Czytaj cały artykuł - Rzeczpospolita z dnia 12-08-2014

RZECZPOSPOLITA
2014-08-12
Strona: C8
P
oprawa otoczenia prawnego,
w którym funkcjonują przed­
siębiorcy, to jeden z istotnych
aspektów strategii działań
przyjętych przez ministerstwa Go­
spodarki i Sprawiedliwości na naj­
bliższe lata. Resorty podjęły inicjaty­
wy zmierzające do poprawy warun­
ków prowadzenia działalności
gospodarczej. Jedną z nich jest nowe
prawo restrukturyzacyjne, realizujące
„politykę nowej szansy" dla przedsię­
biorstw przeżywających trudności.
Kolejną wspólną inicjatywą jest pa­
kiet rozwiązań z zakresu mediacji i
arbitrażu.
Za dużo procesów
W 2013 r. do sądów powszechnych
skierowano blisko 1,5 mln spraw go­
spodarczych. Dlatego tak ważne jest,
by sądy gospodarcze działały możli­
wie efektywnie, gdyż niejednokrotnie
od tego zależą dalsze losy przedsię­
biorcy. Z ekonomicznego punktu wi­
dzenia przedłużające się procesy są­
dowe pochłaniają pieniądze i czas
przedsiębiorców, a często rodzą też
spiralę innych problemów, takich jak
ograniczanie zatrudnienia lub obni­
żanie pensji pracowników, problemy
j. wprowadzaniem produktów na ry­
nek lub podnoszenie ich cen. Tę sy­
tuację mogłoby poprawić lepsze wy­
korzystanie alternatywnych metod
rozwiązywania sporów (ADR).
Z ostrożnych szacunków Minister­
stwa Gospodarki wynika, że konflikty
w sprawach gospodarczych generują
rocznie ok 40 mld zł kosztów dla pol­
skich przedsiębiorców. Do tego trzeba
doliczyć czas poświęcony na sprawy
niezwiązane bezpośrednio z prowa­
dzeniem biznesu, mniejszą rentow­
ność, a także obniżenie renomy i zaufa­
nia u klientów i kontrahentów.
Mediacja pozwala szybciej i taniej
zakończyć spór z partnerem bizneso­
wym Czas przeprowadzenia mediacji
to ok 42 dni, a średnie koszty postępo­
wania mediacyjnego to jedynie 5 proc.
wartości przedmiotu sporu. W przy­
padku procesu sądowego te wartości
są kilkakrotnie wyższe. Zalety mediacji
to także możliwość kształtowania wy­
niku przez strony, mniejszy stopień
skomplikowania i poufność, co niejed­
nokrotnie pozwala na wypracowanie
rozwiązania efektywniejszego niż wy­
rok sądowy, gdyż rozstrzygnięcie zakła­
da obopólną zgodę na realizację wa­
runków zawartej ugody.
Dodatkową zaletą mediacji jest jej
skuteczność. Przykład Stanów Zjed­
noczonych i Kanady pokazuje, że
75-85 proc. sporów, które trafiają do
mediacji, kończy się ugodą.
Niestety, pomimo niewątpliwych
korzyści mediacji polskie statystyki
pozostają nieubłagane i wciąż odse­
tek spraw gospodarczych kierowa­
nych do mediacji stanowi zaledwie cjatywy z ministrem sprawiedliwości
ok. 0,18 proc. wszystkich spraw kie­ powołał we wrześniu 2013 r. zespół do
spraw systemowych rozwiązań w za­
rowanych do sądów.
kresie polubownychmetod rozwiązy­
wania sporów gospodarczych, uła­
twiających wykonywanie działalności
Konieczne zmiany
gospodarczej. Jego zadaniem było
Dane statystyczne oraz prawie opracowanie katalogu rozwiązań le­
dziesięcioletnie obowiązywanie regu­ gislacyjnych oraz działań pozaiegislalacji skłania do refleksji nad przyczy- cyjnych, które upowszechnią ADR
Trzeba ożywić
mediacje
w gospodarce
MARIUSZ HAŁADYJ, MARCIN WALĄG
Sąd to niejedyne miejsce, gdzie można
rozwiązać spór. Są jeszcze metody polubowne.
