Ogólnopolska Konferencja Naukowa

Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Współczesne dylematy funkcjonowania i rozwoju
przedsiębiorstw – teoria i praktyka
Wydział Zarządzania
Uniwersytet Gdański
Tom I
2010
INNOWACYJNE STRATEGIE
KREOWANIA PRZEWAGI
KONKURENCYJNEJ
PRZEDSIĘBIORSTW
Wydział Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego
Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego
Sopot 2010
Komitet Organizacyjny Konferencji
KNEPO BUSINESS CLUB
przy Katedrze Ekonomiki Przedsiębiorstw
Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego
dr Paweł Antonowicz
Emilia Zajączkowska
Małgorzata Tomczyk
Karolina Bagińska
Agata Chyziewicz
Marcin Konkel
Recenzent
Prof. UG, dr hab. Maria Jastrzębska
Redakcja naukowa
dr Paweł Antonowicz
Copyright by Wydział Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego
Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, 2010
ISBN 978-83-7531-138-9
Skład i łamanie
Karolina Bagińska
Agata Chyziewicz
Marcin Konkel
Emilia Zajączkowska
Projekt i wykonanie okładki
Paweł Chyziewicz
Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego
ul. Armii Krajowej 119/121, 81-824 Sopot
tel./fax: (058) 551-05-32, tel. 523-13-75, 523-14-49
e-mail: [email protected]
SPIS TREŚCI
Rozdział I.
Strategie zarządzania antykryzysowego
w turbulentnym otoczeniu……………………………..11
Wiesław Wasilewski, Gernot Zellmer, Zwalczanie nagłych kryzysów
przedsiębiorstwa - strategie i środki……………...……………………………13
Wiesław Wasilewski, Zarządzanie ryzykiem w zarządzaniu kryzysowym..…21
Maja Sajdak, Działania w zakresie zarządzania kryzysowego na przykładzie
wybranych przedsiębiorstw………………………………………...………….31
Małgorzata Olimpia Bielenia, Rola lidera w walce z kryzysem
w przedsiębiorstwie funkcjonującym w zglobalizowanym świecie…………...49
Rozdział II. Budowa przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstw…59
Rafał Śliwiński, Przewaga konkurencyjna – logika budowy…………………61
Łukasz Pawłyszyn, Formy lokowania nadwyżek finansowych przedsiębiorstw
na rynkach finansowych w wahań koniunktury……………………………….71
Julita Włoch, Zasady Lean Management w teorii i praktyce…………………83
Piotr Warszyński, Instrumenty marketingowe w przedsiębiorstwie
międzynarodowym na przykładzie przedsiębiorstwa Rockwool……………...93
Rozdział III. Formy dystrybucji produktów i usług oraz
kształtowanie relacji przedsiębiorstwa
z otoczeniem…………………………………………...103
Dariusz Grabara, Czynniki kształtujące konkurencyjność przedsiębiorstw
sprzedaży detalicznej na platformie aukcyjnej Allegro.pl……………………105
Maciej Czaplewski, Elektroniczne kanały sprzedaży w działalności firm
ubezpieczeniowych w Polsce………………………………………………...115
Martyna Sitnik, Wykorzystanie map grup strategicznych do oceny kanałów
dystrybucji ubezpieczeń osobowych i majątkowych w Polsce……………....127
Wiesław Danielak, Kreowanie przestrzeni relacyjnej przez interesariuszy
przedsiębiorstw sektora MŚP……………………………………………...…137
Kamila Peszko, Tradycyjne czy niekonwencjonalne działania - decyzje
współczesnych przedsiębiorstw przy wyborze działań promocyjnych…...147
Rozdział IV. Kreowanie działań innowacyjnych
w przedsiębiorstwie…………………………………...157
Agnieszka Goździewska, Innowacyjność jako czynnik konkurencyjności
przedsiębiorstw…………………………………………………………….…159
Tomasz Bieliński, Innowacje przedsiębiorstw na świecie w okresie
kryzysu…………………………………………………………………….….169
