jak przyłożył

IV Ka 535/13
UZASADNIENIE
M. G. został oskarżony o to, że: w dniu 7 grudnia 2011r. we W. przy ul. (...) groził A. B. pozbawieniem życia lub
uszkodzeniem ciała w ten sposób, że przyłożył nóż do szyi pokrzywdzonej, powodując u niej obrażenia ciała w postaci
niewielkich, powierzchniowych rozcięć lub otarć naskórka oraz bardzo powierzchownych otarć naskórka na przedniej
powierzchni szyi oraz na granicy szyi i klatki piersiowej po stronie lewej, czym spowodował naruszenie czynności
narządów ciała na czas poniżej dni siedmiu,
to jest o czyn z art. 190 § 1 kk i art. 157 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk
Sąd Rejonowy dla Wrocławia- Fabrycznej wyrokiem z dnia 15 lutego 2013r. (sygn. akt II K 477/12 ):
I. oskarżonego M. G. uznał za winnego, tego, że w dniu 7 grudnia 2011r. we W. przy ul. (...) groził A. B.
pozbawieniem życia lub uszkodzeniem ciała w ten sposób, że przyłożył nóż do szyi pokrzywdzonej, powodując u niej
obrażenia ciała w postaci niewielkich, powierzchniowych rozcięć lub otarć naskórka oraz bardzo powierzchownych
otarć naskórka na przedniej powierzchni szyi oraz na granicy szyi i klatki piersiowej po stronie prawej, czym
spowodował naruszenie czynności narządów ciała na czas poniżej dni siedmiu, to jest za winnego popełnienia
przestępstwa z art. 190 § 1 kk i art. 157 § 2 kk w zw. z art. 11 § 3 kk i za to na podstawie art. 190 § 1 kk w zw. z art. 11
§ 3 wymierzył mu karę 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;
II. na podstawie art. 69 § 1 kk i art. 70 § 1 pkt 1 kk wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo
zawiesił na 2 (dwa) lata okresu próby;
III. na podstawie art. 46 § 1 kk orzekł wobec oskarżonego obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w części,
poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonej A. B. kwoty 1.500 zł (jednego tysiąca pięciuset złotych);
IV. na podstawie art. 63 § 1 kk zaliczył oskarżonemu na poczet wymierzonej kary pozbawienia wolności okres jego
zatrzymania i tymczasowego aresztowania od dnia 7 grudnia 2011r. do dnia 8 grudnia 2011r.;
V. zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa (kasa tut. Sądu) koszty sądowe w kwocie 758,41 złotych oraz
wymierzył mu opłatę w kwocie 120 zł.
Apelację od powyższego wyroku wywiódł obrońca oskarżonego, zaskarżając orzeczenie Sądu I instancji w całości.
Apelujący zarzucił wyrokowi naruszenie prawa procesowego, a to art. 7 kpk i art. 410 kpk przez sformułowanie
błędnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, przejawiające się w niesłusznym dezawuowaniu wyjaśnień
oskarżonego oraz zeznań świadków K. S. i J. S. i z drugiej strony błędnym przyjęciu za wiarygodne zeznań
pokrzywdzonej, które wbrew ocenie Sądu w zasadniczym ich elemencie nie są logiczne i spójne.
Z ostrożności procesowej obrońca zarzucił nadto zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie przepisów prawa materialnego,
a to:
-art. 190 § 1 kk przez jego błędne zastosowanie, albowiem ani z opisu czynu, ani z zawartych w uzasadnieniu wyroku
ustaleń i rozważań nie wynika, iżby groźba kierowana przez oskarżonego miała wywołać u pokrzywdzonej uzasadnioną
obawę jej spełnienia;
-art. 157 § 2 kk przez jego błędne zastosowanie, albowiem z ustaleń faktycznych wynika, iż najwyżej można przypisać
oskarżonemu występek opisany w przepisie art. 157 § 3 kk, czyli nieumyślną formę spowodowania naruszenia
czynności narządów ciała.
W oparciu o powyższe zarzuty apelujący wniósł o uniewinnienie oskarżonego od przypisanego mu czynu, względnie
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.
Jednocześnie obrońca, powołując się na przepis art. 438 pkt 4 kpk zaskarżonemu wyrokowi zarzucił niesłuszne
niezastosowanie względem oskarżonego instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego i w przypadku
uwzględnienia wyłącznie powyższego zarzutu wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i warunkowe umorzenie
postępowania karnego na okres 2 lat próby.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje.
