Opinia ZP RPD z 21 maja 2014 r.

Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
Warszawa, 21 maja 2014 r.
Opinia
Zespołu Prawnego Rzecznika Praw Doktoranta
Krajowej Reprezentacji Doktorantów
w przedmiocie:
zgodności z obowiązującymi przepisami regulującymi otrzymywanie przez doktorantów pomocy
materialnej postanowień regulaminów studiów doktoranckich (regulaminów pomocy materialnej
dla doktorantów) wyłączających możliwość uzyskania takiej pomocy w wypadku skorzystania przez
doktoranta z przedłużenia studiów doktoranckich
Zadane Zespołowi Prawnemu Rzecznika Praw Doktoranta pytanie dotyczyło w szczególności
przyznawania doktorantom korzystającym z przedłużenia studiów doktoranckich stypendium
doktoranckiego.
Pytająca, będąca doktorantką Uczelni X, korzystała z przedłużenia studiów doktoranckich. Będąc
na 5 roku studiów doktoranckich ubiegała się o świadczenie z pomocy materialnej dla najlepszych
doktorantów, spełniając wymagania określone w Regulaminie Uczelni X dotyczącym przyznawania
pomocy materialnej doktorantom (w tym stypendium doktoranckiego). Pomimo, że aplikacja
Pytającej została wysoko oceniona przez Komisję odpowiedzialną za ocenę i punktację wniosków oraz
przyznanie ww. stypendium (2 miejsce na liście rankingowej), na dalszym etapie jej aplikacja została
odrzucona. Przyczyną odrzucenia było znajdujące się w regulaminie Uczelni X dotyczącym
przyznawania pomocy materialnej postanowienie „W przypadku przedłużenia okresu trwania studiów
powyżej termin określony w Regulaminie studiów Uczelni X osoba, która uzyskała przedłużenie, traci
prawo do świadczeń pomocy materialnej”.
Pytanie dotyczyło zgodności z obowiązującymi przepisami regulującymi otrzymywanie przez
doktorantów pomocy materialnej postanowień regulaminów studiów doktoranckich (regulaminów
pomocy materialnej dla doktorantów) wyłączających możliwość uzyskania takiej pomocy w wypadku
skorzystania przez doktoranta z przedłużenia studiów doktoranckich
Na wstępie podkreślono, że zasadniczo różnicowanie doktorantów studiujących w
ustawowym okresie oraz doktorantów studiujących w związku z przedłużeniem studiów
doktoranckich w świetle obowiązujących przepisów jest niedopuszczalne. Przepisy ustawy z z dnia 27
lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. 2005, nr 164, poz. 1365) są jasne i czytelne w tym
zakresie - nie wprowadzają żadnego rozróżnienia w statusie osoby studiującej w ramach
przewidzianego prawem 4-letniego okresu studiów, a osoby studiującej w okresie dłuższym - po
uzyskaniu przedłużenia studiów.
Ustawodawca w sposób jednolity posługuje się pojęciem doktoranta, który zgodnie z legalną
definicją z art. 2 ust. 18l ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oznacza: „uczestnika studiów
Krajowa Reprezentacja Doktorantów
ul. Koszykowa 60/62 lok. 11, 00-673 Warszawa
Tel./fax 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]
Krajowa
Reprezentacja
Doktorantów
doktoranckich”, bez dalszych rozróżnień. Ewentualne rozróżnienia w tym zakresie powinny zatem
wynikać z aktu prawnego o charakterze powszechnie obowiązującym.
Z drugiej jednak strony wskazano, że zgodnie z art. 201 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie
wyższym podmiotem uprawnionym do szczegółowego określenia m.in. sposobu prowadzenia i
organizowania studiów doktoranckich, w tym kryteriów przyznawania stypendium doktoranckiego
jest Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego. Zgodnie z §15 ust. 1 Rozporządzenia Ministra
Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 5 października 2011 r. w sprawie studiów doktoranckich oraz
stypendiów doktoranckich (Dz. U. 2011, nr 225 poz. 1351) „stypendium doktoranckie może być
przyznane doktorantowi, który terminowo realizuje program studiów doktoranckich(…)”. Warunek
taki w sposób oczywisty nawiązuje do przyjętego odgórnie okresu realizowania studiów
doktoranckich (max. 4 lata), mimo że nie posługuje się takim pojęciem wprost i de facto wyłącza
możliwość przyznania na jego podstawie stypendium osobom, które studiują na piątym i wyższym
roku studiów. Jednocześnie podkreślić należy, że mimo niemożliwości ubiegania się przez doktoranta
o stypendium doktoranckie na podstawie §15 Rozporządzenia, nie pozbawiono doktoranta
korzystającego z przedłużenia studiów doktoranckich możliwości jego uzyskania w ogóle. Zgodnie z §
19 tego Rozporządzenia: „W przypadku przedłużenia okresu odbywania studiów doktoranckich
rektor uczelni albo dyrektor jednostki naukowej może przyznać stypendium doktoranckie na ten
okres”. W świetle tego zapisu stwierdzić należy, że niedopuszczalne jest wprowadzanie do
regulaminu studiów doktoranckich uczelni (czy też innego regulaminu regulującego przyznawanie
pomocy materialnej doktorantom) postanowienia, które w sposób odgórny wyłączałoby możliwość
uzyskania stypendium doktoranckiego przez doktoranta korzystającego z przedłużenie studiów
doktoranckich, skoro ustawa dopuszcza taką instytucję. Sprzeczne zatem z wykładnią danego
przepisu jest wprowadzanie do regulaminów studiów postanowień, które nie przewidują
jakiejkolwiek możliwości otrzymania przez doktoranta korzystającego z przedłużenia studiów
doktoranckich z takiej formy pomocy (np. „stypendia te nie przysługują doktorantom korzystającym z
przedłużenia okresu studiów doktoranckich”). Zgodnie z powyższym, takie postanowienia należy
uznać za nieważne i zastąpić je regulacją wynikającą z przywołanego Rozporządzenia.
Uprawnienie do podjęcia decyzji w przedmiocie przyznania stypendium doktoranckiego
przysługuje rektorowi uczelni albo dyrektorowi jednostki naukowej. Oczywistym jest, że mają oni
swobodę w podejmowaniu takich decyzji. Swoboda nie oznacza jednak zupełnej dowolności kryteria, którym odpowiadać powinien doktorant wnioskujący o przyznanie stypendium
doktoranckiego na podstawie tego przepisu, powinny wprost wynikać z regulaminu studiów
doktoranckich i być dostępne i znane zainteresowanym.
W konsekwencji w odpowiedzi na zadane pytanie stwierdzono że wszelkie postanowienia
regulaminów określających przyznawanie pomocy materialnej doktorantom, które wyłączają
całkowicie możliwość skorzystania z takiej formy pomocy przez doktorantów korzystających z
przedłużenia studiów doktoranckich są niezgodne z obowiązującymi przepisami.
Zespół Prawny Rzecznika Praw Doktoranta
Krajowej Reprezentacji Doktorantów
Krajowa Reprezentacja Doktorantów
ul. Koszykowa 60/62 lok. 11, 00-673 Warszawa
Tel./fax 22 623 83 09
www.krd.org.pl
[email protected]