostawania bez pracy. Niektóre są jakieś zawody do których predestynowane są osoby niepełnosprawne. To narusza zasadę równości osoby niepełnosprawne nigdy nie pracowały lub pracowały zanim szans i niedyskryminowania. stali się niepełnosprawne w wyniku 28 Oprócz tego w tekście jest odniesienie się do moŜliwości fizycznych osób niepełnosprawnych, co sugeruje – jak bardzo często zdarza się w naszym społeczeństwie – utoŜsamianie wszystkich osób niepełnosprawnych z osobami niepełnosprawnymi ruchowo, które napotykają na bariery fizyczne. Takie podejście jest niedopuszczalne, gdyŜ pomija osoby niepełnosprawne intelektualnie, psychicznie czy z dysfunkcjami zmysłowymi. 49. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego s. 55 „Indywidualne wsparcie: opiekunowie, asystenci, animatorzy pracy - MoŜe istnieć konieczność rozszerzenia wsparcia na rodziny osób niepełnosprawnych i przekonania, Ŝe niepełnosprawny uzyskując pracę, kwalifikacje, czy pomoc asystenta moŜe funkcjonować bez ich całodobowej opieki”. W ww. fragmencie brak informacji o tłumaczach języka migowego, tym bardziej Ŝe w akapicie zatytułowanym „Uwagi ogólne” juŜ takie informacje się znajdują. Wydaje się, Ŝe akapit „Uwagi ogólne” jest bardziej dopracowany niŜ część główna tekstu. MoŜe warto go wykorzystać. wypadków lub chorób. Najistotniejsze w doborze tematyki szkoleń jest indywidualne podejście do moŜliwości i kompetencji posiadanych przez daną osobę.” (na str. 75) Uwaga uwzględniona - usunięto powtórzenia; dodatkowo wprowadzono do Poradnika informacje o konieczności zapewnienia w projekcie z udziałem osób niesłyszących i niedosłyszących usług tłumacza języka migowego. Fragment po korekcie brzmi następująco: „W efekcie przeprowadzonej diagnozy moŜe okazać się, Ŝe osoba niepełnosprawna moŜe funkcjonować bez całodobowej opieki ze strony rodziny. Czasami wystarczy przekonać do tego najbliŜsze otoczenie osoby niepełnosprawnej. W związku z tym warto w takim wypadku skierować wsparcie oferowane w 29 ramach szkolenia równieŜ do członków najbliŜszej rodziny osób niepełnosprawnych celem przekonania ich, Ŝe osoba niepełnosprawna uzyskując pracę, kwalifikacje, a nawet jedynie pomoc asystenta lub w przypadku osób z dysfunkcja słuchu czy mowy - tłumacza języka migowego moŜe funkcjonować bez ich całodobowej opieki znacznie lepiej.” (na str. 75) 50. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego Rozdział o empowerme ncie Rozdział o empowerment trąci silnie pracą naukową, jest mało praktyczny. MoŜe warto go zmodyfikować, a ewentualne rozszerzenia umieścić w bibliografii. Uwaga uwzględniona - rozdział został skrócony i pozbawiony naukowego charakteru. 51. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego Rozdział o ewaluacji W rozdziale poświęconym ewaluacji w opisie struktury kwestionariusza umieszczono metrykę na początku, co jest sprzeczne z metodologią badań. Uwaga zostanie uwzględniona – kwestionariusz z Załącznika 3 zostanie poprawiony 52. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego s. 86 Na s. 86 znajduje się tabela z przykładowymi dokumentami, które mogą być konsultowane z realizatorami projektów. Wydaje się, Ŝe tytuły są nieprawidłowe, co utrudni ich wyszukiwanie. Uwaga zostanie uwzględniona – nazwy dokumentów zostały zweryfikowane 53. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego Załącznik nr 1 W załączniku z adresami internetowymi są błędy warto je sprawdzić przed publikacją. Błędy moŜna znaleźć takŜe w notkach biograficznych. Uwaga uwzględniona – notki biograficzne zostały usunięte, a adresy internetowe zweryfikowane . 30 Załącznik nr 3: ankieta • 54. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego Załącznik nr 3, ankieta • • 55. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego Załącznik nr 3, regulamin uczestnictwa w projekcie ankieta w obszarze specjalnych potrzeb jest skierowana do osób niepełnosprawnych ruchowo – brak jakichkolwiek pytań związanych z niepełnosprawnościami sensorycznymi lub intelektualnymi, co gruntuje stereotyp osoby niepełnosprawnej jako tej, która jeździ na wózku; ankieta zbiera wraŜliwe dane osobowe, a w całym poradniku nie ma ani słowa na temat obowiązków ciąŜących na instytucji zbierającej takie dane (administrowanie, przetwarzanie, rejestracja bazy itp.); brak jest deklaracji o linii demarkacyjnej. Przykładowy regulamin zawiera niepełny katalog poświadczeń, który moŜe wykluczyć z projektu osoby niepełnosprawne, które zazwyczaj nie mają i nie mogą mieć statusu bezrobotnego. W regulaminie znajduje się zapis: 56. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego Załącznik 3. „6. Decyzja o zakwalifikowaniu danej osoby do udziału w Projekcie zostanie podjęta na podstawie spełnienia w/w kryteriów oraz wg kolejności zgłoszeń. Preferowane będą osoby zamieszkujące tereny Uwaga częściowo uwzględniona – do Poradnika został wprowadzony krótki rozdział dotyczący przetwarzania danych osobowych i odniesienie do Podręcznika PEFS. Uwaga niejasna w części dotyczącej informacji o linii demarkacyjnej. Uwaga uwzględniona - tytuł przykładowego regulaminu zmieniono na następujący: „Przykładowy regulamin uczestnictwa w projekcie skierowanym do osób bezrobotnych” Uwaga uwzględniona – pkt 6. przykładowego regulaminu projektu został sformułowany w następujący sposób: „6. Decyzja o zakwalifikowaniu 31 wiejskie”. Kłóci się nieco z wcześniej opisanym procesem rekrutacji, gdzie kładziono nacisk na wstępną diagnozę i dobieranie beneficjentów pod kątem szansy na spełnienie celów projektu. danej osoby do udziału w Projekcie zostanie podjęta na podstawie spełnienia w/w kryteriów. Preferowane będą osoby zamieszkujące tereny wiejskie”. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego Załącznik 3. Wydaje się, Ŝe umieszczanie wzoru CV jest zbędne. Uwaga nieuwzględniona – oferta na stanowisko pracy animatora pracy jest przykładem oczekiwań związanych z wykonywaniem w projekcie tego zawodu i powinna pozostać w Poradniku jako wzór. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego Załącznik 1 Bibliografia umieszczona w Poradniku jest dość skromna, a zarazem wąska. Uwaga uwzględniona – bibliografia została dopracowana 59. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego 1.5. Przestrzega nie zasady równości szans w kontekście projektów skierowanyc h do osób wykluczonyc h społecznie 60. Fundacja 4.2. i 4.3. 57. 58. ZawęŜenie pojęcia „równości szans” do zagadnienia równości płci. „Równość szans” jest zgodnie z rozumieniem tego pojęcia zawartym w Narodowych Strategicznych Ramach Odniesienia 2007-2013, gdzie równość szans wiąŜe się z ”(...) zapobieganiem wszelkim przejawom dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub przynaleŜność etniczną, wyznanie lub przekonania, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.” Jednocześnie sami autorzy zwracają na ten fakt uwagę w podpunkcie 4.1.2. na stronie 25 Poradnika. Powtarzają się „Dobre praktyki” Uwaga uwzględniona – definicja zasady „równości szans” w Rozdziale 1.5 została odpowiednio zmieniona Uwaga uwzględniona – usunięto 32 Instytut Rozwoju Regionalnego 61. 62. 63. Fundacja Instytut Rozwoju Regionalnego 5.1.1 Centrum Integracji Społecznej TOR Do całego dokumentu Centrum Integracji Społecznej TOR Rozdział 4. Planowanie działań skierowanyc h do osób wykluczonyc h społecznie Dwukrotnie występuje dokładnie ten sam tekst powtórzenie (jedną z tabel) Fragment „Do osób niepełnosprawnych najłatwiej jest dotrzeć poprzez stowarzyszenia statutowo zajmujące się opieką nad nimi.” jest niewłaściwy. Uwaga uwzględniona – zdanie zostało zredagowane do postaci: Tekst ten sugeruje, Ŝe osoby niepełnosprawne – co do zasady – wymagają zawsze opieki. Część osób niepełnosprawnych wymaga opieki, większość jednak wymaga jedynie wsparcia lub asysty w wykonywaniu pewnych czynności. W całym dokumencie pominięto „Ustawę o zatrudnieniu socjalnym” oraz narzędzie walki z wykluczeniem społecznym jakim jest CIS i KIS. Ustawa o zatrudnieniu socjalnym jest obowiązującym dokumentem prawym , który wprowadza aktywne formy pomocy dla osób wykluczonych społecznie. W „Dobrych praktykach” przytaczanych w dokumencie nie ma ani jednego przykładu CIS i KIS, które stanowią kompleksową formę pracy z osobami wykluczonymi społecznie i które nie stoją przecieŜ w sprzeczności z POKL, szczególnie z działaniem VII Jako jedno z działań przedstawiono szkolenia zawodowe – pominięto konieczność praktyki u pracodawcy oraz zajęcia motywacyjne. Nie podjęto teŜ tematu pośrednictwa pracy. Same szkolenia zawodowe proponowane są przez PUP, jednak zdobycie certyfikatu nie gwarantuje podjęcia pracy przez osobę bezrobotną. ZwaŜywszy „Do innych grup osób niepełnosprawnych równieŜ najłatwiej dotrzeć poprzez stowarzyszenia i fundacje działające na ich rzecz.” Uwaga zostanie uwzględniona – do Poradnika wprowadzone zostaną „dobre praktyki” związane z uczestnictwem w zajęciach CIS lub KIS. Ponadto wprowadzone zostaną informacje na temat moŜliwości zatrudnienia socjalnego wynikające z ustawy. Uwaga nieuwzględniona – do Poradnika nie mogą zostać wprowadzone opisy „pośrednictwa pracy” czy „staŜu” jako działań słuŜących aktywizacji zawodowej osób wykluczonych, gdyŜ ww. formy wsparcia sa kolejnymi etapami aktywizacji osoby 33 na bariery z jakimi borykają się osoby wykluczone społ. (bierność, wycofanie, zaniŜona samoocena, itp.), konieczne są działania motywujące , które dopiero przygotują b.o. do szkolenia zawodowego. Dalej – samo szkolenie zawodowe dla osoby , która bardzo długo nie pracowała, albo jest w innej szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy jest niewystarczające - dopiero praktyka u pracodawcy (np. w formie staŜu) daje moŜliwość osobie na sprawdzenie swoich umiejętności w środowisku pracy – i stanowi pomost między biernością zawodową a otwartym rynkiem pracy. Konieczne jest holistyczne ujęcie i kompleksowa pomoc, w przeciwnym razie działania będą nieskuteczne. W dokumencie pominięto równieŜ kwestie pośrednictwa pracy – tego, Ŝeby pośredniczyć trzeba mieć specjalny wpis do rejestru agencji zatrudnienia oraz, Ŝe organizowanie szkoleń bez dostępu do ofert pracy po jego zakończeniu jest mało skuteczne. 64. 65. 66. Centrum Integracji Społecznej TOR Centrum Integracji Społecznej TOR Centrum Integracji Społecznej 7. Realizacja wsparcia dla wybranych grup osób wykluczonyc h społecznie 4.2 Usługi poradnictwa zawodowego 4.3 Terapie 2.2. Zaburzenia związane z Pominiecie działań motywacyjnych j.w. W tabeli „Dobre praktyki” ten sam tekst powtórzony dwukrotne na tej samej stronie wykluczonej z którą była wcześniej prowadzona była juŜ praca na poziomie podstawowym w postaci poradnictwa, szkolenia, terapii. Uwaga nieuwzględniona – jak w opisie do uwagi 63 Uwaga uwzględniona – zbieŜna z uwagą nr 60 – usunięto powtórzenie (jedną z tabel) W punkcie opisana jest sfera psychiczna osób, które Uwaga uwzględniona – do utraciły pracę i popadły w wykluczenie. Nie ma jednak Rozdziału 2.2 dodany został nic o osobach, które wykluczenie dziedziczą i trwają fragment poświęcony opisowi 34 TOR 67. Centrum Integracji Społecznej TOR 68. Centrum Integracji Społecznej TOR 69. Centrum Integracji Społecznej TOR pozostawani em bez pracy 1. Sfera psychiczna 5.1.2. Rekrutacja właściwa Etap III Spotkania kwalifikacyjn ez kandydatami 5.3.3 Kompetencje rekrutująceg o str. 31 5.2.1. Fazy uczestnictwa w projekcie I faza w nim od zawsze. Warta zwrócić uwagę iŜ ich problemy psychologiczne wyglądają inaczej (np. brak bądź wadliwy system wartości, brak autoanalizy i celów Ŝyciowych, niechęć do instytucji państwowych). Opis jest niepełny sytuacji osób dziedziczących wykluczenie społeczne: „Warto równieŜ zwrócić uwagę na szczególne problemy psychologiczne osób dziedziczących wykluczenie społeczne. Przejawiają się one w trochę inny sposób i wynikają przede wszystkim z braku bądź wadliwego systemu wartości, braku umiejętności autoanalizy i konstruowania celów Ŝyciowych, a takŜe silnej niechęci do instytucji państwowych w ogóle.” Uwaga uwzględniona – do Warto dodać, iŜ rozmowa kwalifikacyjna aby spełniała rozdziału 5.1.2 został standard rzetelności powinna zawsze toczyć się w wprowadzony fragment mówiący o oparciu o wystandaryzowany kwestionariusz konieczności stosowania w trakcie rozmowy. postępowania rekrutacyjnego odpowiedniego kwestionariusza. Do kompetencji personelu rekrutującego trzeba koniecznie dodać znajomość ustawy o zatrudnieniu socjalnym. Ustawa o zatrudnieniu socjalnym jest jedyną głównym aktem prawnym stworzonym celem aktywizacji osób wykluczonych społecznie. Opis I fazy nie uwzględnia zjawiska tzw. „miesiąca miodowego”. Jego skutkiem mogą być nierealistyczne oczekiwania uczestnika wobec projektu (jako cudownego lekarstwa które rozwiąŜe Uwaga uwzględniona – dodano zapis o konieczności znajomości ustawy o zatrudnieniu socjalnym. Uwaga uwzględniona – do Rozdziału w części opisującej pierwsza fazę uczestnictwa w projekcie wprowadzono 35 udziału w projekcie 70. Centrum Integracji Społecznej TOR 8. Metody rozwijania kompetencji osób pracujących z wykluczony mi społecznie wszystkie jego Ŝyciowe problemy) i narastająca frustracja w późniejszym okresie (kiedy oczekiwania skonfrontowane zostaną z rzeczywistością).Opis jest niepełny. Brak informacji dotyczącej ilości pracowników bezpośrednio pracujących z uczestnikami na liczbę beneficjentów. Szczególnie istotne jest, by zwrócić uwagę, Ŝe pracownicy pracujący z osobami wykluczonymi społecznie powinni mieć szczególne kompetencje oraz, Ŝe ilość pracowników powinna być większa niŜ przeciętnych projektach szkoleniowych następujący fragment: „Z drugiej strony zauwaŜono równieŜ postawę przeciwną określana mianem „miesiąca miodowego”, a więc zbyt wygórowanych, nierealistycznych oczekiwań, związanych z realizacją projektu i traktowania udziału w projekcie jako cudownego lekarstwa, które rozwiąŜe wszystkie Ŝyciowe problemy osoby wykluczonej. Skutkiem takiego nastawienia moŜe być narastająca w późniejszym okresie realizacji projektu frustracja, wynikająca ze skonfrontowania tych oczekiwań z rzeczywistością.” Uwaga uwzględniona – do Rozdziału 8. została wprowadzony następujący fragment: „NaleŜy zwrócić szczególną uwagę na to aby pracownicy pracujący z osobami wykluczonymi społecznie posiadali odpowiednie kompetencje do wykonywania tego typu pracy, a takŜe ze względu na szczególnie trudną grupę odbiorców wsparcia uwzględnić w projekcie większą ilość 36 Rozdział 5., s. 64 71. Fundacja Synapsis Główne problemy grupy (osób niepełnospra wnych) na rynku pracy i w społeczeńst wie Warto dodać: DuŜą barierą ograniczającą dostęp niektórych grup osób niepełnosprawnych (zwłaszcza osób autyzmem i in. zaburzeniami natury psychicznej) do rynku pracy jest brak odpowiedniego wsparcia na rynku pracy. Osoby z autyzmem, często w normie intelektualnej, bądź powyŜej normy nie są w stanie utrzymać się w miejscu pracy ze względu na problemy z komunikacją z otoczeniem. Potrzeba im zindywidualizowanego wsparcia, a system rehabilitacji społeczno-zawodowej w Polsce takiego wsparcia nie oferuje. Nawet na chronionym rynku pracy (np. w zakładach aktywności zawodowej), wsparcie jeden osoby z kadry na de facto 5 osób niepełnosprawnych jest daleko niewystarczające w przypadku osób z autyzmem. pracowników przypadających na jednego uczestnika niŜ przeciętnych projektach szkoleniowych.” Uwaga uwzględniona – do Rozdziału 7.7 zawierającego charakterystykę osób niepełnosprawnych wprowadzono następujący fragment: „DuŜą barierą ograniczającą dostęp niektórych grup osób niepełnosprawnych (zwłaszcza osób autyzmem i innymi zaburzeniami psychicznymi) do rynku pracy jest brak odpowiedniego wsparcia po znalezieniu zatrudnienia. Osoby z autyzmem zazwyczaj nie są w stanie utrzymać miejsca pracy ze względu na problemy w komunikacji z otoczeniem. Potrzeba im zindywidualizowanego wsparcia, którego nie oferuje Większość projektów i konkursów nastawionych jest system rehabilitacji społecznona umieszczanie osób niepełnosprawnych na rynku pracy (otwartym bądź chronionym). Nikt natomiast nie zawodowej w Polsce. RównieŜ na chronionym rynku pracy (np. w interesuje się tym, Ŝe takie osoby potrzebują zakładach aktywności zawodowej) intensywnego wsparcia w miejscu pracy, by móc się wsparcie to jest niewystarczające. w nim utrzymać. Większość projektów skierowanych do osób niepełnosprawnych (oraz 37 72. 73. 74. Koalicja na Rzecz Osób z Niepełnospra wnością Koalicja na Rzecz Osób z Niepełnospra wnością Koalicja na Rzecz Osób z Niepełnospra wnością cały dokument str.29 str.63 Wymiennie stosuje się określenie osoby niepełnosprawne lub osoby z niepełnosprawnością, sugerujemy zdecydować się na jedno określenie. Wszystkie zdiagnozowane potrzeby i konieczne do uzyskania informacje powinny zostać zawarte w dokumentacji zgłoszeniowej, którą będą składali kandydaci do projektu. Warto jednak pamiętać, by formularz był prosty do wypełnienia i nie przekraczał rozsądnej ilości stron tzn. maksimum dwóch. Ze względu na rodzaj niepełnosprawności moŜemy wyróŜnić następujące grupy osób: 1) 2) 3) 4) 5) 6) osoby z niepełnosprawnością ruchową osoby z uszkodzeniem narządu wzroku osoby z uszkodzeniem narządu słuchu osoby z niepełnosprawnością intelektualną osoby z zaburzeniami psychicznymi osoby z niepełnosprawnością spowodowaną chorobą somatyczną (choroby układu krąŜenia, cukrzyca, choroby nowotworowe) 7) osoby ze sprzęŜoną niepełnosprawnością konkursów) nastawionych jest na wprowadzenie osób niepełnosprawnych na rynek pracy (otwartym lub chroniony), tymczasem osoby te potrzebują równieŜ intensywnego wsparcia w samym miejscu pracy, aby móc je utrzymać.” Uwaga uwzględniona – w Poradniku będzie stosowane określenie „osoby niepełnosprawne” jako określenie bardziej właściwe. Uwaga uwzględniona – wprowadzono odpowiedni zapis Uwaga uwzględniona – do katalogu zostały dodane osoby z chorobami neurologicznymi (epilepsją). 