D - Sąd Apelacyjny w Łodzi

Sygn. akt III AUa 81/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 1 października 2015 r.
Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:
Przewodniczący: SSA Iwona Szybka
Sędziowie:SSA Janina Kacprzak
SSA Joanna Baranowska (spr.)
Protokolant: st. sekr. sąd. Joanna Sztuka
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 października 2015 r. w Ł.
sprawy M. J.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddziałowi w Ł.
o emeryturę
na skutek apelacji M. J.
od wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu
z dnia 16 grudnia 2014 r. sygn. akt IV U 823/14
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Sieradzu do ponownego
rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za drugą
instancję.
Sygn. akt III AUa 81/15
UZASADNIENIE
Decyzją z 13 sierpnia 2014 roku 2014 r. (...) organ rentowy odmówił M. J. prawa do emerytury w trybie artykułu 184
Ustawy emerytalnej. Stwierdził, że wnioskodawca nie spełnił przesłanki warunków szczególnych na dzień 1 stycznia
1999r. Organ rentowy uznał pracę w warunkach szczególnych w rozmiarze dziesięciu lat siedmiu miesięcy i dziewięciu
dni podczas zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym S.A. (...) w S..
Odwołanie od powyższej decyzji wniósł wnioskodawca twierdząc, że jego praca w Kółku Rolniczym w S., a następnie
w Spółdzielni Kółek Rolniczych w P. od 1 grudnia 1971r. do 12 maja 1981r. na stanowisku traktorzysty była pracą
wykonywaną w warunkach szczególnych.
Organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania. Stwierdził, że ta praca ostatecznie nie była wykonywana zgodnie z
branżą w transporcie i łączności, ubezpieczony był traktorzystą, kierowcą ciągnika rolniczego w rolnictwie i przemyśle
rolnym.
Wyrokiem z dnia 16 grudnia 2014r. w sprawie sygn. akt IV U 823/14 Sąd Okręgowy w Sieradzu oddalił odwołanie.
Powyższe rozstrzygnięcie zapadło na tle następująco ustalonego przez Sąd pierwszej instancji stanu faktycznego:
Sąd Okręgowy ustalił, że M. J. urodzony (...) nie należy do Otwartego Funduszu Emerytalnego, posiada uprawnienia
do prowadzenia ciągnika kategorii T od 10 marca 1971 roku. Na dzień wydania decyzji na 1 stycznia 1999r. legitymuje
się ponad 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym. Organ rentowy uznał 10 lat, 7 miesięcy i 9 dni pracy w
warunkach szczególnych z zatrudnienia w Spółdzielni Kółek (...) w Kombinacie (...). Sąd Okręgowy ustalił, że w latach
od 1 grudnia 1971r. do 30 kwietnia 1975 roku wnioskodawca świadczył z uprawnieniami pracę w Kółku Rolniczym
w S.. Było to Kółko Rolnicze posiadające trzy ciągniki, maszyny rolnicze. Było typowo małym Kółkiem Rolniczym
przeznaczonym do świadczenia usług zgodnie z nazwą i celem statutowym, jakim było świadczenie sprzętowe do
produkcji rolnej przy pracach polowych dla okolicznych rolników. Po połączeniu kółek rolniczych od maja 1975r.
w ramach Spółdzielni Kółek Rolniczych w P. wnioskodawca pracował od maja 1975r. do 12 maja 1981 r. , jako
traktorzysta, jako kierownik ciągnika. W tym czasie wykonywał w rozmiarze większym niż pełny etat zatrudnienia
prace w rolnictwie typowo usługowe, takie jak przewiduje to statut Spółdzielni (...), prace polowe, w transporcie i inne.
