Recenzje wydawnictw PARP Przystępnie o klastrach „Przewodnik

Recenzje wydawnictw PARP
Przystępnie o klastrach
„Przewodnik dla animatorów inicjatyw klastrowych w Polsce”
Luka Palmena i Marcina Barona to publikacja wyjątkowa. W prosty
i maksymalnie praktyczny sposób przybliża czytelnikowi
skomplikowane kwestie związane z klastrami i inicjatywami
klastrowymi.
Gospodarka żadnego kraju nie ma przyszłości bez innowacji. Każde,
nawet najmniejsze przedsiębiorstwo musi dziś myśleć o
usprawnianiu swoich produktów i usług, o nawiązywaniu współpracy
z sektorem naukowym i o prowadzeniu prac B+R. To wszystko
zadania niełatwe, często nie do udźwignięcia dla pojedynczej firmy.
Zupełnie inaczej wygląda sytuacja, gdy firma nie działa w próżni, ale
znajduje w swoim pobliżu przedsiębiorstwa, różne instytucje otoczenia biznesu oraz ośrodki
naukowe, które zmagają się z podobnymi problemami.
„Przewodnik dla animatorów inicjatyw klastrowych w Polsce” to fundamentalna pozycja dla
wszystkich osób zainteresowanych poszerzeniem swojej wiedzy z zakresu tworzenia i
rozwijania klastra oraz zarządzania nim. Dużą zaletą przewodnika jest przystępny język i
prosta, ułatwiająca nawigację struktura. Autorzy, osoby z bogatym doświadczeniem
biznesowym, zdają sobie sprawę jak trudno znaleźć zapracowanym menedżerom,
naukowcom czy urzędnikom czas na lekturę, dlatego przygotowali na początku przewodnika
ściągawkę z odnośnikami do konkretnych zagadnień tematycznych (np. „zajmujesz się
badaniami naukowymi i uważasz, że klaster może być dobrą drogą do ich szybkiej
komercjalizacji – rozpocznij lekturę od rozdziału 2.3).
Struktura przewodnika dzieli się na trzy rozdziały, poprzedzone wprowadzeniem wyjaśniającym
znaczenie takich pojęć jak „klaster” czy „inicjatywa klastrowa”. Pierwszy z nich prezentuje
perspektywę makro – znajdziemy tu informacje o roli innowacji w biznesie, o wpływie
obecności w Unii Europejskiej na polską gospodarkę czy o zmianach, jakie niesie za sobą
globalizacja. Druga część poświęcona jest funkcjonowaniu klastrów z punktu widzenia firm
prywatnych, urzędów i ośrodków naukowych. Podsumowuje także doświadczenia z ich
funkcjonowania. Rozdział trzeci będzie szczególnie przydatny dla animatorów klastrów,
koncentruje się bowiem na często szczegółowych kwestiach związanych z zarządzaniem
klastrami.
W pierwszym rozdziale autorzy zwracają uwagę na ważne zjawisko: globalizacja gospodarki
wymaga, paradoksalnie, wzmocnienia roli regionów, bowiem tylko firmy z silnych gospodarczo
regionów będą w stanie konkurować na światowym rynku. W tej części publikacji autorzy w
zwięzły sposób uchwycili przemiany, jakie zachodzą we współczesnym świecie, opisali
strategie rynkowe najbardziej innowacyjnych firm czy podsumowali debatę, jaka w środowisku
akademickim rozwinęła się wokół pojęcia „otwartego procesu innowacji” stanowiącej
opozycję wobec „zamkniętego procesu innowacji”. Istotną częścią tego rozdziału jest też opis
rozwoju klastrów w krajach Unii Europejskiej. Autorzy nie szczędzą surowych słów unijnemu
podejściu do tego zjawiska. W ich opinii zdarza się, że „klastry sprowadza się do roli
instrumentów politycznych i promocyjnych, a nie zwraca się uwagi na nie, jako na system
gospodarczy bazujący na mechanizmie rynkowym. Wszystko to sprawia, że w wielu sytuacjach
europejskie klastry stają się nową formą stowarzyszania się firm, a nie zjawiskiem
ekonomicznym”.
