program konserwatorski - Gmina Gródek nad Dunajcem

PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH DOTYCZĄCY PRAC
RENOWACYJNYCH PRZY PRZYDROŻNEJ KAPLICZCE SŁUPOWEJ Z FIGURĄ
CHRYSTUSA FRASOBLIWEGO W MIEJSCOWOŚCI BUJNE , GMINA GRÓDEK NAD
DUNAJCEM , POWIAT NOWY SĄCZ, WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE
Józef Stanisław Stec ,2016
1
PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH DOTYCZĄCY PRAC RENOWACYJNYCH PRZY PRZYDROŻNEJ KAPLICZCE
SŁUPOWEJ Z FIGURĄ CHRYSTUSA FRASOBLIWEGO W MIEJSCOWOŚCI BUJNE , GMINA GRÓDEK NAD DUNAJCEM ,
POWIAT NOWY SĄCZ, WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE.
OPIS INWENTARYZACYJNY:
• Tytuł obiektu:
kapliczka z figurą Chrystusa Frasobliwego.
•
Miejscowość:
•
Adres:
•
Rodzaj obiektu:
kamienna kapliczka słupowa.
•
Autor:
nieznany.
•
Styl:
obiekt o charakterze regionalnym.
•
Materiał technika:
Bujne.
działka nr 63
piaskowiec typu „Magurskiego”; rzeźba pełna detal
kuty w kamieniu; elementy metalowe.
•
Czas powstania:
XIXw.
•
Wpis do rejestru zabytków
brak.
•
Właściciel administracja:
Obiekt na działce Państwa Krystyny i Andrzeja Guśtak.
Część działki zajętej pod kaliczkę użyczona nieodpłatnie gminie Gródek nad
Dunajcem.
OPIS STANU ZACHOWANIA OBIEKTU:
Obecnie kapliczka jest „ pięknie odmalowana „ i przez to w znacznym stopniu
zniekształcona .Właściwie trudno dopatrzyć się autentyku ,gdyż zasłaniają go niefachowe
reperacje i warstwy farb. Również nieoryginalne jest ogrodzenie ,a rosnące wokół krzewy
„iglaki: są nasadzeniami współczesnymi i nie pasującymi do tradycyjnych obsadzeń gdzie
rosły bzy , malwy i polne kwiaty . Tak więc całość pomimo pozornej dbałości jest w złym
stanie technicznym i estetycznym.
Za sytuację taką odpowiada wiele czynników. Począwszy od zabiegów „ wadliwego
odnawiania” polegających na nakładaniu kolejnych warstw malarskich, aż do oddziaływania
2
zewnętrznych czynników atmosferycznych, takich jak czynniki pogodowe i klimatyczne
(zmiany pór roku).
Istotny wpływ na stan zachowania ma również wilgoć podciągana kapilarnie z gruntu.
Czynniki te w połączeniu powodują szybkie postępowanie procesów erozyjnych kamienia.
Bardzo istotną kwestią jest malowanie powierzchni kamienia jak również wykonywanie
uzupełnień z zastosowaniem zaprawy cementowej. Zaprawa cementowa wykonana na bazie
szarego cementu (niezależnie od jego rodzaju), charakteryzuje się sporą zawartością soli oraz
słabym współczynnikiem paro przepuszczalności. W efekcie na skutek zastosowania tego
typu zapraw do reperacji piaskowca, który z natury jest kamieniem o porowatej strukturze,
powoduje jej zasolenie. Ponieważ zaprawy cementowe i farby blokują możliwość
swobodnego odparowywania wilgoci, woda zawarta w piaskowcu migruje na granicy styku z
zaprawą cementową niosąc ze sobą sole, które wcześniej uległy wsiąknięciu w strukturę
3
kamienia. Następuje kumulacja soli i osłabienie wiązania na granicy kamień cementowe
uzupełnienie.
Również podobne działanie mają powłoki lakierowe. Wilgoć niemogąca się swobodnie
wydostać na powierzchnię powoduje osłabianie struktury kamienia.
Z wszystkimi tymi czynnikami mamy do czynienia w przypadku opisywanej kapliczki.
Powierzchnia grubych warstw malarskich pokrywających wszystkie elementy kapliczki
jest zabrudzona. Warstwy farby są spęcherzone i w wielu miejscach ulegają złuszczaniu.
Drobniejsze złuszczenia farb widoczne są praktycznie na całej powierzchni, natomiast
największe ubytki widoczne są w dolnej części kapliczki. Dodatkowo warstwy malarskie
mają charakter niedbały. W dolnej partiach pojawiają się wykwity glonów i porostów.O stale
utrzymującej wilgoci świadczą porastające ten element mchy .
Kapliczka posiada metalowe ogrodzenie, które jest wtórne /kapliczka ta nie posiadała
pierwotnie ogrodzenia- być może drewniany płotek/ i odbiera
charakter .
4
obiektowi historyczny
Na zdjęciu powyżej ;w odkrywce widoczne przemalowania na kamiennym postumencie
WNIOSKI I ZAŁOŻENIA POSTĘPOWANIA KONSERWATORSKIEGO:
Zabiegi konserwatorskie w pierwszej kolejności
powinny objąć konserwację
techniczną polegającą w głównej mierze na oczyszczeniu obiektu z nawarstwień wtórnych i
zabezpieczeniu substancji zabytkowej, oraz zabiegi estetyczne polegające na przywróceniu
kapliczce wyglądu jak najbardziej zbliżonego do pierwotnego.
Prace przy obiekcie należy rozpocząć od demontażu i przewiezienia do pracowni.
