WYCHOWANIE ZDROWOTNE POPRZEZ WYCHOWANIE FIZYCZNE

WYCHOWANIE ZDROWOTNE POPRZEZ WYCHOWANIE FIZYCZNE
1. Wstęp
Celem edukacji jest przygotowanie dziecka do tego, aby było w przyszłości
niezaleŜnym, zdrowym i twórczym obywatelem swego społeczeństwa. Zdrowie powinno
uzyskać najwyŜszy priorytet w edukacji. Dziecko, aby mogło się skutecznie uczyć, musi mieć
dobre zdrowie [Woynarowska, 1993]. W chwili obecnej powstały juŜ modele edukacji
zdrowotnej oraz działań promujących zdrowie. Podobnie rzecz ujęto w Karcie Ottawskiej,
gdzie promocję zdrowia opisuje się jako proces umoŜliwiający ludziom zwiększenie kontroli
nad swoim zdrowiem oraz stwarzający im moŜliwość jego poprawienia. Jako proces
prowadzący do osiągnięcia całkowitego dobrostanu fizycznego, umysłowego i społecznego,
przy czym jednostka lub grupa musi osiągnąć zdolność do identyfikacji i realizacji swoich
aspiracji, do zaspokojenia swoich potrzeb oraz musi mieć moŜliwość radzenia sobie w danym
środowisku [Karta Ottawska, 1994]. Zdaniem Edwarda Mazurkiewicza, wychowanie
zdrowotne polega na: wytwarzaniu nawyków bezpośrednio lub pośrednio związanych z
ochroną i doskonaleniem zdrowia fizycznego i psychicznego; wyrobieniu odpowiednich
sprawności; nastawieniu woli i kształtowaniu postaw umoŜliwiających stosowanie zasad
higieny i skuteczną pielęgnację, zapobieganie chorobom i leczenie; pobudzanie pozytywnego
zainteresowania sprawami zdrowia przez epizodyczne i systematyczne wzbogacanie i
pogłębianie wiedzy o własnym organizmie i rozwoju, a takŜe o prawach rządzących
zdrowiem publicznym [Mazurkiewicz, 1993]. Wychowanie zdrowotne – zdaniem Williamsa
– określane jest obecnie w Europie jako proces, w którym ludzie mogą uczyć się dbać o swoje
zdrowie oraz zdrowie społeczności, w której Ŝyją. Proces ten koncentruje się na
uświadamianiu faktu, Ŝe środowisko fizyczne i społeczne oraz nasze zachowania zdrowotne i
styl Ŝycia są głównymi determinantami naszego zdrowia. Proces wychowania zdrowotnego
składa się z kilku etapów – od uświadomienia sobie problemu zdrowia – do decyzji
osobistych i (lub) działań społecznych czy zachowań zdrowotnych [Woynarowska, 1989].
Zdaniem M. Demela, efektywność wychowania zdrowotnego zaleŜy od ogólnego poziomu
materialnego i kulturalno-społecznego; stanu przedmiotów i urządzeń słuŜących zdrowiu;
umiejętności korzystania z tych urządzeń; dojrzałości potrzeb – nie tylko ich realizacja, ale
takŜe kreowanie nowych; powszechnej zgodności oddziaływania wychowawczo-zdrowotnego
– w szczególności nauczycieli i rodziców.
Edukacja prozdrowotna – w której głównym kreatorem jest nauczyciel – to ciągły, rytmicznie
i planowo realizowany proces, w którym ludzie uczą się dbać o zdrowie własne i innych, z
równą troską. Proces ten jest wielorako uwarunkowany, ale najlepiej przebiega w konkretnym
klimacie mikrosystemu edukacyjnego, w którym współdziałają zgodnie trzy podmioty
edukacyjne: uczniowie, nauczyciele i rodzice. W procesie tym równolegle przekazujemy
wiedzę, jak i umiejętności oraz kształtujemy postawy sprzyjające zdrowiu. Najlepszym
kreatorem zdrowia jest sam nauczyciel. Dla efektywności procesu edukacji prozdrowotnej
uczniów niezbędna jest ocena poziomu świadomości w tym zakresie nauczycieli i rodziców.