Regulacje prawne mają przekonać do nich
polskich przedsiębiorców - piszą eksperci.
nami małej popularności ADR wśród głównie w obrocie gospodarczym. W
przedsiębiorców. Przeprowadzone pracach zespołu wzięli udział prakty­
przez Ministerstwo Gospodarki ba­ cy i teoretycy zajmujący się ADR.
dania pokazują, że 83proc. przedsię- j
biorców bardzo wysoko oceniło
Kierunki propozycji
możliwość skorzystania z pozasądo­
wych metod rozwiązywania sporów, |
a szansę porozumienia się stron
Zespół podszedł do zagadnień
dzięki tym metodom pozytywnie ] kompleksowo i przygotował rozwią­
oceniło 75 proc. Tylko 11 proc. nie zania systemowe dotyczące zidenty­
wierzy w ich skuteczność. Jednocze­ fikowanych problemów w czterech
śnie istnieje potrzeba wzmocnienia blokach: w kwestiach procesowych,
działań informacyjnych, ponieważ i zagadnieniach ekonomicznych, roz­
wiedzę na temat pozasądowych me­ wiązaniach administracyjnych oraz
tod rozwiązywania sporów zadekla- I pozalegislacyjnych, biorąc jako punkt
rowało niewiele ponad 50 proc. re­ wyjścia projekt Komisji Kodyfikacyj­
spondentów. Istnieją też barierylegi- | nej Prawa Cywilnego. Wypracowali­
slacyjne i proceduralne oraz te śmy również propozycje najpilniej­
wynikające z postaw i stereotypów, że szych zmian w zakresie arbitrażu.
Efektem tych prac jest pakiet ok. 30
sąd jest jedynym miejscem, w którym
możemy rozwiązać spór.
propozycji rozwiązań, które mają
Dostrzegając te problemy, minister zachęcić strony i ich pełnomocników,
gospodarki w ramach wspólnej ini­ a także sędziów, do dużo szerszego
korzystania z mediacji. Są to zarówno
zachęty ekonomiczne, jak i uspraw­
nienia proceduralne. Są i takie, które
nakłaniają do prób rozwiązania sporu
przed skierowaniem sprawy do sądu.
Wszystkie stanowią system naczyń
połączonych.
Aby rozwiązać problem niewystar­
czającej wiedzy dotyczącej polubow­
nych metod rozwiązywania sporów,
proponujemy m.in. wprowadzenie
obowiązku informowania sądu w
pozwie o działaniach związanych z
próbą polubownego rozwiązania
sporu na etapie przedsądowym. In­
formacja ta mogłaby mieć wpływ na
rozkład kosztów procesu. Sąd infor­
mowałby strony o możliwościach i
korzyściach związanych z mediacją.
Mógłby je też zobowiązać do udziału
w posiedzeniu informacyjnym doty­
czącym mediacji.
Konieczne jest także wzmocnienie
prestiżu i dostępności zawodu me­
diatora. Służyłoby temu stworzenie
list mediatorów prowadzonych przez
prezesów sądów okręgowych, ogól­
nokrajowa centralna lista stałych
mediatorów sądowych dostępna dla
wszystkich w internecie czy też
wzmocnienie poczucia bezstronności
mediatorów wśród stron.
Kolejna propozycja zakłada, by
uznawać koszty mediacji prowadzo­
nej na skutek skierowania przez sąd
za wydatki sądowe oraz wprowadzić
jednoznaczne reguły związane ze
skutkami podatkowymi zawarcia
ugody przed mediatorem w celu
wzmocnienia pewności obrotu. Nie­
wątpliwą korzyścią dla stron byłoby
wyeliminowanie dotychczas istnieją­
cego ryzyka przedawnienia roszcze­
nia w postępowaniu mediacyjnym z
przyczyn niezależnych od wniosko­
dawcy, przy jednoczesnej szczególnej
ochronie osób, które przed powsta­
niem sporu z umowy zawarły w niej
klauzulę mediacyjną.
