Etiopatogeneza, diagnostyka i leczenie choroby Méniére`a

WYBRANE
PROBLEMY
KLINICZNE
Waldemar Narożny1,
Walenty Michał Nyka2,
Janusz Siebert3
1Katedra
i Klinika Chorób Uszu, Nosa,
Gardła i Krtani, Akademia Medyczna
w Gdańsku
2Katedra Neurologii, Klinika Neurologii
Dorosłych, Akademia Medyczna w Gdańsku
3Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej,
Akademia Medyczna w Gdańsku
Etiopatogeneza, diagnostyka
i leczenie choroby Méniére’a
STRESZCZENIE
Autorzy przedstawili podstawowe teorie dotyczące etiopatogenezy choroby Méniére’a
oraz współczesne sposoby jej diagnostyki, różnicowania i leczenia. Podkreślili trudności stojące przed klinicystami zajmującymi się tą chorobą, wynikające z nieznajomości
jej etiopatogenezy.
słowa kluczowe: choroba Méniére’a, etiologia, rozpoznanie, leczenie
Średni wiek chorych to
40–60 lat
WSTĘP
Dopiero niezależne badania Hallpike’a i
W 1861 roku Prosper Méniére na łamach
Cairnsa oraz Yamakawy z 1938 roku wykaza-
„Gazette Médicale de Paris” opisał triadę
ły, że wystąpienie objawów MD należy wią-
objawów występujących w sposób napadowy,
zać z rozdęciem przestrzeni endolimfatycz-
składającą się ze stałych lub przerywanych
nych — wodniakiem błędnika [4]. W 1965
szumów usznych, którym towarzyszą pogor-
roku Kimura i Schuknecht doświadczalnie,
szenie słuchu oraz zawroty głowy, a także za-
poprzez zniszczenie przewodu i woreczka en-
burzenia równowagi z nudnościami i wymio-
dolimfatycznego, wywołali wodniak błędni-
tami. Jako miejsce lokalizacji zmian chorobo-
ka u świnki morskiej [5].
wych, w odróżnieniu od innych współczesnych
Rodzinne występowanie
schorzenia spotyka się
w 10–20% przypadków
Adres do korespondencji:
dr hab. med. Waldemar Narożny
Katedra i Klinika Chorób Uszu, Nosa,
Gardła i Krtani, Akademia Medyczna
ul. Dębinki 7, bud. 16,
80–211 Gdańsk-Wrzeszcz
tel.: (058) 349–23–80,
faks: (058) 346–11–97
e-mail: [email protected]
mu autorów, wskazujących na centralny układ
EPIDEMIOLOGIA
nerwowy, podał on kanały półkoliste ucha
Zapadalność na MD waha się w zakresie 7,5–
wewnętrznego [1]. Już w 1867 roku Politzer
157 przypadków na 100 tys. osób [6]. Wśród
wprowadził pojęcie triady Méniére’owskiej i
chorych z zawrotami głowy chorzy ci stano-
nazwę — choroba Méniére’a (MD, Méniére
wią 2,9%–23% badanych [6]. Średni wiek
disease) [2]. W 1871 roku Knapp jako pierw-
chorych to 40–60 lat. Choroba występuje czę-
szy podał wzrost ciśnienia wewnątrz błędnika
sto zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Odse-
jako źródło objawów, a w 1880 roku Hensen
tek chorych z obustronnymi zmianami cho-
zauważył podobieństwo ataku choroby
robowymi wzrasta wraz z czasem trwania
Méniére’a z napadem jaskry [3].
choroby i może sięgać nawet 78 (średnio 47).
Przed ponad 70 laty za przyczynę MD
uważano krwawienie w uchu wewnętrznym.
Rodzinne występowanie schorzenia spotyka
się w 10–20% przypadków.