Tomasz Janicki, Zarządzanie ryzykiem projektów innowacyjnych………...179
Małgorzata Smolska, Tworzenie sieci a innowacyjność mikroprzedsiębiorstw
w województwie zachodniopomorskim……………………………………189
Stanisław Kaszuba, Strategia Błękitnego Oceanu a rynek NewConnect…...197
Tomasz Białowąs, Rola nakładów na badania i rozwój oraz innowacyjności
przedsiębiorstw w rozwoju sektora high-tech w nowych krajach członkowskich
Unii Europejskiej…………………………………………………………..…209
Rozdział V. Sprawna organizacja – zarządzanie
projektowe i technologie informatyczne………...…..221
Marcin Konkel, Dobre praktyki zarządzania ryzykiem w projektach………223
Krzysztof Bednarz, Zarządzanie projektowe w działalności doradczej firmy
konsultingowej………………………………………………..………………235
Ewa
Lechman,
Magdalena
Olczyk,
Technologie
informacyjne
i komunikacyjne w Polsce – stan obecny i perspektywy rozwoju…………....247
Marcin Bałon, Rola systemów klasy CRM w pomiarze i podnoszeniu
efektywności i skuteczności marketingu relacyjnego………………………...261
Monika Woźniak, Użyteczność w zarządzaniu – definiowanie potrzeb
użytkownika…………………………………………………………………..271
Monika Woźniak, Użyteczność w zarządzaniu – dbałość o jakość
doświadczenia online………………………………………………………....283
Mateusz Święch, ERP systems – support for the company management…...291
Rozdział VI. Audyt, zarządzanie jakością i zarządzanie
środowiskowe w przedsiębiorstwie………………..…301
Elżbieta Szczepankiewicz, Rola audytu wewnętrznego w zarządzaniu
podmiotami sektora publicznego i prywatnego w Polsce………………….…303
Manuela Skoczek-Spychała, Zasady badania sprawozdań finansowych
w Polsce po wejściu w życie Dyrektywy 2006/43/WE……………………....319
Piotr Jedynak, Auditorzy wewnętrzni w znormalizowanych systemach
zarządzania jakością……………………………………………………….…327
Henryk Wyrębek, Zasady GMP i GHP oraz system HACCP w procesie
zarządzania jakością na przykładzie zakładów drobiarskich…………………339
Sławomir Zapłata, Normalizacja i certyfikacja w obszarze systemowego
zarządzania antykryzysowego……………………………………………..…351
Tomasz Murawski, Zarządzanie środowiskowe EMAS jako przykład zmian
w zarządzaniu przedsiębiorstwem………………………………………...….363
Rozdział VII.
Wycena, pomiar wartości i analiza finansowa
przedsiębiorstw…………………………………..373
Sylwia Pakowska, Przegląd istniejących metod wyceny przedsiębiorstw ze
szczególnym uwzględnieniem ich słabości…………………………………..375
Marcin Musiolik, Premia za ryzyko a wartość przedsiębiorstwa………..….387
Marcin Kłak, Modele pomiaru kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa…399
Mariusz Dudek, Elżbieta Izabela Szczepankiewicz, Wykorzystanie metod
niefinansowych identyfikacji i pomiaru kapitału intelektualnego w firmie….413
Tomasz
Stryjewski,
Dynamiczna
analiza
kondycji
finansowej
przedsiębiorstwa…………………………………………………………….429
Izabela Wilk, Wykorzystanie metod analizy retrospektywnej w ocenie ryzyka
inwestycyjnego na rynku kapitałowym……………………………………...441
Waldemar Kozłowski, Model strategicznej karty inwestycyjnej…………...451
Piotr Sawicki, Odrębna ewidencja kosztów działalności operacyjnej
przedsiębiorstwa na potrzeby controllingu - wady i zalety……………..……461
WSTĘP
Zmieniające się warunki otoczenia rynkowego, w jakich funkcjonują
współczesne przedsiębiorstwa wymuszają stałe śledzenie kierunków działań nie
tylko najbliższej konkurencji, ale często również firm o diametralnie
odmiennym profilu działalności. Intuicja i wyczucie w biznesie, stanowiące