Te wszystkie zmiany powinny być
wparte długofalowymi akcjami edu­
kacyjnymi i informacyjnymi na temat
sposobów rozwiązywania sporów
jako elementu prowadzenia biznesu
oraz upowszechnienia wśród firm
stosowania klauzul mediacyjnych w
zawieranych przez nie umowach.
Rekomendacje zespołu zawierają
także najpilniejsze rozwiązania
usprawniające postępowanie arbitra­
żowe. Szybkość arbitrażu jest bowiem
jedną z jego zalet. Podstawowe zna­
czenie ma skrócenie tzw. postępowań
postarbitrażowych, a więc tych, które
decydują o tym, jak szybko wydany
wyrok arbitrażowy znajdzie się w
obrocie prawnym ze skutkami zrów­
nanymi z wyrokami sądów powszech­
nych. Propozycja zespołu zakłada
skrócenie samego terminu na wnie­
sienie skargi o uchylenie wyroku sądu
polubownego z obecnych trzech
miesięcy do dwóch. Wprowadzenie
obowiązku przesłania stronom i po­
zostałym arbitrom oświadczenia w
zakresie swojej bezstronności i nieza­
leżności ma się z kolei przyczynić do
zwiększenia zaufania stron do arbi­
trów. Ważne są także propozycje do­
tyczące zachowania trwałości zapisu
na sąd polubowny w przypadku
ogłoszenia upadłości dłużnika itoczą­
cego się w chwili ogłoszenia upadłości
postępowania arbitrażowego z udzia­
łem upadłego.
Złoty środek
Trudno sobie wyobrazić możliwość
uniknięcia sporów, zwłaszcza w obro­
cie gospodarczym. Rozwiązanie sytu­
acji spornej na drodze mediacji jest
jednak nie tylko szybsze i mniej
kosztowne dla stron, ale i nie niszczy
relacji między nimi, jak tosię dzieje w
przypadku wystąpienia przez nie na
drogę sądową; daje też obu stronom
szansę na kontynuowanie współpra­
cy. Z biznesowego punktu widzenia
ten sposób rozwiązania sporu jest
najbardziej optymalny. Odciążenie
sądów mogłobysię z kolei przyczynić
do skrócenia czasu trwania postępo­
wań przed sądami.
Upowszechnienie polubownych
metod rozwiązywania sporów jest
także istotne jako mechanizm wspie­
rający proces kształtowania postaw
społeczeństwa obywatelskiego - po­
przez upowszechnienie koncyliacyjnych postaw w życiu publicznym i
gospodarczym zamiast postaw kon­
frontacyjnych.
Instytucja mediacji i arbitrażu to
również rodzaj decentralizacji dzia­
łań państwa, obdarzenie zaufaniem
obywateli poprzez umożliwienie im
zarządzania prywatnym sporem bez
udziału instytucji państwowych.
Przyczynia się do budowania w Pol­
sce kapitału społecznego.
Mamy głęboką nadzieję, że rozwią­
zania zaproponowane przez zespół,
oparte na analizie dziesięcioletniego
obowiązywania ADR w Polsce, jeżeli
znajdą uznanie w procesie legislacyj­
nym, będą, po ich przełożeniu na li­
terę prawa, skutecznym impulsem do
rzeczywistego rozwoju tej instytucji w
naszym kraju.
Pełny tekst rekomendacji opubli­
kowaliśmy na rządowym portalu
konsultacyjnym www.konsultacje.
gov.pl. Mamy nadzieję, że zaintereso­
wani tymi zagadnieniami wyrażą
swoją opinię lub zgłoszą uwagi do
dokumentu, s
•cv
Mariusz Haładyj jest podsekretarzem
stanu w Ministerstwie Gospodarki
oraz radcą prawnym
Marcin Wałąg jest szefem gabinetu
ministra sprawiedliwości, adwokatem
21