Copyright © 2007 Via Medica
ISSN 1897–3509
150
www.fmr.viamedica.pl
Waldemar Narożny, Walenty Michał
Nyka, Janusz Siebert
Etiopatogeneza, diagnostyka
i leczenie choroby Ménière’a
PATOGENEZA
zaburzenia immunologiczne. Za takim pod-
Zakłada się, że MD jest związana z rozsze-
łożem MD może przemawiać obecność ta-
rzeniem przestrzeni endolimfatycznych —
kich zmian, jak: hipergammaglobulinemia
wodniakiem błędnika. Opinię tę ukształto-
(1,5 g/dl) i obecność autoprzeciwciał w suro-
wano na podstawie obrazów pośmiertnych
wicy krwi; zwiększona liczba makrofagów,
kości skroniowych osób, u których za życia
limfocytów i komórek plazmatycznych wokół
rozpoznano MD. Brak jest przyżyciowych
woreczka endolimfatycznego; podwyższone
metod obrazowania struktur błoniastych
stężenie immunoglobulin G, E i A w tkan-
ucha wewnętrznego.
kach otaczających woreczek endolimfatycz-
Przyczyny powstawania wodniaka śród-
ny; obustronność choroby; dobra reakcja na
chłonki są przedmiotem licznych teorii, któ-
kortykosteroidy; współistnienie innych cho-
re Lawrence [7] podzielił na dwie grupy: 1)
rób autoimmunologicznych [8].
zaburzenia o charakterze mechanicznym; 2)
zaburzenia o charakterze czynnościowym.
ROZPOZNANIE
Według teorii zaburzeń mechanicznych
Chorobę Méniére’a można rozpoznać, opiera-
utrudnienia w przepływie endolimfy od
jąc się na wywiadzie oraz ukierunkowanych
miejsca jej tworzenia, czyli prążka naczynio-
badaniach audiologicznych i przedsionkowych.
wego, do miejsca wchłaniania, czyli worecz-
Na podstawie wywiadu otrzymuje się in-
ka endolimfatycznego (doświadczenie Ki-
formacje o nagłych, powtarzających się ata-
mury i Schuknechta [5]), może doprowadzić
kach zawrotów głowy, najczęściej o charak-
do powstania wodniaka błędnika. Pęknięcie
terze wirowania otoczenia, połączonych z
jednej z błon oddzielających przestrzeń en-
szumem usznym i jednostronnym, postępu-
dolimfatyczną od perilimfatycznej powodu-
jącym upośledzeniem słuchu. Objawy te
je wymieszanie różniących się jonowo, wy-
mogą, ale nie muszą, być poprzedzone obja-
pełniających je płynów. Doprowadza to do
wami prodromalnymi, polegającymi na uczu-
nagłego napadu zawrotów głowy spowodo-
ciu pełności w uchu, z narastającym szumem
wanego przejściowym porażeniem neuro-
i upośledzeniem słuchu. Napady trwają od
nów doprowadzających nerwu przedsionko-
kilku minut do kilku godzin, nigdy dłużej niż
wo-ślimakowego.
dobę. W trakcie napadu chory nie traci przy-
Czynnościowa teoria powstawania wod-
tomności, wyjątkowo rzadko upada. Chory
niaka błędnika opiera się na założeniu, że w
po napadzie jest bardzo zmęczony, skarży się
prążku naczyniowym, w wyniku skurczu na-
na bóle głowy. Przez okres kilku dni po napa-
czyń, dochodzi do niedotlenienia, a w endo-
dzie może się utrzymywać uczucie niepewno-
limfie — do wzrostu stężenia toksycznych
ści przy chodzeniu. Objawy MD mogą się
produktów przemiany materii i wtórnego
pojawiać z przewagą elementów ślimako-
wzrostu przepuszczalności naczyń włosowa-
wych (postać ślimakowa — 80%) lub przed-
tych, prowadzącego do rozwoju wodniaka.
sionkowych (postać przedsionkowa — 20%).