Apelacja obrońcy oskarżonego w części zmierzającej do uniewinnienia M. G. bądź uchylenia zaskarżonego wyroku
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania nie zasługuje na uwzględnienie. Zasadne były natomiast wywody
apelującego odnoszące się do błędnego zastosowania art.190 § 1 kk z uwagi na brak w opisie czynu oskarżonego
wymaganych tym przepisem wszystkich ustawowych znamion przestępstwa groźby karalnej.
Odnosząc się do pierwszego zarzutu zawartego w apelacji obrońcy oskarżonego należy stwierdzić, iż wbrew jego
treści Sąd Rejonowy prawidłowo zebrał i ocenił materiał dowodowy sprawy, a w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia
przeprowadził obszerną i przekonującą analizę wszystkich dowodów, wyjaśniając podstawy faktyczne wydanego
w sprawie rozstrzygnięcia. Przeprowadzona przez Sąd Rejonowy ocena dowodów była w pełni obiektywna, nie
wykraczała poza granice wyznaczone treścią normy art. 7 kpk i w efekcie pozwalała na nie budzące wątpliwości
ustalenie, że oskarżony w dniu 7 grudnia 2011r. przyłożył nóż do szyi pokrzywdzonej i spowodował u niej
opisane w wyroku obrażenia ciała. Zeznania A. B., poparte w szczególności zeznaniami E. H. oraz dokumentacją
lekarską słusznie uznane zostały przez Sąd orzekający za wiarygodne, logiczne i spójne. Obszerna analiza i
ocena dowodu z zeznań pokrzywdzonej, zawarta w pisemnych motywach wyroku zasługuje – zdaniem Sądu
Odwoławczego –na całkowitą aprobatę. Z kolei zeznania świadków K. S. i J. S., na które powołuje się w apelacji
obrońca, trafnie zostały uznane przez Sąd Rejonowy za stronnicze, sprzeczne z pozostałymi dowodami ( w tym
częściowo nawet z wyjaśnieniami oskarżonego) oraz wzajemnie niespójne. Sąd I instancji szczegółowo wykazał owe
sprzeczności, różnice w podawanych przez tych świadków wersjach zdarzenia, jak też podawanie okoliczności, którym
jednoznacznie zaprzeczył niewątpliwie obiektywny świadek – interweniujący funkcjonariusz Policji. Nie widząc
potrzeby powtarzania trafnej argumentacji Sądu Rejonowego w tym zakresie (k.218-220 akt sprawy), Sąd Okręgowy
podkreśla jedynie, iż sam oskarżony w pierwszych swych wyjaśnieniach przyznał się do popełnienia zarzucanego
mu czynu i do końca procesu nie przeczył, że wyciągnął trzymany przy pasku bagnet i skierował go w stronę szyi
pokrzywdzonej. Nie negował on również faktu, iż doszło do kontaktu bagnetu z szyją A. B., twierdząc jedynie, że
uczynił to po to, by „odstraszyć pokrzywdzoną”. Taka linia obrony oskarżonego została trafnie odrzucona przez Sąd
Rejonowy, który bardzo przekonująco i wnikliwie wykazał brak jakichkolwiek podstaw faktycznych i prawnych do
przyjęcia działania w warunkach obrony koniecznej (k.227-231 akt sprawy).
W świetle nie kwestionowanych przez obrońcę ustaleń faktycznych (w petitum apelacji wszak nie postawiono
zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych) całkowicie chybiona jest teza, jakoby odległość pomiędzy oskarżonym a
pokrzywdzoną w krytycznym czasie i fakt trzymania psów wykluczał możliwość wywołania nożem obrażeń na szyi
kobiety. Sąd prawidłowo ustalił mechanizm powstania tych obrażeń u pokrzywdzonej, wskazując na niewątpliwy
związek przyczynowy pomiędzy działaniem oskarżonego a powstałymi u niej obrażeniami ciała i posiłkując się w
tym zakresie opinią sądowo- lekarską. Podtrzymywanie w apelacji wersji działania w ramach obrony koniecznej ma
jedynie polemiczny charakter. Apelujący nie podjął bowiem nawet próby logicznego podważenia wnikliwej analizy
Sądu Rejonowego odnoszącej się do tej kwestii i w pełni zaaprobowanej przez Sąd Okręgowy.
