EKO i GMO - maciejczak.pl

Współistnienie produktów pochodzących
z różnych systemów produkcji rolnej
EKO i GMO
z ekonomicznego punktu widzenia
Dr Mariusz Maciejczak
Wydział Nauk Ekonomicznych SGGW
Projekt CO-EXTRA, www.coextra.eu
The Norman E. Borlaug International Agricultural
Science and Technology Fellows Program
Wstęp
1.
2.
3.
Rozwój sektora rolnego skutkuje we wdrażaniu różnych
systemów produkcji do praktyki rolniczej i kontynuacji ich
założeń na dalszych etapach łańcucha dystrybucji żywności.
Ważne staje się określenie niezbędnych praktyk, kosztów i
ryzyka jakie implikuje współistnienie, czyli jednoczesne
funkcjonowanie w łańcuchu dystrybucji żywności i pasz dla
zwierząt, produktów zawierających GMO i niezmienionych
(w szczególności ekologicznych ale także konwencjonalnych).
Podejście RACJONALNE
Rosnące znaczenie upraw ekologicznych
Rosnące znaczenie upraw ekologicznych
Rosnące znaczenie produktów GMO
Powierzchnia upraw na świecie
120,00
114,00
gmo
eko
102,00
100,00
90,00
81,00
mln ha
80,00
67,70
60,00
57,00
52,00
40,00
43,00
25,70
20,00
14,80
17,40
29,90
29,20
30,80
32,20
19,90
0,00
2000
2001
2002
2003
2004
lata
2005
2006
2007
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych FiBL i ISAAA
Dynamika zmian powierzchni
upraw na świecie
350
gmo
300
305
eko
289
rok 2000 = 100%
249
250
214
200
149
150
100
227
237
265
209
161
188
157
100
121
133
100
50
0
2000
2001
2002
2003
lata
2004
2005
2006
2007
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych FiBL i ISAAA
Bilans wysokobiałkowych
surowców paszowych w Polsce
Import ok. 2 mln ton śruty sojowej GMO rocznie
2,5
DEFICYT
mln. ton
2
1,5
1
0,5
0
produkcja
pozostałe
groch, bobik, łubin
wykorzystanie
śruta rzepakowa
śruta sojowa
Źródło: Podleśny 2006, IERiGŻ 2008
Uprawa kukurydzy Bt. w Polsce
?
5000
4500
4000
3500
3000
hektary 2500
2000
1500
1000
500
0
3000
30
2005
100
2006
300
2007
2008
2009
lata
Źródło: opracowanie własne na podstawie różnych źródeł, w tym MRiRW
ROZPORZĄDZENIE RADY
(WE) nr 834/2007
n
n
Art. 4 (iii) wykluczają stosowanie GMO
i produktów wytworzonych z GMO
Art. 9, p. 1. GMO i produkty wytworzone z
GMO lub przy ich użyciu nie są
wykorzystywane w produkcji ekologicznej
jako żywność, pasza, substancje pomocnicze
w przetwórstwie, środki ochrony roślin,
nawozy, środki poprawiające glebę, nasiona,
roślinny materiał rozmnożeniowy,
mikroorganizmy i zwierzęta.
GMO W LEGISLACJI UE
n ROZPORZĄDZENIE (WE) NR 1829/2003 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I
RADY z dnia 22 września 2003 r. w sprawie genetycznie zmodyfikowanej
żywności i paszy (Tekst mający znaczenie dla EOG) Official Journal L 268 ,
18/10/2003 P. 0001 - 0023
n ROZPORZĄDZENIE (WE) NR 1830/2003 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I
RADY z dnia 22 września 2003 r. dotyczące możliwości śledzenia i
etykietowania organizmów zmodyfikowanych genetycznie oraz możliwości
śledzenia żywności i produktów paszowych wyprodukowanych z
organizmów zmodyfikowanych genetycznie i zmieniające dyrektywę
2001/18/WE Official Journal L 268 , 18/10/2003 P. 0024 - 0028
n ZALECENIE KOMISJI WE z dnia 23 lipca 2003 roku w sprawie wskazówek
na temat opracowania narodowych strategii i najlepszych praktyk na rzecz
współistnienia upraw zmodyfikowanych genetycznie, upraw tradycyjnych i
upraw ekologicznych (dokument nr C(2003) 2624)
WSPÓŁISTNIENIE w UE
nżaden rodzaj rolnictwa: tradycyjne, ekologiczne, czy też
wykorzystujące organizmy zmodyfikowane genetycznie nie
powinien być wykluczony w Unii Europejskiej
nzdolność prowadzenia różnych systemów produkcji rolnej
stanowi warunek wstępny zapewnienia szerokiego wyboru
konsumentowi
nwspółistnienie upraw zmodyfikowanych genetycznie, upraw
tradycyjnych i upraw ekologicznych zależy od zdolności
rolników do dokonania praktycznego wyboru pomiędzy tymi
systemami produkcji, łącznie z wynikającym z mocy prawa
obowiązkiem odpowiedniego ich oznaczania i/lub
przestrzegania zasad czystości
Źródło: Komisja Europejska, 2003
Rolnik - pierwszy etap
KOSZTY WSPÓŁISTNIENIA
NA POZIOMIE GOSPODARSTWA
n
n
n
n
Scenariusze 10% i 50% upraw GMO w regionie
IP na poziomie <0,1% niemożliwe
Od IP >0,1% ziemniaki ekologiczne
Do IP <2,2% konwencjonalna kukurydza na
kiszonkę
W wyniku modelowania stwierdzono, że IP ca. 1%
jest możliwe, ale pociąga za sobą wzrost kosztów
do 41% w zależności od scenariusza.
