Załącznik nr 1 - zso
Transkrypt
Załącznik nr 1 - zso
SZKOLNY PROGRAM WYCHOWAWCZY Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Józefowie n. Wisłą Józefów n. Wisłą 2016 I.ZAGADNIENIA OGÓLNE 1. Założenia programu. a. Rodzice posiadają pierwotne i największe prawa wychowawcze w stosunku do swoich dzieci. Szkoła wspiera rodzinę w dziedzinie wychowania. b. Nauczyciele wspomagają rozwój osobowy ucznia we wszystkich wymiarach: intelektualnym, psychicznym, społecznym, zdrowotnym, estetycznym, moralnym, duchowym. c. Szkoła dąży do kształtowania w uczniach szacunku dla rodziny, społeczności lokalnej, państwowej, a także do rozwijania patriotyzmu, jako wartości o podstawowym znaczeniu. d. Szkoła pomaga w poszukiwaniu odpowiedzi na pytania o sens życia, o przyszłość, wskazując na rzetelną pracę i uczciwość, jako wartości, prowadzące do realizacji przyjętych celów. e. Podejmowane działania wychowawcze mają na celu wyrobienie nawyków, które pozwalają kształcić u uczniów charakter, eliminować agresję i zło, właściwie zarządzać własnymi możliwościami i efektywnie współpracować z innymi. f. Szkoła dąży do podnoszenia jakości zgodnie z koncepcją pracy szkoły. 2. Podstawowe dokumenty. Podstawą dla Szkolnego Programu Wychowawczego są następujące dokumenty: a. akty prawne - Konstytucja RP (art.48, 53, 54, 70, 72) - Ustawa o systemie oświaty - Karta Nauczyciela (szczególnie art. 6) - Program polityki prorodzinnej państwa, przyjęty 17.11.1998r. przez Komitet Społeczny RM (rozdz. V) - Konwencja o Prawach Dziecka - Europejska Karta Praw Człowieka - Konkordat między Rzeczpospolitą Polską a Stolicą Apostolską - Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla sześcioletnich szkół podstawowych i gimnazjów (Dz. U. Nr 14/99) 1 b. dokumenty wewnątrzszkolne - Statut ZSO w Józefowie n. Wisłą - Plany pracy dydaktyczno – wychowawczej ZSO w Józefowie n. Wisłą na rok szkolny 2016/17 wraz z załącznikami: Zał. nr 1 – Plan doskonalenia zawodowego nauczycieli ZSO w Józefowie n. Wisłą Zał. nr 2 – Harmonogram hospitacji Zał. nr 3– Harmonogram konkursów organizowanych w szkole i środowisku Zał. nr 4 – Zajęcia pozalekcyjne w roku szkolnym 2016/2017 Zał. nr 5 – Harmonogram wycieczek, biwaków, rajdów i zimowisk Zał. nr 6 – Harmonogram imprez i uroczystości - Ewaluacja pracy szkoły ZSO w Józefowie n. Wisłą - Diagnoza pracy Szkoły - Programy profilaktyczne - Koncepcja pracy szkoły na lata 2014-2019. II. CELE WYCHOWAWCZE ZSO w JÓZEFOWIE n. WISŁĄ 1. Cele ogólne. a. Wszechstronny rozwój osobowości ucznia, kształtowanie właściwych postaw, nawyków i norm w zakresie: - przygotowania do życia w społeczeństwie Europy XXI wieku (edukacja europejska), - wychowania patriotycznego i obywatelskiego, - edukacji regionalnej, - wychowania do życia w rodzinie, - promowania zdrowego stylu życia (edukacja prozdrowotna), - edukacji ekologicznej, - edukacji kulturalnej (w tym: czytelniczej i medialnej), - wychowania komunikacyjnego, - zapobiegania patologiom i uzależnieniom, - przeciwdziałania agresji, - orientacji zawodowej i planowania kariery, 2 - samokształcenia i samorealizacji (samowychowanie), - kształtowania poczucia własnej wartości oraz szacunku wobec drugiego człowieka. b. Rozwijanie zainteresowań uczniów, aktywności poznawczej oraz kształtowanie umiejętności świadomego planowania czasu wolnego. c. Kształtowanie pozytywnej postawy wobec życia ludzkiego, osób niepełnosprawnych, starszych i chorych. d. Realizowanie zadań opiekuńczych odpowiednio do wieku i potrzeb uczniów, eliminowanie agresji i postaw patologicznych. e. Kształtowanie samorządności uczniowskiej, współodpowiedzialności za Szkołę i jej mienie. f. Integracja działań wychowawczych różnych środowisk. g. Analizowanie wyników sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego i maturalnego oraz próbnych sprawdzianów i egzaminów. 2. Wzorzec absolwenta a. Przedszkole Poznawanie i rozumienie siebie i świata Przedszkolak – absolwent: - przejawia zaciekawienie otaczającym światem, - zna możliwości własne i innych osób, wynikające ze zróżnicowania płci, wieku, stanu zdrowia i doświadczenia, - potrafi kojarzyć i skupiać uwagę na rzeczach i osobach, - dostrzega i opisuje różnice, podobieństwa i relacje między przedmiotami i zjawiskami, - porządkuje, klasyfikuje, liczy, - odczytuje sens i przeznaczenie rzeczy, - przejawia zainteresowanie obrazem (ilustracją) i tekstem, - zna, stosuje i tworzy symbole i znaki, - przejawia gotowość do nabywania i rozwijania umiejętności czytania i pisania, 3 - posiada wiedzę o zdrowym stylu życia, potrafi ocenić zachowania służące i zagrażające zdrowiu, - zna zasady organizacji życia społecznego, tradycji rodzinnej, regionalnej, narodowej, - potrafi manipulować przedmiotami, przekształcać je i zmieniać ich ułożenie w przestrzeni i czasie, - obserwuje, eksperymentuje i odkrywa rzeczywistość przyrodniczą. Nabywanie umiejętności poprzez działanie Przedszkolak – absolwent: - dokonuje wyborów i przeżywa pozytywne efekty własnych działań, - potrafi planować i realizować zadania oraz dostrzegać problemy, - stosuje różne sposoby rozwiązywania zadań, - ma wyrobione nawyki higieniczne i zachowania prozdrowotne oraz proekologiczne, - zna zasady postępowania warunkujące bezpieczeństwo, - jest spontaniczny i bierze udział w grach, zabawach ruchowych i gimnastyce, - wyraża uczucia w różnych formach działalności z zastosowaniem werbalnych i niewerbalnych środków wyrazu, - jest twórczy. Odnajdywanie swojego miejsca w grupie rówieśniczej, wspólności. Przedszkolak – absolwent: - potrafi nawiązać bliski, serdeczny kontakt z innymi osobami, - identyfikuje i nazywa różne stany emocjonalne, - radzi sobie z własnymi emocjami, właściwie reaguje na przejawy emocji innych oraz kontroluje własne zachowanie, - jego zachowanie jest akceptowane społecznie, - posiada doświadczenie w mówieniu, słuchaniu i byciu słuchanym, - potrafi dyskutować i dochodzić do kompromisu, - jest przygotowany do pełnienia różnych ról w układach interpersonalnych ze zwróceniem uwagi na rolę dziecka w rodzinie, - umie wspólnie podejmować i realizować różne zadania, rozwiązywać problemy. 4 Budowanie systemu wartości (sfera wartości) Przedszkolak – absolwent: - rozumie i przeżywa wartości uniwersalne: dobro, prawdę, miłość, piękno, - rozpoznaje postawy bohaterów literackich, filmowych oraz dokonuje prób ich oceny i uzasadnia swoje stanowisko, - wykorzystuje codzienne sytuacje do podejmowania prób samooceny i oceny zachowań innych, - dokonuje wyborów i zdaje sobie sprawę z ich konsekwencji, - samodzielnie, dokładnie i rzetelnie wywiązuje się z podejmowanych zadań, - szanuje pracę swoją i innych. b. Szkoła Podstawowa Kl. I – III Sfera poznawcza: Uczeń: - jest bacznym obserwatorem i odkrywcą otaczającego świata, - kojarzy i skupia uwagę na osobach, rzeczach, zjawiskach, - dostrzega i opisuje różnice oraz podobieństwa między przedmiotami i zjawiskami, - swobodnie wypowiada się, czyta ze zrozumieniem, poprawnie pisze, - poznaje i rozwija swoje zainteresowania, - rozumie potrzebę zdobywania nowej wiedzy i nowych umiejętności, - posiada wiedzę o zdrowym stylu życia, potrafi ocenić zachowania służące i zagrażające zdrowiu, - zna zasady bezpieczeństwa na drodze, - potrafi ocenić możliwości własne i innych osób wynikające z odmienności wieku, doświadczenia, stanu zdrowia i płci, - wie jak zaplanować i zrealizować zadanie, - posiada umiejętności pracy zespołowej, - jest kreatywny w działaniu, odpowiedzialny i obowiązkowy w pracy, - umie wykorzystać zdobytą wiedzę w praktyce, - dostrzega problemy i umie je rozwiązywać ( na miarę swoich możliwości). 