wstęp - Wydawnictwo UMCS

wstęp
7
Wstęp
Współcześnie obserwujemy dynamicznie wzrastający stopień i poszerzający się
obszar penetracji środków masowego przekazu w życiu publicznym, w tym
w polityce. Mediatyzacja komunikowania politycznego ukazuje nowe relacje
i współzależności między światami polityki i mediów. W demokracjach medialnych
społeczeństwo obcuje z polityką głównie przez środki masowego przekazu, które
ze względu na swą dominację mogą wpływać na ośrodki decyzyjne, ale również
na sposób postrzegania rzeczywistości politycznej przez obywateli. Informacje
medialne (odpowiednio wyselekcjonowane i zinterpretowane) są najczęściej
jedynymi, na podstawie których jednostki podejmują decyzje wyborcze. Co
więcej, media mogą nie tylko prezentować wydarzenia, ale również je kreować
(pseudowydarzenia).
W demokracji zmediatyzowanej media w dużym stopniu wywierają wpływ nie
tylko na społeczeństwo, ale także na podmioty polityczne, które, aby zaistnieć
w środkach masowego przekazu, muszą dostosować się do ich wymogów (formatów
komunikowania). Z jednej strony media, ukazując tylko wybrane i w określony
sposób aspekty rzeczywistości, mogą wpływać na postrzeganie świata polityki
przez odbiorców, z drugiej – ułatwiają politykom dotarcie z komunikatami do
szerszej widowni. Analizy badaczy wskazują, iż dynamiczny wzrost liczby platform
komunikacyjnych, a w konsekwencji możliwości i metod prezentowania informacji, znacząco wpływa na poszerzenie zasięgu oddziaływania kampanii wyborczej.
Kluczowe znaczenie dla interpretacji procesu mediatyzacji komunikowania
politycznego mają pojęcia logiki mediów i logiki politycznej. Pierwsze związane
jest głównie z uproszczeniem, jednostronnością, personalizacją czy emocjonalizacją przekazu, drugie chociażby z pozycjonowaniem kandydatów czy mobilizacją
afektywną. Jednym z głównych aspektów oceny stopnia mediatyzacji komunikowania politycznego jest sposób realizacji przez środki masowego przekazu funkcji
informacyjnej w odniesieniu do świata polityki. Przekazywane komunikaty mogą
służyć mobilizacji obywateli lub wręcz przeciwnie – przesyt informacji, zwłaszcza
ukazujących politykę w negatywnym świetle (co związane jest także z większą
8
wstęp
popularnością wśród aktorów politycznych kampanii negatywnych), może spowodować polityczną apatię (niechęć społeczną do polityki i polityków).
Zrozumienie złożoności procesu mediatyzacji komunikowania politycznego
bez wątpienia wymaga zróżnicowanych badań. Poza teoretycznymi rozważaniami,
szczególnie istotne wydają się także badania empiryczne podejmujące próbę odpowiedzi między innymi na pytania o sposób, w jaki mediatyzacja komunikowania
politycznego wpływa na percepcję przez obywateli określonych problemów i/lub
podmiotów polityki, a także na zawartość, formę tworzonych przez aktorów politycznych komunikatów.
Niniejsza książka jest zbiorem studiów, których celem jest ukazanie wieloaspektowości zjawiska mediatyzacji komunikowania politycznego. Autorzy reprezentujący różne ośrodki naukowe (Dolnośląską Szkołę Wyższą we Wrocławiu,
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana
Pawła II, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wyższą Szkołę Bankową w Poznaniu, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Uniwersytet
Śląski w Katowicach) dzielą się w swoich rozważaniach wynikami badań z zakresu
politologii i medioznawstwa, a niejednokrotnie z pogranicza tych dwóch dyscyplin
naukowych.
Tom otwiera artykuł Bartłomieja Łódzkiego, w którym autor przybliża
dotychczasowe badania nad zjawiskiem agenda-setting. Przywołując bogatą literaturę anglojęzyczną, badacz wskazuje na wyzwania i trudności metodologiczne
zauważalne na poziomie analiz komunikacji w Internecie. Jednocześnie dowodzi
zasadności podejmowanych badań w obszarze „2.0”, zwłaszcza w odniesieniu do
komunikacji politycznej, chociażby celem zrozumienia współczesnej roli mediów
i odbiorców (wyborców) w procesie komunikacji. W artykule czytelnik odnajdzie
również dane statystyczne dotyczące użytkowników Internetu na świecie.
Wynikami analiz empirycznych w kontekście badań nad efektem agenda-setting dzieli się Małgorzata Adamik-Szysiak. Autorka z powodzeniem podjęła próbę
uchwycenia korelacji między najmocniej eksponowanymi przez wiodące polskie
telewizyjne serwisy informacyjne („Wiadomości” TVP oraz „Fakty” TVN) ugrupowaniami politycznymi a opinią publiczności co do ich popularności w danym czasie.