Program edukacji prozdrowotnej powinien obejmować swym zasięgiem całe środowisko, w
którym uczeń przebywa. Nie ma skutecznej promocji zdrowia bez skutecznej edukacji
prozdrowotnej w środowisku. Są to działania komplementarne, które mogą się tylko
wzajemnie wzmacniać. A interwencja w zakresie promocji zdrowia staje się potrzebą chwili
Charakterystyka szkoły.
Szkoła Podstawowa nr1 w Gostyniu to placówka w której uczę wychowania fizycznego. Do
tej szkoły uczęszcza 640 uczniów, w tym 310 do klas 1-3 i 330 do klas 4-6. W tejŜe placówce
pracuje 42 nauczycieli, w tym 19 w klasach 1-3 i 23 w klasach 4-6. Jest to szkoła z duŜymi
tradycjami sportowymi od wielu lat. Współpracuje z miejskim klubem sportowym w którym
prowadzone są zajęcia z piłki siatkowej. Oprócz tego w mojej szkole w kaŜdym roczniku jest
stworzona klasa sportowa o profilu siatkarskim, które ja prowadzę. Dzieci do tej szkoły
chodzą na dwie zmiany, ze względu na ilość izb lekcyjnych. NajdłuŜsze zajęcia trwają do
godziny 1705. Szkoła jest umiejscowiona blisko rynku miejskiego, obok kościoła i nieopodal
osiedla „Gawrony”. Z tego względu dzieci mają blisko ze szkoły do domu. Baza sportowa jest
urozmaicona i róŜnorodna. Rok temu została wybudowana hala sportowa, w której moŜna
uprawiać wiele dyscyplin sportowych takich jak: piłka siatkowa, koszykówka, halowa piłka
noŜna, jak i piłka ręczna. W budynku tym znajduje się sala korekcyjna, w której najmłodsze
dzieci korygują wady postawy. KaŜda klasa 1 – 3 ma dodatkową lekcję gimnastyki
korekcyjnej. Jak juŜ wspomniałem nasza szkoła współpracuje z miejskim klubem sportowym.
W godzinach pozalekcyjnych odbywają się treningi w pięciu grupach wiekowych. RównieŜ z
hali sportowej korzystają zakłady pracy w celu sportowo – rekreacyjnym. W hali sportowej
znajdują się cztery szatnie i dwie szatnie do gimnastyki korekcyjnej. W głównym holu
znajdują się sanitariaty jak i w kaŜdej z szatń. Szkoła równieŜ korzysta z kompleksu
sportowego na dworze na terenie szkoły jak i poza nią. Na terenie szkoły znajdują się boisko
do koszykówki, do piłki noŜnej, bieŜnia lekkoatletyczna i skocznia. W następnym roku ma
powstać boisko do piłki noŜnej, skocznia, bieŜnia lekkoatletyczna i boisko do piłki siatkowej.
Ten kompleks ma powstać przy szkole lecz poza jej terenem. Urząd Miasta i Gminy Gostyń
udostępni ten teren równieŜ mieszkańcom nieopodal połoŜonego osiedla. W czasie ferii
zimowych organizowane są zawody w róŜnych dyscyplinach sportowych, dla klas 4-6, a dla
klas 1-3 róŜne gry i zabawy sportowe.
Projekt działań na najbliŜszy rok
Zdrowie fizyczne, psychiczne, społeczne i duchowe jest warunkiem dobrej jakości Ŝycia, w
tym osiągnięć szkolnych. Edukacja zdrowotna jest podstawowym prawem ucznia.
Podstawowymi zadaniami szkolnymi w wychowaniu zdrowotnym są.
Stwarzanie warunków dla zaspakajania potrzeb zdrowotnych i zdrowego stylu Ŝycia uczniów
w czasie pobytu w szkole.