5 Sfera społeczna: Uczeń: - potrafi nawiązać bliski i serdeczny kontakt z innymi osobami, - identyfikuje i nazywa różne stany emocjonalne, - potrafi zapanować nad swoimi emocjami, - jest wrażliwy na potrzeby drugiego człowieka i chętny w niesieniu pomocy innym, - ma wyrobione nawyki higieniczne i zachowania prozdrowotne i proekologiczne, - dba o swoje zdrowie i środowisko naturalne, - szanuje ludzi, okazuje serdeczność w słowach i działaniu, - dostrzega i akceptuje różnice między ludźmi (wygląd, pochodzenie, religia), - szanuje i pielęgnuje tradycje rodziny, szkoły, regionu, narodu i kraju, - aktywnie i odpowiedzialnie uczestniczy w życiu społecznym, - poznaje tradycję i historie swojego regionu i ojczyzny, - jest przygotowany do pełnienia ról społecznych ( dziecko, uczeń, kolega). Sfera wartości: Uczeń: - rozróżnia dobro i zło w codziennych sytuacjach i odpowiednio na nie reaguje, - współtworzy i respektuje normy grupowe, etyczne i estetyczne, - dokładnie i rzetelnie wykonuje powierzone mu zadania, - okazuje szacunek rodzicom i osobom starszym, - ma poczucie własnej wartości i potrafi dokonywać krytycznej samooceny, - rozumie i przeżywa uniwersalne wartości: dobro, prawda, miłość, piękno, - szanuje swoją pracę i innych, - potrafi dyskutować i dochodzić do kompromisów, - jest otwarty na nowe poglądy, wiadomości i postawy. - świadomie dokonuje wyborów oraz zdaje sobie sprawę z ich konsekwencji. 6 KL. IV – VI Sfera poznawcza: Uczeń- absolwent: - jest otwarty na nowe poglądy i postawy, mające na celu poznanie środowiska społecznego oraz jego odniesienie do środowiska lokalnego, regionu, kraju i Europy, - rozumie potrzebę pogłębiania swoich wiadomości i umiejętności umożliwiających podjęcie nauki na wyższym poziomie edukacyjnym, - świadomie rozwija swoje zainteresowania, - poznaje sam siebie i własne mocne strony oraz krytycznie patrzy na siebie w relacjach z innymi, - dostrzega zależności przyczynowo – skutkowe, czasowe, przestrzenne, - jest dociekliwy, poszukuje prawdy i piękna, jest ciekawy świata, - zdobywa wiedzę i umiejętności pozwalające sprostać wyzwaniom dorosłego życia, - korzysta z różnorodnych źródeł informacji, metod i technik uczenia się. Sfera społeczna: Uczeń- absolwent: - zna role społeczne w swoim środowisku i relacje zachodzące między nimi, - organizuje różne formy społecznej aktywności, - umie komunikować się ze środowiskiem, jest życzliwie nastawiony do ludzi i świata, - jest wrażliwy na potrzeby innych, - bezpośrednio wyraża swoje prośby, sądy i oczekiwania, - zachowuje się asertywnie, - współtworzy i respektuje normy grupowe, etyczne i prawne, - ma poczucie przynależności do klasy, Szkoły, społeczności lokalnej, kraju i Europy, - zna historię i obrzędowość swojej Szkoły, biografię i twórczość patrona, - potrafi sprostać wyzwaniom współczesnego świata. 7 Sfera wartości: Uczeń- absolwent: - zna i stosuje zasady humanitaryzmu, sprawiedliwości i odpowiedzialności, - jest wrażliwy na sytuację drugiego człowieka, gotowy do niesienia pomocy potrzebującym, - odznacza się wysoką kulturą osobistą i wysokim morale, - jest świadomy swoich zalet i wad, - zachowuje krytyczną postawę wobec negatywnych wzorców propagowanych przez środki masowego przekazu, - kreuje swój system wartości w kierunku poszukiwania dobra, - rozróżnia dobro i zło w sytuacjach codziennych oraz odpowiednio na nie reaguje. c. Gimnazjum Sfera społeczna: Uczeń- absolwent: - ma ugruntowane poczucie tożsamości regionalnej i narodowej, - rozwija tożsamość europejską na gruncie miłości do ojczyzny, - szanuje swoich przodków, - osiąga cele drogą uczciwości, prawdy, rzetelnej pracy, - posiada umiejętność prowadzenia dialogu, skutecznie komunikuje się z otoczeniem, - potrafi uzasadnić swoje zdanie, negocjować i pracować w zespole, - podejmuje decyzje grupowe i twórczo rozwiązuje konflikty, - cechuje go duży stopień odpowiedzialności za innych i za siebie, - zna swe prawa i obowiązki, - zna swe dobre i słabe strony i świadomie kształtuje swój charakter, - potrafi rozpoznawać swoje emocje i radzić sobie z uczuciami negatywnymi, - jest wyposażony w podstawową wiedzę o uzależnieniach różnego typu i świadomie ich unika, - rozumie potrzebę higienicznego trybu życia i zna sposoby radzenia sobie ze stresem, - nawykowo stosuje zwroty grzecznościowe, - ma poczucie odpowiedzialności za własne czyny i jest wstanie świadomie ponieść ich konsekwencje, - utrzymuje kontakt ze swoją Szkołą po jej ukończeniu. 8 Sfera poznawcza: Uczeń- absolwent: - posiada odpowiednią wiedzę i umiejętności, które umożliwią mu podjęcie nauki na wyższym etapie edukacyjnym, w szkole przez siebie wybranej, - potrafi kierować swoim rozwojem i dąży do samodoskonalenia, - zna i stosuje najnowsze zdobycze rewolucji technologicznej, - jest przedsiębiorczy, podejmuje wyzwania, inicjuje kreatywne przemiany, - potrafi korzystać z różnych źródeł wiedzy i samodzielnie selekcjonować informacje, - cechuje go dociekliwość poznawcza, - jest świadomym użytkownikiem kultury, - krytycznie ocenia swoje możliwości. Sfera wartości: Uczeń- absolwent: - nazywa i analizuje swoje uczucia, - jest wrażliwy na cierpienie, ból i krzywdę, gotowy do niesienia pomocy, - czuje respekt dla pozytywnych, trwałych wartości ogólnoludzkich, - zna wartość rodziny, jest przygotowany do pełnienia w niej określonych ról: macierzyńskiej i ojcowskiej, - dostrzega i kontempluje piękno natury i sztuki. 9 III. PROPOZYCJE DZIAŁAŃ WYCHOWAWCZYCH. PRZEDSZKOLE Edukacja europejska 1. 2. Zadania szczegółowe Poznanie wspólnotowych symboli Unii Europejskiej: flaga, hymn, dokumenty tożsamości. 4. Formy realizacji zabawy tematyczne pogadanki Odpowiedzialny Uwagi wychowawcy, n-le Poznanie dziedzictwa kulturowego i organizacji krajów, wchodzących w skład Unii Europejskiej. 3. Kształtowanie postaw: otwartości, tolerancji i szacunku wobec przedstawicieli innych narodowości. Dostrzeganie podobieństw ludzi żyjących na całym świecie: taka sama budowa ciała, potrzeby, pragnienia, zabawy i zajęcia. programy edukacyjne (np.: działania na rzecz ochrony środowiska) udział w środowiskowych działaniach charytatywnych wychowawcy programy artystyczne wszyscy nauczyciele gry, zabawy, pogadanki wszyscy nauczyciele 10 Wychowanie patriotyczne i obywatelskie 1. 2. a. b. c. d. Kształtowanie rozumienia słowa „ojczyzna”, więzi i szacunku do kraju ojczystego poprzez znajomość jego dziedzictwa, symboli narodowych (godło, flaga, hymn), pieśni patriotycznych. Kształtowanie świadomych postaw obywatelskich: rzetelności , odpowiedzialności, uczestnictwa w życiu publicznym (w tym: korzystanie z instytucji życia publicznego), zapoznanie z rodzinnym krajem – spacery i wycieczki autokarowe, zapoznanie z miejscami, postaciami i wydarzeniami historycznymi mającymi ważne znaczenie dla kraju. uroczystości szkolne pogadanki gazetki konkursy pogadanki wycieczki na pocztę, do banku, GOKiS, Urzędu Gminy, Posterunku Policji słuchanie legend związanych z powstaniem państwa polskiego, jw. poznawanie miejsc związanych z władcami Polski (Zamek Królewski, Łazienki, Wawel – zdjęcia) wszyscy nauczyciele 11 Edukacja regionalna 1. 2. a. b. c. 3. a. b. c. d. e. f. g. h. i. Kształtowanie więzi i szacunku do swojego regionu i miejscowości poprzez znajomość ich dziedzictwa i zasłużonych postaci. Kształtowanie świadomych postaw obywatelskich: rzetelności w nauce, realizacji obowiązku szkolnego, szacunku do tradycji i kultywowania obrzędów, zwyczajów regionalnych. Kształtowanie postaw prospołecznych: poczucia przynależności do klasy i Szkoły, integracji i współdziałania w zespole klasowym, w grupie rówieśniczej, kontroli i krytycznej oceny własnych zachowań stosowanie zasad: koleżeństwa, pomocy, tolerancji, asertywności, rozróżniania dobra i zła oraz odpowiednich reakcji na nie, współodpowiedzialności za Przedszkole, Szkołę pracy zespołowej, odpowiedzialności, obowiązkowości, prawidłowego komunikowania się z innymi, wrażliwości na sytuację drugiego człowieka, chęci i potrzeby niesienia mu pomocy. d. Wyrabianie więzi ze Szkołą poprzez: znajomość i uczestnictwo w jej obrzędach, uroczystościach, udział w wycieczkach, angażowanie rodziców do współorganizowania imprez przedszkolnych i szkolnych, znajomość praw i obowiązków dziecka. 5. Współorganizowanie 4. a. b. c. i udział w Nauczyciele wychowawcy zwiedzanie wybranych miejsc historycznych opieka nad miejscami pamięci konkursy albumy spotkania ze znanymi osobami uroczystości szkolne gazetki tematyczne pogadanki wycieczki festyny środowiskowe -Święto Jabłka wszyscy nauczyciele organizowanie wspólnych uroczystości i wycieczek pogadanki jw. scenki dramowe zabawy tematyczne obchody Dnia Patrona uroczystości szkolne wycieczki Dzień Babci i Dziadka Festyn Rodzinny imprezach pogadanki konkursy wychowawcy pozostali nauczyciele nauczyciele 12 środowiskowych i religijnych. 