Uaktywnienie tych zaburzeń naczyniorucho-
Przebieg kliniczny choroby Méniére’a jest
wych może nastąpić między innymi w wyni-
trudny do przewidzenia, różnorodny, a czas
ku działania bodźców fizycznych (światło,
trwania remisji różny [3, 4, 9–12].
zimno, ciepło, przemęczenie), zaburzeń
Badania audiologicznie wykazują obec-
układu autonomicznego (stres) bądź zabu-
ność zaburzeń słuchu typu odbiorczego, o
rzeń hormonalnych (ADH) (antidiuretic hor-
lokalizacji ślimakowej i charakterze fluktu-
mone, hormon antydiuretyczny).
acyjnym, a w końcowym etapie — postępu-
U 6–30% chorych z MD jako przyczynę
jącym. Po każdym kolejnym napadzie słuch
powstania tego schorzenia uwzględnia się
się pogarsza, co prowadzi do głuchoty. Cha-
Forum Medycyny Rodzinnej 2007, tom 1, nr 2, 150–156
151
WYBRANE
PROBLEMY
KLINICZNE
Po każdym kolejnym
napadzie słuch się
pogarsza, co prowadzi do
głuchoty
Ważnym elementem
diagnostyki choroby
Ménière’a są próby
z preparatami
odwadniającymi, na
przykład mocznikiem,
furosemidem i glicerolem
rakterystyczne dla tej choroby są obecność
nych nie wyklucza MD. We wczesnym okre-
objawu wyrównania głośności (u 2/3 cho-
sie choroby, w okresach między napadami,
rych), obniżenie progu różnicowania natężeń
stan przedsionka wraca do normy. W próbie
i głębokości dźwięku oraz u 1/3 chorych zja-
Romberga chory pada w kierunku zgodnym
wisko podwójnego słyszenia (diplacusis). W
z wolną fazą oczopląsu, zależnie od ustawie-
audiometrii Bekesy’ego występuje II typ
nia głowy. W próbie Unterbergera występu-
krzywej. W audiometrii mowy krzywa nie
je zjawisko obrotu dookoła własnej osi, w kie-
osiąga 100% zrozumiałości słów (kształt
runku wolnej fazy oczopląsu. Objawy wege-
dzwonu). W badaniu potencjałów wywoła-
tatywne mogą występować równocześnie z
nych z pnia mózgu (BERA, brainstem evoked
napadem MD, ale nasilają się po jego zakoń-
response audiometry) obserwuje się wydłuże-
czeniu. Nasilenie to jest bardzo zróżnicowa-
nie czasu utajenia fali V i zmniejszenie am-
ne, niezależne od innych objawów przedsion-
plitudy. Badanie otoemisji akustycznej wy-
kowych [4, 9, 10, 12, 13].
wołanej wykazuje niższą amplitudę odpowie-
Ważnym elementem diagnostyki choroby
dzi (dla ubytku słuchu do 40 dB). Elektroko-
Méniére’a są próby z preparatami odwad-
chleografia (ECOG, electrocochleography)
niającymi, na przykład mocznikiem, furo-
wykazuje wzrost stosunku potencjału suma-
semidem i glicerolem. Próba glicerolowa
cyjnego (SP, summating potential) do poten-
polega na podaniu choremu glicerolu w
cjału nerwu słuchowego (AP, action poten-
dawce 1,5 g/kg mc., a następnie, po 3 godzi-
tial) [4, 9, 10, 12].
nach, wykonaniu badań audiometrycznych.
