Groby lub popioły

naszyjników w sztuce o te−
matyce mitologicznej świad−
czy o magicznym charakte−
rze tych przedmiotów.
Przeniknięcie ozdoby do
świata wierzeń obrazują sce−
ny z kultowego kotła znale−
zionego w bagnie, w miej−
scowości Gundestrup (Płw.
Jutlandzki). Srebrny, pozła−
cany kocioł pochodził praw−
dopodobnie ze wschodnio−
celtyckiego warsztatu. Na
jednej z dwunastu zachowa−
nych srebrnych blach skła−
dających się na naczynie za−
prezentowany jest Cernun−
nos, bóg z rogami jelenia,
który poza torkwesem zdo−
biącym szyję posiada drugi
naszyjnik dzierżony w dło−
ni.
Kamienną głowę herosa
z Mšeckich Žehrovic (Cze−
chy), która zapewne pierwo−
tnie osadzona była na słu−
pie, zdobi wykuta w wapie−
niu ozdoba szyi z pieczątko−
watymi zakończeniami. Rze−
źba datowana jest na II−I
wiek przed Chr.
Ozdoba będąca wyróż−
nikiem kultury celtyckiej
została zaadaptowana także
przez Rzymian. W IV wie−
ku przed Chrystusem rzym−
ski konsul Titus Manlius
zyskał przydomek Torqua−
tus po tym jak przyozdobił
się zdobytym w walkach z
Celtami torkwesem.
Z czasem torkwes stał
się dla Rzymian nie tylko
cennym łupem, ale również
odznaką honorową przyzna−
waną zasłużonym żołnie−
rzom.
Powrót torkwesa do świa−
ta mody w latach 60−tych i
70−tych XX wieku jest zasłu−
gą ruchu hippisowskiego,
który skorzystał ze wzorców
celtyckich dla stworzenia
współczesnych naszyjników,
bransolet i pierścionków.
Kształt torkwesa jest
obecnie bardzo popularny w
sztuce tzw. piercingu, pierś−
cionkami o kształcie celty−
ckiego naszyjnika możemy
przyozdobić prawie każdą
część ciała, jeśli oczywiście
mamy na to ochotę...
DIANA
ŚWIĘCKA
Aleksander Bursche o praktykach pogrzebowych Celtów
by wojowników. Nad Sa−
nem znaleziono pozostałości
ceramiki grafitowej. Najcie−
kawsza była grupa tyniecka,
która w początkowym okre−
sie była czystą grupą celtyc−
ką, a wraz z upływem czasu
(ok. połowy II w. p.n.e.) za−
częła nabierać bardzo silnych
cech kultury przeworskiej,
czyli germańskiej. Świade−
mczech znaleziono do− lub w inny sposób, który ctwa kultury materialnej
wody świadczące o po− również nie pozostawał znalezione w tamtejszych
grzebowych ucztach. Ob− trwałych śladów.
osadach i domostwach,
rzędom towarzyszyły też
− Celtowie wywarli wskazujące na wpływy za−
ofiary zwierzęce.
W także wpływ na ziemie równo germańskie, jak i
Yorkshire w Anglii
celtyckie, świadczą o
pewien ważny wojo−
współistnieniu dwóch
wnik został pocho−
odrębnych kultur.
wany razem z kilko−
Mamy też silne wpły−
ma swoimi końmi.
wy kultury lateńskiej,
W grobach na tere−
w postaci licznych
nie Słowacji znale−
importów na Kuja−
ziono kości gęsi −
wach, pojedyncze za−
ptaków kojarzonych
bytki występują na−
wg mitologii celty−
wet w okolicach Bis−
ckiej z zaświatami.
kupina (gród kultury
Jak dalej ewoluowa−
łużyckiej już wtedy nie
ły zwyczaje pogrze−
istniał). Są to np.
bowe?
szklane i sapropelito−
− W późniejszym
we paciorki, branso−
okresie, mniej więcej
lety, brązowe zapinki
po III w. p.n.e., wśród
oraz monety.