6. spotkania pedagog szkolny Organizacja wycieczek do miejsc związanych z odpowiedzialni nauczyciele historią , pamięcią. wychowawcy wychowawcy i opiekunowie Rada Rodziców wychowawcy ks. proboszcz, katecheci, inni nauczyciele 13 Wychowanie do życia w rodzinie 1. 2. Kształtowanie kultury języka, stroju i zachowania się w różnych sytuacjach życiowych. Wyrabianie postaw: empatii, asertywności, aktywnego słuchania, sztuki tworzenia kompromisów, wrażliwości moralnej. organizowanie zajęć integracyjnych konkursy uroczyste obchody świąt pogadanki gazetki tematyczne scenki dramowe zabawy tematyczne 3. Zapoznanie z obrzędowością, tradycjami świątecznymi i rodzinnymi. 4. Kształtowanie pozytywnej postawy wobec życia ludzkiego, osób niepełnosprawnych, starszych i chorych. Uczenie sposobów radzenia sobie z własnymi emocjami, właściwego reagowania na przejawy emocji innych oraz kontrolowania zachowań. jw. wycieczki spotkania z przedstawicielami instytucji 5. jw. wychowawcy pedagog szkolny 6.Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. 14 Edukacja prozdrowotna 1. 2. 3. 4. 5. Kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych i higienicznych, aktywnej i odpowiedzialnej postawy wobec zdrowia własnego i innych ludzi. Promowanie aktywności fizycznej i zdrowego stylu życia. Kształtowanie umiejętności świadomego planowania czasu wolnego, higieny odpoczynku, właściwych sposobów „rozładowywania” stresu i agresji. wizyty w ośrodku zdrowia pogadanki z lekarzem, pielęgniarką, stomatologiem, policjantem spektakle o tematyce profilaktycznej wycieczki turystyczno – krajoznawcze organizacja imprez przedszkolnych (np.: „Święto Pieczonego Jabłka”) stomatolog intendentka wychowawcy pedagog policja pogadanki, konkursy zajęcia dydaktyczne: teoretyczne i przedstawiciele służby zdrowia praktyczne (wycieczki autokarowe) Wyrabianie właściwych, bezpiecznych sposobów korzystania ze środków komunikacji publicznej i prywatnej – wychowanie komunikacyjne. Profilaktyka zdrowotna. pielęgniarka szkolna pielęgniarka szkolna, lekarz, wychowawcy wycieczki, spotkania z przedstawicielami służby zdrowia Klub Małego Piłkarza koło taneczne 15 Edukacja ekologiczna 1. 2. 3. a. b. c. d. 4. Kształtowanie wrażliwości na estetykę otoczenia (czystość i porządek) oraz piękno przyrody. Wskazywanie zagrożeń środowiska naturalnego ze strony człowieka. Wyrabianie postaw proekologicznych: odpowiedzialności za obecny i przyszły stan środowiska odpowiedzialnego korzystania z zasobów środowiska naturalnego wrażliwości i troski o stan środowiska w swoim bezpośrednim otoczeniu humanitarnego stosunku do zwierząt Kształtowanie umiejętności mądrego i odpowiedzialnego współżycia człowieka z udział w akcji „Sprzątanie świata” konkursy plastyczne o tematyce ekologicznej wycieczka do oczyszczalni ścieków dbanie o kwiaty w salach i rośliny wokół przedszkola pogadanki quizy wszyscy nauczyciele gazetki tematyczne oglądanie programów edukacyjnych wychowawcy i nauczyciele przyrodą. Rozumienie konieczności sortowania odpadów wytworzonych przez człowieka. 16 Edukacja kulturalna 1. 2. 3. 4. 5. 6. Rozwijanie potrzeby i umiejętności świadomego uczestnictwa w życiu kulturalnym. Rozwijanie zainteresowań i uzdolnień uczniów, ich aktywności poznawczej. Kształcenie umiejętności właściwego korzystania z mediów, z zachowaniem postawy dystansu i krytycyzmu wobec informacji, przekazywanych przez media (edukacja medialna). Edukacja czytelnicza. Kształtowanie umiejętności krytycznego myślenia. Propagowanie kultury języka, stroju i zachowania się w różnych sytuacjach Wyjazdy do kina apele i uroczystości spektakle, filmy edukacyjne, albumy, książki wycieczki turystyczno – krajoznawcze wystawy prac dzieci gazetki wycieczki do innych bibliotek wychowawcy wychowawcy, bibliotekarze - konkurs (savoir – vivre) klasy IV-VI B. Domańska (21 marzec) życiowych (savoir – vivre). Wyrabianie postawy krytycyzmu wobec wzorców negatywnych, propagowanych przez środki masowego przekazu, grupy rówieśnicze. 8. Przygotowywanie uczniów do odbioru dzieł sztuki. 9. Kształtowanie umiejętności kulturalnego rozwiązywania problemów interpersonalnych. 10. Budowanie poczucia własnej wartości wychowanków poprzez podmiotowe traktowanie uczniów, docenianie ich osiągnięć i umiejętności w sferze edukacyjnej i społecznej. 11. Wdrażanie zasad higieny pracy umysłowej. 12. Propagowanie czytelnictwa. pogadanki jw. zajęcia dydaktyczne wycieczki do kina, drama, zabawy tematyczne nagradzanie wychowanków (pochwała, specjalne znaczki) rozmowy, pogadanki na temat szkodliwości hałasu koło taneczne, zajęcia rytmiki 7. wszyscy nauczyciele, wychowawcy wychowawcy wszyscy nauczyciele 17 Zapobieganie patologiom i uzależnieniom 1. 2. Zwiększanie poczucia bezpieczeństwa uczniów. Korzystanie z pomocy logopedy, uczestnictwo w zajęciach gimnastyki korekcyjnej. pogadanki z pedagogiem, policjantem prelekcje filmy edukacyjne pedagog szkolny wychowawcy Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna 18 NAUCZANIE ZINTEGROWANE Edukacja europejska 1. Zadania szczegółowe Poznanie struktury i działalności Unii Europejskiej. 2. Przygotowanie do świadomego i aktywnego udziału w życiu Europy. Formy realizacji godziny zajęć konkursy nauka j. obcych Odpowiedzialny Uwagi wychowawcy, n-le kl. I – III n-le języków obcych, pedagog szkolny 3. Kształtowanie postaw: otwartości, tolerancji i szacunku wobec przedstawicieli innych narodowości. godziny zajęć programy artystyczne nauczyciele klas I - III 19 Wychowanie patriotyczne i obywatelskie 3. Kształtowanie więzi i szacunku do kraju ojczystego poprzez znajomość jego dziedzictwa, symboli narodowych (godło, flaga, hymn), pieśni patriotycznych i wzorowanie się na sylwetkach wielkich Polaków. uroczystości szkolne kącik patriotyczny pogadanki na godz. zajęć gazetki konkursy 4. a. Kształtowanie świadomych postaw obywatelskich: rzetelności , odpowiedzialności i sumienności w pracy, uczestnictwa w życiu publicznym (w tym: korzystanie z instytucji życia publicznego), respektowania praw i obowiązków obywatelskich pogadanki na godz. zajęć wycieczki na pocztę, do banku itp. b. c. nauczyciele kl. I-III jw. 5. Wycieczka do miejsc związanych z historią. 20 Edukacja regionalna 1. Kształtowanie więzi i szacunku do swojego regionu i miejscowości poprzez znajomość ich dziedzictwa i zasłużonych postaci. zwiedzanie wybranych miejsc historycznych opieka nad miejscami pamięci 2. Kształtowanie świadomych postaw obywatelskich: a. rzetelności w nauce, b. realizacji obowiązku szkolnego, c. uczestnictwa w życiu publicznym: Samorząd Szkolny, klasowy itp. d. szacunku do tradycji i kultywowania obrzędów, zwyczajów regionalnych. konkursy spotkania ze znanymi osobami uroczystości szkolne gazetki tematyczne pogadanki wycieczki festyny środowiskowe organizowanie wspólnych uroczystości i wycieczek godziny zajęć pogadanki inscenizacje jw. wychowawcy klas I - III nauczyciele klas I -III 3. Kształtowanie postaw prospołecznych: a. b. c. d. e. f. g. h. i. poczucia przynależności do klasy i Szkoły, integracji i współdziałania w zespole klasowym, w grupie rówieśniczej, kontroli i krytycznej oceny własnych zachowań, stosowanie zasad: koleżeństwa, pomocy, tolerancji, asertywności, rozróżniania dobra i zła oraz odpowiednich reakcji na nie, współodpowiedzialności za Szkołę i jej mienie, pracy zespołowej, kreatywności, przedsiębiorczości, odpowiedzialności, obowiązkowości, prawidłowego komunikowania się z innymi, wrażliwości na sytuację drugiego człowieka, chęci i potrzeby niesienia mu pomocy. wychowawcy klas I -III 21 4. Wyrabianie więzi ze Szkołą poprzez: a. znajomość jej historii, sylwetki i twórczości patrona, b. znajomość i uczestnictwo w jej obrzędach i uroczystościach, c. korzystanie z zajęć pozalekcyjnych, d. udział w wycieczkach szkolnych, e. godne reprezentowanie Szkoły w środowisku lokalnym, f. uczestnictwo w organizacjach, działających na terenie Szkoły, g. angażowanie rodziców do współorganizowania imprez szkolnych, h. znajomość praw i obowiązków ucznia oraz instytucji, niosących pomoc dziecku i jego rodzinie. 