Na uwzględnienie nie zasługuje także postawiony przez obrońcę „z ostrożności procesowej” zarzut obrazy przepisu
prawa materialnego, a to art. 157 § 2 kk. W istocie zarzut ten powinien być rozpatrywany w kategorii błędu w
ustaleniach faktycznych co do zamiaru, z jakim działał oskarżony. Także i w tym aspekcie wywody apelującego są
chybione. Należy zauważyć, iż ustalenia co do zamiaru, z jakim działa sprawca przestępstwa, opierają się na analizie
całokształtu przesłanek zarówno przedmiotowych jego zachowania, jak i tych natury podmiotowej. Znaczenie w
tym zakresie mają takie okoliczności, jak: sposób działania sprawcy, rodzaj użytego przez niego narzędzia, liczba i
ukierunkowanie zadanych ciosów, w powiązaniu z tłem i powodem zajścia, motywami i pobudkami, jakie kierowały
sprawcą. Znaczenie ma również osoba samego sprawcy, jego właściwości osobiste i dotychczasowy tryb życia oraz
zdolność do oceny sytuacji i przewidywania skutków określonego zachowania się. Tak więc sprawcę można obciążyć
powinnością i możliwością przewidywania typowych następstw jego działania lub zaniechania, uwzględniając jego
osobowość, wiek, doświadczenie życiowe, wykształcenie i poziom intelektualny.
Istota zamiaru ewentualnego, jaki przyjął w tej sprawie Sąd orzekający, w świetle art. 9 § 1 kk polega na tym, że
sprawca, realizując swój główny zamiar (cel), niekoniecznie będący czynem zabronionym, przewiduje również realną
możliwość popełnienia przestępstwa i na to się godzi. "Godzenie się" dotyczy "ubocznego", ale w rozumieniu sprawcy
realnego i prawdopodobnego skutku w stosunku do podstawowego celu działania.
Kompleksowa analiza powyższych okoliczności nie pozostawia absolutnie żadnych wątpliwości co do ustalonego przez
Sąd faktu, iż oskarżony M. G. spowodował u pokrzywdzonej obrażenia ciała, działając z zamiarem ewentualnym.
Trudno wyobrazić sobie osobę bardziej predysponowaną do przewidywania skutków skierowania noża szturmowego
o długości klingi 16 cm w pobliże szyi człowieka, niż lekarz medycyny sądowej, jakim jest przecież oskarżony. W tym
stanie rzeczy nie sposób mówić o „niezachowaniu odpowiedniej ostrożności”, co sugeruje apelujący, a tym samym o
przyjęciu działania nieumyślnego w rozumieniu art.157 § 3 kk. Przyjęta w zaskarżonym wyroku kwalifikacja czynu
oskarżonego z art. 157 § 2 kk jest zatem prawidłowa i nie wymaga zmiany.
Zaskarżone orzeczenie Sądu I instancji wymagało natomiast korekty w zakresie przypisania oskarżonemu w ramach
kumulatywnej kwalifikacji prawnej występku z art. 190 § 1 kk. W tej części Sąd Okręgowy – jak zaznaczono na wstępie
– przychylił się do zarzutu apelacji, stwierdzając naruszenie przez Sąd Rejonowy prawa procesowego - art. 413 § 2 pkt
1 kpk, które niewątpliwie miało istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, uznającego oskarżonego za winnego
popełnienia występku z art. 190 § 1 k.k.
We wniesionym w sprawie akcie oskarżenia zarzucono oskarżonemu popełnienie przestępstwa, zakwalifikowanego
przez oskarżyciela publicznego z art. 190 § 1 kk i art. 157 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk. Sąd Rejonowy nie dostrzegł,
że zawarty w akcie oskarżenia opis tego czynu nie obejmował wszystkich ustawowych znamion przestępstwa groźby
karalnej. W opisie tym zabrakło bowiem stwierdzenia, iż groźba polegająca na przyłożeniu noża do szyi pokrzywdzonej
wzbudziła u niej uzasadniona obawę, że będzie spełniona.