Celtów bardziej roz−
− Obecnie, na X
powszechniał się ob−
Festynie, gdzie naj−
rządek ciałopalny.
więcej znajdziemy
Najczęściej kości, po Wódz festynu Aleksander Bursche na co autentycznych ele−
spaleniu zwłok zmar− dzień jest wykładowcą w Instytucie mentów
związa−
łych, przechowywano Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. nych z Celtami?
fot. Ala Dużyk −Witkowska
w popielnicach. Takie
−Warto zwiedzić
sposoby chowania znamy południowej Polski. Jakie przede wszystkim wystawę
chociażby z miejscowości groby i inne pamiątki pt. “Celtowie lud Europy”,
Kietrz, z Wyżyny Głubczy− przeszłości odkryto na w budynku Muzeum, którą
ckiej. Groby, stosunkowo tych terenach?
przygotowała Anna Gros−
jeszcze bogato wyposażone,
− Znamy cztery grupy sman. Na terenie kraalu
w miarę upływu czasu, zwartego osadnictwa kultu− znajdują się stanowiska rze−
gdzieś w okresie późnola− ry lateńskiej, gdzie może− mieślników, którzy prezen−
tyńskim ok. II wieku p.n.e., my mówić niewątpliwie o tują materialną kulturę cel−
stopniowo zanikały. W cza− fizycznej obecności oraz osa− tycką. Przy drodze na pół−
sie zwanym "okresem opi− dnictwie Celtów. Jedna z wysep (punkty 40−44) mo−
dów", gdy budowano wspa− najstarszych rozwijała się na żemy poznać celtycką stra−
niałe osady i protomiasta, terenie Śląska, na południe wę, a także wojowników z
prawie nie zachowały się od Wrocławia. Kolejne fun− legionu rzymskiego. Garn−
ówczesne cmentarzyska. Nie kcjonowały na Wyżynie carze prezentują różne tech−
wiemy, jak wtedy grzebano Głubczyckiej − górnośląska niki wykonywania ceramiki
zmarłych. Są oczywiście i tzw. grupa tyniecka − oko− celtyckiej. Zbudowano spe−
wyjątki − Bałkany, gdzie zna− lice Krakowa. Stosunkowo cjalny dwukomorowy piec
leźliśmy ślady obrzędów po− niedawno wyróżniona zos− celtycki. W czasie festynu
grzebowych. Jednak na in− tała grupa nad Sanem. Naj− słyszymy również celtycką
nych obszarach ten obrzą− starsze ślady obecności Cel− muzykę.
z wodzem
dek jest nieuchwytny arche− tów pojawiały się już w ok.
ALEKSANDREM
ologicznie. Możemy podej− IV w p.n.e., w okolicach
BURSCHE
rzewać, że kości rozsypywa− Wrocławia. Stamtąd pocho−
rozmawiała ALICJA
no na powierzchni ziemi dzą bogato wyposażone gro−
DUŻYK−WITKOWSKA
Groby
lub popioły
− Zbiór praktyk zwią−
zanych ze śmiercią i ob−
rzędem pogrzebu jest
nieodłacznym elementem
ludzkiej egzystencji, gdyż
wyrażają nadzieję, że
śmierć biologiczna nie
jest naszym ostatecznym
końcem. A jak owa dro−
ga w zaświaty wyglądała
u Celtów?
− Nie można tego gene−
ralizować, gdyż kultura cel−
tycka trwała w pełnych fa−
zach rozwojowych ponad
500 lat, a jeżeli weźmiemy
pod uwagę tereny poza Ir−
landią i Szkocją, to jeszcze
dłużej. Obrzędy pogrzebo−
we należałoby zatem rozpa−
trywać chronologicznie.
We wczesnym etapie współ−
plemieńcy grzebali swoich
zmarłych. Był to tzw. ob−
rządek inkumacyjny, szkie−
letowy. Zwłaszcza z przeło−
mu wieków VI i V p.n.e.
pochodzą wspaniałe kurha−
ny książęce na wozach, wy−
posażone w liczne importy
greckie. Mężczyzn składa−
no do grobu w kompletnym
uzbrojeniu, wyposażonych w
miecze, tarcze itp. Kobiety
chowano w najlepszych stro−
jach, bogatych w liczne elemen−
ty ozdobne. Takie groby mamy
zresztą również na terenie Pol−
ski, na Śląsku, w okolicach
Wrocławia. Były to czasy
tzw. staro− i wczesnoceltyc−
kie, trwające mniej więcej
od przełomu wieków VI i
V p.n.e. do wieku III p.n.e.
− Współczesna arche−
ologia dostarcza wielu
istotnych wiadomości na
temat celtyckich rytua−
łów pogrzebowych. Ju−
liette W
ood podaje na
Wood
przykład, że w kilku gro−
bach z Hochdorf w po−
łudniowo−zachodnich Nie−