W kolejnym etapie należy sprawdzić rodzaj ilość nawarstwień wtórnych i na podstawie badań
ustalić czy powierzchnia kamienia posiadała pierwotnie polichromię, a jeżeli tak to ustalić jak
wyglądała. Po przeprowadzeniu wstępnych badań należy przystąpić do usunięcia wtórnych
nawarstwień z powierzchni kamienia.
Proponuje się wykonanie prób czyszczenia
powierzchni metoda strumieniowo ścierną (piaskowanie), na sucho. W przypadku partii o
wyraźnym rozluźnieniu struktury kamienia zaleca się czyszczenie ręczne.
Wszystkie uzupełnienia cementowe należy usunąć metoda wykucia. Dotyczy to również
powierzchni pokrytych tak zwanym mleczkiem cementowym, tworzącym zwartą powłokę
napowierzchni kamienia.
W kolejnym etapie prac należy nasączyć wszystkie elementy środkiem do zwalczania
mikroflory i środkiem do wzmacniania strukturalnego kamienia.
Po przeprowadzeniu powyższych czynności można przystąpić do wykonywania uzupełnień i
rekonstrukcji. W przypadku rekonstrukcji w razie całkowitego braku któregoś z elementów
należy posłużyć się analogiami z innych kapliczek występujących w rejonie pobliskich
miejscowości i mających podobne zdobnictwo. Jest to bardzo istotne ze względu na
zachowanie regionalnego charakteru obiektu. Wnęka z obrazkiem „Serca Maryji” znajdująca
5
się z przodu na postumencie jest najprawdopodobniej wtórna . Po usunięciu nawarstwień i
wyjęciu obrazka zapadnie decyzja /Komisja Konserwatorska/ odnośnie jej aranżacji.
Po wykonaniu uzupełnień i rekonstrukcji, należy wykonać impregnację hydrofobową
kamienia i w razie stwierdzenia we wstępnym etapie prac obecności pierwotnej polichromii,
powtórzyć ją z zachowaniem kolorystyki, lecz z zastosowaniem trwałych środków
zapewniających odpowiednią cyrkulację wilgotnościową.
Jednocześnie z powyższymi pracami zaleca się wykonanie nowego fundamentu i właściwą
izolacją. W końcowym etapie prac wszystkie elementy należy przewieźć z powrotem we
właściwe miejsce i zmontować osadzając je na metalowych kotwach/ze stali nierdzewnej / i
zaprawie cementowej, z zastosowaniem białego cementu.
Na fotografii powyżej ;W odkrywce widoczne wtórne warstwy i cementowa zacierka
Otoczenie wokół kapliczki należy uporządkować ;
-zaleca się usunąć metalowe ogrodzenie ,
6
- zasadzić krzewy typowe dla kapliczek wiejskich.
Zaleca się figurę
osłonić/ przed deszczem i słońcem / niewielkim
stylowym daszkiem
/projekt zaopiniować w WUOZ/
Metalowa korona jest wtórna ; po oczyszczeniu figury należy wykonać rekonstrukcje w
oparciu o zachowane resztki lub analogii z innymi kapliczkami.
POSTĘPOWANIE KONSERWATORSKIE W PUNKTACH:
1. Demontaż elementów kapliczki i przewiezienie do pracowni.
2. Wykonanie badań stratygraficznych, w celu ustalenia ilości i rodzaju nawarstwień.
3. Oczyszczenie powierzchni kamienia metoda strumieniowo ścierną z użyciem
odpowiednio dobranego ciśnienia i ścierniwa. Czyszczenie należy poprzedzić próbami
na obiekcie.
4. Czyszczenie ręczne (lub doczyszczanie), powierzchni metodą zeskrobywania z
zastosowaniem
środków
chemicznych
doświadczalnie na obiekcie.
7
(w
razie
konieczności)
dobranych
5. Usunięcie metodą wykucia uzupełnień i nawarstwień z zaprawy cementowej.
6. Nasączenie struktury kamienia środkiem do zwalczania mikroflory środkiem Alkutex
BFAEntferner firmy Remmers.
7. Nasączenie kamienia środkiem wzmacniającym jego strukturę KSE 300 firmy
Remmers.
8. Wykonanie zbrojenia z drutu nierdzewnego pod głębokie uzupełnienia wykonywane
metoda kitowania.
9.
Wykonanie uzupełnień i rekonstrukcji metoda kitowania z gotowej zaprawy Funcosil
Resrauriermörtel firmy Remmers, o odpowiednio dobranej kolorystyce.
10. Opracowanie powierzchni uzupełnień.
11. Impregnacja kamieniarki środkiem silan Funcosil SNLGeruchsarm firmy Remmers.
Zabieg wykonać dwukrotnie.
12. Scalenie kolorystyczne uzupełnień oraz wykonanie polichromii (w razie stwierdzenia
w badaniach jej obecności), przy użyciu suchych pigmentów w proszku i spoiwa
akrylowego Paraloid B 72 w 4% roztworze acetonowym.
13. Wykonanie fundamentu i izolacji wilgotnościowej
14. Montaż elementów z powrotem w miejscu przeznaczenia z zastosowaniem kotwi
zaprawy cementowej na bazie białego cementu.
15. Uzupełnienie fugowania na łączeniu elementów zaprawą renowacyjną do fugowania
FunncosilFugenmoertelAltweiss firmy Remmers.
16. Uporządkowanie otoczenia wokół kapliczki.
17. Wykonanie i zamontowanie stylowego zadaszenia .
Opracował; mgr Józef Stanisław Stec -konserwator dzieł sztuki
8