38 W podziale nie uwzględniono np. chorób neurologicznych, epilepsji. 75. Koalicja na Rzecz Osób z Niepełnospra wnością 76. Koalicja na Rzecz Osób z Niepełnospra wnością 77. Koalicja na Rzecz Osób z Niepełnospra wnością str. 63 Zaproponowany podział odbiega od obowiązujących kodów niepełnosprawności wynikających z przepisów prawa obowiązującego w orzecznictwie WyróŜniamy trzy stopnie niepełnosprawności: znaczny umiarkowany lekki Uwaga niezasadna – tego typu podział został opisany w Poradniku. Poradnik powinien zawierać informacje o wszystkich występujących rodzajach orzeczeń Uwaga częściowo uwzględniona – do rozdziału w części dotyczącej wsparcia potrzebnego grupie wprowadzono następujące rodzaje wsparcia: str. 66 Str. 69 wsparcie potrzebne grupie – listę naleŜy uzupełnić, tzn. w pkt. 1 dodać: edukację zawodową, poradnictwo „• wyrównanie szans w socjalne, poradnictwo psychologiczne dostępie do edukacji, kształcenia zawodowego • poradnictwo socjalne, poradnictwo psychologiczne” W przypadku osób niepełnosprawnych, które stały się niepełnosprawne w wyniku wypadków lub chorób (a takŜe często ich rodzin) konieczne jest silne wsparcie Uwaga uwzględniona – psychologiczne i doradcze ukierunkowane między uzupełniono zdanie o wyraŜenie: innymi na zmianę zawodu lub dostosowanie miejsca „miedzy innymi”. pracy. NaleŜy uŜyć wyraŜenia między innymi , poniewaŜ 39 78. 79. zakres wsparcia jest szerszy. W dokumencie warto dodać sugestię dla IP oraz projektodawców: „Jeśli warunkiem uczestnictwa w projekcie jest posiadanie statusu bezrobotnego moŜe się okazać, Ŝe wiele osób niepełnosprawnych nie będzie mogło być beneficjentem projektu.” Koalicja na Rzecz Osób z Niepełnospra wnością Osoby z niepełnosprawnością w większości pobierają renty, a więc posiadają dochód, co w imieniu ustawy o promocji zatrudnienia uniemoŜliwia im zarejestrowanie się w Urzędzie Pracy jako bezrobotny a jedynie jako poszukujący pracy Korekta sformułowania: w przypadku osób niepełnosprawnych najlepszy jest czas między 10.0014.30 ze względu na dłuŜszy niŜ przeciętnie potrzebny czas na wyjście z domu oraz w zorganizowanie dojazdu do miejsca szkoleń na w przypadku niektórych ON najlepszy jest czas… Koalicja na Rzecz Osób z Niepełnospra wnością Stwierdzenie nie dotyczy wszystkich rodzajów schorzeń 80. Stowarzyszeni e Krajowy Ruch Ekologiczno Społeczny 1.3 Osobiste skutki wykluczenia społecznego „mniejsza moŜliwość awansu” -niejasne określenie, naleŜy uzupełnić Nie określono o jaki awans chodzi. Niezrozumiałe. Uwaga uwzględniona – dodano fragment w następującej postaci: „Osoby z niepełnosprawnością w większości pobierają renty, a więc posiadają dochód, co w imieniu ustawy o promocji zatrudnienia uniemoŜliwia im zarejestrowanie się w Urzędzie Pracy jako bezrobotny a jedynie jako poszukujący pracy” Uwaga uwzględniona – fragment został sformułowany w następujący sposób: „W przypadku osób niepełnosprawnych z dysfunkcjami narządów ruchu najlepszym momentem dnia sa godz. 10.0014.30, ze względu na dłuŜszy niŜ przeciętnie potrzebny czas na wyjście z domu oraz zorganizowanie dojazdu na miejsce realizacji projektu.” Uwaga częściowo uwzględniona – fragment dotyczący osobistych skutków wykluczenia został sformułowany w sposób następujący: 40 • Załamanie dotychczasowych kontaktów interpersonalnych • ObniŜenie poczucia pełnienia roli podmiotowej i roli społecznej • Zanikanie szacunku do siebie samego • Izolacja 81. Stowarzyszeni e Krajowy Ruch Ekologiczno Społeczny Stowarzyszeni e Krajowy Ruch Ekologiczno - 1.3 Osobiste skutki wykluczenia społecznego 1.3 Osobiste skutki wykluczenia Przyjęcie postawy roszczeniowej – naleŜy uzupełnić Przyjęcie postawy pasywnej, bezradnej. „Dziedziczenie postaw osób wykluczonych społecznie” Niewłaściwe określenie. NaleŜy je zmienić. „Osobiste skutki wykluczenia społecznego to: • utrata dotychczasowych kontaktów interpersonalnych • izolacja społeczna • obniŜenie poczucia podmiotowości • zanikanie szacunku do siebie samego • spadek moŜliwości zatrudnienia • wzrost postaw agresywnych bądź biernych • przyjęcie postawy roszczeniowej” Uwaga uwzględniona – sformułowanie „postawa roszczeniowa” została zamienione na „postawa bierna, bezradna”. Uwaga częściowo uwzględniona Społeczne skutki wykluczenia społecznego zostały określone w 41 Społeczny społecznego Postawa to preferowany, dominujący sposób postępowania, zachowania, działania. MoŜna przyjąć postawę, ale jej się nie dziedziczy. Sugerowana zmiana: Szerzenie się/wyuczenie/przyjmowanie/naśladowanie postaw osób wykluczonych społecznie przez osoby spoza tej grupy. • ostracyzm społeczny • niemoŜność zmiany miejsca zamieszkania ze względu na przywiązanie, korzenie, tradycję • wyznanie, religia 82. Stowarzyszeni e Krajowy Ruch Ekologiczno Społeczny 83. Stowarzyszeni e Krajowy Ruch Ekologiczno Społeczny 2.1 Bariery mentalne Czynniki zewnętrzne 2.3 Zaburzenia psychiczne Bariery mentalne to bariery wewnętrzne. Wpływ na nie mają czynniki zewnętrzne. NaleŜy uzupełnić. Nerwica? Depresja-bardzo często? Na jakiej podstawie określono, Ŝe osoby długotrwale bezrobotne są bardzo często chore psychicznie? Brak wiedzy w tym zakresie. sposób następujący: „Społeczne skutki wykluczenia społecznego to: • brak uczestnictwa w Ŝyciu społecznym (wybory, aktywność lokalna) • reprodukcja negatywnych wzorców kulturowych • dziedziczenie wykluczenia społecznego w rodzinie • tworzenie się enklaw wykluczenia społecznego • wzrost poczucia zagroŜenia społecznego • ostracyzm społeczny • niska mobilność geograficzna” Uwaga uwzględniona – Rozdział 2.1 został nazwany – Bariery wewnętrzne (mentalne) Uwaga uwzględniona – rozdział o zaburzeniach został zmieniony i uzupełniony poprzez wprowadzenie następującego fragmentu tekstu: „Jednym z psychospołecznych 42 skutków bezrobocia towarzyszącego osobom wykluczonym społecznie, sa wynikające z niego róŜnego typu zaburzenia psychiczne i lekowe. Projektodawca powinien mieć na uwadze, Ŝe osoby długotrwale bezrobotne mogą mieć problemy natury psychicznej. W razie wątpliwości moŜna skierować uczestnika na konsultację psychologiczną. Swoją drogą psycholog powinien być zaangaŜowany w kaŜdy realizowany projekt, by móc wzmacniać obniŜone poczucie własnej wartości występujące u większości beneficjentów. Osoby z depresją, jeśli zgłoszą się do udziału w projekcie, wymagają sprzęŜonych działań w postaci psychoterapii oraz leczenia farmakologicznego.” 84. Stowarzyszeni e Krajowy Ruch Ekologiczno Społeczny 2.3 Zaburzenia psychiczne Z tekstu wynika, Ŝe osoby bezrobotne bardzo często mają zaburzenia i choroby psychiczne a najczęściej nerwice i depresje. Po pierwsze to osoby z depresją w ogóle nie zgłoszą się do udziału w projekcie, gdyŜ choroba im na to nie pozwoli. Wymagają sprzęŜonych działań zarówno psychoterapii jak i farmakologicznego leczenia. Po drugie coraz rzadziej uŜywa się terminu nerwica na rzecz zaburzeń lękowych. (Na podstawie aktualnej Uwaga uwzględniona – sposób wprowadzenia uwagi analogiczny jak uwagi nr 83. 43 klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych ICD10)Oprócz klasyfikowania rodzajów występujących lęków, które precyzują rodzaj schorzenia słuŜy to eliminowaniu stygmatyzacji. Trzeba pamiętać, Ŝe świadomość społeczeństwa w zakresie chorób psychicznych jest niewielka i naduŜywanie określeń tj. nerwica i depresja i „b. często” niczemu nie słuŜy. Osoba realizująca projekt powinna mieć na uwadze, Ŝe osoby długotrwale bezrobotne mogą mieć problemy natury psychicznej. W razie wątpliwości moŜna skierować osobę na konsultację psychologiczną. Swoją drogą psycholog powinien być zaangaŜowany w kaŜdy realizowany projekt, by móc wzmacniać obniŜone poczucie własnej wartości występujące u większości beneficjentów. W pierwszych dwóch zdaniach dowiadujemy się, Ŝe zaburzenia i choroby psychiczne występują bardzo często, a później zaś, Ŝe skala zjawiska występowania schorzeń jest trudna do określenia, bo choroby te rzadko są diagnozowane. Jedno zdanie wyklucza sens drugiego! 