Co istotne- ustaleń takich brak jest również w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Wobec powyższego
przypomnieć należy, że w orzecznictwie wyraźnie wskazuje się na obciążający Sąd obowiązek wyraźnego objęcia
sentencją wyroku wszystkich ustawowych znamion danego typu przestępstwa. Już więc z opisu czynu zawartego
w sentencji wyroku wynikać muszą wszystkie ustawowe znamiona przestępstwa, co jest warunkiem sine qua non
przypisania oskarżonemu konkretnego typu czynu zabronionego. Wynikający z art. 413 § 2 pkt 1 kpk obowiązek
dokładnego określenia przypisanego oskarżonemu czynu oznacza, że w jego opisie należy zawrzeć wszystkie elementy
dotyczące istoty czynu i mające znaczenie dla jego prawidłowej kwalifikacji prawnej, bez pominięcia żadnego aspektu
zachowania należącego do ustawowych znamion danego typu przestępstwa. Skoro zaś w zaskarżonym wyroku skazano
oskarżonego za przestępstwo z art. 190 § 1 kk, pomijając w opisie tego czynu znamię wzbudzenia w zagrożonej
uzasadnionej obawy spełnienia groźby, to Sąd Rejonowy dopuścił się naruszenia wskazanego wyżej przepisu prawa
procesowego, mającego wpływ na treść orzeczenia. (tak np. wyrok SN z dnia 23 czerwca 2010 r., III KK 373/09, Lex
nr 598844, postanowienie SN z dnia 4 lutego 2008 r., V KK 245/07, Prok. i Pr.- wkł. 2008/10/21; postanowienie SN
z dnia 28 czerwca 2007 r., II KK 101/07, Lex nr 280739, wyrok SN z dnia 9 lutego 2006 r., III KK 164/05, Prok. i Pr.wkł. 2006/7-8/5; wyrok SA w Poznaniu z dnia 13 września 2012r., IIAKa 170/12, KZS 2013/3/80).
Mając zatem na uwadze, że występek z art. 190 § 1 kk jest przestępstwem materialnym, a jego skutkiem jest
uzasadniona obawa adresata groźby, że będzie ona spełniona, zaś tego rodzaju ustaleń Sąd Rejonowy nie poczynił,
a pomimo tego przyjął za prokuratorem kwalifikację prawną czynu oskarżonego, obejmującą zbieg kumulatywny
przepisów art. 190 § 1 kk i art. 157 § 2 kk, wyrok w tym kształcie nie mógł się ostać.
Należy bowiem podkreślić, iż oczywiście niedopuszczalne jest uzupełnianie opisu czynu przypisanego oskarżonemu
poprzez dodawanie do tego opisu znamion przestępstwa wymaganych przez prawo karne materialne, których opis
ten, przed zaskarżeniem orzeczenia wyłącznie na korzyść oskarżonego, nie zawierał. D. znamion przestępstwa poprzez
zmianę opisu czynu w wypadku braku środka odwoławczego wniesionego na niekorzyść oskarżonego, i to zarówno w
części dyspozytywnej, jak i motywacyjnej, naruszyłoby zakaz reformationis in peius (por: wyrok SA w Krakowie z 10
maja 2012r.; KZS 2012/6/34, Prok.i Pr.-wkł. 2012/12/27).
Z uwagi zatem na to, że apelacja w niniejszej sprawie została wniesiona wyłącznie na korzyść oskarżonego M. G., a
przepis art. 434 § 1 kpk nie pozwala Sądowi Odwoławczemu na uzupełnienie opisu czynu o brakujące znamię, bowiem
byłaby to niewątpliwie zmiana na niekorzyść oskarżonego, jak również w grę nie wchodzi uchylenie tego wyroku i
przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, bowiem również przepis art. 443 kpk nie pozwala
Sądowi wydać orzeczenia dla oskarżonego surowszego, niż uchylone, Sąd Okręgowy tenże wyrok zmienił poprzez
wyeliminowanie z opisu czynu , jego kwalifikacji prawnej oraz podstawy skazania występku groźby karalnej z art. 190
§ 1 kk.
Uwzględnienie apelacji w tym zakresie nie mogło skutkować jednak całkowitym uniewinnieniem oskarżonego, czego
domagał się obrońca w środku odwoławczym. Trzeba bowiem pamiętać, że w wypadku, gdy prokurator wszczął
postępowanie karne i popierał oskarżenie o czyn, który stanowi jedno przestępstwo podlegające kumulatywnej
kwalifikacji prawnej z przepisu określającego czyn ścigany z oskarżenia publicznego i przepisu określającego ściganie
z oskarżenia prywatnego, przyjąć należy, że wszczął on - w myśl art. 60 § 1 kpk - postępowanie karne także o ten
fragment zachowania się sprawcy, który wyczerpuje znamiona tego ostatniego przestępstwa. Stanowisko powyższe
jest od dawna ugruntowane w orzecznictwie (zob.: wyrok SN z 10 sierpnia 1989r.; II k.r. 131/89, OSNKW z 1989 r., z.
7-12, poz. 55; wyrok SA we Wrocławiu z dnia 23 kwietnia 2009 r.,II AKa 96/09).