Pomoc uczniom w:
Rozumieniu zdrowia jako wartości dla człowieka, zasobu dla społeczeństwa i środka do
lepszej jakości Ŝycia: zdobywaniu wiedzy o rozwoju, i czynnikach warunkujących je:
Kształtowaniu postaw wobec zdrowia, w tym odpowiedzialności za zdrowie własne i innych.
UmoŜliwianie uczniom nabywania kompetencji do: zdrowego stylu Ŝycia, identyfikacji
własnych problemów zdrowotnych oraz zagroŜeń dla zdrowia, obiektywnej samooceny i
samoakceptacji, obrony własnych praw i systemu wartości, podejmowania działań na rzecz
ochrony zdrowia własnego i innych oraz tworzenia zdrowego środowiska, nawiązywania i
utrzymywania prawidłowych relacji interpersonalnych, radzenia sobie ze zmianami, stresem i
sytuacjami trudnymi, świadomego rodzicielstwa, udzielanie pierwszej pomocy w wypadkach
i zachorowaniach.
Program do realizacji na ten rok
-
stwarzanie uczniom warunków do:
-
bezpieczeństwa , zaspokojenia podstawowych potrzeb fizjologicznych
-
pomoc uczniom w poznawaniu swego organizmu i wyraŜania uczuć
-
umoŜliwienie nabywania kompetencji w zakresie zdrowego stylu Ŝycia oraz zdrowej
Ŝywności
-
poznawanie edukacji ekologicznej w tym temat dotyczący segregacji odpadków
-
umoŜliwienie nabywania kompetencji do:
-
dbania o higienę osobistą oraz o prawidłową postawę ciała
-
zachowania bezpieczeństwa
-
zrozumieniu swej roli w ochronie i doskonaleniu swego zdrowia
-
rozpoczęcia planowania organizacji, swej nauki, wypoczynku i czasu wolnego
TakŜe uwzględniłem w swoim temacie organizację imprez sportowych na ten rok
W mojej szkole mimo konkretnego planu uwzględniano działania na rzecz Wychowania
Zdrowotnego. Organizowano dzień sprzątania świata, na lekcjach mówiono o
szkodliwości alkoholu, narkotyków lecz wiele tematów zostało pomijanych.
Myślę, Ŝe dzieci bardziej będą szanowały swoje zdrowie, docenią formę rekreacji i
sportu, jako część wychowania.
