Przekrój: Zatrute drzewo prowokacji

Przekrój: Zatrute drzewo prowokacji - Program Spraw Precedensowych
sobota, 14 listopada 2009 13:50
Przekrój: Zatrute drzewo prowokacji
Agnieszka Fiedorowicz, Marcin Cichoński
Tajni agenci idą na łatwiznę i ścigają przestępstwa, sami je popełniając. W cywilizowanych
krajach śledczy nie pozwalają sobie na to. Zbliżymy się do cywilizacji, gdy z zatrutego drzewa
zejdzie do nas sędzia śledczy.
Zatrzymanie 23 września Weroniki Marczuk-Pazury przez Centralne Biuro Antykorupcyjne
bliźniaczo przypominało operację tej samej służby sprzed dwóch lat przeciw posłance PO
Beacie Sawickiej. W obu akcjach agent „Tomasz”, posuwając się do próby uwiedzenia
podejrzanych, wciągnął je w prowokacje, namawiając do popełnienia przestępstwa. Obie panie
miały przyjąć sto tysięcy złotych łapówki. Prawniczka i jurorka „You Can Dance” za pomoc w
zakupie prywatyzowanych Wydawnictw Naukowo-Technicznych, a posłanka PO za ustawienie
(według CBA) przetargu na zakup działki na Helu.
Zaś dwa tygodnie temu wyszło na jaw, że Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego nagrała
telefoniczną rozmowę dziennikarzy Cezarego Gmyza z „Rzeczpospolitej” i Bogdana
Rymanowskiego z TVN. Stenogramy ujawniono podczas procesu wiceszefa ABW Jacka Mąki
przeciwko „Rzeczpospolitej”. Zapisy rozmów trafiły do akt, mimo że nie było wymaganej zgody
na podsłuchiwanie tych osób.
Sięgnijmy głębiej: szykując aferę gruntową, której ofiarą miał paść wicepremier Andrzej
Lepper, agenci CBA podszywali się pod inne służby, nadużywali podsłuchów – na przykład
wobec ministra Janusza Kaczmarka – oraz fałszowali urzędowe dokumenty i podpisy
istniejących urzędników.
Tymczasem ustawy regulujące działania służb pozwalają im stosować prowokację tylko w
określonych przypadkach – w celu sprawdzenia posiadanych wiarygodnych informacji o
przestępstwie i w celu ustalenia jego sprawcy. Taka prowokacja polegać może na kupnie lub
sprzedaży przedmiotów pochodzących z przestępstwa, na wręczeniu łapówki lub złożeniu
korupcyjnej propozycji. Kodeks postępowania karnego jest bardziej liberalny – nigdzie nie
zabrania gromadzenia i przedstawiania przed sądem dowodów pozyskanych nielegalnie.
Przestępcze namawianie
A przecież prowokowanie przestępstw w wielu krajach Europy Zachodniej nawet nie
przyszłoby do głowy organom ścigania, dziwna byłaby choćby dyskusja o ewentualnym
przyjęciu przez wymiar sprawiedliwości powstałych w ten sposób dowodów. – Do tego na
przykład w USA czy w Wielkiej Brytanii wprost obowiązuje zasada „owoców zatrutego drzewa”,
która zakłada, że skoro źródło jest zatrute, to zatrute są i jego owoce. Dowodów pochodzących
z takiego źródła, czyli z przestępstwa, nie dopuści żaden szanujący się sędzia – wyjaśnia
ekspert prawa amerykańskiego profesor Roman Tokarczyk* z lubelskiego Uniwersytetu Marii
Curie-Skłodowskiej. – Prokuratura i policja stają więc na głowie, by zebrany materiał był legalny
i nie budził wątpliwości.
W służbach unikających „zatrutych owoców” prowokację stosuje się w przypadku
1/2
Przekrój: Zatrute drzewo prowokacji - Program Spraw Precedensowych
sobota, 14 listopada 2009 13:50
recydywistów lub bardzo dużego prawdopodobieństwa popełnienia przestępstwa przez daną
osobę. – Przykładem może być zakup kontrolowany narkotyków od osoby od dawna
podejrzewanej o handel nimi – wylicza Tokarczyk. – FBI może tworzyć fikcyjne tożsamości,
nieprawdziwe firmy. Nie do pomyślenia jest jednak znane z działań CBA fałszowanie podpisu
realnego urzędnika. Za takie przestępstwo agent odpowiada, a dowody z miejsca tracą wartość
– wyjaśnia profesor.
Na naszym kontynencie o nieużywaniu „owoców z zatrutego drzewa” mówią orzeczenia
Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. – Przykładem może być wyrok z 2008
roku dotyczący sprawy prokuratora Ramanauskasa przeciwko Litwie – wyjaśnia Artur Pietryka z
Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. – Trybunał skrytykował nadużycie prowokacji przez
litewską policję, gdy zakamuflowany agent policji usiłował namówić prokuratora – osobę o nic
wcześniej niepodejrzewaną – by za trzy tysiące dolarów łapówki wycofał zarzuty wobec
przestępcy – mówi Pietryka.
Cały artykuł dostępny jest tutaj . Joomla SEF URLs by Artio
2/2