5. Współorganizowanie i środowiskowych i religijnych. udział w obchody Dnia Patrona godziny zajęć uroczystości szkolne zajęcia pozalekcyjne wycieczki rajdy biwaki imprezach nauczyciele klas I -III pedagog szkolny wychowawcy klas I -III wychowawcy klas I -III pogadanki konkursy spotkania opiekunowie organizacji szkolnych Rada Rodziców wychowawcy klas I -III ks. proboszcz, katecheci, inni nauczyciele klas I -III 22 Wychowanie do życia w rodzinie 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Kształtowanie świadomości wyboru własnej drogi życiowej, zgodnej z zainteresowaniami i uzdolnieniami. Kształtowanie kultury języka, stroju i zachowania się w różnych sytuacjach życiowych. Wyrabianie postaw: empatii, asertywności, aktywnego słuchania, sztuki tworzenia kompromisów, wrażliwości moralnej. Zapoznanie z obrzędowością, tradycjami świątecznymi i rodzinnymi. Kształtowanie pozytywnej postawy wobec życia ludzkiego, osób niepełnosprawnych, starszych i chorych. Kształtowanie zaradności życiowej uczniów, kształcenie umiejętności planowania przyszłości, gospodarowania finansami itp. Wyrabianie umiejętności poszukiwania pomocy w odpowiednich instytucjach. organizowanie zajęć integracyjnych konkursy uroczyste obchody świąt pogadanki gazetki tematyczne jw. jw. wychowawcy klas I -III wychowawcy świetlicy wycieczki spotkania z przedstawicielami instytucji pedagog szkolny 8. Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. 23 Edukacja prozdrowotna 1. 2. 3. 4. 5. 6. Kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych i higienicznych, aktywnej i odpowiedzialnej postawy wobec zdrowia własnego i innych ludzi. Promowanie aktywności fizycznej i zdrowego stylu życia. Kształtowanie umiejętności świadomego planowania czasu wolnego, higieny odpoczynku, właściwych sposobów „rozładowywania” stresu i agresji. wizyty w ośrodku zdrowia pogadanki z lekarzem, pielęgniarką, stomatologiem, policjantem spektakle o tematyce profilaktycznej wyjazdy na basen wycieczki turystyczno – krajoznawcze Profilaktyka zdrowotna. stomatolog intendentka PCK wychowawcy klas I -III nauczyciele wych. fizycznego pogadanki, konkursy pedagog zajęcia dydaktyczne policja Promowanie życia bez nałogów i uzależnień. Wyrabianie właściwych, bezpiecznych sposobów korzystania ze środków komunikacji publicznej i prywatnej – wychowanie komunikacyjne. pielęgniarka szkolna wychowawcy świetlicy pedagog szkolny przedstawiciele służby zdrowia wycieczki, spotkania z przedstawicielami służby zdrowia Klub Małego Piłkarza, Klub Karate, koło teatralne, koło taneczne n-le nauczania zintegrowanego, wychowawcy świetlicy pielęgniarka szkolna, lekarz, wychowawcy 24 Edukacja ekologiczna 1. 2. 3. a. b. c. d. Kształtowanie wrażliwości na estetykę otoczenia (czystość i porządek) oraz piękno przyrody. Wskazywanie zagrożeń środowiska naturalnego ze strony człowieka. Wyrabianie postaw proekologicznych: odpowiedzialności za obecny i przyszły stan środowiska, odpowiedzialnego korzystania z zasobów środowiska naturalnego, wrażliwości i troski o stan środowiska w swoim bezpośrednim otoczeniu, humanitarnego stosunku do zwierząt. udział w akcji „Sprzątanie świata” konkursy plastyczne o tematyce ekologicznej wycieczka do oczyszczalni ścieków dbanie o kwiaty w klasach i rośliny wokół Szkoły pogadanki quizy gazetki tematyczne opiekun LOP wychowawcy klas I -III wychowawcy świetlicy nauczyciele klas I -III 25 Edukacja kulturalna Rozwijanie potrzeby i umiejętności świadomego uczestnictwa w życiu kulturalnym. 2. Rozwijanie zainteresowań i uzdolnień uczniów, ich aktywności poznawczej. 3. Kształcenie umiejętności właściwego korzystania z mediów, z zachowaniem postawy dystansu i krytycyzmu wobec informacji, przekazywanych przez media (edukacja medialna). 4. Przygotowanie do samokształcenia poprzez umiejętne pozyskiwanie i opracowywanie informacji z różnych źródeł (edukacja czytelnicza). 5. Kształtowanie umiejętności krytycznego myślenia. 6. Propagowanie kultury języka, stroju i za-chowania się w różnych sytuacjach życiowych (savoir – vivre). 7. Wyrabianie postawy krytycyzmu wobec wzorców negatywnych, propagowanych przez środki masowego przekazu, grupy rówieśnicze. 8. Przygotowywanie uczniów do odbioru dzieł sztuki. 9. Kształtowanie umiejętności kulturalnego rozwiązywania problemów interpersonalnych. 10. Budowanie poczucia własnej wartości wychowanków poprzez podmiotowe traktowanie uczniów, docenianie ich osiągnięć i umiejętności w sferze edukacyjnej i społecznej. 11. Wdrażanie zasad higieny pracy umysłowej. 1. wyjazdy do muzeum, teatru i kina apele i uroczystości spektakle, filmy edukacyjne, albumy korzystanie ze szkolnego księgozbioru wycieczki turystyczno – krajoznawcze wystawy prac dzieci gazetki wycieczki do innych bibliotek udział w akcji ,,Cała Polska czyta dzieciom’’. działania biblioteki propagujące czytelnictwo współpraca wszystkich nauczycieli, mająca na celu zachęcać do czytania pogadanki jw. zajęcia dydaktyczne wycieczki do kina, teatru drama koło szachowe, Młodzieżowa Orkiestra Dęta, koło teatralne wychowawcy klas I -III nauczyciele- bibliotekarze wychowawcy świetlicy nauczyciele klas I -III wychowawcy klas I -III nauczyciele klas I -III 26 Zapobieganie patologiom i uzależnieniom 1. 2. 3. Zwiększanie poczucia bezpieczeństwa uczniów. Korzystanie z pomocy logopedy, czynne uczestnictwo w zajęciach korekcyjnokompensacyjnych, gimnastyce korekcyjnej, nauczaniu indywidualnym. Przeciwdziałanie cyberprzemocy pogadanki z pedagogiem, policjantem prelekcje filmy edukacyjne zajęcia świetlicowe projekt ,,Mega Misja’’. filmy edukacyjjne pedagog szkolny wychowawcy klas I -III Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna 27 KLASY IV-VI Edukacja europejska 1. 2. Zadania szczegółowe Przygotowanie do świadomego aktywnego udziału w życiu Europy. Kształtowanie postaw: otwartości, tolerancji i szacunku wobec przedstawicieli innych narodowości. Formy realizacji godziny wychowawcze konkursy quizy nauka j. obcych godziny wychowawcze programy artystyczne wizyty obcokrajowców English Teaching Odpowiedzialny Uwagi wychowawcy, n-le poszczególnych przedmiotów n-le języków obcych, pedagog szkolny wszyscy nauczyciele 28 Wychowanie patriotyczne i obywatelskie c. Kształtowanie więzi i szacunku do kraju ojczystego poprzez znajomość jego dziedzictwa, symboli narodowych (godło, hymn), pieśni patriotycznych i wzorowanie się na sylwetkach wielkich Polaków. 2. Kształtowanie świadomych postaw obywatelskich: rzetelności , odpowiedzialności i sumienności w pracy, uczestnictwa w życiu publicznym (w tym: korzystanie z instytucji życia publicznego), respektowania praw i obowiązków obywatelskich. d. uczestnictwa w organizacji ZHP, LOK 1. a. b. uroczystości szkolne pogadanki gazetki konkursy kącik patriotyczny pogadanki godziny wychowawcze dyżury uczniowskie wycieczki do miejsc związanych z historią wszyscy nauczyciele jw. 29 Edukacja regionalna Kształtowanie więzi i szacunku do swojego regionu i miejscowości poprzez znajomość ich dziedzictwa i zasłużonych postaci. zwiedzanie wybranych miejsc historycznych opieka nad miejscami pamięci Kształtowanie świadomych postaw obywatelskich: rzetelności w nauce, realizacji obowiązku szkolnego, uczestnictwa w życiu publicznym: samorząd lokalny, szkolny, klasowy itp. szacunku do tradycji i kultywowania obrzędów, zwyczajów regionalnych. konkursy opracowanie folderu, albumu itp. spotkania ze znanymi osobami konkursy przedmiotowe uroczystości szkolne gazetki tematyczne pogadanki wycieczki festyny środowiskowe organizowanie wspólnych uroczystości i wycieczek godziny wychowawcze pogadanki 1. 