85. Stowarzyszeni e Krajowy Ruch Ekologiczno Społeczny 5.1 Informacja o projekcie i rekrutacja uczestników projektu Dobre praktyki-odczytuję jako utwierdzenie osób bezrobotnych w przekonaniu, Ŝe nie stracą świadczeń finansowych w tym pracy na czarno. Niejasne określenie. Sugeruję zmianę zdania. Przykład: „Podczas rekrutacji naleŜy wykazać wszelkie korzyści płynące z legalnego zatrudnienia i wyjaśnić kiedy utrzymane/utracone zostaną dotychczasowe świadczenia ” Uwaga uwzględniona – do tabeli „dobre praktyki” wprowadzono sugerowany wstęp w następującej postaci: „Podczas rekrutacji naleŜy wykazać wszelkie korzyści płynące z legalnego zatrudnienia i wyjaśnić kiedy utrzymane, a kiedy utracone zostaną dotychczasowe 44 świadczenia. Potencjalni uczestnicy projektu boją się bowiem, Ŝe poprzez udział w projekcie”. Dodatkowym czynnikiem mógłby być pracownik socjalny. 86. Stowarzyszeni e Krajowy Ruch Ekologiczno Społeczny Zgodnie z zapisem w ustawie praca socjalna oznacza: „działalność zawodową skierowaną na pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu i odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie, oraz na tworzeniu warunków sprzyjających temu celowi”. Wśród umiejętności, jakimi powinien posługiwać się pracownik socjalny wymienić naleŜy; umiejętności 5.2.2 funkcjonalne i instrumentalne. Umiejętności czynniki funkcjonalne, tzn.: motywacyjne - Bezinteresowność i uczciwość; - Poszanowanie godności drugiego człowieka; - Postawa niesienia pomocy; - Zdolność do samokontroli; - Krytyczna ocena swojego postępowania; - Komunikatywność; - Empatia; - Obiektywizm. Natomiast do umiejętności instrumentalnych zaliczyć moŜna: Uwaga uwzględniona – niewątpliwie rola pracownika socjalnego w działaniach projektowych (szczególnie w Działaniu 7.1) jest ogromna. W związku z powyŜszym i zgaszona uwagą do rozdziału 5.5.2 wprowadzono następujący fragment: „Bardzo istotna rolę w udzielanym wsparciu pełnić w projekcie dobrze zorganizowana praca socjalna. Rola pracownika socjalnego projektach współfinansowanych w ramach PO KL jest ogromna (szczególnie w ramach projektów systemowych z Działania 7.1). Zgodnie z art. 6 pkt. 12 ustawy o pomocy społecznej praca socjalna oznacza: „działalność zawodową mającą na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do 45 - Obowiązkowość; - Wewnętrzna dyscyplinę; - Zdecydowanie i konsekwentność; - Prawdomówność; - Odpowiedzialność; - Kulturę osobistą i takt; - Dyskrecje; - Zdolności organizatorskie. 87. Stowarzyszeni e Krajowy Ruch 5.2.2 Opis opiekuna czynniki motywacyjne „W przypadku pracy z osobami niepełnosprawnymi funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi”. Dla prawidłowego wykonywania zadań wynikających z ww. ustawy pracownik socjalny powinien posiadać umiejętności, wśród których wymienić naleŜy umiejętności instrumentalne oraz funkcjonalne. Do umiejętności instrumentalnych zaliczyć moŜna na przykład obowiązkowość oraz dyscyplinę wewnętrzną. Wśród umiejętności funkcjonalnych najwaŜniejsze są: • Bezinteresowność • Uczciwość; • Poszanowanie godności drugiego człowieka; • Gotowość niesienia pomocy; • Zdolność do samokontroli; • Krytyczna ocena postępowania ; • Komunikatywność; • Empatia; • Obiektywizm.” Uwaga nieuwzględniona – uwaga jest zbieŜna z uwaga nr 5. Pomimo kontrowersyjności jakie moŜe 46 Ekologiczno Społeczny muszą być to osoby odporne na problemy osób niepełnosprawnych i nie ulegające zbytniemu współczuciu”. To sformułowanie budzi wiele wątpliwości, poniewaŜ sugeruje, Ŝe opiekun powinien być nieczuły i wykazywać się ignorancją wobec problemów ON. Proponuję wykreślenie tej części zdania. 7.7.1 Charakteryst yka grupy osób niepełnospra wnych 88. Stowarzyszeni e Krajowy Ruch Ekologiczno Społeczny budzić to stwierdzenia zdaniem IZ profesjonalna praca z grupami wykluczonymi społecznie powinna opierać się na podziale ról: trener – uczestnik. Pewien stopień dystansu pomiędzy trenerem a uczestnikiem sprzyja zdaniem IZ skuteczności podejmowanych działań. Jeśli bowiem podział ten ulegnie zatarciu w projekcie istnieje ryzyko niezrealizowania jego celów. Kryteria podziału osób niepełnosprawnych. Są trzy, a nie dwa kryteria podziału: rodzaj niepełnosprawności, stopień oraz okres Ŝycia w którym ona wystąpiła. Według symboliki niepełnosprawności: - upośledzenie umysłowe - choroby psychiczne - zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu - choroby narządu wzroku - upośledzenie narządu ruchu - epilepsja - choroby układu oddechowego i krąŜenia - choroby układu pokarmowego - choroby układu moczowo – płciowego - choroby neurologiczne - inne (w tym schorzenia: endokrynologiczne, metaboliczne, Uwaga nieuwzględniona – nie jest celowe opisywanie wszelkich moŜliwych klasyfikacji dot. osób niepełnosprawnych. Podział dotyczący grup osób niepełnosprawnych zastosowany w Poradniku wydaje się być naturalny i wystarczający w odniesieniu do zakresu merytorycznego dokumentu. 47 zaburzenia enzymatyczne, choroby zakaźne i odzwierzęce, zeszpecenia, choroby układu krwiotwórczego) Bądź częściej stosowany podział obniŜona sprawność sensoryczna (zmysłowa) - brak, uszkodzenie lub zaburzenie funkcji analizatorów zmysłowych ( osoby niewidome, niedowidzące, głuche, z zaburzeniami percepcji wzrokowej i słuchowej) obniŜona sprawność funkcjonowania społecznegozaburzenia równowagi nerwowej, emocjonalnej oraz zdrowia psychicznego. obniŜona sprawność komunikowania się- utrudniony kontakt słowny (zaburzenia mowy, autyzm, jąkanie się) obniŜona sprawność ruchowa- osoby z dysfunkcją narządu ruchu (wrodzoną lub nabytą) mózgowe poraŜenie dziecięce obniŜona sprawność psychofizyczna z powodu chorób somatycznych- np. nowotwory, guz mózgu, cukrzyca, rak. 48 89. 90. Stowarzyszeni e Krajowy Ruch Ekologiczno Społeczny Stowarzyszeni e Krajowy Ruch Ekologiczno Społeczny 7.7.4. Dane statystyczne dotyczące grupy 7.7.5. Główne problemy grupy na rynku pracy i w społeczeńst wie Powoływanie się na nieaktualne wyniki z 2002. MoŜe warto odnieść się do wyników badań SMG/KRC z 2006 roku „Osoby niepełnosprawne na rynku pracy”. W ostatnich 3 latach wzmoŜono kampanie społeczne na rzecz osób niepełnosprawnych, które przyczyniły się do wzrostu zainteresowania pracodawców tymi osobami, a takŜe poskutkowały faktycznym ich zatrudnianiem takŜe na otwartym rynku. Nie jest to jeszcze duŜy procent, ale z zauwaŜalną tendencją zwyŜkową. Najczęstsze przyczyny niepełnosprawności to: wady wrodzone i zaburzenia psychiczne (choroby psychiczne i upośledzenia umysłowe) Uprzedzenia wśród pracodawców Mała mobilność? Są jeszcze inne cechy: uzupełnienie Uwaga częściowo uwzględniona – w Poradniku zostały uwypuklone kwestie związane ze zmianą świadomości pracodawców na temat zatrudniania osób niepełnosprawnych. JednakŜe w części dot. danych statystycznych nie ma miejsca na przedstawienie tego typu informacji. Uwaga uwzględniona – część dotycząca głównych problemów osób niepełnosprawnych na rynku pracy została uzupełniona o bariery mentalne, stereotypy i uprzedzenia pracodawców. 49 91. Stowarzyszeni e Krajowy Ruch Ekologiczno Społeczny 7.7.6. Silne strony grupy Silne strony grupy - Upór, konsekwencja, uczciwość, rzetelność, kompetencja „… w Polsce istnieje stosunkowo duŜa grupa osób głuchoniewidomych” I co z tego wynika dla projektodawców? śadnej wskazówki jak tym osobom pomóc w znalezieniu pracy. 92. Stowarzyszeni e Krajowy Ruch Ekologiczno Społeczny 7.7.2. Przyczyny braku aktywności zawodowej osób niepełnospra wnych Warto zauwaŜyć takŜe liczną grupę osób głuchoniemych, które mogą wykonywać róŜne prace i znakomicie się w nich sprawdzać, co w przypadku głuchoniewidomych nie jest juŜ takie proste. Niestety dostęp tych osób do udziałów w projektach teŜ jest ograniczony, gdyŜ najczęściej budzą lęk u realizatorów projektu, którym brakuje kompetencji w zakresie udzielania wsparcia tym osobom. Nie wspomniano takŜe o osobach z epilepsją (06-E), które mają wiele predyspozycji do wykonywania róŜnych zawodów, ale ze względu na uregulowania prawne ich moŜliwości są ograniczone. Pracodawcy nie chcą dostosowywać stanowisk pracy dla takich osób, obostrzenia PIP-u teŜ nie sprzyjają ich zatrudnianiu. To obszerny temat, który naleŜałoby skierować takŜe w stronę ustawodawców. Uwaga częściowo uwzględniona – do tabeli dodano cechy takie jak rzetelność, dokładność, elastyczność, duŜa motywacja do pracy, natomiast takie cechy jak upór, konsekwencja, uczciwość, kompetencja są względne i bardziej zaleŜą od konkretnej jednostki, a nie są cecha wszystkich niepełnosprawnych bez wyjątku. Uwaga częściowo uwzględniona Do Podrozdziału 7.7.2 wprowadzono fragment, dotyczący problemów z realizacją wsparcia dla szczególnie trudnych grup osób niepełnosprawnych „Dostęp niektórych grup osób z niepełnosprawnościami złoŜonymi, takich jak np. osoby głuchoniewidome do udziału w projektach jest ograniczony, gdyŜ ze względu na szczególnie trudny charakter występującej dysfunkcji projektodawcom często brakuje kompetencji w zakresie udzielania wsparcia tym osobom. Na etapie planowania wsparcia naleŜy więc uwzględnić zatrudnienie specjalistów (pedagogów, psychologów, doradców 50 zawodowych), zajmujących się konkretnym rodzajem niepełnosprawności.” Uwaga, Ŝe występowanie choroby somatycznej moŜe być niezauwaŜalne „…nie widać na zewnątrz” jest nie na miejscu. 