pochodną efektu doświadczenia oraz wrażliwości na nowe trendy i kierunki
działań strategicznych, muszą bowiem uzupełniać posiadaną oraz stale
aktualizowaną wiedzę. Ta z kolei zdobywana jest między innymi poprzez
świadomą analizę studiów przypadków, kontekstowych działań strategicznych
przedsiębiorstw pochodzących z różnych sektorów. Takie analizy budują
fundamenty przyszłych teorii ekonomicznych, ponadto umożliwiają
powstawanie paradygmatów w naukach o zarządzaniu przedsiębiorstwem oraz
stanowią praktyczną podstawę do interdyscyplinarnych dyskusji. Taki właśnie
był cel organizacji tegorocznej Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej pod
tytułem: Współczesne dylematy funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstw –
teoria i praktyka, która została zorganizowana w dniu 12 marca 2010 r. przez
KNEPO Business Club przy Katedrze Ekonomiki Przedsiębiorstw na Wydziale
Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego. Do podzielenia się swoimi
przemyśleniami oraz wynikami prowadzonych badań naukowych, a także
praktycznymi doświadczeniami biznesowymi zgłosiło się 87 przedstawicieli
najważniejszych ośrodków naukowo-badawczych w Polsce, a także osób
reprezentujących środowisko szeroko rozumianej praktyki gospodarczej.
Konferencja poświęcona była współczesnym problemom funkcjonowania
oraz rozwoju przedsiębiorstw. W dynamicznym środowisku biznesowym
konieczne stało się bowiem stosowanie skutecznych narzędzi, metod oraz
technik zarządzania, zapewniających przewagę konkurencyjną i długookresowe
budowanie wartości firmy na rynku. Interdyscyplinarność wiedzy, jaka
wykorzystywana jest w zarządzaniu przedsiębiorstwem determinuje
konieczność ciągłego poszukiwania rozwiązań, które sprawdziły się
w wybranych organizacjach, sektorach, czy szerzej – gospodarkach. W świecie
tak złożonych interakcji wymiana doświadczeń staje się katalizatorem nowych,
często innowacyjnych rozwiązań. Mam nadzieję, że niniejsza publikacja będzie
dla jej Czytelników nie tylko dowodem istnienia konieczności identyfikacji
i analizy kluczowych zjawisk w życiu gospodarczym, ale również pożytecznym
zbiorem doświadczeń mogących stanowić inspirację oraz tło zarówno do
rozważań intelektualnych, jak i praktycznych działań.
Artykuły zawarte w pierwszym rozdziale książki poświęcone zostały
problematyce budowy strategii w czasach kryzysu i tworzenia systemów
zarządzania antykryzysowego. Warto w tym miejscu zauważyć, iż polska
gospodarka zbudowana jest w przeważającej większości z bardzo
zróżnicowanych i przede wszystkim drobnych podmiotów gospodarczych. To
wpływa na poziom ich elastyczności, a także pozwala budować w skali
ogólnogospodarczej sieć bardzo rozproszonych i zdywersyfikowanych
podmiotów gospodarczych skutecznie chroniących się przed przejawami
kryzysu. Na koniec 2008 r. w bazie REGON Głównego Urzędu Statystycznego
zarejestrowanych było bowiem 3,76 mln jednostek gospodarczych, z czego
95% (3,57 mln) podmiotów stanowiły firmy, w których zatrudnienie znalazło
od 0 do 9 pracowników. W strukturze sektora prywatnego (3,63 mln
podmiotów) aż 78% (2,85 mln jednostek) stanowiły osoby fizyczne prowadzące
działalność gospodarczą.1 Firmy te, bardzo często właśnie dzięki niewielkiemu
zakresowi prowadzonej działalności, są w czasach kryzysu bardziej elastyczne
i mogą zdecydowanie szybciej reagować na zmiany otoczenia.