2. a. b. c. d. 3. Kształtowanie postaw prospołecznych: a. poczucia przynależności do klasy i Szkoły, b. integracji i współdziałania w zespole klasowym, w grupie rówieśniczej, c. kontroli i krytycznej oceny własnych zachowań, d. stosowanie zasad: koleżeństwa, pomocy, tolerancji, asertywności, e. rozróżniania dobra i zła oraz odpowiednich reakcji na nie, f. współodpowiedzialności za Szkołę i jej mienie, g. pracy zespołowej, kreatywności, przedsiębiorczości, odpowiedzialności, obowiązkowości, h. prawidłowego komunikowania się z innymi, i. wrażliwości na sytuację drugiego człowieka, chęci i potrzeby niesienia mu pomocy. odpowiedzialni nauczyciele wychowawcy świetlicy wychowawcy klas wszyscy nauczyciele wychowawcy pozostali nauczyciele nauczyciele pedagog szkolny jw. odpowiedzialni nauczyciele wychowawcy opiekunowie zajęć wychowawcy i opiekunowie 4. Wyrabianie więzi ze Szkołą poprzez: znajomość jej historii, sylwetki i twórczości patrona, b znajomość i uczestnictwo w jej obrzędach i a. zbiórki na cele charytatywne np.: „Góra Grosza” opiekunowie organizacji szkolnych Rada Rodziców 30 d. e. f. g. h. i. uroczystościach, korzystanie z zajęć pozalekcyjnych, udział w wycieczkach szkolnych, godne reprezentowanie Szkoły w środowisku lokalnym, uczestnictwo w organizacjach, działających na terenie Szkoły, angażowanie rodziców do współorganizowania imprez szkolnych, znajomość praw i obowiązków ucznia oraz instytucji, niosących pomoc dziecku i jego rodzinie. 5. Współorganizowanie i udział w imprezach środowiskowych i religijnych. obchody Dnia Patrona godziny wychowawcze uroczystości szkolne wychowawcy zajęcia pozalekcyjne wycieczki rajdy biwaki SKO ks. proboszcz, katecheci, inni nauczyciele pogadanki konkursy spotkania 31 Wychowanie do życia w rodzinie 1. 2. 3. 4. 5. 6. Kształtowanie kultury języka, stroju i zachowania się w różnych sytuacjach życiowych. Wyrabianie postaw: empatii, asertywności, aktywnego słuchania, sztuki tworzenia kompromisów, wrażliwości moralnej. Zapoznanie z obrzędowością, tradycjami świątecznymi i rodzinnymi. Kształtowanie pozytywnej postawy wobec życia ludzkiego, osób niepełnosprawnych, starszych i chorych. Kształtowanie zaradności życiowej uczniów, kształcenie umiejętności planowania przyszłości, gospodarowania finansami itp. Wyrabianie umiejętności poszukiwania pomocy w odpowiednich instytucjach. 7.Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. organizowanie zajęć integracyjnych konkursy uroczyste obchody świąt zajęcia techniki pogadanki gazetki tematyczne jw. wpłaty na książeczki SKO wycieczki spotkania z przedstawicielami instytucji wychowawcy nauczyciel techniki wychowawcy świetlicy pedagog szkolny opiekunowie SKO 32 Edukacja prozdrowotna 1. 2. 3. 4. 5. 6. Kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych i higienicznych, aktywnej i odpowiedzialnej postawy wobec zdrowia własnego i innych ludzi. Promowanie aktywności fizycznej zdrowego stylu życia. i Kształtowanie umiejętności świadomego planowania czasu wolnego, higieny odpoczynku, właściwych sposobów „rozładowywania” stresu i agresji. wizyty w Ośrodku Zdrowia pogadanki z lekarzem, pielęgniarką, stomatologiem, policjantem spektakle o tematyce profilaktycznej wyjazdy na basen wycieczki turystyczno – krajoznawcze pielęgniarka szkolna stomatolog intendentka PCK wychowawcy nauczyciele wych. fizycznego pedagog pogadanki, konkursy Promowanie życia bez nałogów i uzależnień. zajęcia dydaktyczne Wyrabianie właściwych, bezpiecznych wycieczki, spotkania z sposobów korzystania ze środków komunikacji przedstawicielami służby zdrowia publicznej i prywatnej – wychowanie -Klub Małego Piłkarza, Klub Karate komunikacyjne. -klasy usportowione Profilaktyka zdrowotna. policja nauczyciel techniki wychowawcy świetlicy wychowawcy, pedagog szkolny przedstawiciele służby zdrowia n-le techniki, wych. fiz., wychowawcy świetlicy pielęgniarka szkolna, lekarz, wychowawcy 33 Edukacja ekologiczna Kształtowanie wrażliwości na estetykę otoczenia (czystość i porządek) oraz piękno przyrody. 2. Wskazywanie zagrożeń środowiska naturalnego ze strony człowieka. 3. Wyrabianie postaw proekologicznych: odpowiedzialności za obecny i przyszły stan środowiska, odpowiedzialnego korzystania z zasobów środowiska naturalnego, wrażliwości i troski o stan środowiska w swoim bezpośrednim otoczeniu, humanitarnego stosunku do zwierząt. 1. a. b. c. d. udział w akcji „Sprzątanie świata” konkursy plastyczne o tematyce ekologicznej wycieczka do oczyszczalni ścieków dbanie o kwiaty w klasach i rośliny wokół Szkoły pogadanki quizy gazetki tematyczne zbiórka surowców wtórnych zbiórka żywności dla schroniska w Rachowie Starym (akcja charytatywna) opiekun LOP wychowawcy nauczyciel sztuki, plastyki wychowawcy świetlicy nauczyciele biologii, przyrody wszyscy nauczyciele 34 Edukacja kulturalna Rozwijanie potrzeby i umiejętności świadomego uczestnictwa w życiu kulturalnym. 2. Rozwijanie zainteresowań i uzdolnień uczniów, ich aktywności poznawczej. 3. Kształcenie umiejętności właściwego korzystania z mediów, z zachowaniem postawy dystansu i krytycyzmu wobec informacji, przekazywanych przez media (edukacja medialna). 4. Przygotowanie do samokształcenia poprzez umiejętne pozyskiwanie i opracowywanie informacji z różnych źródeł (edukacja czytelnicza). 5. Kształtowanie umiejętności krytycznego myślenia. 6. Propagowanie kultury języka, stroju i zachowania się w różnych sytuacjach życiowych (savoir – vivre). 7. Wyrabianie postawy krytycyzmu wobec wzorców negatywnych, propagowanych przez środki masowego przekazu, grupy rówieśnicze, subkultury itp. 8. Kształtowanie umiejętności kulturalnego rozwiązywania problemów interpersonalnych. 9. Budowanie poczucia własnej wartości wychowanków poprzez podmiotowe traktowanie uczniów, docenianie ich osiągnięć i umiejętności w sferze edukacyjnej i społecznej. 10. Wdrażanie zasad higieny pracy umysłowej. 1. wyjazdy do muzeum, teatru i kina apele i uroczystości spektakle, filmy edukacyjne, albumy korzystanie ze szkolnego księgozbioru wycieczki turystyczno – krajoznawcze wystawy prac dzieci gazetki wycieczki do innych bibliotek działania biblioteki propagujące czytelnictwo współpraca wszystkich nauczycieli, mająca na celu zachęcać do czytania godziny wychowawcze pogadanki jw. zajęcia dydaktyczne wycieczki do kina, teatru drama godz. wychowawcze koło szachowe, podstawy programowania, koło teatralne, Młodzieżowa Orkiestra Dęta, koło teatralne, zespół wokalny wychowawcy nauczyciele języka polskiego, plastyki, muzyki nauczyciele- bibliotekarze wychowawcy świetlicy nauczyciele poloniści, bibliotekarze wszyscy nauczyciele, wychowawcy nauczyciele języka polskiego, plastyki, sztuki wszyscy nauczyciele 35 Zapobieganie patologiom i uzależnieniom 1. 2. 3. 4. 5. Zwiększanie poczucia bezpieczeństwa uczniów. Korzystanie z pomocy logopedy, czynne uczestnictwo w zajęciach korekcyjnokompensacyjnych, gimnastyce korekcyjnej, nauczaniu indywidualnym. Przeciwdziałanie absencji uczniów. Uczestnictwo w zajęciach tanecznych i udział w zespole orkiestry dętej. Przeciwdziałanie cyberprzemocy pogadanki z pedagogiem, policjantem filmy edukacyjne pedagog szkolny wychowawcy Poradnia egzekwowanie i weryfikowanie usprawnień udział uczniów klas IV- VI w warsztatach na temat cyberprzemocy Psychologiczno – Pedagogiczna 36 GIMNAZJUM Edukacja europejska 1. Zadania szczegółowe Poznanie struktury i działalności Unii Europejskiej. Formy realizacji godziny wychowawcze konkursy Odpowiedzialny Uwagi wychowawcy, n-le poszczególnych przedmiotów 2. Poznanie dziedzictwa kulturowego i organizacji krajów wchodzących w skład Unii Europejskiej. 3. Przygotowanie do świadomego aktywnego udziału w życiu Europy. 4. Kształtowanie postaw: otwartości, tolerancji i szacunku wobec przedstawicieli innych narodowości. jw. nauka j. obcych preorientacja zawodowa godziny wychowawcze n-le języków obcych, pedagog szkolny programy artystyczne wymiana międzynarodowa Erasmus warsztaty w Auce na Łotwie jw. wszyscy nauczyciele 37 Wychowanie patriotyczne i obywatelskie Kształtowanie więzi i szacunku do kraju ojczystego poprzez znajomość jego dziedzictwa, symboli narodowych (godło, flaga, hymn), pieśni patriotycznych i wzorowanie się na sylwetkach wielkich Polaków. 2. Kształtowanie świadomych postaw obywatelskich: rzetelności , odpowiedzialności i sumienności w pracy, uczestnictwa w życiu publicznym (w tym: korzystanie z instytucji życia publicznego), respektowania praw i obowiązków obywatelskich. 