Podzielając powyższe stanowisko uznać należy zatem, że przyjęcie w akcie oskarżenia kumulatywnej kwalifikacji
prawnej co do zarzuconego M. G. czynu z art. 190 § 1 kk i art. 157 § 2 kk w zw. z art. 11 § 2 kk było równoznaczne
z objęciem ściganiem przez prokuratora także tego fragmentu zachowania się oskarżonego, który wyczerpywał
znamiona przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego. Niezależnie od tego trzeba zauważyć, iż prokurator na
rozprawie odwoławczej złożył oświadczenie o objęciu ściganiem czynu z art. 157 § 2 kk (k.263). Z tego względu
niemożność przypisania oskarżonemu czynu ściganego z oskarżenia publicznego, pozostającego w kumulatywnej
kwalifikacji prawnej z przepisem określającym przestępstwo prywatnoskargowe nie stoi na przeszkodzie skazaniu go
za ten fragment czynu, który wyczerpał znamiona przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego.
Skazując oskarżonego za to przestępstwo Sąd Okręgowy wymierzył mu karę 5 miesięcy pozbawienia wolności,
obniżając zatem jej wymiar w stosunku do kary orzeczonej przez Sąd Rejonowy (choć sankcje za przestępstwa z art.
190 § 1 kk i z art. 157 § 2 kk są jednakowe). Sąd Odwoławczy uznał, iż kara w tym wymiarze w pełni odpowiada
dyrektywom określonym w art. 53 kk, jest adekwatna do stopnia winy, stopnia społecznej szkodliwości czynu i realizuje
cele zapobiegawczo- wychowawcze wobec sprawcy. Pozostałe orzeczenia zawarte w zaskarżonym wyroku, w tym
dotyczące warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności oraz zasądzenia zadośćuczynienia na
rzecz pokrzywdzonej, były prawidłowe i nie wymagały korekty.
Jednocześnie Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uwzględnienia wniosku apelacji zmierzającego do warunkowego
umorzenia postępowania karnego wobec oskarżonego. Po pierwsze należy zauważyć, iż wniosek ten został przez
apelującego oparty na niewłaściwym zarzucie. Obrońca powołał się bowiem, formułując tenże wniosek, na przepis art.
438 pkt 4 kpk, podczas gdy w istocie jego zarzut zmierzać powinien do wykazania błędu w ustaleniach faktycznych
Sądu odnoszących się do stopnia zawinienia i społecznej szkodliwości czynu przypisanego oskarżonemu oraz jego
motywacji i postawy. Sąd Rejonowy w pisemnych motywach wyroku obszernie, wnikliwie i przekonująco odniósł
się do kwestii braku podstaw do zastosowania wobec oskarżonego wskazanego środka probacyjnego (vide: k. 233),
zaś Sąd Odwoławczy argumentację tę w pełni podziela. W uzasadnieniu apelacji obrońca nie zakwestionował w
skuteczny sposób stanowiska Sądu orzekającego w tym zakresie, słusznie podnoszącego, że oskarżony jako lekarz
zatrudniony w Zakładzie Medycyny Sądowej winien prezentować większą niż przeciętny obywatel świadomość prawną
i powstrzymać się od zachowań godzących w porządek prawny, a tym bardziej skierowanych przeciwko zdrowiu innego
człowieka. Trafnie zaakcentował też Sąd Rejonowy pozbawioną skruchy i refleksji postawę oskarżonego i tezy tej nie
zmieniają wywody apelującego, który starał się niejako usprawiedliwić postawę M. G. „emocjami” czy „niefortunnością
wypowiedzi”. Oskarżony wykonując wybrany zawód pośrednio związał swą pracę z wymiarem sprawiedliwości i z całą
pewnością nie sposób uznać go za osobę zagubioną w obcej materii procesu karnego, jak to starał się przedstawić
obrońca, a tym bardziej nie rozumiejącą znaczenia i konsekwencji własnych czynów i słów.
Reasumując zatem, Sąd Okręgowy zmienił częściowo zaskarżony wyrok w omówiony powyżej sposób, zaś w
pozostałym zakresie orzeczenie to jako prawidłowe i sprawiedliwe utrzymał w mocy.
O kosztach sądowych orzeczono w oparciu o przepisy art. 627 kpk w zw. z art. 634 kpk i art. 8 w zw. z art. 10 Ustawy
z 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. z 1983r., Nr 49, poz.223 z późn. zm.).