W drugim rozdziale książki omawiane są zagadnienia związane z szeroko
rozumianą problematyką budowania przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstw
na rynku. Warto zauważyć, iż cykl życia sektora będzie niewątpliwie pochodną
cyklu życia przedsiębiorstw go budujących, zaś na turbulentność tych cykli
wpływają zmienności zaobserwowane w ramach cyklu życia pojedynczych
produktów i usług. Jest to klasyczny mechanizm naczyń połączonych.
Rozważania nad tą problematyką otwiera referat stanowiący dyskusję nad
logiką budowy przewagi konkurencyjnej – od klasycznego już dziś podejścia
M.E. Portera, poprzez analizę stanowisk zawartych w literaturze przedmiotu
przez polskich badaczy. W dalszej części rozdziału znalazły się również
ciekawe analizy obejmujące metody pomnażania kapitału na rynku, koncepcję
Lean Management, oraz nowoczesne instrumenty marketingowe.
Trzeci rozdział książki obejmuje natomiast rozważania dotyczące form
dystrybucji produktów i usług oraz kształtowania relacji przedsiębiorstwa
z otoczeniem. Ciekawe wydają się tu wyniki badań dotyczących wybranych
sektorów gospodarki. W strukturze nadesłanych artykułów wyraźnie widać
rosnące znaczenie i zainteresowanie badaczy problematyką wirtualnych
kanałów dystrybucji nie tylko informacji, ale również produktów i usług. Już
dziś można prognozować, iż ten obszar życia gospodarczego, poprzez stale
rosnący dostęp gospodarstw domowych do Internetu, będzie stanowił
w przyszłości jeden z kluczowych kanałów dystrybucji oferowanych produktów
i usług. Według danych UKE2 w pierwszej połowie 2008 r. wskaźnik penetracji
(stacjonarny dostęp do Internetu) w gospodarstwach domowych wynosił 30,5%,
zaś już w I połowie 2009 r. wskaźnik ten osiągnął poziom 36,7%. „Biorąc pod
uwagę zarówno dostęp stacjonarny jak i mobilny, ponad 50% polskich
gospodarstw domowych posiadało w VI.2009 r. dostęp do szerokopasmowego
Internetu”. W najbliższej przyszłości tendencja ta będzie charakteryzowała się
dalszym wzrostem, co będzie stanowiło podstawę dalszej ekspansji wirtualnych
kanałów dystrybucji w działalności przedsiębiorstw.
W rozdziale czwartym zawarte zostały wyniki badań nad kreowaniem
działań innowacyjnych w przedsiębiorstwach. Analizy te są wynikiem często
1
Bank Danych Regionalnych GUS.
UKE (Departament Analiz Rynku Telekomunikacyjnego): Technologie dostępu do
sieci Internet w Polsce, grudzień 2009.
2
podkreślanej w ostatnich latach przez ekonomistów koncepcji budowania
gospodarki opartej na wiedzy, która określana jako produkt (niezależny byt)
stanowi podstawę wzrostu gospodarczego. Tak rozumiana koncepcja
budowania potencjału gospodarczego państwa stanowi efekt synergii działań
pojedynczych podmiotów wchodzących w struktury tego systemu. Szczególnie
ciekawe w tej części książki wydają się analizy dotyczące nakładów na badania
i rozwój - nie tylko w Polsce ale również w układzie międzynarodowym, które
stanowią jeden z filarów determinujących kształtowanie działań innowacyjnych
w przedsiębiorstwach.
Praktyczne aspekty kreowania sprawnej, dynamicznej i nowoczesnej
organizacji zostały poddane analizie w rozdziale piątym. Zawarty został w nim
zbiór artykułów, których wspólnym mianownikiem stała się koncepcja
zarządzania projektowego (PM) oraz wykorzystania zaawansowanych
technologii IT do zarządzania strategicznego i operacyjnego przedsiębiorstwem.