1. a. b. c. uroczystości szkolne pogadanki gazetki konkursy referaty, projekty pogadanki godziny wychowawcze dyżury uczniowskie wycieczki do miejsc związanych z historią ZHP, LOK wszyscy nauczyciele 38 Edukacja regionalna 1. 2. a. b. c. d. e. a. b. c. d. e. f. g. Kształtowanie więzi i szacunku do swojego regionu i miejscowości poprzez znajomość ich dziedzictwa i zasłużonych postaci. zwiedzanie wybranych miejsc historycznych opieka nad miejscami pamięci Kształtowanie świadomych postaw obywatelskich: rzetelności w nauce, realizacji obowiązku szkolnego, przygotowanie do zawodu zgodnie z zapotrzebowaniem kraju i swojego środowiska, uczestnictwa w życiu publicznym: samorząd lokalny, szkolny, klasowy itp. szacunku do tradycji i kultywowania obrzędów, zwyczajów regionalnych. 3. Kształtowanie postaw prospołecznych: poczucia przynależności do klasy i Szkoły integracji i współdziałania w zespole klasowym, w grupie rówieśniczej, kontroli i krytycznej oceny własnych zachowań, stosowanie zasad: koleżeństwa, pomocy, tolerancji, asertywności, rozróżniania dobra i zła oraz odpowiednich reakcji na nie, współodpowiedzialności za szkołę i jej mienie, pracy zespołowej, kreatywności, przedsiębiorczości, odpowiedzialności, odpowiedzialni nauczyciele wychowawcy świetlicy wychowawcy klas konkursy opracowanie folderu, albumu itp. spotkania ze znanymi osobami konkursy przedmiotowe uroczystości szkolne gazetki tematyczne pogadanki wycieczki festyny środowiskowe wszyscy nauczyciele organizowanie wspólnych uroczystości i wycieczek godziny wychowawcze pogadanki jw. godziny wychowawcze uroczystości szkolne zajęcia pozalekcyjne wycieczki rajdy wychowawcy pozostali nauczyciele nauczyciele 39 h. i. a. b. c. d. e. f. g. h. obowiązkowości, prawidłowego komunikowania się z innymi, wrażliwości na sytuację drugiego człowieka, chęci i potrzeby niesienia mu pomocy. 4. Wyrabianie więzi ze Szkołą poprzez: znajomość jej historii i uczestnictwo w obrzędach, uroczystościach, korzystanie z zajęć pozalekcyjnych, udział w wycieczkach szkolnych, godne reprezentowanie Szkoły w środowisku lokalnym, uczestnictwo w organizacjach, działających na terenie Szkoły, angażowanie rodziców do współorganizowania imprez szkolnych, zachęcanie absolwentów do utrzymywania kontaktów ze Szkołą po jej ukończeniu, znajomość praw i obowiązków ucznia oraz instytucji, niosących pomoc dziecku i jego rodzinie. biwaki pogadanki konkursy spotkania pedagog szkolny odpowiedzialni nauczyciele wychowawcy opiekunowie zajęć wychowawcy i opiekunowie opiekunowie organizacji szkolnych Rada Rodziców wychowawcy 5. Współorganizowanie i udział w imprezach środowiskowych i religijnych. ks. proboszcz, katecheci, inni nauczyciele 40 Wychowanie do życia w rodzinie Kształtowanie świadomości wyboru własnej drogi życiowej, zgodnej z zainteresowaniami i uzdolnieniami. 2. Przygotowanie do wyboru zawodu. 3. Przygotowanie do pełnienia ról społecznych: męża – ojca, żony – matki. 4. Kształtowanie kultury języka, stroju i zachowania się w różnych sytuacjach życiowych. 5. Wyrabianie postaw: empatii, asertywności, aktywnego słuchania, sztuki tworzenia kompromisów, wrażliwości moralnej. 6. Zapobieganie zachowaniom agresywnym, i propagowanie zachowań akceptowanych społecznie. 7. Zapoznanie z obrzędowością, tradycjami świątecznymi i rodzinnymi. 8. Kształtowanie pozytywnej postawy wobec życia ludzkiego, osób niepełnosprawnych, starszych i chorych. 9. Kształtowanie zaradności życiowej uczniów, kształcenie umiejętności planowania przyszłości, gospodarowania finansami itp. 10. Wyrabianie umiejętności poszukiwania pomocy w odpowiednich instytucjach. 1. organizowanie zajęć integracyjnych konkursy uroczyste obchody świąt zajęcia techniki pogadanki gazetki tematyczne wychowawcy nauczyciel wdżwr. nauczyciel techniki wychowawcy świetlicy pedagog szkolny jw. jw. wycieczki spotkania z przedstawicielami instytucji 41 Edukacja prozdrowotna 1. 2. 3. Kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych i higienicznych, aktywnej i odpowiedzialnej postawy wobec zdrowia własnego i innych ludzi. Promowanie aktywności fizycznej zdrowego stylu życia. i Kształtowanie umiejętności świadomego planowania czasu wolnego, higieny odpoczynku, właściwych sposobów „rozładowywania” stresu i agresji. 5. Wyrabianie właściwych, bezpiecznych sposobów korzystania ze środków komunikacji publicznej i prywatnej – wychowanie komunikacyjne. 7. Propagowanie zdrowego stylu życia i zapobieganie uzależnieniom. stomatolog intendentka PCK wychowawcy pogadanki, konkursy pedagog policja Promowanie życia bez nałogów i uzależnień. Profilaktyka zdrowotna. pielęgniarka szkolna nauczyciele wych. fizycznego 4. 6. wizyty w ośrodku zdrowia pogadanki z lekarzem, pielęgniarką, stomatologiem, policjantem spektakle o tematyce profilaktycznej wyjazdy na basen wycieczki turystyczno – krajoznawcze zajęcia dydaktyczne nauczyciel techniki wychowawcy świetlicy wychowawcy, pedagog szkolny przedstawiciele służby zdrowia wycieczki, spotkania z przedstawicielami służby zdrowia konkursy SANEPID udział w podstawach programowania klub KARATE Młodzieżowe Laboratorium Nauki koło szachowe klasy usportowione n-le techniki, wych. fiz., wychowawcy świetlicy pielęgniarka szkolna, lekarz, wychowawcy 42 Edukacja ekologiczna Kształtowanie wrażliwości na estetykę otoczenia (czystość i porządek) oraz piękno przyrody. 2. Wskazywanie zagrożeń środowiska naturalnego ze strony człowieka. 3. Wyrabianie postaw proekologicznych: odpowiedzialności za obecny i przyszły stan środowiska, odpowiedzialnego korzystania z zasobów środowiska naturalnego, wrażliwości i troski o stan środowiska w swoim bezpośrednim otoczeniu, humanitarnego stosunku do zwierząt. 1. a. b. c. d. udział w akcji „Sprzątanie świata” konkursy plastyczne o tematyce ekologicznej wycieczka do oczyszczalni ścieków dbanie o kwiaty w klasach i rośliny wokół szkoły pogadanki quizy gazetki tematyczne akcja charytatywna dla schroniska w Rachowie Starym opiekun LOP wychowawcy nauczyciel sztuki, plastyki wychowawcy świetlicy nauczyciele biologii, przyrody wszyscy nauczyciele 43 Edukacja kulturalna Rozwijanie potrzeby i umiejętności świadomego uczestnictwa w życiu kulturalnym. 2. Rozwijanie zainteresowań i uzdolnień uczniów, ich aktywności poznawczej. 3. Kształcenie umiejętności właściwego korzystania z mediów, z zachowaniem postawy dystansu i krytycyzmu wobec informacji, przekazywanych przez media (edukacja medialna). 4. Przygotowanie do samokształcenia poprzez umiejętne pozyskiwanie i opracowywanie informacji z różnych źródeł (edukacja czytelnicza). 5. Kształtowanie umiejętności krytycznego myślenia. 6. Propagowanie kultury języka, stroju i zachowania się w różnych sytuacjach życiowych (savoir – vivre). 7. Wyrabianie postawy krytycyzmu wobec wzorców negatywnych, propagowanych przez środki masowego przekazu, grupy rówieśnicze, subkultury itp. 8. Przygotowanie uczniów do odbioru dzieł sztuki. 9. Kształtowanie umiejętności kulturalnego rozwiązywania problemów interpersonalnych. 10. Budowanie poczucia własnej wartości wychowanków poprzez podmiotowe traktowanie uczniów, docenianie ich osiągnięć i umiejętności w sferze edukacyjnej i społecznej. 11. Wdrażanie zasad higieny pracy umysłowej. 1. wyjazdy do muzeum, teatru i kina apele i uroczystości spektakle, filmy edukacyjne, albumy korzystanie ze szkolnego księgozbioru wycieczki tematyczne wystawy prac dzieci gazetki wycieczki do innych bibliotek wychowawcy nauczyciele języka polskiego, plastyki, muzyki nauczyciele- bibliotekarze wychowawcy świetlicy działania biblioteki propagujące czytelnictwo współpraca wszystkich nauczycieli, mająca na celu zachęcać do czytania nauczyciele poloniści, bibliotekarze godziny wychowawcze pogadanki Młodzieżowa Orkiestra Dęta , koło taneczne, koło teatralne, zespół wokalny, Młodzieżowe Laboratorium Nauki, zajęcia dydaktyczne wycieczki do kina, teatru drama godz. wychowawczejw. wszyscy nauczyciele, wychowawcy nauczyciele języka polskiego, plastyki, sztuki wszyscy nauczyciele 44 Zapobieganie patologiom i uzależnieniom 1. 2. 3. 4. 5. 