Liberalizacja energii po austriacku cz. II

Liberalizacja energii po austriacku cz. II
Autor: dr Agnieszka Hofman-Pianka
(Nafta & Gaz Biznes – wrzesień 2002)
W związku z liberalizacją sektora elektroenergetycznego i związanym z nią wprowadzeniem
modelu grup bilansowych, na rynku austriackim pojawiły się nowe podmioty. Oprócz
przedsiębiorstw sieciowych są to dostawcy odpowiedzialni za grupy bilansowe, koordynator grup
bilansowych, kierownik stref regulacji, giełda i klienci.
Przedsiębiorstwo sieciowe pozostaje nadal monopolistą; jest także odpowiedzialne za dane
dotyczące odbiorców. Jest ono właścicielem liczników przy urządzeniach klientów i do jego zadań
należy przekazywanie danych pomiarowych dostawcom, koordynatorowi grup bilansowych i
biurom rozliczeniowym. Na terenie Austrii, zgodnie ze stanem na 31.XII.2001 r., zarejestrowanych
było 150 przedsiębiorstw sieciowych.
Odpowiedzialni za grupy bilansowe zobowiązani są przede wszystkim do opracowania prognoz i
organizacji zapotrzebowania oraz jego najkorzystniejszego pokrycia. Od października 2001 r.
wszyscy odbiorcy prądu muszą być członkami grupy bilansowej, co realizowane jest najczęściej
pośrednio poprzez dostawcę. Pod koniec ub. r. na terenie Austrii było 29 odpowiedzialnych za
grupy bilansowe.
Centralną funkcję w systemie grup bilansowych pełni ich koordynator. Przedsiębiorcy sieciowi
zobowiązani są do przekazywania mu odczytów licznikowych w celu ustalenia rzeczywistego
zużycia energii elektrycznej. Na terenie Austrii funkcję koordynatora grup bilansowych pełnią dwie
firmy: APCS Power Clearing and Settlement AG (dla rejonu Verbund-APG) i A&BAusgleichsenergie und Bilanzgruppen-Management AG (dla rejonów VKW i TIWAG).
Odpowiedzialność za przeprowadzanie wyrównywania produkcji i zużycia energii elektrycznej
spoczywa na operatorze sieci przesyłowej w określonej strefie, który pełni w niej funkcję
kierownika stref regulacji. Do jego dyspozycji pozostają specjalne elektrownie regulacyjne
wewnątrz tych stref, które zapewniają regulację frekwencji mocy dla utrzymania frekwencji
sieciowej na poziomie 50 Hz oraz dotrzymanie umów dostawczych zawartych z sąsiednimi
strefami. Na terenie Austrii znajdują się trzy strefy regulacji prowadzone przez różnych
kierowników: Verbund-APG (Wiedeń, Dolna Austria, Górna Austria, Salzburg, Karyntia, Styria i
Burgenland), TIWAG (Tyrol) i VKW (Vorarlberg). Do zadań kierownika stref regulacji należy też
kompensacja wyprodukowanej i pobranej energii. Szczególne ważne jest to w nowej sytuacji
rynkowej.
W strefie APG po otwarciu rynku w październiku ub. r. grupy bilansowe błędnie opracowały
prognozy dotyczące zużycia i pobrały do swoich sieci zbyt dużo energii elektrycznej, co zmusiło
bądź do ograniczenia własnego zasilania bądź też do wykorzystania nadmiernej energii do pomp w
elektrowniach zbiornikowych. Jednak już w listopadzie doszło do stabilizacji sytuacji. Obliczanie
energii kompensacyjnej odbywa się co kwadrans. Ceny za zwrot dostaw bądź za wymiany
kształtują się w granicach 14-18 euro/MWh.
Struktury własnościowe
Austriackie przedsiębiorstwa elektroenergetyczne pozostały w większości, także po otwarciu
rynku, własnością państwa i landów. Strukturę własności w sektorze gospodarki
elektroenergetycznej reguluje ustawa określająca wielkość akcji państwowych na poziomie 51%.
Zmiana tej ustawy wymaga 2/3 głosów w parlamencie.