Rozkład materiału nauczania
Wychowanie fizyczne- z elementami edukacji zdrowotnej
KL. VI chłopcy
Motoryka
Temat zajęć
Lekka atletyka
1 Bezpieczeństwo i organizacja lekcji wychowania fizycznego
2 Ćwiczenia ogólnorozwojowe
3 Kształtowanie wytrzymałości, szybkości i siły
1 Bieg po prostej ze zmiennym tempem
1 Start z róŜnych pozycji na sygnał
1 Nauka startu wysokiego
1 Nauka startu niskiego z bloków na poszczególne komendy
1 Technika biegu po starcie
1 Start niski, bieg na 60m.
1 Nauka skoku w dal z odbicia jednonóŜ
1 Skok w dal z krótkiego rozbiegu
1 Skok w dal z pełnego rozbiegu, pomiar odległości
1 Rzut piłeczką palantową P. i L ręką z miejsca
1 Rzut piłeczką palantową z rozbiegu, na odległość
1 Wieloskoki obunóŜ, jednonóŜ
1 Ćw. z piłkami lekarskimi
2 Gry i zabawy lekkoatletyczne
Atletyka terenowa
1 Ćw. ogólnorozwojowe z wykorzystaniem terenu
1 Marszobieg w terenie do 1km
1 Bieg 5 min. w dowolnym tempie (interwały)
Gimnastyka
1 Zbiórka w szeregu, w rzędzie, musztra
1 Tworzenie kolumny dwójkowej i czwórkowej
1 Nauka przewrotu w przód z przysiadu do przysiadu podpartego
1 Przewrót w przód z biegu i z odbicia obunóŜ
1 Przewrót w tył z przysiadu skulonego do siadu klęcznego
1 Przewrót w przód z przysiadu do przysiadu podpartego sprawdzian i
ocena
1 Przewrót w tył z przysiadu skulonego do siadu klęcznego sprawdzian
i ocena
1 Przygotowanie do stania na rękach z asekuracją przy drabinkach
1 Skok rozkroczny przez kozła
1 Nauka skoku na odskoczni, przygotowanie do przeskoku przez 3
części skrzyni
1 Naskok kuczny na 3 części skrzyni
1 Przeskok przez 3 części skrzyni
1 Łączone przewroty w przód i w tył
1 Kształtowanie zwinności
1 Kształtowanie gibkości
1 Tor przeszkód, ocena sprawności ruchowej
1 Test zwinności
2 Ćw. korekcyjno-kompensacyjne
Rytm, muzyka taniec 2 Tańce nowoczesne, kroki podstawowe
2 Ćw. gimnastyczne z wybranym przyborem
Mini piłka ręczna
2 Aerobik, ćw. muzyczno- ruchowe
1 Nauka poruszania się po boisku
2 Nauka chwytów i podań jednorącz w miejscu i w ruchu
2 Kozłowanie piłki P. i L ręką w marszu i w biegu
1 Podanie piłki w rytmie 3 kroków
2 Rzuty do bramki z biegu
2 Ćw. ataku i obrony we fragmentach mini piłki ręcznej
2 Stosowanie poznanych elementów w grze
Mini piłka
koszykowa
1 Poruszanie się po boisku bez piłki
2 Nauka kozłowania piłki P. i L w miejscu, marszu, biegu
1 Poruszanie się po boisku z piłką
2 Podania piłki oburącz z przed klatki piersiowej w miejscu, marszu,
biegu
1 Kozłowanie slalomem między słupkami
1 Nauka rzutu do kosz
1 Rzuty do kosza z miejsca oburącz
1 Rzuty do kosza po kozłowaniu i z miejsca oburącz
1 Nauka dwutaktu z P. strony do kosza
1 Nauka dwutaktu z L strony do kosza
2 Rzuty do kosza z biegu po kozłowaniu- praca nóg
2 Fragmenty gry, ćw. ataku i obrony
3 Gra, zastosowanie poznanych elementów
Mini piłka siatkowa
1 Postawa siatkarska
2 Nauka poruszania się po boisku
1 Nauka koszyczka siatkarskiego
1 Podania i przyjęcia w koszyczku, po podrzucie piłki
1Podania i przyjęcia w koszyczku, po odbiciu o parkiet
1 Podania i przyjęcia w koszyczku, po odbiciu o ścianę
3 Odbicie piłki sposobem oburącz górnym w postawie wysokiej
3 Nauka odbicia piłki sposobem oburącz dolnym w postawie wysokiej
3 Łączone odbicia sposobem oburącz górnym i dolnym
2 Nauka zagrywki dolnej
2 Nauka zagrywki tenisowej
1 Nauka gry singlami- zasady gry
Mini piłka noŜna
2 Gry singlami
1 Nauka przyjęcia i podania piłki wewnętrzna częścią stopy
1 Nauka przyjęcia i podania piłki zewnętrznym podbiciem