Badania przedsionkowe wskazują na
Próba potwierdza obecność wodniaka błęd-
obecność zaburzeń przedsionkowo-ocznych
nika, jeżeli w audiometrii tonalnej w 3
(oczopląsu), przedsionkowo-rdzeniowych i
częstotliwościach uzyskujemy poprawę słu-
przedsionkowo-wegetatywnych (zaburzenia
chu o 25 dB, w audiometrii mowy co najmniej
naczyniowo-ruchowe, zaburzenia rytmu ser-
16-procentową
ca, ciśnienia tętniczego, oddechu itp.). Oczo-
mowy, a przy ubytkach słuchu mniejszych niż
pląs jest niezbędnym elementem napadu w
40 dB — poprawę w emisji akustycznej wy-
chorobie Méniére’a. Ma on charakter samo-
wołanej [4, 9, 10, 13].
dyskryminacji
istny lub położeniowy. Najczęściej jest on
Nietypowy przebieg MD może dotyczyć
skierowany fazą szybką w stronę ucha chore-
występowania objawów głównie ze strony
go lub słabszego, chociaż badanie elektrony-
słuchu bądź narządu przedsionkowego, od-
stamografii [ENG], wykonane podczas napa-
wrócenia kolejności objawów występujących
du, może wykazywać jego zmienność co do
podczas napadu (zespół Lermoyez), obuusz-
typu i kierunku. Oczopląs wygasa kilka go-
nej postaci choroby bądź wystąpienia pod-
dzin lub dni po napadzie. W okresie remisji
czas napadu — czasami już w trakcie pierw-
jest niestały i ma różny charakter, może być
szego — nagłej głuchoty.
silniejszy w stronę ucha zdrowego. Czasami
W rozpoznaniu różnicowym największe
obserwuje się przewagę kierunkową oczoplą-
trudności diagnostyczne sprawiają pacjenci,
su, przy czym silniejszy oczopląs może wystę-
u których dominującym objawem są zawro-
pować zarówno w stronę zdrową, jak i chorą.
ty głowy.
Próby kaloryczne we wczesnym okresie MD
152
poprawę
Różnicowanie najczęstszych przyczyn
mogą wskazywać na nadmierną pobudliwość
zawrotów głowy [14]:
przedsionka po stronie chorej. W miarę roz-
1. Choroby błędnika:
woju schorzenia u 3/4 chorych dochodzi do
— choroba Méniére’a (2–5%),
obniżenia pobudliwości chorego przedsion-
— zapalenie błędnika (5–12%),
ka, tak więc prawidłowy wynik prób kalorycz-
— urazy błędnika (ok. 10%),
www.fmr.viamedica.pl
Waldemar Narożny, Walenty Michał
Nyka, Janusz Siebert
Etiopatogeneza, diagnostyka
i leczenie choroby Ménière’a
— tak zwane łagodne położeniowe zawroty głowy (ok. 15–30%).
2. Choroby układu nerwowego:
— guz, padaczka, stwardnienie rozsiane
(ok. 1,5%),
— niedokrwienie pnia mózgu i/lub
Zawroty głowy pochodzenia
naczyniowego
Zawroty naczyniopochodne (10%) zwykle
występują u osób starszych, obarczonych
czynnikami ryzyka udaru mózgu (nadciśnienie tętnicze, choroby serca, otyłość, nikoty-
móżdżku (ok. 15%),
nizm, dyslipidemia, cukrzyca). Najczęściej
— urazy mózgu (ok. 10%),
zawroty głowy należą do objawów niedo-
— migrena, nerwice (15–20%).
krwienia w obszarze tętnic kręgowo-pod-
3. Choroby układu krążenia:
stawnych (bóle głowy, nudności, wymioty,
— miażdżyca,
ataksja, niedowład). Zazwyczaj towarzyszą
— nadciśnienie tętnicze,
im bóle karku i potylicy. U pacjentów tych
— podciśnienie ortostatyczne,
często stwierdza się objawy nerwicy lub de-
— zaburzenia rytmu pracy serca.
presji.
4. Choroby ogólnoustrojowe:
— niedokrwistość,
Prezbiastazja
— hipoglikemia,
Zawroty głowy i zaburzenia równowagi są
— czerwienica,
częstą dolegliwością wieku podeszłego (ok.