Wyrazem dynamizacji procesów realizowanych w przedsiębiorstwach jest
koncepcja projektów, które zgodnie z założeniami Project Management dają się
określić jako SMART (specyficzne, mierzalne, akceptowalne, realne oraz
określone w czasie). W celu usprawnienia przebiegu i organizacji tych
procesów budowane są nowoczesne zintegrowane systemy informatyczne,
służące m.in. zarządzaniu relacjami z klientami (CRM3), a także planowaniu
i zarządzaniu zasobami przedsiębiorstwa (ERP4).
W rozdziale VI niniejszej książki zawarte zostały natomiast wyniki badań
obejmujące problematykę audytu, a także zarządzania jakością i zarządzania
środowiskowego w przedsiębiorstwie. Współczesne koncepcje budowania
przewagi konkurencyjnej obejmują bowiem nie tylko konieczność dopasowania
oferty do popytu na rynku, lecz również zapewnienie możliwie wysokiego
(zarazem ekonomicznie uzasadnionego) poziomu jakości dostarczanych dóbr
i usług. W nurcie tych badań znajduje się nie tylko transparentność norm
jakościowych, ale także dbałość przedsiębiorców o środowisko naturalne.
W ostatniej części książki zebrany został zbiór artykułów dotyczących
problematyki wyceny, pomiaru wartości i analizy finansowej przedsiębiorstw.
Niezwykle ciekawa i zarazem bardzo aktualna wydaje się w tej części inicjacja
problematyki obejmującej rozważania nad kalkulacją niematerialnych wartości
i próbą ich ujęcia w szacowaniu rynkowej wartości przedsiębiorstwa na rynku.
Próbując dokonać definicji tak rozumianego kapitału intelektualnego można
bowiem zauważyć, iż stanowi on różnicę pomiędzy wartością rynkową,
a wartością księgową przedsiębiorstwa. Na jego wycenę składa się zarówno
retrospektywny obraz dotychczas realizowanej działalności gospodarczej,
a także (a może w szczególności) projekcja perspektyw dalszego powodzenia
realizowanego biznesu.
3
4
Customer Relationship Management (ang.)
Enterprise Resource Planning (ang.)
Organizatorem tegorocznej Konferencji było KNEPO Business Club,
które w obecnej formie zajmuje się realizacją dużych projektów związanych
tematycznie z szeroko pojętym zarządzaniem oraz przedsiębiorczością. Patronat
nad Konferencją objął Dziekan Wydziału Zarządzania Uniwersytetu
Gdańskiego prof. dr hab. Jerzy Bieliński. W ramach struktury KNEPO BC
organizowane są Dni Przedsiębiorczości, w czasie których omawiane są
praktyczne aspekty uruchamiania i prowadzenia działalności gospodarczej. Do
dyskusji i prelekcji zapraszani są praktycy, którzy dzieląc się swoimi
doświadczeniami budują w nas poczucie głębszej świadomości dotyczącej
uwarunkowań prowadzenia biznesu. Tegoroczna Konferencja stanowi efekt
pracy zrealizowanej w szczególności przez: Agatę Chyziewicz, Karolinę
Bagińską, Małgorzatę Tomczyk, Emilię Zajączkowską oraz Marcina Konkela.
Im też składam szczególne podziękowania i wyrazy uznania za poświęcenie
bezcennego czasu oraz wyjątkowe zaangażowanie w projekt, którego efektem
jest dwutomowa, łącznie ponad 900 stronicowa publikacja konferencyjna.
Zachęceni konstruktywną reakcją - nie tylko środowiska akademickiego,
ale również ze strony praktyków gospodarczych, deklarujemy realizację
w kolejnych latach następnych edycji Konferencji.
Paweł Antonowicz