6. Zwiększanie poczucia bezpieczeństwa uczniów. Korzystanie z pomocy logopedy, czynne uczestnictwo w zajęciach korekcyjnokompensacyjnych, gimnastyce korekcyjnej, nauczaniu indywidualnym. Radzenie sobie ze stresem. Przeciwdziałanie absencji uczniów. Zapobieganie zachowaniom agresywnym i propagowanie zachowań akceptowanych społecznie. Zapobieganie cyberprzemocy pogadanki z pedagogiem, policjantem filmy edukacyjne pedagog szkolny wychowawcy poradnia psychologiczno – pedagogiczna jw. egzekwowanie i weryfikowanie usprawiedliwień - prelekcja dla uczniów na temat policja skutków prawnych stosowania cyberprzemocy 45 IV. UWAGI O REALIZACJI. 1. Uwarunkowania a. Znajomość Szkolnego Programu Wychowawczego. b. Korelacja między Szkolnym Programem Wychowawczym a programami poszczególnych wychowawców. c. Jednolite działania i współpraca wszystkich członków ZSO. d. Wyeliminowanie bierności w sytuacjach trudnych wychowawczo. e. Wykorzystywanie wszystkich możliwości (sytuacji) do oddziaływania wychowawczego. f. Osobisty przykład nauczyciela w relacjach z uczniami. g. Tworzenie sytuacji sprzyjających aktywności i samodzielności uczniów w zdobywaniu i porządkowaniu wiedzy. h. Tworzenie sytuacji współdziałania uczniów w rozwiązywaniu problemów. i. Wiązanie realizacji treści programowych z konkretnymi wydarzeniami społecznymi i kulturalnymi. Wprowadzanie uczniów w życie społeczne poza Szkołą. j. Bezpośrednie lub pośrednie odnoszenie zagadnień programu do doświadczeń, poglądów i wyobrażeń młodzieży wyniesionych ze środowiska i kształtowanych pod wpływem różnych źródeł informacji. 2. Wykonawcy a. Szkolny Program Wychowawczy realizują wszyscy pracownicy ZSO w Józefowie nad Wisłą a w szczególności: Dyrektor, wychowawcy klas, pedagog szkolny i inni nauczyciele. b. Pozostali pracownicy ZSO oraz rodzice powinni współpracować z ww. osobami w realizacji programu. c. Niektóre oddziaływania wychowawcze wymagają współpracy z instytucjami pozaszkolnymi: Policją, Poradnią Psychologiczno – Pedagogiczną, GOK,OSP itp. d. Wszystkie ww. osoby i instytucje powinny tworzyć zespół wychowawczy, którego członkowie realizują niżej określone zadania szczegółowe. 46 3. Dyrektor a. Realizuje statutowe zapisy o nagrodach i karach. b. Służy pomocą i radą w szczególnych sytuacjach konfliktowych. c. Nadzoruje i kontroluje pracę wychowawczą. d. Czuwa nad przestrzeganiem praw i egzekwowaniem obowiązków ucznia. e. Współpracuje z instytucjami pozaszkolnymi. f. Stwarza materialne i organizacyjne warunki do działalności wychowawczej szkoły. 4. Rada Pedagogiczna a. Planuje działania strategiczne w zakresie wychowania. b. Diagnozuje sytuacje wychowawcze w Szkole. c. Inicjuje i inspiruje zmiany. d. Ocenia stan wychowania i edukacji. 5. Wychowawcy klas a. Wnioskują w sprawie oceny zachowania uczniów, w sprawie nagród, wyróżnień i kar. b. Uczestniczą w opiniowaniu spraw istotnych dla Szkoły. c. Sprawują nadzór nad bezpieczeństwem uczniów w czasie zajęć szkolnych, pozaszkolnych oraz przerw śródlekcyjnych ( w czasie przydzielonych dyżurów). d. Sprawują opiekę przez wychowawcę klasy nad oddziałem przez cały okres nauczania w cyklu ( z zastrzeżeniem ust.3). e. Tworzą warunki wspomagające rozwój ucznia, proces jego uczenia się oraz przygotowanie do życia w rodzinie i społeczeństwie: - troszczą się o właściwy stosunek ucznia do nauki i osiąganie przez niego jak najlepszych wyników w nauce, - utrzymują stały kontakt z nauczycielami powierzonej klasy w celu ustalenia jednolitych sposobów udzielania uczniom pomocy w nauce, - interesują się postępami uczniów w nauce, zwracają uwagę na tych, którzy napotykają trudności, wspólne analizowanie problemu, - dbają o regularne uczęszczanie uczniów do Szkoły, badają przyczyny absencji, udzielają pomocy uczniom, którzy opuścili zajęcia szkolne, - zachęcają do aktywnego uczestniczenia w zajęciach pozalekcyjnych, interesują się udziałem uczniów w różnych formach zajęć, 47 - kształtują wzajemne stosunki między uczniami na zasadach życzliwości i współdziałania, wytwarzają wśród nich atmosfery sprzyjającej więzi koleżeństwa i przyjaźni, - podejmują działania umożliwiające rozwiązywanie konfliktów w zespole uczniów, pomiędzy uczniami a innymi członkami społeczności szkolnej, - wyrabiają u uczniów poczucie współodpowiedzialności za ład, porządek, estetykę, czystość na terenie Szkoły, organizują różne formy samoobsługi, - utrzymują stały kontakt z opiekunami organizacji uczniowskich, interesują się udziałem uczniów w pracy tych organizacji, - wywierają wpływ na zachowanie uczniów w Szkole, poza nią, badają przyczyny niewłaściwego zachowania się uczniów, podejmują środki zaradcze w porozumieniu z zespołem uczniowskim, nauczycielami, rodzicami (opiekunami), - udzielają szczegółowej pomocy, rad, wskazówek uczniom znajdującym się w trudnych sytuacjach życiowych i wychowawczych, - interesują się stanem zdrowia uczniów i porozumiewają się w tej sprawie z lekarzem szkolnym, rodzicami (opiekunami) uczniów, - wdrażają do dbania o higienę i stan higieniczny otoczenia oraz przestrzegania zasad BHP w Szkole i poza nią, - utrzymują stały kontakt z rodzicami (opiekunami) w sprawie postępów w nauce i zachowaniu uczniów, odwiedzają uczniów w domu w celu zapoznania się z ich warunkami domowymi, - omawiają problemy wychowawcze na zebraniach z rodzicami, - pomagają uczniom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej, - tworzą tradycje w zespole klasowym i wykorzystują ich walory opiekuńczo – wychowawcze. f. Wychowawca na podstawie Szkolnego Programu Wychowawczego opracowuje własny Program Wychowawczy na dany rok szkolny. 48 6. Nauczyciele a. Nauczyciel odpowiedzialny jest za jakość i wyniki swojej pracy oraz bezpieczeństwo uczniów powierzonych jego opiece. b. Podstawowymi obowiązkami nauczyciela są: - realizowanie zadań wychowawczych w ciągu całego procesu dydaktycznego, - sprawdzanie na początku każdych zajęć edukacyjnych obecności uczniów i odnotowywanie nieobecności, - kształtowanie postaw patriotycznych, obywatelskich i prospołecznych oraz wdrażanie do czynnego uczestnictwa w życiu Szkoły, rodziny, środowiska i kraju, - upowszechnianie samorządności jako metody wychowawczej, - ochrona uczniów przed skutkami demoralizacji i uzależnienia, organizowanie niezbędnej opieki profilaktyczno – resocjalizacyjnej, - systematyczna współpraca z domem rodzinnym uczniów, - zachowanie bezstronności w ocenie uczniów, - poznanie osobowości, warunków życia i stanu zdrowia uczniów, stymulowanie ich rozwoju psychofizycznego, pozytywnych cech charakteru, - prowadzenie klasy – pracowni przedmiotowej, przejawianie troski o powierzony sprzęt, środki dydaktyczne, urządzenia i materiały niezbędne do nauczania przedmiotu oraz realizacji innych zajęć wychowawczych i opiekuńczych, troska o wystrój i estetykę klasy, - dbałość o estetykę podręczników, zeszytów i innych przyborów szkolnych używanych przez ucznia, - współpraca z wychowawcami klas oraz organizacjami młodzieżowymi działającymi na terenie Szkoły, - prowadzenie ustalonej odrębnymi przepisami dokumentacji pracy związanej z realizacją zadań dydaktyczno – wychowawczych i wychowawczo – opiekuńczych, - opieka wychowawcza w czasie wycieczek szkolnych oraz w czasie imprez i konkursów organizowanych w dni wolne od pracy nauczyciela, - sprawowanie opieki nad uczniami w Szkole wg harmonogramu dyżurów. 49 7. Nauczyciele świetlicy odpowiadają za: a. Pomoc dziecku w odnalezieniu się w nowej sytuacji życiowej, ułatwienie mu startu szkolnego i przezwyciężenie trudności związanych z pełnieniem roli ucznia. b. Eliminowanie zaburzeń zachowania w zakresie podstawowym. c. Dążenie do integrowania oddziaływań opiekuńczo – wychowawczych domu i Szkoły. d. Kształtowanie nawyków higieny i czystości oraz dbałości o zachowanie zdrowia. e. Kształtowanie nawyków kultury życia codziennego, rozwijanie samodzielności, samorządności oraz społecznej aktywności. 