Wysoki udział sektora publicznego w przedsiębiorstwach elektroenergetycznych powoduje, że
uwzględniają one w swych planach nie tylko czysto gospodarcze cele, ale również wynikające z
polityki gospodarczej kraju. Uwzględnianie interesów publicznych powoduje zróżnicowanie
cenowe w obrębie różnych przedsiębiorstw landowych. Na tę rozbieżność dodatkowy wpływ ma
fakt, że wiele firm komunalnych pokrywa, obok zapotrzebowania na prąd, także zapotrzebowanie
na gaz, ogrzewanie i komunikację.
W ostatnich latach doszło w Austrii do powstania dużych bloków strategicznych z udziałem
różnych firm energetycznych, jak na przykład ENERGIEALLIANZ (kooperacja EVN, Wiener
Stadtwerke, Linz AG, Energie AG, Bewag&Begas). Podobne formy strategicznej współpracy
podejmowane są też z przedsiębiorstwami zagranicznymi. Przykładem jest tu kooperacja Kärntner
Energie Holding i niemieckiego RWE AG czy STEWEAG i francuskiego EdF. W ścisłym związku
pozostają niemieckie Energie Baden-Württemberg (EnBW) i Vorarlberger Illwerken oraz E.ON i
TIWAG. W związku z liberalizacją rynkową pojawiły się też w Austrii nowe przedsiębiorstwa
elektroenergetyczne specjalizujące się głównie w zakresie energii odnawialnej.
Do końca 2001 r. ok. 20 tys. odbiorców korzystając z możliwości wyboru, zmieniło dostawcę
prądu. Zdecydowały się na to między innymi firmy handlowe mające sieci sklepowe na terenie
całego kraju, kolej i poczta. W mniejszym stopniu z nowych możliwości skorzystał przemysł.
Wkrótce gaz, a potem woda
Liberalizacja rynku energetycznego wkrótce obejmie też sektor gazownictwa. Pełne otwarcie rynku
gazowego nastąpić ma w Austrii 1.X.2002 r. W kwietniu tego roku podjęte zostały w związku z
tym rozmowy mające na celu opracowanie nowych zasad regulacji w tym sektorze. Funkcję
Regulatora przejmie E-Control, który przemianowany zostanie z Elektrizitäts-Control GmbH na
Energie-Control GmbH.
Regulator w sektorze gazowniczym działać będzie analogicznie do zasad sprawdzonych już w
zakresie energii elektrycznej. Proces zmian wsparty został przez Izbę Gospodarczą, która postawiła
do dyspozycji swoich ekspertów. Zmianie ulec muszą m.in. systemy zarządzania i obliczeniowe.
Różne podmioty rynkowe, w tym dostawcy i odbiorcy, połączone zostaną w grupy bilansowe.
Powołana zostanie też komisja Erdgas-Control Komission z uprawnieniami analogicznymi do
Elektrizitäts-Control Komission. Do jej zadań należeć będzie między innymi kontrola
przestrzegania przez firmy magazynujące gaz zasady jednakowego traktowania wszystkich
przedsiębiorstw uprawnionych do korzystania z magazynowanego gazu.
Liberalizację rynku gazowniczego umożliwia nowela ustawy o gospodarce w tym sektorze.
Oczekuje się, że przyniesie ona, dzięki silniejszej konkurencji, znaczną redukcję kosztów
zaopatrzenia dla austriackich przedsiębiorstw. Zgodnie z przewidywaniami Ministerstwa
Gospodarki i Pracy, liberalizacja rynkowa w sektorze gazowniczym przynieść mogłaby rocznie
zyski w wysokości 180 mln euro.
Oczekuje się, że na liberalizacji rynku gazowniczego skorzysta przede wszystkim przemysł, dla
którego cena gazu jest znaczącym czynnikiem kosztorysowym. Zgodnie z przewidywaniami,
dostawcę gazu może zmienić po wejściu w życie pełnego otwarcia rynku od 20 do 40 %
przedsiębiorstw przemysłowych.
W sferze planów pozostaje prywatyzacja w sektorze gospodarki wodnej. Najwyższym organem w
tym sektorze jest aktualnie Ministerstwo Rolnictwa, Leśnictwa, Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Zgodnie z planami ministerialnymi testowane są projekty pilotażowe mieszanego systemu
prywatno-publicznego w zakresie zaopatrzenia w wodę (tzw. Public Private Partnership-Modell).