93. Stowarzyszeni e Krajowy Ruch Ekologiczno Społeczny 7.7.2. Przyczyny braku aktywności zawodowej osób niepełnospra wnych Co oznacza widzenie na zewnątrz? MoŜna wielu objawów nie zauwaŜyć. Wielokrotnie osoby z upośledzeniem umysłowym, chore psychicznie i z Uwaga uwzględniona – określenie nowotworem wyglądają zupełnie tak samo. Jedynym to zostało usunięte z tekstu. najbardziej obiektywnym źródłem wiedzy powinien być wgląd w orzeczenie o niepełnosprawności, który zawiera informację o rodzaju schorzenia. Ocena po wyglądzie zewnętrznym to Ŝadna ocena. Sugeruje się podanie tej informacji jako dotyczącej wszystkich niepełnosprawności. 94. Stowarzyszeni e Krajowy Ruch Ekologiczno Społeczny Przykłady w całym tekście W całym tekście wyczuwa się dość szczególną uwagę poświęconą Romom. W Polsce występują takŜe inne mniejszości narodowe, o których się tu nie wspomina. Nadmierna koncentracja na uwzględnianiu specyficznych obyczajów kulturowych tej grupy w porównaniu z innymi moŜe dodatkowo utrudniać zasymilowanie się Romów z resztą polskiego społeczeństwa. 95. Stowarzyszeni e Krajowy Przykłady w całym Odnoszę wraŜenie, Ŝe był pisany przez kilka osób oddzielnie i nie został złoŜony w całość. RóŜnice w Uwaga nieuwzględniona – Romowie są szczególną grupą osób wykluczonych z rynku pracy, obejmowaną wsparciem z PO KL. Zgodnie z celem Poradnika oraz PO KL naleŜy poświęcić im duŜą uwagę. Zwrócenie większej uwagi na problemy kulturowe, społeczne i zawodowe Romów moŜe przynieść jedynie pozytywny skutek. Uwaga uwzględniona – wszelkie błędy w Poradniku (gramatyczne, 51 Ruch Ekologiczno Społeczny 96. Ministerstwo pracy i Polityki Społecznej – Departament Kobiet, Rodziny i Przeciwdziała nia Dyskryminacji tekście stylu pisania, błędy gramatyczne, stylistyczne, interpunkcyjne utrudniają czytanie, a niejednokrotnie rozumienie tekstu. Trzeba się domyślać co autor miał na myśli. W zakresie organizacyjnego wsparcia projektu wobec kobiet dezaktywowanych zawodowo z tytułu ciąŜy i macierzyństwa – wymóg zapewnienia opieki nad małym dzieckiem na terenie jednostki szkoleniowej/warsztatowej. Rozdział 7.4.1.2 Kobiety z dziećmi do lat 3 niechętnie uczestniczą szkoleniach aktywizacyjnych z powodu ryzyka przerwania działania w sytuacji braku osoby dyspozycyjnej do opieki nad małym dzieckiem w rodzinie czy sąsiedztwie. Sytuacja, w których małe dziecko jest objęte opieką instytucjonalną w czasie szkoleń – stwarza większe zaangaŜowanie matek długotrwale bezrobotnych i ułatwia im rozwaŜanie moŜliwości godzenia Ŝycia rodzinnego z Ŝyciem zawodowym. interpunkcyjne i stylistyczne) zostały poprawione. Korekta będzie dodatkowo wykonana przed publikacją. Uwaga uwzględniona – w Rozdziale 7.4.4 (część uwagi ogólne) dodano następujący fragment: „W zakresie organizacyjnego wsparcia projektu wobec kobiet dezaktywowanych zawodowo z tytułu ciąŜy i macierzyństwa powinno się zapewnić opieki nad małym dzieckiem na terenie jednostki szkoleniowej/warsztatowej. Kobiety z dziećmi do lat 3 niechętnie uczestniczą szkoleniach aktywizacyjnych z powodu ryzyka przerwania działania w sytuacji braku osoby dyspozycyjnej do opieki nad małym dzieckiem w rodzinie czy sąsiedztwie. Sytuacja, w których małe dziecko jest objęte opieką instytucjonalną w czasie szkoleń – stwarza większe zaangaŜowanie matek długotrwale bezrobotnych i ułatwia im rozwaŜanie moŜliwości godzenia Ŝycia rodzinnego z Ŝyciem zawodowym. 52 Inna waŜną kwestią jaką naleŜy uwzględnić w projektach skierowanych do tej grupy docelowej jest konieczność odnowienia uprawnień do wykonywania zawodu (zapewnienie certyfikatu) lub uzupełnienia dotychczasowych kwalifikacji zawodowych.” Uwaga uwzględniona – w Rozdziale 7.4.4 (część szkolenia) dodano następujący fragment: 97. Ministerstwo pracy i Polityki Społecznej – Departament Kobiet, Rodziny i Przeciwdziała nia Dyskryminacji Rozdział. 7.4. Zakres działań merytorycznych nie obejmuje przeciwdziałania dalszej stereotypizacji kobiet ze względu na ciąŜę i macierzyństwo. Nie obejmuje tez działań skierowanych do ojców i dalszych członków rodzin w celu zaangaŜowania ich w dzielenie z matką ryzyka rodziny na rynku pracy poprzez większe zaangaŜowanie w codzienne obowiązki domowe i rodzicielskie. „W przypadku tej grupy docelowej odbiorcami wsparcia powinny być poza samymi kobietami, mającymi trudności w ponownym wejściu na rynek pracy równieŜ pracodawcy i partnerzy tych kobiet (ojcowie dzieci). Zakres działań merytorycznych w ramach szkoleń skierowanych do pracodawców powinien równieŜ obejmuje przeciwdziałania dalszej stereotypizacji kobiet ze względu na ciąŜę i macierzyństwo. Działania skierowane do ojców (partnerów) powinny mieć na celu zwiększenie ich zaangaŜowania w dzielenie z matką codziennych obowiązków, związanych z 53 rodzicielstwem.” W poradniku jest mało propozycji działań skierowanych do nieletniej młodzieŜy zagroŜonej wykluczeniem społecznym. 98. Komenda Główna OHP Dotyczy całości Projekt w swoich konkretnych zapisach odnosi się do następujących grup społecznych: - osoby wykluczone terytorialnie, - długotrwale bezrobotni - bezrobotni po 50-tym r.Ŝ., - kobiet powracające po urlopie macierzyńskim i wychowawczym, - byli więźniowie, - osoby dziedziczące wykluczenie społeczne, - osoby niepełnosprawne, - Romowie Brak natomiast w poradniku odniesienia do tak waŜnej grupy społecznej jaką jest młodzieŜ w wieku 15-25 lat. Jest to grupa młodzieŜy, którymi zajmuje się nasza instytucja. Stąd teŜ niezbędne jest dodanie w poradniku rozdziału poświęconemu tej grupie. Zwroty „dogłębna analiza potrzeb”, „badanie potrzeb uczestników” to stwierdzenia-slogany. 99. Komenda Główna OHP Dotyczy całości W przypadku tworzenia projektu wiadomo, Ŝe naleŜy dokonać analiz, problem pojawia się w momencie rekrutacji do projektu gdy powstaje rozbieŜność pomiędzy załoŜeniami projektu a faktycznymi potrzebami potencjalnych beneficjentów Uwaga częściowo uwzględniona – Poradnik w przyszłości zostanie rozszerzony o część dotyczącą młodzieŜy w wieku 15-25, zagroŜonej wykluczeniem społecznym. Uwaga nieuwzględniona – działania projektowe musza być zaprojektowane, a nie prowadzone ad hoc. W celu właściwego zaplanowania skutecznego wsparcia niezbędne jest przeprowadzenie uprzedniej diagnozy i analizy potrzeb. W poradniku podano konieczność przeprowadzenia 54 badań oczekiwań osób wykluczonych lub zagroŜonych wykluczeniem przed projektem. W poradniku zbyt mało miejsca przeznaczono na opis kampanii informacyjno-promocyjnych, które często leŜą u podstaw przeprowadzenia skutecznego i celowego naboru uczestników projektu. 100. Komenda Główna OHP Dotyczy całości 101. Komenda Główna OHP Dotyczy całości Kluczową kwestią jest tutaj osobisty i bezpośredni kontakt przedstawicieli podmiotów realizujących projekty z potencjalnymi kandydatami. Osoby, które zgłaszają się w toku rekrutacji z reguły nieufnie podchodzą do wszelkiego rodzaju tzw. formalności, a więc np. wypełniania ankiet, podpisywania zobowiązań. Stąd teŜ naleŜy połoŜyć wyraźny nacisk na kompetencje osób pełniących funkcje: - opiekuna grupy (który powinien stać się osobą do której uczestnicy potrafią mieć zaufanie); - psychologa, prowadzącego wstępne zajęcia integracyjne, od wyniku których często zaleŜy dalszy udział w projekcie ich uczestników. Zbyt mało miejsca poświęconych jest na tzw. partnerstwo i współdziałanie zarówno w okresie Uwaga uwzględniona – do Rozdziału 5.1 Informacja o projekcie i rekrutacja uczestników projektu dodano następujący fragment: „Kluczową kwestią w procesie informowania o projekcie jest osobisty i bezpośredni kontakt przedstawicieli podmiotów realizujących projekty z potencjalnymi kandydatami. Osoby, które zgłaszają się w toku procesu rekrutacji z reguły nieufnie podchodzą do wszelkiego rodzaju tzw. formalności, a więc np. wypełniania ankiet, podpisywania wszelkich zobowiązań. Stąd teŜ naleŜy połoŜyć wyraźny nacisk na kompetencje osób pełniących funkcje opiekuna grupy (który powinien być osobą, do której uczestnicy mają zaufanie), a takŜe psychologa, prowadzącego wstępne zajęcia integracyjne, od wyniku których często zaleŜy dalszy udział uczestników w projekcie.” Uwaga uwzględniona – w Poradniku jest odrębny rozdział 55 102. Komenda Główna OHP 103. Komenda Główna OHP 104. Komenda Główna OHP 105. 