8. Nauczyciele biblioteki są odpowiedzialni za: a. Organizowanie czytelnictwa uczniów oraz współzawodnictwa czytelniczego. b. Informowanie uczniów i nauczycieli o nowych nabytkach. c. Prowadzenie różnych form informacji o książkach. d. Przysposobienie czytelnicze i kształcenie uczniów jako użytkowników informacji w formie pracy indywidualnej z czytelnikiem, zajęć grupowych i w miarę możliwości wycieczek do bibliotek pozaszkolnych. e. Udzielanie pomocy nauczycielom, wychowawcom, opiekunom, organizacjom młodzieżowym i kołom zainteresowań w przeprowadzeniu różnych form zajęć dydaktyczno – wychowawczych w bibliotece i w przygotowaniu imprez czytelniczych. f. Poradnictwo na temat wychowania czytelniczego w rodzinie, informowanie rodziców o czytelnictwie dzieci. 9. Pedagog i psycholog szkolny podejmuje zadania: a. Badanie i analizowanie przyczyn opuszczania przez uczniów zajęć edukacyjnych. b. Dokonywanie okresowej oceny sytuacji wychowawczej w Szkole w celu określenia odpowiednich działań profilaktycznych, mediacyjnych i interwencyjnych wobec uczniów, rodziców i nauczycieli. c. Współpraca z wychowawcami klas i rodzicami w zakresie udzielania pomocy w wyborze zawodu i kierunku dalszego kształcenia. 50 d. Współpraca z Poradnią Psychologiczno – Pedagogiczną w zakresie organizowania uczniom i rodzicom wsparcia pedagogicznego i psychologicznego. e. Współpraca z lekarzem szkolnym. f. Współpraca z rodzicami uczniów z trudnościami wychowawczymi. g. Współpraca z Opieką Społeczną oraz innymi instytucjami wspomagającymi w zakresie niesienia pomocy uczniom, znajdującym się w trudnej sytuacji społeczno – ekonomicznej. h. Współpraca z Policją w zakresie zapobiegania patologii i przestępczości wśród nieletnich. i. Współpraca z rodzinami zastępczymi. j. Nadzorowanie i monitorowanie procesu integracji dziecka szczególnej troski ze środowiskiem szkolnym i klasowym. k. Minimalizowanie skutków zaburzeń rozwojowych, zapobieganie zaburzeniom zachowania oraz inicjowanie różnych form pomocy wychowawczej w środowisku szkolnym i pozaszkolnym ucznia. l. Pełnienie roli łącznika pomiędzy podmiotami wychowania w szkole - wspieranie wychowawców klas oraz zespołów wychowawczych i innych zespołów problemowo – zadaniowych w działaniach profilaktyczno – wychowawczych. m. Rozpoznawanie warunków życia i nauki uczniów sprawiających trudności wychowawcze, rozpoznawanie przyczyn złego zachowania ucznia oraz udzielanie pomocy wychowawcy i rodzicom. n. Organizowanie różnych form terapii uczniom niedostosowanym społecznie. 51 10. Współwykonawcy a. Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna odpowiada za: - prowadzenie badań diagnostycznych dzieci, - prowadzenie doradztwa psychologicznego dla uczniów, rodziców i nauczycieli, - współpracę z pedagogiem szkolnym, rodzicami i wychowawcami w minimalizowaniu skutków zaburzeń rozwojowych, zapobieganiu zaburzeniom zachowania, - inicjowanie różnych form pomocy dydaktyczno – wychowawczej, - profilaktykę zaburzeń emocjonalnych, trudności wychowawczych i uzależnień (prowadzenie różnorodnych zajęć o charakterze profilaktycznym w miarę możliwości i zgodnie z zapotrzebowanie b. Rada Rodziców - ocenia plany wychowania w Szkole, - analizuje i diagnozuje opinie rodziców o realizacji Programu Wychowawczego Szkoły, - bierze udział w ankietach i sondażach, - jest łącznikiem pracy szkoły ze środowiskiem, - włącza rodziców w życie Szkoły: pomaga w organizowaniu imprez klasowych i szkolnych, rozwiązuje trudne problemy klasy i Szkoły, wspiera finansowo i gospodarczo, pomaga w dbałości o klasy szkolne, wspiera rodziców w wycieczkach w roli opiekuna, organizuje warsztaty dla rodziców, bierze aktywny udział w zebraniach klasowych. c. Samorząd Uczniowski - inspiruje działalność samorządową w klasach - organizuje życie pozalekcyjne w Szkole z punktu widzenia uczniów - prowadzi sondaże i diagnozy opinii uczniów - ocenia sytuację wychowawczą w Szkole - przygotowuje do samodzielności i pełnienia ról społecznych - aktywnie uczestniczy w życiu Szkoły - pełni rolę rzeczywistego gospodarza Szkoły i współwykonawcy zadań d. Rzecznik Praw Ucznia. - prowadzi działalność informacyjną dotyczącą praw ucznia - broni podstawowych praw ucznia - współpracuje ze wszystkimi podmiotami wychowania w Szkole 52 V. EWALUACJA PROGRAMU Ewaluacja ma charakter sumujący i formatywny (kształtujący). Ma przede wszystkim służyć ocenie programu, oszacowaniu stopnia jego realizacji i skuteczności oddziaływania. 1. Cele ewaluacji. a. Dostosowanie Programu do realiów życia Szkoły, występujących problemów i potrzeb osób zainteresowanych. b. Określenie skuteczności działań, wynikających z realizacji Programu. c. Określenie możliwości wykorzystania Programu w doskonaleniu jakości pracy Szkoły. 2. Problematyka badawcza. a. W jakim zakresie treści programowe odpowiadają potrzebom osób zainteresowanych, realiom życia Szkoły i występującym problemom? b. Jakie treści programowe wymagają modyfikacji? c. W jakich warunkach realizowany jest Program (nakłady finansowe, współpraca z instytucjami, korelacja z innymi programami)? d. Jakie są efekty Programu w stosunku do potrzeb uczniów, do realiów Szkoły, do istniejących problemów? e. Jak Program Wychowawczy wpływa na jakość działalności opiekuńczo – wychowawczej? 3. Kryteria ewaluacji. a. Trafność wobec potrzeb uczniów i realiów Szkoły. b. Elastyczność i otwartość treści programowych. c. Adekwatność uwarunkowań realizacji Programu do jego celów i treści. d. Efektywność Programu. e. Spójność z oddziaływaniami opiekuńczo – wychowawczymi Szkoły. f. Użyteczność Programu. 53 4. Propozycje działań. Kto a. Dyrektor Metody badawcze Cel badania Termin - analiza dokumentów zgodność wybranych raz w roku planów wychowawców klas ze SPW b. wychowawcy klas - „kwiat ewaluacyjny” ocena imprezy, - „mówiąca ściana” wycieczki, godziny - skala wychowawczej itp. przymiotnikowa biegunowa - wywiad czy realizowane są 1 – 2 razy w roku - ankieta, obserwacja określone treści i jaki odnoszą skutek c. Zespół ds. SPW -ankiety: dla uczniów, jw. 1 raz w roku wychowawców, 1 raz w roku rodziców pod koniec każdego cyklu 3-letniego -„kwiat ewaluacyjny” ocena imprezy, -„mówiąca ściana” wycieczki, godziny -skala wychowawczej itp. przymiotnikowa biegunowa - wywiad 54 VI. UWAGI KOŃCOWE. 1. Szkolny Program Wychowawczy jest podstawą Planu Pracy Dydaktyczno – Wychowawczej ZSO w Józefowie nad Wisłą oraz rocznych planów wychowawczych dla poszczególnych klas. 2. Wychowawcy w swoich planach powinni uszczegółowić zadania i formy realizacji zaproponowane w Szkolnym Programie Wychowawczym. 3. Treści zawarte w Szkolnym Programie Wychowawczym powinny być zgodne z oczekiwaniami i oddziaływaniami rodziców uczniów ZSO. Dlatego podlegają konsultacji i zatwierdzeniu przez Radę Rodziców. 4. Szkolny Program Wychowawczy podlega zatwierdzeniu przez: Radę Pedagogiczną, Radę Rodziców i Samorząd Uczniowski. VII. LITERATURA PRZEDMIOTU. 1. Bleja – Sosna B. i in. Kim jestem, kim mogę być? Poradnik wychowawczo- dydaktyczny ścieżek edukacyjnych. Toruń. 2. Bober – Pełzowska M.: Godziny do dyspozycji wychowawcy klasy. Zagadnienia programowe i materiały metodyczne. Warszawa 1982 3. Dzierzgowska I.: Rodzice w szkole. Warszawa 1999, s.90-92. 4. Głowacki A. i in.: Budujemy ciekawy program wychowawczy. Kraków 2001. 5. Grochowska N. i in.: Lekcje wychowawcze. Opracowanie dla nauczycieli [klasy IV-VI]. Warszawa 2000. 6. Jak konstruować szkolny program wychowawczy. Kraków 2001. 7. Kwiek M. i in.: Propozycje działań wychowawczych dla uczniów kl. IV-VIII szkół podstawowych. Warszawa 1993. 8. Ministerstwo Edukacji Narodowej: O programie wychowawczym szkoły. Warszawa 1999. 9. Ministerstwo Edukacji Narodowej: O wychowaniu w szkole. Warszawa 2001. 10. Mstowska – Psiuk M.: Propozycje zagadnień i działań wychowawczych w pracy wychowawcy klasowego. Warszawa 1993. 55 11. Papis W.E.: Życie i miłość. Program wychowania dzieci i młodzieży. Warszawa 1993. 12. Pielachowski J.: Organizacja i zarządzanie oświatą i szkołą. Poznań 2003, s.70-78. 13. Sadowska E.: Lekcje wychowawcze. Opracowanie dla nauczycieli gimnazjum [klasy IIII]. Warszawa 2000. 14. Seidel S.: Propozycja programu pracy wychowawczej w klasach szkoły podstawowej. Warszawa 1993. 15. Simm M. i in.: Budowanie programu wychowawczego szkoły. Kraków 2000. 56 Przewodniczący Rady Pedagogicznej Rada Pedagogiczna ……………………………………. Rada Rodziców ……………………………………… Samorząd Uczniowski Gimnazjum …………………………………….. Samorząd Uczniowski Szkoły Podstawowej 57