1 Nauka przyjęcia i podania piłki prostym podbiciem
1 Nauka przyjęcia i podania piłki udem (sytuacyjne)
1 Nauka przyjęcia i podania piłki podeszwą (sytuacyjne)
1 Nauka prowadzenia piłki zewnętrznym podbiciem
1 Nauka prowadzenia piłki wewnętrznym podbiciem
1 Nauka dryblingu (stopą, udem, głowa)
1 Uderzenia wewnętrznym podbiciem piłki leŜącej i toczącej
1 Uderzenia zewnętrznym podbiciem piłki leŜącej i toczącej
1 Uderzenia prostym podbiciem piłki
1 Uderzenia głowa z miejsca i wyskoku
4 Gra w mini piłkę noŜną
Inne formy ruchowe 1 Ćw. oswajające z kijem
(unihoc)
1 Podania zew. i wew. częścią kija
1 Poruszanie piłki zew. i wew. częścią kija
2 Prowadzenie piłki slalomem i strzał na bramkę
2 Gra uproszczona
1 Gry i zabawy orientacyjno- porządkowe
1 Gry i zabawy rzutne i rzuty do celu
2 Indeks sprawności fizycznej
Gry i zabawy
ruchowe
1 Test zwinności Denisiuka
1 Nauka gry w palanta
1 Nauka gry w kwadranta
1 Nauka gry w dwa ognie
1 Nauka gry w cztery ognie
1 Nauka gry w blazę
Sporty zimowe
Sprawdziany
1 Nauka gry w trzeciaka
2 Gry i zabawy na śniegu
Sprawdziany kontrolno- orientacyjne wg. Podanych wymagań
edukacyjnych z gimnastyki, mini piłki siatkowej, mini piłki
koszykowej, mini piłki ręcznej, oraz lekkoatletyki
Elementy edukacji
zdrowotnej
1. Postawa ciała
postawa prawidłowa
postawa wadliwa
2. Profilaktyka zapobiegania wadliwej postawy ciała
przyczyny powstawania wad postawy:
przyczyny wrodzone
przyczyny nabyte
3. Skutki wadliwej postawy ciała
4. Poznanie podstawowych funkcji Ŝyciowych organizmu człowieka
5. Rozpoznawanie stanów fizjologicznych własnego organizmu
(zdrowie - choroba)
6. Dbałość o zdrowie poprzez stosowanie zasad higieny
7. Jak organizm człowieka broni się przed zakaŜeniem i chorobą ?
8. Zapobieganie chorobom zakaźnym – profilaktyka
9 – 10. Higiena ciała z uwzględnieniem:
zróŜnicowania warunków Ŝyciowych dzieci
sytuacji Ŝyciowych
skóra
budowa i funkcje skóry
pielęgnowanie skóry
choroby skóry, przyczyny i profilaktyka
jama ustna, zęby
budowa zębów i dziąseł
"co boli w zębie"
słodycze szkodzą
jak naleŜy czyścić zęby
działanie fluoru
11. Higiena w szkole i w domu
temperatura powietrza
wilgotność powietrza
jaki wpływ na organizm człowieka mają warunki pogodowe
wentylacja powietrza: - dlaczego wietrzymy pomieszczenie
oświetlenie - jak prawidłowo dobrać oświetlenie stanowiska pracy
12. Ład i porządek - udział w pracach domowych mających na celu
utrzymanie porządku i czystości, poznanie urządzeń gospodarstwa
domowego
13. OdzieŜ: planowanie i dobór ubioru w codziennym Ŝyciu dziecka/,
wymóg zmiany bielizny osobistej kaŜdego dnia, miejsce
przechowywania garderoby
14. OdzieŜ: planowanie i dobór ubioru w codziennym Ŝyciu dziecka/,
wymóg zmiany bielizny osobistej kaŜdego dnia, miejsce
przechowywania garderoby
15. Pościel: dlaczego uŜywa-my pościeli, kiedy zmieniamy pościel,
wietrzenie pościeli, rodzaje poduszek - czy najlepsza jest pierzyna
16. Organizacja miejsca do odrabiania lekcji
17. Czynniki zagraŜające zdrowiu
18. Palenie tytoniu
przyczyny rozpoczynania palenia: ciekawość, chęć naśladowania, potrzeba
imponowania rówieśnikom, dowiedzenie tzw. dojrzałości
działanie dymu papierosowego - bierni palacze
19. Picie napojów alkoholowych
róŜne przyczyny rozpoczynania picia alkoholu: ciekawość, chęć
naśladowania, potrzeba imponowania innym, dowiedzenie tzw.
dojrzałości
szkodliwość picia alkoholu
21. Co to są kalorie, jakie są normy dla naszego organizmu, jak je
liczyć?