Rozdział drugi, zatytułowany „Klastry i inicjatywy klastrowe w działaniu” zawiera między innymi
szereg cennych wskazówek dla władz regionalnych, których stosowanie zwiększa szansę na
sukces w rozwoju klastrów. Autorzy odpowiadają także na najczęściej spotykane dylematy
władz regionalnych (wśród nich: Czy klaster w ogóle można „utworzyć”, jeśli wielu badaczy
zjawiska twierdzi, że klastry po prostu istnieją albo nie? Czy rozwój klastra można planować?
Jakie klastry wspierać?). Obszernie jest też prezentowana perspektywa sektora prywatnego –
Palmen i Baron opisują korzyści, jakie przynosi firmie funkcjonowanie w klastrze. Warta uwagi
jest przede wszystkim lista pytań, na które zarząd firmy powinien znaleźć odpowiedzi, zanim
zdecyduje się na zaangażowanie w inicjatywie klastrowej.
Najbardziej praktyczną część publikacji stanowi rozdział trzeci (Animowanie inicjatyw
klastrowych – narzędzia i techniki), który rozpoczyna się od omówienia różnych metodologii
zarządzania rozwojem klastrów. Jak zauważają autorzy, w każdej metodologii kluczową rolę
pełni animator klastra. Dlatego poświęcają opisowi tej funkcji wiele miejsca, podkreślając jej
kompleksowość i wysokie wymagania, jakie stawia się przed osobą pełniącą tę rolę. W
trzecim rozdziale czytelnik przekona się, że słowo „poradnik” w tytule publikacji nie pojawia się
na wyrost – znajdzie tu bowiem bardzo praktyczne i szczegółowe informacje, na przykład o tym,
jak skonstruować umowę o pracę z animatorem klastra. „Animator posiadający wizję i
entuzjazm może sprowokować wiele osób i podmiotów do podejmowania nowych inicjatyw” –
piszą autorzy, przestrzegając jednocześnie przed animatorem-kontrolerem, osobami
mającymi trudności w delegowaniu zadań czy szybko osiadającymi na laurach. Cenną wiedzę
zawiera też podrozdział, który pomaga napisać biznesplan dla inicjatywy klastrowej.
„Przeczytawszy tę lekturę uważam, że bardzo trafnie oddaje ona kolejne kroki naszych
wcześniejszych poczynań i pracy z branżą chemiczną. Prezentowane kolejne etapy budowania
klastra przechodziliśmy prawie tak, jak opisują to Luk i Marcin” – pisze na początku pracy
Palmena i Barona Jacek Drożdżal, prezes Zachodniopomorskiego Klastra Chemicznego
„Zielona Chemia”. Do tych słów warto dodać, że publikacja nie stanowi prostej promocji idei
klastrów. Autorzy nie szczędzą krytycznych słów pod adresem krajowej i unijnej polityki w tym
obszarze, potrafią też dostrzec jej wady, na przykład wtedy, gdy piszą, że „obecność coraz to
większej ilość przedsiębiorstw z podobnymi potrzebami (na przykład popytem na konkretnych
pracowników) i oczekiwaniami (na przykład wobec dostawców) powoduje, że to, co kiedyś było
siłą klastra, staje się jego słabością”. Nie boją się też cytować opinii, że większość polskich
inicjatyw klastrowych to struktury „martwe, funkcjonujące jedynie na papierze”. „Przewodnik dla
animatorów inicjatyw klastrowych w Polsce” dostarcza rzetelnej i dobrze udokumentowanej
wiedzy, wzbogaconej o liczne studia przypadków zagranicznych i polskich. Jest to pozycja
obowiązkowa dla każdej osoby zainteresowanej tematyką klastrów – zarówno urzędników
samorządowych i państwowych, przedsiębiorców, jak i reprezentantów środowiska
naukowego.
Publikacja jest dostępna pod adresem http://www.parp.gov.pl/index/more/8521
Krzysztof Garski
„Przewodnik dla animatorów inicjatyw klastrowych w Polsce”, wydawca: Polska Agencja
Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2008