Źródło: JRC-IPTS, 2002
Kontynuacja na dalszych etapach
łańcucha żywności
Punkty krytyczne
niezamierzonego zamieszania
Źródło: Projekt Co-Extra
Strategie segregacji
w procesach przetwórczych
Plant specialization
The 2 types of products are
processed into two different
plants
Production Line
specialization
Time
Alternate products
Either “Stop and clean”
or “Clean flushing with products”
Time
Źródło: Projekt Co-Extra, Le Bail et al., 2007
KOSZTY WSPÓŁISTNIENIA
NA POZIOMIE PRZETWÓRSTWA
n 4 modele produkcji pasz w UE zawierających GMO w ilości:
<0,9%, <0,25%, 0,0%, oraz pasz ekologicznych
n koszty stosowania w UE surowców wolnych od GMO wyniosły: od
36 euro/t (<0,9%GMO), do 82,50 euro/t (0,0% GMO i surowce
ekologiczne)
n dodatkowe koszty związane były głównie ze zmian w sposobie
zarządzania w mieszalniach pasz (31-77%), wdrożeniem
dodatkowych standardów kontroli (3,8-9,4%), oraz koniecznością
stosowania testów (ok. 6,3%)
n zanotowano wzrost wartości rynkowej towarów nie GMO, np. w
przypadku kukurydzy o 95,40 euro/t
Źródło: Meijer G.A.L. et al, 2005
Struktura kosztów współistnienia w produkcji pasz treściwych
zawierających śrutę sojową w przykładowym zakładzie
przetwórczym stosującym strategię czasowego oddzielenia w
ramach tej samej linii produkcyjnej. STUDIUM PRZYPADKU
szkolenia dla
pracowników;
3,3%
certyfikacja;
8,1%
czyszczenie;
10,3%
testy; 7,3%
transport; 3,3%
surowiec; 67,8%
Dodatkowy koszt
ok. 40 zł/tonę
(ceny za 2007r.)
Źródło: badania własne w ramach projektu Co-Extra
Alokacja kosztów współistnienia w łańcuchu
krochmalu z kukurydzy w Niemczech
Distribution of costs per ton maize starch
100.0%
90.0%
P-B. Testing
P-A. Add. transport (w ithout
commodity)
E-B. Testing
80.0%
70.0%
E-A. Add. transport (w ithout
commodity) and storage
F-F- On-field monitoring
60.0%
F-E. Bufferzones
50.0%
F-B. Cleaning/flushing
40.0%
F-A. Add. production (w ithout
seed)
S-G. Seed processing
30.0%
S-BCD. Isolation
20.0%
S-A. Cleaning
Add. commodity costs
10.0%
0.0%
Seed
producer
Maize farmer Elevator level
Starch
processor
Źródło: projekt Coextra
WSPÓŁISTNIENIE KWESTIĄ
EKONOMICZNĄ
Z uwagi na fakt, że na terytorium Unii Europejskiej dozwolona
jest uprawa jedynie takich roślin zmodyfikowanych
genetycznie, na które wydano pozwolenie, a kwestie
dotyczące ochrony środowiska i zdrowia ludzkiego zostały
zawarte w dyrektywie 2001/18/WE, sprawy dotychczas nie
uregulowane w obszarze współistnienia upraw
modyfikowanych genetycznie, upraw tradycyjnych i upraw
ekologicznych dotyczą aspektów ekonomicznych
spowodowanych zmieszaniem roślin modyfikowanych
genetycznie z roślinami nie zmodyfikowanymi genetycznie i
leżą w gestii państw członkowskich
Źródło: Komisja Europejska, 2003
Różne reżimy prawne w UE
Źródło: projekt Coextra
Duńskie prawo w zakresie
współistnienia
Źródło: Report from the Working Group on The co-existence of genetically modified crops
with conventional and organic crops. Danish Institute of Agricultural Sciences, 2003r.
Wnioski
n
n
zdolność prowadzenia różnych systemów produkcji rolnej stanowi
warunek wstępny zapewnienia szerokiego wyboru konsumentowi
kwestia współistnienia dotyczy potencjalnych strat
ekonomicznych i wpływu zmieszania roślin modyfikowanych
genetycznie i roślin nie modyfikowanych genetycznie, a także
najlepszych działań, jakie mogą zostać
podjęte w celu ograniczenia do minimum przypadków
zmieszania
Dziękuję za uwagę
www.maciejczak.pl