Badania nad sposobem kreowania obrazu polityków w telewizyjnych newsach były
posiłkowane koncepcją framingu (ramowania) przekazów medialnych.
Wspomniane serwisy informacyjne stały się również przedmiotem badań
Aleksandry Sekleckiej. Tym razem badaczka podniosła kwestie komunikacji politycznej w kontekście rytualnej komunikacji medialnej. Przeprowadzona analiza
jakościowa dowiodła, iż logika polityki ustępuje logice mediów. Wyraźnie zauważalny w newsach staje się rytualny model komunikacji, traktujący ją nie tylko
w kategoriach przekazu informacji, ale także występu, celebryzacji. W konstatacji
wstęp
9
autorka podkreśla, iż zrytualizowanie mediów przekłada się na rytualizację działań
podmiotów polityki.
Obszar badań Olgi Białek-Szwed koncentruje się na języku komunikowania politycznego. Przedmiotem szczegółowej analizy badaczka uczyniła warstwę leksykalną
polityków i dziennikarzy, których sposób wysławiania się, w tym pojedyncze słowa
i/lub złożone konstrukcje wyrazowe, za sprawą rozpowszechniania w mediach
wpływają na kształt współczesnej komunikacji. Uwagę zwraca zgromadzony przez
autorkę bogaty zasób analizowanych przykładów tzw. wyrazów modnych.
Z kolei Agnieszka Łukasik-Turecka podjęła problematykę radiowej reklamy
wyborczej w kontekście sposobu wykorzystania przez podmioty polityczne tego
narzędzia marketingu politycznego. To studium przypadku dotyczy nieodpłatnych
audycji wyborczych nadawanych na antenie Polskiego Radia Lublin w kampanii
wyborczej poprzedzającej wybory do Parlamentu Europejskiego w 2014 roku.
Zaprezentowane w artykule wyniki analizy jakościowej poparte fragmentami
cytatów z reklam przesądzają również o walorze dokumentacyjnym pracy.
Na rolę i znaczenie kreowania wizerunku w komunikacji politycznej na przykładzie image’u Joanny Senyszyn uwagę zwraca Maria Ochwat. Czytelnik, poza
przybliżeniem życiorysu posłanki, omówieniem zarówno jej działalności politycznej, jak i pozapolitycznej, znajdzie tu także analizę sposobu jej komunikacji
werbalnej i niewerbalnej. Ponadto praca wzbogacona została licznymi adekwatnymi
fotografiami obrazującymi analizowane aspekty.
Rozważania Marty Juzy dotyczą kwestii przemiany roli i znaczenia władzy
w społeczeństwie sieciowym. W swych konstatacjach badaczka wskazuje na kierunek zmian w „tradycyjnej” demokracji ku „medialnej” demokracji, w której władza
należy do podmiotów kontrolujących media i ich zawartość. Ponadto dowodzi, iż
w społeczeństwie sieciowym władza jest rozproszona, co może skutkować kryzysem
demokracji oraz zwrotem ku rządom autorytarnym.
Mediatyzacji komunikowania politycznego dowodzą również badania empiryczne autorstwa Karoliny Burno-Kaliszuk ukazujące sposób wykorzystywania
mikroblogu Twitter przez główne na polskiej scenie politycznej ugrupowania.
Szczegółowa analiza zawartości (jakościowa i ilościowa) kont partii politycznych
pozwoliła na wskazanie pewnych tendencji, zwłaszcza odnoszących się do formatu
i metod prezentacji materiałów publikowanych na Twitterze. Zgromadzone dane
liczbowe zostały przedstawione również w formie wykresów.
Monografię wieńczą refleksje Mirosławy Wielopolskiej-Szymury na temat
(w niewielkim stopniu zbadanej w polskiej literaturze problematyki) sposobu
realizowania polityki informacyjnej przez wojsko. Zaprezentowane przez badaczkę
studium przypadku dotyczy analizy medialnej działalności Departamentu Obrony
USA. W artykule szczegółowo omówiono zawartość głównych mediów tworzonych
10
wstęp
przez amerykańską armię („DoD News”, „AFN – American Forces Network”, „Airman”, „Soldiers”, „All Hands. Navy Magazine”, „Stars and Stripes”).
W zebranych w tomie szkicach autorzy prezentują poruszane problemy zarówno
z perspektywy teoretycznej, jak i badań empirycznych. W zamierzeniu książka
ma dostarczyć Czytelnikowi nie tylko wiedzy, ale również skłonić go do refleksji
i dalszych dociekań nad jakością i kierunkiem ewolucji komunikacji politycznej
w społeczeństwie demokratycznym.
Małgorzata Adamik-Szysiak