— zaburzenia elektrolitowe,
10%). Ten typ zawrotów głowy jest następ-
— działania niepożądane leków.
stwem inwolucyjnych zmian układów zabez-
5. Choroby psychiczne:
— depresja.
6. Inwolucyjne zmiany zwyrodnieniowe:
pieczających orientację przestrzenną i równowagę (układ wzrokowy, przedsionkowy i
czucie głębokie).
— prezbiastazja (ok. 10%).
Nerwice
NAJCZĘSTSZE POSTACIE
Nieukładowe zawroty głowy występują czę-
KLINICZNE ZAWROTÓW GŁOWY,
sto u pacjentów z nerwicą (15–20%). Rozpo-
WYMAGAJĄCE RÓŻNICOWANIA
znanie nerwicy jako podłoża zawrotów gło-
Z CHOROBĄ MÉNIÉRE’A
wy może być uwzględnione po wykluczeniu
innych (organicznych) przyczyn i stwierdze-
Łagodne położeniowe zawroty głowy
niu objawów nerwicy.
Schorzenie to jest zaliczane do najczęstszych
przyczyn zawrotów głowy (ok. 15–30%). Za-
Leczenie
wroty te są prowokowane określonymi pozy-
Nieznajomość etiologii MD utrudnia jej le-
cjami głowy, na przykład szybkim uniesie-
czenie. Wykładnikiem skuteczności leczenia
niem głowy lub zwrotem głowy. Przyjmuje
jest zmniejszenie nasilenia najbardziej do-
się, że są wywoływane przez konkrementy
tkliwego objawu, jakim są zawroty głowy, a
(kamicę) kanałów półkolistych.
przypuszczalnym sposobem do osiągnięcia
sukcesu — zmniejszenie wodniaka błędnika
Migrena
lub usunięcie go. Znaczącą remisję napadów
Zawroty głowy mogą towarzyszyć napadom
zawrotów, niezależnie od sposobu leczenia,
migreny lub występować w okresach między-
uzyskuje się w 60–80% przypadków, co może
napadowych (ok. 20%).
wskazywać na efekt placebo [15]. Leczenie
Forum Medycyny Rodzinnej 2007, tom 1, nr 2, 150–156
Wykładnikiem
skuteczności leczenia
jest zmniejszenie
nasilenia najbardziej
dotkliwego objawu, jakim
są zawroty głowy
153
WYBRANE
PROBLEMY
KLINICZNE
W okresie ostrym
podajemy: neuroleptyki,
anksjolityki, cholinolityki,
leki przeciwhistaminowe.
W okresie
międzynapadowym,
stosujemy dietę
niskosodową oraz
leczenie farmakologiczne
(leki rozszerzające
naczynia centralnego
układu nerwowego oraz
neuroleptyki lub
anksjolityki)
154
MD można prowadzić metodami zachowaw-
stowo-móżdżkowego lub zabiegi na układzie
czymi bądź operacyjnymi.
współczulnym.
Leczenie zachowawcze można podzielić
Zabiegiem przynoszącym ustąpienie za-
na postępowanie w okresie ostrym i w okre-
wrotów głowy u 82% chorych jest drenaż
sie międzynapadowym. W okresie ostrym
jamy bębenkowej poprzez założenie do bło-
dążymy do złagodzenia objawów napadu.
ny bębenkowej drenika wentylacyjnego [17].