106. Komenda Główna OHP Komenda Główna OHP Rozdział 1.4 (definicja wykluczenia społecznego ) przygotowawczym jak i w czasie realizacji projektu. Szczególnie dotyczy to zaangaŜowania w realizację projektów jednostek samorządu terytorialnego. Sugeruje się dokonanie szczegółowej charakterystyki wymienionych grup z uwzględnieniem osób zagroŜonych wykluczeniem społecznym lub podanie informacji, Ŝe szczegółowa charakterystyka znajduje się w rozdziale 7 Podręcznika. Rozdział 2. Poradnik zawiera treści merytoryczne, w których zauwaŜa się brak konkretnych odniesień do badań źródłowych wskazujących przyczyny i skalę problemu. Rozdział 2 Sugeruje się wprowadzenie zapisu w tytule rozdziału 2 - „Przyczyny braku aktywności zawodowej i społecznej potencjalnych uczestników projektu”. Rozdział 2.2 - zaburzenia związane z pozostawani W ostatnim zdaniu dotyczącym licznych problemów em bez wychowawczych proponuję dodać w nawiasie „(…, pracy – ppkt. alkohol, narkotyki, ucieczki, … itp.)”. 4. Sfera wychowawcz a Rozdział 4.1.1 – Zakres merytoryczn NaleŜy uszczegółowić zapis „(….). Szkolenie musi więc odpowiadać na potrzeby rynku pracy, a takŜe być zgodne z zainteresowaniami uczestnika projektu” dodając następujące sformułowanie „i odpowiadać poświecony „partnerstwu” na poziomie projektu. Niemniej jednak rozdział został rozbudowany. Uwaga uwzględniona – do Rozdziału 1.4 wprowadzono odesłanie do Rozdziału 9, w którym zaprezentowano grupy wykluczonych społecznie. Uwaga częściowo uzasadniona – pewne twierdzenia zostały uzupełnione o wyniki badań, natomiast nie jest to zasadne w wypadku kaŜdego z opisywanych skutków wykluczenia społecznego, gdyŜ są one znane powszechnie. Uwaga uwzględniona – tytuł został rozszerzony Uwaga uwzględniona – sugerowane przykłady zachowań zostały podane. Uwaga uwzględniona – sugerowany zapis został wprowadzony. 56 y 107. 108. Komenda Główna OHP Komenda Główna OHP Rozdział 4.2.1 – Zakres merytoryczn y Rozdział 4.2.2 – Zakres organizacyjn y 109. Komenda Główna OHP Rozdział 4.3 110. Komenda Rozdział 7 jego predyspozycjom osobowościowym i zdrowotnym (w przypadku kursów zawodowych).” W „zakresie merytorycznego” naleŜałoby powołać się publiczne słuŜby zatrudnienia oraz Ochotnicze Hufce Pracy jako instytucje realizujące usługi w zakresie poradnictwa zawodowego. Proponujemy sformułować pierwsze zdanie w sposób następujący „Poradnictwo zawodowe moŜe być świadczone w formie grupowej i indywidualnej” (osoby korzystające z poradnictwa grupowego mogą jednocześnie skorzystać z poradnictwa w formie indywidualnej, obie formy wzajemnie się nie wykluczają o czym moŜe świadczyć obecny zapis). Proponuje się przeredagować zapis w drugiej rubryce „Dobre praktyki”, dotyczący przymusowego leczenia osób uzaleŜnionych. Z przewodnika będą korzystać osoby, które z tematyką uzaleŜnień stykają się po raz pierwszy. Wszystkie zapisy muszą być jednoznaczne, jasno sformułowane. Zgodnie z obecnym brzmieniem zapisu nasuwa się wniosek, iŜ realizatorzy projektu mogą uczestnika projektu „skierować” (po konsultacjach) na „przymusowe leczenie”. Jest to sprzeczne z obowiązującym prawem – kierowanie i nakazywanie leczenia przymusowego jest tylko we właściwości sądów. Realizatorzy projektu, terapeuci, psycholodzy i inne osoby zajmujące się uzaleŜnionymi mogą tylko namawiać i motywować do podjęcia leczenia w formie zamkniętej lub otwartej. Proponuje się wyróŜnienie w rozdziale 7. dotyczącym Uwaga uwzględniona – dodano informacje na temat PSZ i OHP. Uwaga wprowadzona – zapis został wprowadzony Uwaga uwzględniona – zapisy tabelki „dobre praktyki” zostały przeredagowane, zgodnie z propozycją. Uwaga uwzględniona – uwaga 57 Główna OHP 111. Komenda Główna OHP „realizacji wsparcia dla wybranych grób osób wykluczonych” młodzieŜy jako osobnej grupy społecznej. Rozdział 10 112. PFRON Całość 113. PFRON Całość Zasadnym byłoby dodanie osobnego akapitu poświeconego młodym ludziom, gdyŜ większość działań w ramach projektów PO KL skierowanych jest właśnie do tej właśnie grupy społecznej, jako jednej z najbardziej zagroŜonych wykluczeniem. W spisie brak strony OHP OHP są instytucją realizującą projekty współfinansowane ze środków unijnych od wielu lat (aktualnie równieŜ są realizowane projekty). Większość z nich była nakierowana na pomoc osobom wykluczonym lub zagroŜonych wykluczeniem. Były i są to zarówno projekty systemowe jak i regionalne. OHP mogą „podzielić” się swoim doświadczeniem w tym zakresie, mogą równieŜ nawiązać współpracę w celu realizacji konkretnych projektów. W „Poradniku…” nie zostały zawarte informacje o ewentualnym wsparciu poprojektowym. Projekt wraz z jego zakończeniem automatycznie traci źródło finansowania, zanim organizacje otrzymają kolejne dotacje, to prawdopodobnie znajdują się w zawieszeniu. WaŜną byłaby informacja/ propozycja ewentualnych działań by okres „wegetacji” nie był za długi. W „Poradniku…” nie uwzględniono wsparcia wobec grup zagroŜonych wykluczeniem społecznym tj. młodzieŜy ze środowisk zaniedbanych, mniejszości zbieŜna z uwagą nr 98. Uwaga uwzględniona – do Załącznika 1. dodano link do strony internetowej OHP Uwaga uwzględniona – do Poradnika została dodana informacja o wsparciu poprojektowym. Uwaga uwzględniona – uwaga zbieŜna z uwaga nr 98. 58 narodowych, itp. Uwzględniając osoby uzaleŜnione od alkoholu powinno się ująć takŜe osoby uzaleŜnione od innych środków psychoaktywnych. A takŜe brakuje grup dotkniętych ubóstwem. 114. PFRON Rozdz. 2.1 Bariery mentalne Mówiąc o zwiększeniu dostępności wsparcia w ramach PO KL osób wykluczonych społecznie powinniśmy brać pod uwagę jak najszerszą grupę docelową. Podczas analizowania postawy dotyczącej zatrudnienia potencjalnego odbiorcy naszego wsparcia powinniśmy wziąć uwagę równieŜ jego ewentualne wcześniejsze doświadczenie zawodowe. Biorąc pod uwagę równieŜ doświadczenie kandydata do wsparcia, prawdopodobnie będziemy mogli lepiej zrozumieć jego sytuację. Ponadto, zgodnie z uwagą nr. 16 w Rozdziale 7 Poradnika dodane zostaną opisy grup wykluczonych społecznie objętych systemem pomocy społecznej, takie jak: - bezdomni - młodzieŜ opuszczająca placówki opiekuńczo-wychowawcze - uchodźcy - osoby uzaleŜnione Uwaga uwzględniona – informacja na ten temat znajduje się na początku Rozdziału 2.1 Uwaga uwzględniona – do Rozdziału 5.1 wprowadzono następujący fragment: 115. PFRON Rozdz. 2.3 Zaburzenia i choroby psychiczne Warto byłoby dodać zapis, Ŝe przy rekrutowaniu tego typu odbiorców do wsparcia powinniśmy ustalić dla kaŜdego uczestnika Indywidualny Plan Działania. IPD pozwoli zakwalifikowanym poczuć, iŜ są traktowani indywidualnie i wyjątkowo. Dzięki takiemu działaniu moŜemy obniŜyć ryzyko odstąpienia beneficjentów od udziału w projekcie. „W procesie rekrutacji do projektu skierowanego do osób wykluczonych społecznie projektodawca powinien ustalić dla kaŜdego uczestnika Indywidualny Plan Działania. IPD pozwoli zakwalifikowanym poczuć, iŜ są traktowani indywidualnie i wyjątkowo. Dzięki takiemu działaniu moŜna obniŜyć ryzyko 59 potencjalnego odstąpienia uczestników od udziału w projekcie na późniejszym etapie jego realizacji.” 116. 117. PFRON PFRON 118. PFRON 119. PFRON 120. PFRON NaleŜy zmienić zapis dotyczący sformułowania: „(…)Ŝe tylko „wariaci” chodzą do psychologa lub psychiatry.” Poprzez uŜywanie zwrotu „wariaci” w tego typu Poradniku jeszcze bardziej utrwalamy stereotyp. W drugim akapicie został opisany przypadek Rozdz. 2.4 kwalifikowania do projektu osoby pod wpływem Alkoholizm alkoholu. Nie moŜemy kwalifikować do projektu osoby, która znajduje się pod wpływem alkoholu. Projekt powinien prowadzić do zwiększenia efektywności, obowiązkowości i przygotowania Rozdz. 2.6 beneficjentów do rozkładu dnia, który narzuca rynek Bariery pracy. Oczywiście osoby niepełnosprawne zewnętrzne napotykają na utrudnienia związane z dojazdem do (dot. Brak pracy, wymagają wsparcia osób trzecich, jednak czasu – przygotowywanie Beneficjentów do pracy w s.16-17) godzinach 10-14:30 nie dostosowuje ich do wymogów rynku pracy, który narzuca optymalnie 8 godzinny czas pracy. Wśród czynników, które wpływają negatywnie na Rozdz. 2.7 nabór uczestników do projektu jest równieŜ Stereotypy i przyzwyczajenie osób długotrwale bezrobotnych do wpływ nieaktywności zawodowej. Osoby bezrobotne im środowiska dłuŜej pozostają nieaktywne, tym trudniej jest im wyjść z domu i rozpocząć działania aktywizujące. Rozdz. 