Za prywatyzacją tego sektora opowiada się zdecydowanie Zrzeszenie Przemysłowców, jako
argument podając m.in. potencjał inwestycyjny w wysokości ok. 12 mld euro. Doświadczenia
innych krajów pokazują jednak, że prywatyzacja zaopatrzenia w wodę doprowadziła do
zwiększenia kosztów dla konsumentów przy jednoczesnym obniżeniu jakości.
Udziałowcy elektroenergetyczni (stan na 31.XII.2001)
Österreichische Elektrizitätswirtschafts-Ag (Verbund):
Republika Austria (51%)
EVN AG (10%)
TIWAG (5%)
Wiener Stadtwerke Holding AG (10%)
EnBW Energie Baden-Württemberg (6,33%)
drobni udziałowcy (17,67%)
Burgenländische Elektrizitätswirtschafts-AG (BEWAG):
Land Burgenland (51%)
Burgenland Holding AG (49%):
- EVN AG (67,47%)
- Wiener Stadtwerke Holding AG (5%)
- BEWAG (> 5%)
- Verbund Austrian Hydro Power AG (10%)
- drobni udziałowcy (9,2%)
Energie AG Oberösterreich:
Land Górna Austria (100%)
Energie-Versorgung Niederösterreich EVN AG:
Land Dolna Austria (51%)
Konsortium Energie Austria [ESTAG, Energie AG OÖ, Verbund] (27%)
drobni udziałowcy (22%)
Kärtner Elektrizitäts-AG (KELAG):
Kärtner Energieholding Beteiligungs GmbH (63, 85%):
- Land Karyntia (51%)
- RWE Plus AG (49%)
Verbund (35,12%)
drobni udziałowcy (1%)
gminy miejskie Karyntii (0,03%)
Salzburg AG für Energie, Verkehr und Telekommunikation:
Land Salzburg (42,56%)
Miasto Salzburg (31,31%)
Energie OÖ Service- und Beteiligungsverwaltubgs GmbH (26,13%)
Steirische Wasserkraft- und Elektrizitäts-AG (STEWAG):
ESTAG Energie Steiermark Holding AG (99,8%):
- Land Styria (75% - 1 akcja)
- Societé d'investissement en Autriche (25% + 1 akcja)
TIWAG - Tiroler Wasserkraft AG:
Land Tyrol (100%)
Vorarlberger Kraftwerke AG (VKW):
Vorarlberger Illwerke AG (95,6%):
- Land Vorarlberg (95,5%)
- WEG Wertpapiererwerbsges.mbH (4,5%)
gminy Vorarlbergu (1,2%)
prywatni akcjonariusze (3,2%)
Grazer Stadtwerke AG:
Miasto Graz (99,46%)
Miasto Innsbruck (0,22%)
Miasto Salzburg (0,22%)
Miasto Klagenfurt (0,09%)
Miasto Eisenstadt (0,01%)
WIENSTROM GmbH:
Wiener Stadtwerke Holding AG:
- Miasto Wiedeń (100%)
Innsbrucker Komunalbetriebe AG (IKB):
Miasto Innsbruck (100%)
Linz AG für Telekommunikation, Verkehr und Kommunale Dienste:
Miasto Linz (100%)
Stadtwerke Klagenfurt AG:
Miasto Klagenfurt (100%)
Nowe podmioty rynkowe
ENERGIEALLIANZ Austria GmbH:
Burgenländische Erdgasversorgungs-AG (BEGAS) (3%)
Wiener Stadtwerke Holding AG (31,5%)
EVN AG (31,5%)
Energie AG OÖ (17%)
Linz Strom GmbH (10%)
BEWAG (7%)
RWA Wasserkraft GmbH:
Raiffeisen Ware-Austria AG (50%)
Verbund (50%)
Mylectric Stromvertrieb GmbH:
Verbund (50%)
Salzburg AG (50%)
oekostrom AG:
drobni udziałowcy (90%)
Stadtwerke Hartberg (10%)
switch:
ENERGIEALLIANZ Austria GmbH (100%)
Alpen Adria Energie AG:
małe elektrownie, spółdzielnie elektroenergetyczne, regionalni dostawcy prądu (100%)