Choremu zapewniamy spokój, kładziemy na
Podjęto próby leczenia choroby Méniére’a
boku, z uchem chorym skierowanym ku do-
za pomocą drenażu jamy bębenkowej, uzu-
łowi i podajemy: neuroleptyki, anksjolityki,
pełnionego pulsami ciśnienia podawanymi 3
cholinolityki, leki przeciwhistaminowe. W
razy dziennie przez 4–6 tygodni do ucha
okresie międzynapadowym, zgodnie z zale-
środkowego, a uwalnianymi ze specjalnie
ceniami Arenberga [16] z 1993 roku, począt-
skonstruowanych generatorów. Uzyskiwana
kowo stosujemy dietę niskosodową (do 1 g
tą metodą poprawa jest tłumaczona przez
soli/d.) oraz leczenie farmakologiczne (leki
stosujących ją autorów wielorako. Jedni uwa-
rozszerzające naczynia centralnego układu
żają, że wzrost ciśnienia w uchu środkowym,
nerwowego oraz neuroleptyki lub anksjolity-
powodując zmniejszenie przekrwienia w
ki). W wypadku niezadowalających wyników
łożysku naczyń błędnika, prowadzi do bier-
leczenia włączamy leki moczopędne (hydro-
nego odblokowania przewodu śródchłonki i
chlorotiazyd 25–50 mg/d. lub acetozolamid
poprawy drenażu endolimfatycznego. Inni
500 mg/d. lub kombinację hydrochlorotiazy-
twierdzą, że wzrost ciśnienia w uchu środko-
du 25 mg i triameterenu 50 mg), betahistynę
wym, prowadząc do lepszego dotlenienia
8–16 mg/dobę, rozpoczynamy ćwiczenia ha-
ucha wewnętrznego, poprawia aktywność
bituacyjne układu przedsionkowego bądź
prążka naczyniowego zależną od Na+K+-
rozpoczynamy transtympanalne podawanie
ATP-azy, a to powoduje spadek stężenia Ca+
leków ototoksycznych lub steroidów.
i obniżenie ciśnienia osmotycznego w śród-
Przy podejrzeniu tła immunologicznego
chłonce. Część autorów uważa z kolei, że
podajemy steroidy doustnie lub dożylnie.
wzrost ciśnienia w uchu środkowym, poprzez
Zaleceniem stałym jest unikanie: kawy, alko-
napięcie błony okienka okrągłego i więzadła
holu, papierosów i stresu. Przy braku popra-
spiralnego, doprowadza do wzrostu wydzie-
wy po leczeniu farmakologicznym, postępu-
lania przedsionkowego czynnika natriure-
jącym odbiorczym upośledzeniu słuchu i za-
tycznego (ANP, atrial natriuretic peptide),
wrotach głowy utrudniających bądź unie-
którego zadaniem w uchu wewnętrznym jest
możliwiających podstawowe czynności życio-
regulacja objętości śródchłonki poprzez
we — kwalifikujemy chorego do leczenia
wpływ na transport elektrolitów oraz wzrost
operacyjnego [13].
natriurezy [18].
Leczenie chirurgiczne można podzielić
Dane z wywiadu, które wskazują na zwią-
na: 1) zabiegi na worku śródchłonki (nacię-
zek zawrotów głowy z przebytym urazem gło-
cie, dekompresja), wykonanie przetoki do
wy (mechanicznym, ciśnieniowym), są wska-
przestrzeni podpajęczynówkowej lub wyrost-
zaniem do wykonania tympanotomii zwia-
ka sutkowatego; 2) wytworzenie przetoki
dowczej w celu wykluczenia obecności prze-
endolimfatyczno-perilimfatycznej; 3) zabiegi
toki perilimfatycznej. Wybór sposobu postę-
uszkadzające narząd przedsionkowy na dro-
powania chirurgicznego jest każdorazowo
dze chirurgicznej (labyrintektomia, elektro-
uzależniony od stanu narządu słuchu i rów-
koagulacja, krioterapia, ultradźwięki) lub
nowagi. U chorych z zawrotami głowy i fluk-
chemicznej (aminoglikozydy, NaCl); 4) prze-
tuacją słuchu wykonuje się drenaż jamy bę-
cięcie nerwu VIII; 5) drenaż zbiornika mo-
benkowej lub tympanotomię zwiadowczą.