3.2 Istotne byłoby dodanie, w jaki sposób sprawdzimy, Kompleksow czy rzeczywiście osoba usamodzielniła się. ość wsparcia Prawdopodobnie motywująco oddziaływałyby na Rozdz. 2.3 Zaburzenia i choroby psychiczne Uwaga uwzględniona – sformułowanie to zostało usunięte. Uwaga uwzględniona – akapit został odpowiednio zredagowany. Uwaga nieuwzględniona – pomimo słuszności tej uwagi zdaniem IZ naleŜy jednak pozostawić tabelkę „dobre praktyki” w obecnej formie, gdyŜ informacje w niej zawarte mogą przyczynić się do takiego projektowania działań projektowych, aby mogły w nich brać udział osoby niepełnosprawne. Uwaga uwzględniona – do charakterystyki osób długotrwale bezrobotnych dodana została sugerowana informacja na ten temat. Uwaga uwzględniona – do tabeli „dobre praktyki” w Rozdziale 3.2 została wprowadzona następują ca 60 (dot. Tabelki „WaŜne!”) 121. 122. potencjalnych uczestników kolejnych projektów informację, Ŝe ich poprzednicy naprawdę odnieśli korzyści z udziału w projekcie. PFRON Rozdz. 5.1.1 i 5.1.2 Etapy rekrutacji Osoby odrzucone na etapie rekrutacji powinny dostać informację o nie zakwalifikowaniu się do udziału w projekcie oraz uzasadnienie takiej decyzji. Dzięki takiej informacji zwrotnej, osoby ubiegające się o wsparcie będą miały pewność, co do swojej sytuacji. Przy okazji zespół zajmujący się rekrutacją będzie miał opinię profesjonalnego, stawiającego jasne kryteria współpracy. PFRON Rozdz. 8.1 Ewaluacja działań dla instytucji W tej części „Poradnika…” warto byłoby zamieścić fragment o autoewaluacji. Często organizacje w ramach działań projektowych przeprowadzają autoewaluację, której działania róŜnią się od informacja: „Równie istotne jest upowszechnianie informacji o tym, Ŝe uczestnicy odnieśli długofalowe korzyści związane z udziałem w projekcie, gdyŜ taka informacja moŜe wpłynąć motywująco na potencjalnych uczestników kolejnych projektów.” Uwaga uwzględniona - w Rozdziale 5.1.1 w opisie etapu IV oceny wprowadzono następujący akapit: „NaleŜy pamiętać, aby osoby odrzucone na etapie rekrutacji otrzymały równieŜ informację o nie zakwalifikowaniu się do udziału w projekcie oraz zapoznały się z uzasadnieniem takiej decyzji. Dzięki takiej informacji zwrotnej, osoby ubiegające się o wsparcie będą miały pewność, co do swojej sytuacji, a komisja rekrutacyjna będzie miała opinię posługującej się przejrzystymi kryteriami, a przez to profesjonalnej.” Uwaga uwzględniona – do Rozdziału 8.1 dodano następującą informację: 61 i osób pracujących z wykluczony mi społecznie 123. 124. WUP Lublin WUP Lublin monitoringu i ewaluacji. Proponuje się w ramach społecznych skutków wykluczenia wskazać brak dostępu do dóbr 1.3. Definicja kulturowych. wykluczenia społecznego Deficyt korzystania z tego typu form spędzania (str. 9) wolnego czasu stanowi jeden ze społecznych skutków procesu wykluczenia społecznego. „…Załatwianie róŜnorodnych zasiłków, zapomóg, zwolnień z płatności ma charakter pełnoetatowej 1.4. Grupy pracy pozwalającej na zdobywanie środków do zagroŜone wykluczenie Ŝycia”. Wspomniane formy wsparcia stanowią rodzaje m pomocy środowiskowej – proponuje się społecznym przeredagowanie wskazanych zapisów. Zmiana ma (str. 11) na celu doprecyzowanie terminologii zastosowanej w Dokumencie. „Ewaluacja na poziomie projektu moŜe być przeprowadzona samodzielnie przez podmiot realizujący projekt. Tego typu ocena nosi nazwę autoewalaucji. Autowewaluacja jest narzędziem, które pomaga oceniać efekty własnej pracy, gdyŜ umoŜliwia zdobycie wiedzy na temat realizacji własnego projektu, ocenę zrealizowanych działań, ich modyfikację w celu lepszego dostosowania do potrzeb beneficjentów. Informacje uzyskane w ramach autoewalaucji mogą być równieŜ włączone do sprawozdania z realizacji projektu”. Uwaga uwzględniona – zapis został wprowadzony Uwaga niejasna – fragment tekstu został przeredagowany, jednakŜe zdaniem Iś celowe jest przedstawienie mechanizmu ubiegania się przez osoby bezrobotne i beneficjentów pomocy społecznej jako formy zajęcia mającego charakter 62 pewnej pracy; w Ŝadnym wypadku tego typu działania nie wiąŜą się z pomocą środowiskową 125. WUP Lublin Ze względu na konstrukcję karty oceny merytorycznej nie jest moŜliwa ocena przez członków KOP jakości „Błędy analizy potrzeb potencjalnych beneficjentów. projektodaw Zapisy karty oceny merytorycznej nie uwzględniają ców” – część podziału na część badawczą projektu i szkoleniową dot. analizy oraz późniejsza ocenę dobieranych form wsparcia wobec grupy docelowej. Nieścisłość o charakterze potrzeb grupy systemowym. Zmiana konstrukcji karty oceny docelowej. merytorycznej przyczyni się do większej rzetelności w zakresie formułowania oceny projektu przez Członków KOP. Uwaga nie dotyczy Poradnika. Uwaga uwzględniona – do Rozdziału 2.4 wprowadzono następujący fragment: 126. WUP Lublin 2.4 Alkoholizm Bardzo słuszne zwrócenie uwagi na kompleksowość realizacji działań wobec beneficjentów ostatecznych, szczególnie alkoholików, lecz naleŜy pamiętać, Ŝe alkoholizm nie występuje tylko w rodzinach, w których bezrobocie jest dziedziczone przez kolejne pokolenia. Alkoholizm stał się chorobą niemalŜe cywilizacyjną i dotyka ludzi z róŜnych grup społecznych, ludzi w róŜnym przedziale wiekowym zarówno kobiety jak i męŜczyzn dla, których powodem „sięgnięcia do kieliszka” stała się utrata pracy lub nawet stanowiska oraz inne niepowodzenia osobiste. „Alkoholizm stał się chorobą niemalŜe cywilizacyjną i dotyka ludzi z róŜnych grup społecznych, ludzi w róŜnym przedziale wiekowym zarówno kobiety jak i męŜczyzn dla, których powodem „sięgnięcia do kieliszka” stała się utrata pracy lub nawet stanowiska oraz inne niepowodzenia osobiste. JednakŜe na problem ten naleŜy zwrócić szczególna uwagę w przypadku grup społecznych naraŜonych na wykluczenie społeczne, np. w rodzinach, w 63 których występuje problem bezrobocie dziedziczonego przez kolejne pokolenie.” Uwaga uwzględniona – do rozdziału wprowadzono następujący fragment: 127. 128. 129. WUP Lublin WUP Lublin WUP Lublin 2.6 Bariery zewnętrzne Błędy projektodaw ców-str.15 2.6 Bariery zewnętrzne Błędy projektodaw ców (str. 16) 5.2. Motywowani e uczestników do udziału w projekcie Usługi wspierające W ramach uwzględnionej informacji o konieczności przeprowadzenia analizy potrzeb potencjalnych beneficjentów warto zwrócić uwagę na uwarunkowania osób zamieszkałych na terenie wsi/miast. W części „WaŜne” proponuje się dodanie Powiatowych Urzędów Pracy jako miejsc bezpośredniego kontaktu z potencjalną grupą docelową. Powiatowe Urzędy Pracy stanowią miejsce, w którym skupiają się osoby zagroŜone wykluczeniem społecznym lub wykluczone społecznie. W części dot. atrakcyjności miejsca szkolenia proponuje się dodanie zapisu, iŜ kaŜdorazowo naleŜy mieć na uwadze specyficzne uwarunkowania grupy docelowej. Zorganizowanie szkolenia w miejscu atrakcyjnym ale oddalonym od miejsca zamieszkania potencjalnego beneficjenta - ze względu na jego np. sytuację „Pamiętajmy Ŝe analiza potrzeb potencjalnych beneficjentów powinna być przeprowadzona z uwzględnieniem podziału na płeć oraz uwarunkowań osób zamieszkałych zarówno w miastach, jak i na obszarach wiejskich.” Uwaga uwzględniona – do tabeli „WaŜne” na str. 18 dodano do katalogu instytucji, dzięki którym moŜna dotrzeć do osób wykluczonych społecznie – powiatowe urzędy pracy Uwaga uwzględniona – w tabeli „waŜne” na str. 43 dodano następujący fragment: „Pamiętajmy jednak, Ŝe zorganizowanie szkolenia w miejscu atrakcyjnym, ale oddalonym od miejsca 64 (okołoprojekt owe) (str. 35) 130. WUP Lublin 8 .4 Metody wsparcia dla osób bezpośredni o pracujących z wykluczony mi społecznie COACHING zdrowotną moŜe nie przynieść oczekiwanego rezultatu. MoŜe naleŜałoby wspomnieć o COACHINGU jeszcze w punkcie 4.4 jako o technice pracy z osobami zagroŜonymi wykluczeniem społecznym. zamieszkania potencjalnego uczestnika moŜe nie przynieść oczekiwanego rezultatu, gdyŜ z powodu choroby (dysfunkcji), czy złego stanu zdrowia taka osoba moŜe mieć problem z dotarciem na miejsce realizowanych działań.” Uwaga nieuwzgledniona – zdaniem IZ coaching nie jest metoda pracy z osobami wykluczonymi społecznie, ale z trenerami, którzy potrzebują wsparcia ze względu na wykonywany zawód. Podrozdział 7.8.1/2 – definicja grupy. W miejsce w obecnej definicji proponuję następująco: 131. 