22. Rola produktów w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu
człowieka
23. Zasady przygotowywania posiłków i kultura ich spoŜywania
25 – 26, Gospodarowanie odpadami
27. Przestrzeganie zasady "wyrzucaj odpady i opakowania tylko w
miejscach do tego przeznaczonych"
segregowanie odpadów
Mój program nauczania dostosowany jest do warunków panujących w szkole, której uczę,
jak i jej tradycji. Z wychowania fizycznego kładę duŜy nacisk na piłkę siatkową co wynika z
szkolnych tradycji moich zainteresowań, oraz z współpracy z klubem sportowym. Myślę, Ŝe
rozwinięcie programu nauczania o wychowanie zdrowotne bardzo dobrze wpłynie na
środowisko szkolne jak i lokalne co będzie miało odbicie w przyszłości. Uświadomienie
dzieci jak waŜne jest wychowanie zdrowotne w Ŝyciu codziennym będzie miało wpływ na
jego rozwój i wychowywanie coraz to zdrowszych pokoleń. Po co stosować róŜnego rodzaju
uŜywki jeŜeli moŜna je zastąpić ruchem na świeŜym powietrzu zmniejszając codzienne
frustracje oraz stresy. Myślę ,Ŝe edukacja zdrowotna pozwoli uświadomić grupę dzieci z
rodzin patologicznych i najbiedniejszych Promując wychowani zdrowotne w szkole
przyczynię się do podwyŜszenia dbałości o zdrowie jak i higieny osobistej a nawet
korzystania z kubłów na śmieci przeznaczonych do róŜnych odpadków. Myślę, Ŝe ciągłe
uświadamianie dzieci z skutków płynących z stosowania uŜywek, narkotyków, i palenia
papierosów naznaczy piętno i chęć do zdrowego stylu Ŝycia oraz uprawiania sportu.
Konspekt zajęć warsztatowych
Tematy i zadania
Forma realizacji
Problematyka narkomanii
klasycznej.
Co nazywamy narkomanią
klasyczną
Wprowadzenie do tematu. Dyskusja na temat narkomanii.
Praca w grupach, kaŜda grupa przygotowuje odpowiedź,
którą wspólnie omawiamy.
Narkomania ubogich
Praca w grupach, kaŜda grupa przygotowuje odpowiedź,
którą wspólnie omawiamy
Lekomania
Narkomania nikotynowa
Praca w grupach, kaŜda grupa przygotowuje odpowiedź,
którą wspólnie omawiamy
Praca w grupach, kaŜda grupa przygotowuje odpowiedź,
którą wspólnie omawiamy
Praca w grupach, kaŜda grupa przygotowuje odpowiedź,
którą wspólnie omawiamy
Narkomania alkoholowa
Praca w grupach, kaŜda grupa przygotowuje odpowiedź,
którą wspólnie omawiamy
śycie bez nałogów –
pozytywne skutki
Dyskusja
Jak pomóc narkomanom
Praca w grupach, kaŜda grupa przygotowuje odpowiedź,
którą wspólnie omawiamy
Jak rozpoznać narkomana
Praca w grupach, kaŜda grupa przygotowuje odpowiedź,
którą wspólnie omawiamy
Jakie są przyczyny sięgnięcia
po narkotyk
Dyskusja podsumowująca
Piśmiennictwo:
Demel M., Wychowanie zdrowotne, geneza i perspektywy. Wychowanie Fizyczne i
Zdrowotne, nr l, 1989
Woynarowska B., Zdrowa szkoła. Warszawa, 1990.
Woynarowska B., Edukacja prozdrowotna w szkole. Lider, nr 6,1993
Mazurkiewicz E., Pedagogika zdrowia a środowisko. W: Ku toŜsamości pedagogiki kultury
fizycznej. Praca zbior. pod red. Z. śukowskiej. Warszawa