www.fmr.viamedica.pl
Waldemar Narożny, Walenty Michał
Nyka, Janusz Siebert
Etiopatogeneza, diagnostyka
i leczenie choroby Ménière’a
Obecność zawrotów głowy z upośledzeniem
płeć, częstość zawrotów głowy (liczba napa-
słuchu średniego stopnia to wskazanie do
dów w miesiącu w ostatnim półroczu), śred-
drenażu woreczka endolimfatycznego lub
nią wielkość ubytku słuchu, zmiany w audio-
pozabłędnikowego przecięcia nerwu przed-
metrii mowy oraz poziom czynnościowy
sionkowego. W przypadku zawrotów głowy z
(wpływ choroby na jakość życia).
Arenberg i wsp. przedstawili, na podsta-
jednostronną głuchotą dokonuje się zniszczenia błędnika błoniastego [13].
wie oceny audiometrycznej słuchu (0.25, 0.5,
Zmienna natura schorzenia, częsta spon-
1 kHz), częstości i intensywności szumów,
taniczna remisja i subiektywny charakter
dolegliwości związanych z uczuciem pełności
głównych dolegliwości są poważnym utrud-
w uchu, częstości i okoliczności zaburzeń
nieniem dla prób opracowania kryteriów
równowagi oraz stopnia wydolności społecz-
umożliwiających porównywanie wyników za-
nej, 7-stopniową skalę (0–VI) stanu zabu-
równo obserwacji klinicznych, jak i uzyskiwa-
rzeń ucha wewnętrznego [20]. Uzupełnie-
nych wyników leczenia pomiędzy ośrodkami
niem tej skali jest opracowany przez tych sa-
klinicznymi. Najbardziej znane propozycje
mych autorów vertigogram obrazujący stop-
takich uregulowań przedstawili Komitet ds.
niowanie natężenia zawrotów głowy jako
Słuchu i Równowagi Amerykańskiej Akade-
funkcji ich częstotliwości i czasu trwania [16].
mii Otolaryngologii Chirurgii Głowy i Szyi
(AAO-HNS, Committee on Hearing and Equ-
PODSUMOWANIE
ilibrium American Academy of Otolaryngology
Po ponad 140 latach badań nad MD nasza
— Head and Neck Surgery) w latach 1972,
wiedza na temat jej patogenezy, sposobów
1985, a ostatnio w 1995 roku [19] oraz Aren-
skutecznego rozpoznawania i leczenia jest
berg i wsp. w 1980 roku [20].
wysoce niezadowalająca. Słowa Georgesa
Zasady przedstawione przez AAO-HNS
Portmanna z 1927 roku, który stwierdził „[...]
pozwalają między innymi na wstępne zasze-
choroba Méniére’a jest jednym z najmniej
regowanie każdego chorego do 1 z 4 grup: z
zrozumiałych zespołów zaburzeń zarówno
przypuszczalną, prawdopodobną, zdefinio-
dla lekarzy ogólnych, jak i dla specjalistów.
waną bądź pewną MD. Dokładniejszego
Jest zróżnicowana w obrazie klinicznym, nie-
zdiagnozowania choroby, według AAO-
precyzyjnie rozpoznawana, a ponieważ efek-
-HNS, dokonuje się, określając przed lecze-
tywność jej leczenia jest wątpliwa, pozostaje
niem oraz 2 i 4 lata po leczeniu audiome-
rozczarowaniem klinicystów, pozbawiając
tryczny okres choroby (średnia utrata słuchu
pacjenta potencjalnej opieki”, wydają się —
dla 0.5, 1, 2 i 3 kHz), rodzaj leczenia, wiek,
niestety — nadal aktualne.
PIŚMIENNICTWO
4.
Pruszewicz A. Choroba Méniére’a. W: Janczewski G., Latkowski B. (red.). Otoneurologia. Bel
1.
2.
Corp, Warszawa 1998; 429–448.
Méniére P. Sur une forme de surdité grave
dépendant d’une lésion de l’oreille interne. Gaz.