132. Dr Tadeusz Czekaj Dr Tadeusz Czekaj Podrozdział 7.8.1/2 – definicja grupy. Podrozdział 7.8.1/10przykłady dobrych praktyk Mniejszość Etniczna (Narodowa) charakteryzująca się znacznym stopniem odrębności kulturowej, funkcjonująca w warunkach istnienia bariery kulturowej oraz edukacyjnej, co decyduje o jej marginalizacji w Ŝyciu społecznym Uwaga uwzględniona – do charakterystyki Romów dodano sugerowany opis grupy. Określenie rozwiązania proponowanego do wdraŜania, jakkolwiek dobrze oddające jego charakter zostało przesłane do redakcji wraz z szerszym opisem. Obecnie zastosowano jedynie odnośnik do bazy danych PIW EQUAL na stronie Uwaga częściowo uwzględniona – opis dobrej praktyki nie został skrócony; jest to opis przedstawiony przez autorów Poradnika. Do przykładów dobrych 65 www.equal.org.pl. praktyk dodano proponowany projekt. Na podstawie poddanego tytułu projektu czytelnik nie znajdzie szerszego opisu w bazie. Proponujemy w miejsce obecnego następujący tekst: „Przykładem dobrej praktyki, która moŜe zostać zaadoptowana dla grupy romskiej, jest projekt Romowie na rynku pracy - Modelowy system działań umoŜliwiających poprawę sytuacji zawodowej społeczności romskiej.” Zamiast tekstu umieszczonego w ramce (s.74) proponuję tekst bardziej rozbudowany dający jednak czytelnikowi znacznie więcej konkretnych informacji. 133. Dr Tadeusz Czekaj Tekst w ramce (s.74) W środowisku romskim waŜny jest kontakt osobisty, dlatego ogłoszenia w mediach nie będą miały większego znaczenia. Do działań informacyjnych trzeba wykorzystać zatrudnionych w projekcie konsultantów romskich. WaŜna byłaby pomoc miejscowego wójta romskiego oraz liderów (organizacje romskie). JeŜeli spełnimy te warunki moŜemy mieć pewność, Ŝe podstawowe informacje rozejdą się szybko drogą kontaktów osobistych lub telefonicznych. W niektórych miejscowościach zatrudnieni są romscy asystenci szkolni (Romowie), którzy utrzymują stały kontakt z rodzicami podopiecznych oraz tzw. nauczyciele wspomagający znający miejscowe środowisko romskie. Warto skorzystać z ich pomocy. Na poziomie instytucjonalnym najlepiej poinformowani i z reguły utrzymujący kontakt z miejscową społecznością Uwaga uwzględniona – wprowadzono sugerowany zapis 66 134. Dr Tadeusz Czekaj Poddziałanie 7.8.3 – diagnozowa nie potrzeb 135. Dr Tadeusz Czekaj Wykaz autorów 136. Dr Tadeusz Czekaj Fragmenty dotyczące Romów 137. WUP Kraków Str. 27. Pkt. 4.4. drugi akapit romską są pracownicy ośrodków pomocy społecznej. Jakkolwiek powiatowe urzędy zatrudnienia nie prowadzą statystyk narodowościowych ich pracownicy z reguły posiadają informacje o zarejestrowanych Romach lub mogą takie informacje uzyskać. Pomocne mogą być szkoły, nawet jeŜeli nie zatrudniają asystentów romskich. JeŜeli wystąpią trudności z dotarciem do Romów posiadających kwalifikacje i predyspozycje do zatrudnienia w roli konsultantów romskich projektu moŜna skorzystać z opinii wyŜej wskazanych osób. Proponuje się wykreślenie zdania: „…grupa ta charakteryzuje się wysokim wskaźnikiem analfabetyzmu ( w tym analfabetyzmu funkcjonalnego) dlatego tez prowadzenie ankiet raczej nie jest moŜliwe.” W wykazie autorów trzeba zastosować zasadę podawania nazwisk wszystkich autorów z tytułami naukowymi (równieŜ magistrów) lub nie podawać tytułów naukowych w ogóle. Dla odróŜnienia romskich asystentów szkolnych w tekście zastosowano określenie konsultanci romscy w odniesieniu do Romów zatrudnionych projekcie i pełniących w nim funkcje pomocnicze. Następujące zdanie jest niezrozumiałe: „Konieczne jest zwrócenie na uwagi na kwestie równości płci – szczególnie w przypadku męŜczyzn wspierających niepełnosprawne kobiety i na odwrót.” Uwaga nieuwzgledniona – zdaniem IZ sformułowanie to jest słuszne i poparte badaniami społeczności romskiej. Uwaga nieuwzgledniona – nazwiska autorów nie będą figurować w ogóle w Poradniku. Uwaga niejasna Uwaga wprowadzona – zdanie zostało przeredagowane do następującej postaci” „Jednym z powodów przygotowania tego Poradnika jest zwrócenie uwagi projektodawców, iŜ przestrzeganie wspólnotowej 67 polityki równości szans jest kluczowe juŜ na etapie przygotowywania projektu poprzez przygotowywanie wsparcie nie dyskryminującego Ŝadnego z potencjalnych uczestników ze względu na płeć, wiek czy niepełnosprawność.” 138. WUP Kraków 139. WUP Kraków 140. WUP Kraków Str. 32 Ramka „WaŜne!” Str. 54 Pkt. 7.4.4 Tabela - pierwszy wiersz Str. 67. Pkt. Tekst w ramce 141. WUP Kraków Str. 6. pkt 1.2 142. WUP Kraków Str. 10. pkt 1.5 143. WUP Kraków Str 11. pkt. 2.1 144. WUP Kraków 145. WUP Kraków Str. 13. pkt 2.4 Str. 16. Zamknięcie nawiasu w zdaniu: „Warto tak planować działania projektowe skierowane do grup wykluczonych, by po intensywnej fazie (szkolenia, doradztwo, staŜe był czas tzw. usamodzielniania. W zadaniu: „Jest, więc to grupa otwarta (...)” naleŜy usunąć przecinek po słowie „Jest” NaleŜy usunąć sformułowanie „dał się” w zdaniu: „Po namowach dał się zgodził się na kolejne spotkanie.” W zdaniu „Coraz waŜniejsza dziś staje się kompleksowa pomoc....” słowo „niego” naleŜy zstąpić słowem „nich”. W ostatnim akapicie w zdaniu „W poszczególnych rozdziałach...” naleŜy poprawić literówkę w słowie „staraliśmy” 1) W pierwszym zdaniu „Próba zrozumienia osoby...” usunąć powtarzające się słowo ”się”. 2) W zdaniu „Jest to podstawowy punkt ...” usunąć przyimek „w”. W zdaniu „Osoba ta pomimo chęci uczestnictwa...” poprawić słowo „podporządkowywała”. NaleŜy poprawić pierwsze słowo aby brzmiało Uwaga uwzględniona – usunięto nawiasy Uwaga uwzględniona – przecinek został usunięty Uwaga uwzględniona – usunięto wyraŜenie Uwaga uwzględniona – słowo zostało usunięte Uwaga uwzględniona – literówka została poprawiona Uwaga uwzględniona – wprowadzono zmiany Uwaga uwzględniona – wprowadzono zmiany Uwaga uwzględniona – rozdział pt. 68 146. WUP Kraków 147. WUP Kraków 148. WUP Kraków 149. WUP Kraków 150. WUP Kraków 151. WUP Kraków 152. WUP Kraków 153. WUP Kraków 154. WUP Kraków 155. WUP Kraków 156. WUP Kraków Akapit „Brak czasu” Str.17 pkt 2.7 Str. 21 podpunkt trzeci Str. 26 pierwsza ramka Str. 29 pkt 5.1.2 „kolejną”. „Brak czasu” został usunięty. Zdanie drugie powinno brzmieć „Osoby bezrobotne lub bierne zawodowo...” Uwaga uwzględniona – błąd został poprawiony NaleŜy poprawić zdanie „Inne ich zadania róŜniły się w zaleŜności od grup z jakimi pracowali”. Uwaga uwzględniona – wprowadzono zmiany Pierwsza ramka jest powtórzeniem większości treści zawartej w ramce drugiej Uwaga uwzględniona – jedna z tabel została usunięta NaleŜy poprawić zdanie „Dokumenty te mogą być wykorzystane w przypadku...” NaleŜy poprawić pierwsze zdanie: albo „określonej Str.30 Etap II grupy” albo „określonych grup”. Str. 34 akapit W zdaniu „EFS pozwala równieŜ na finansowanie...” „Usługi usunąć słowo „to”. wspierające” W zdaniu „Opis ten ma ułatwić...” poprawić słowo Str. 40 pkt 7 „którą”. Str. 44 pkt W pierwszym zdaniu, w nawiasie słowo „w końcu 7.2.1 tabela sierpnia” naleŜy zastąpić „w końcu września” pkt 4. Str. 45 1) W ostatnim zdaniu „Osoby te często ...” naleŜy tabela pkt 4, usunąć słowo „oni”, 5 2) NaleŜy domknąć nawias po „szarej strefie” 1) W drugim akapicie naleŜy poprawić „od telewizji”, Str. 47 pkt 2) NaleŜy poprawić ostatnie zdanie aby uniknąć 7.2.2 powtórzenia „często mamy do czynienia jeszcze z częstymi...” Str. 47 NaleŜy uzupełnić zdanie „...brali udział w działaniach Uwaga uwzględniona – fragment został poprawiony Uwaga uwzględniona – zdanie zostało poprawione Uwaga wprowadzona – zdanie i cały akapit zostały zredagowane. Uwaga uwzględniona – zdanie zostało poprawione Uwaga uwzględniona – zdanie zostało poprawione Uwaga uwzględniona – zdanie zostało poprawione Uwaga uwzględniona – akapit został poprawiony Uwaga uwzględniona – zdanie 69 157. WUP Kraków 158. WUP Kraków 159. WUP Kraków 160. WUP Kraków 161. WUP Kraków 162. WUP Kraków 163. WUP Kraków 164. WUP Kraków tabela 7.2.4 wers 4 Str. 51 pkt 7.3.4 ostatni wiersz Str. 55 drugi wiersz tabeli Str. 61 Przykład Str. 67 ramka Str. 65 pkt 6 tabelki Str. 78 pkt 8.1.2 Str. 82 pkt 8.2.1 „Szkolenia wewnętrzne” Str. 86 trzeci podpunkt od góry projektowych” zostało rozwinięte. W pierwszym zdaniu naleŜy usunąć przyimek „w”. Uwaga uwzględniona – zredagowano zdanie Podpunkt trzeci: „mała mobilność” nie jest silną stroną osób niepełnosprawnych NaleŜy uzupełnić pierwsze zdanie: „Przystępując do planowania (...) działań, naleŜy przystąpić równieŜ ...” Uwaga uwzględniona – zdanie zostało poprawione Uwaga uwzględniona – zdanie zostało poprawione Uwaga uwzględniona – słowo zostało poprawione Uwaga uwzględniona – określenie zostało usunięte z opisu grupy Uwaga uwzględniona – zdanie zostało poprawione Ostatnie zdanie nie jest jasne „...określić okres, w jakim zakresie...” Uwaga uwzględniona – zdanie zostało poprawione Aby zachować sens zdania naleŜy poprawić na „higieny Ŝycia psychicznego” Uwaga uwzględniona – zdanie zostało poprawione NaleŜy poprawić słowo „uzupełnienia” W zdaniu „Justyna rozpoczęła szerzej zakrojoną...” naleŜy poprawić słowo „atmosferze” NaleŜy poprawić słowo „socjalnym” 70
