Informacje praktyczne Litwa Republika Litewska, 3,67 mln

Informacje praktyczne
Litwa
Republika Litewska, 3,67 mln. mieszkańców, członek NATO i Unii Europejskiej
Niepodległa Litwa, po udrzuceniu ustawodawstwa radzieckiego, przyjęła szereg ustaw
wprowadzających nową definicję działalności kombatanckiej. Podstawowym aktem prawnym w tej
dziedzinie jest obecnie ustawa z 23 stycznia 1997 roku Status prawny uczestników ruchu oporu
przeciwko okupacjom 1940-1990 (Pasipriešinimo 1940-1990 metu okupacijoms dalyviu teisinio
statuso istatymas) adresowana do
1. żołnierzy ochotników uczestników zbrojnego ruchu oporu, to jest osób, które brały bezpośredni
udział w walkach zbrojnych w składzie litewskich:
oddziałów powstańczych w czerwcu 1941 r.,
formacji lokalnych gen. P. Plechavičiusa w 1944 r.,
formacji ochrony kraju kpt. I. Jatulisa w 1944 r.,
oddziałów partyzanckich i innych konspiracyjnych formacji zbrojnych;
2. uczestników niezbrojnego ruchu oporu, do których zaliczono:
łączników formacji i organizacji zbrojnych,
osoby wspierające partyzantów,
członków konspiracyjnych organizacji działających w latach 1940 -1990.
❍
❍
❍
❍
❍
❍
❍
Główną instytucją zajmującą się sprawami kombatanckimi jest Centrum Badań Ludobójstwa i
Ruchu Oporu Ludności Litwy podlegające rządowi i Sejmowi. Zadania na rzecz środowisk
kombatanckich wykonują również Ministerstwo Opieki Społecznej i Pracy, Ministerstwo Ochrony
Kraju oraz władze samorządowe. O przyznaniu statusu kombatanta orzeka specjalna komisja
weryfikacyjna działająca przy Centrum Badań, której członkowie powoływani są przez rząd
litewski na wniosek Dyrektora Generalnego tej instytucji. Nad realizacją zadań na rzecz
kombatantów czuwa działająca przy Sejmie Komisja do spraw i ochrony praw uczestników ruchu
oporu przeciwko reżimom okupacyjnym i osób poszkodowanych na skutek okupacji.
Beneficjentom litewskiego prawa kombatanckiego przysługują przede wszystkim tzw. emerytury
państwowe, których wysokość uzależniona jest od kategorii uprawnionego. Prawo do tego rodzaju
świadczeń posiadają jedynie żołnierze ochotnicy (emerytura w wysokości 568 litów) oraz
uczestnicy niezbrojnego ruchu oporu mający szczególne zasługi dla Litwy albo zaliczeni do I lub II
grupy inwalidzkiej (emerytury w wysokości 284 litów). Inwalidom tej ostatniej grupy przysługują
także zróżnicowanej wysokości renty.
Kategoria uprawnionego, jego wiek i posiadana grupa inwalidzka decydują również o wysokości
kombatanckich zniżek w opłatach za przejazdy środkami komunikacji miejskiej, a także
autobusowej, kolejowej i wodnej na terenie całego kraju (zniżki 50-80%).
W zakresie opieki medycznej litewscy kombatanci mają prawo do pielęgnacyjnych dodatków
inwalidzkich, bezpłatnego leczenia stacjonarnego i rekompensat za lekarstwa i środki pomocy
przepisane na receptę. Posiadają także ulgi w opłatach za usługi komunalne, przywileje przy
nabyciu mieszkań, a w przypadku posiadania Krzyża Pogoni możliwość otrzymania bez opłat
działki.
Pogrzeby uczestników zbrojnego ruchu oporu odbywają się na koszt państwa. Wdowom,
wdowcom i dzieciom pozostałym po zmarłych kombatantach przysługują dodatkowo jednorazowe
zapomogi. Zróżnicowane świadczenie, mające charakter jednorazowego odszkodowania,
otrzymują rodziny pozostałe po poległych, zabitych, zmarłych w więzieniach lub zamordowanych
(skazanych na karę śmierci) żołnierzach ochotnikach i członkach niezbrojnego ruchu oporu 1 .
Na Litwie uprawnienia kombatanckie nie przysługują osobom, które współpracowały z
okupacyjnym aparatem represji. Kombatanci radzieccy zostali poddani procedurom
weryfikacyjnym i w przypadku zatrudnienia w strukturach aparatu bezpieczeństwa lub partii
komunistycznej utracili emerytury państwowe2.
Litewscy kombatanci tworzą: Związek Powstańców 22-28 czerwca 1941 r., Związek Formacji
Lokalnej i Klub Formacji Ochrony Ojczyzny Bitwy pod Sedą. Kombatantów radzieckich
reprezentuje Litewski Komitet Organizacji Weteranów Antyhitlerowskiej Koalicji II Wojny
Światowej. Represjonowani przez władze radzieckie zrzeszeni są we Wspólnocie Więźniów
Politycznych i Zesłańców.
Stan na 2004 r
Szczególne uprawnienia samych ofiar represji wojennych i okresu powojennego określa także
ustawa Republiki Litewskiej o państwowych emeryturach (Lietuvos Respublikos valstybiniu
pensiju istatymas) z 22 grudnia 1994 r.
1
Na Litwie mieszka ok. 15 tys. osób, które posiadały uprawnienia weteranów na podstawie
ustawodawstwa radzieckiego
2