5.
drops in the inner ear of the guinea pig after ob-
Bochenek Z., Mitkiewicz W. Prosper Méniére —
literation of endolymphatic sac. Pract. Otorhinolaryngol. 1965; 27: 343.
w 100-lecie historycznej publikacji. Otolaryngol.
Pol. 1962; 16: 449.
3.
Kimura R.S., Schuknecht H.F. Membranous hy-
Med. Paris 1861; 16: 239.
6.
Morawiec-Bajda A., Jóźwiak J., Pajor A. W spra-
Bochenek Z. Choroba Méniére’a. W: Janczewski
wie częstości występowania choroby Méniére’a.
G. (red.). Otolaryngologia kliniczna. PZWL, War-
Otolaryngol. Pol. 1998; 52: 335–339.
szawa 1986; 304–316.
Forum Medycyny Rodzinnej 2007, tom 1, nr 2, 150–156
155
WYBRANE
PROBLEMY
KLINICZNE
7.
Lawrence M. Theories of the cause of hydrops.
Otolaryngol. Clin. North Am. 1968; 1: 353.
8.
9.
Śliwińska-Kowalska M., Rządzińska A. Choroby
2001; 11(35): 129–136.
15. Merchant S.N., Rauch S.D., Nadol J.B. Méniére’s
ucha wewnętrznego o podłożu immunologicz-
disease. Eur. Arch. Ortorhinolaryng. 1995; 252: 63.
nym. W: Kowalski M.L. (red.). Immunologia kli-
16. Arenberg I.K. Méniére’s disease: diagnosis and ma-
niczna. Mediton, Łódź 2000; 541–556.
nagement of vertigo and endolymphatic hydrops.
Rogowski M. Współczesne spojrzenie na choro-
W: Arenberg I.K. (red.). Dizziness and balance di-
bę Méniére’a. W: Rogowski M. (red.). Biblioteczka Prospera Ménière’a 1998; 2, 4: 7–26.
sorders. Kugler. Amsterdam 1993; 503–510.
17. Montadon P., Guillemin P., Hausler R. Prevention
10. Durko T. Choroba Ménière’a. W: Prusiński A.
of vertigo in Méniére’s disease. A syndrome by
(red.). Vertigo. Serwis dla lekarzy neurologów.
means of transtympanic ventilation tubes. ORL
Solvay, Warszawa 2001; 2: 23–40.
11. Janczewski G., Goździk-Żołnierkiewicz T. Kon-
1988; 50: 377.
18. Tacikowska G., Pasternak P., Densert B., Skar-
sultacje otolaryngologiczne. PZWL, Warszawa
żyński
1990.
Méniére’a metodą zmian ciśnienia indukowanych
12. Szmeja Z., Pruszewicz A. Choroba Méniére’a. W:
H.
Odległe
efekty
terapii
choroby
w uchu środkowym. Słyszę 2002; 4 (54): 4–6.
Pruszewicz A. (red.). Zarys audiologii klinicznej.
19. Committee on Hearing and Equilibrium — guide-
Wydawnictwo Akademii Medycznej im. K. Mar-
lines for the diagnosis and evaluation of thera-
cinkowskiego, Poznań 2000; 402–424.
py in Méniére’s disease. Otolaryngol. Head Neck
13. Bieszczanin R., Mueller-Malesińska M. Współczesne metody diagnozowania i leczenia choroby
Méniére’a. Audiofonologia 1997; 11: 253–261.
14. Prusiński A. Zawroty głowy jako problem praktyczny w podstawowej opiece medycznej —
156
aspekty neurologiczne. Przewodnik Lekarza
Surg. 1995; 113: 181–185.
20. Arenberg I.K., Stakle J. Staging Méniére’s disease — or any inner ear dysfunction — and the
use of the vertigogram. Otolaryngol. Clin. N. Am.
1980; 13: 645–656.
www.fmr.viamedica.pl