Przeważającą pracą od marca do października była praca polowa, praca traktorzysty, praca przy wszelkich pracach
polowych. Wnioskodawca kosił trawę, zboże, orał, wykonywał te wszystkie czynności maszynami, które posiadała
spółdzielnia kółek rolniczych i to miejsce stacjonowania w K.. W trakcie również tych prac polowych, jeżeli nadarzyła
się okazja i takie polecenie wykonywał również prace transportowe. Prace transportowe – do przyzakładowej,
przyspółdzielnianej betoniarni woził cement. Przede wszystkim te prace transportowe były wykonywane przez
wnioskodawcę w okresie zimowym. Ten okres zimowy to kształtował się od listopada do marca. Był to typowy okres
zimowy, gdzie wnioskodawca nie wykonywał prac polowych za wyjątkiem ewentualnych oprysków i nawożenia pól
nawozem, bo również takie czynności spółdzielnia kółek rolniczych wykonywała własnym posiadanym sprzętem. Te
typowe czynności przewozowe to były usługi na rzecz (...), przy wożeniu materiałów budowlanych na drogę, przy
odśnieżaniu, przy wożeniu piasku na posypywanie drogi. Czas zimowy był również czasem, kiedy wnioskodawca jak i
również inni traktorzyści wykonywali prace konserwacyjne swojego sprzętu, te najprostsze, ponieważ kółko posiadało
wszystkie potrzebne maszyny do wykonywania prac polowych. Od tych drobnych do skomplikowanych, a te ostatnie
były naprawiane już w wyspecjalizowanym, w specjalnym miejscu przez mechaników. Wnioskodawca konserwował
te maszyny, którymi wykonywał ziemne prace polowe.
Stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie treści świadectw pracy z okresu pracy wnioskodawcy, znajdujących
się w aktach osobowych, w aktach rentowych.
Następnie Sąd Okręgowy wskazał:
W części dotyczącej Kółka Rolniczego w S. i Spółdzielni Kółek Rolniczych w P., oraz zeznań świadków w szczególności
świadków, którzy mówili o świadczonych usługach polowych w okresie pracy w Kółku Rolniczym w S. - a o tym mówił J.
Ś.. Od 28 maja 1981 roku do 31 lipca 1992 roku wnioskodawca, jako traktorzysta, kierowca ciągnika świadczył pracę w
(...) Przedsiębiorstwie Budowlanym w Spółce Akcyjnej (...) w S.. Wykonywał tam prace typowo transportowe w postaci
przewożenia materiałów budowalnych, dowożenia ich do miejsca wykonywania robót. (...) w S. był w tym czasie
przede wszystkim przedsiębiorstwem budowalnym zajmował się budownictwem mieszkaniowym jak to powiedział
pan J.. Był kierowcą dowożącym materiał budowlany, działającym jak powiedział Sądowi w dziale transportu. W tym
zakresie Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie załączonego do akt emerytalnych, do akt kapitałowych świadectwa
wykonywania pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych. Sąd oparł się ustalając ten stan faktyczny – jak wskazał
- na podstawie materiału osobowego i nieosobowego. Zeznania świadków składanych w sprawie świadczą o tym, że
oprócz tych typowo prac polowych wnioskodawca również zajmował się transportem. W dniach, kiedy wykonywał
prace polowe wnioskodawca również zajmował się transportem. Niekiedy te czynności były wykonywane jednego dnia
jak i w S. jak i w P. nie było wydzielonych traktorzystów wykonujących tylko prace polowe i tylko prace w transporcie,
czy to latem czy zimą. Jak zeznał świadek P. wnioskodawca był traktorzystą wykonującym wszystkie czynności tak jak
pozostali traktorzyści, czyli jak określił zajmował się wszystkim.
Mając na uwadze tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy stwierdził, że odwołanie pana J. nie zasługuje na
uwzględnienie. Nie spełnił wszystkich warunków do uzyskania świadczenia emerytalnego w obniżonym wieku. W
świetle podstawy prawnej na podstawie, której ubiega się o tą emeryturę w obniżonym wieku, wieku niższym niż
wszyscy osiągający wiek powszechny emerytalny. Artykuł 184 ustęp l Ustawy z 17 grudnia 1998r. roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z artykułem 32 ustęp l Ustawy emerytalnej i § od 1 do
4 Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Staż pracy w warunkach szczególnych nie uprawnia do
emerytury w obniżonym wieku. Nawiązując do tej podstawy, o której Sąd mówił tego stanu prawnego. Artykuł 184
ustęp l Ustawy emerytalnej stanowi, że urodzonym po, ubezpieczonym po 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura
po osiągnięciu wieku, w przypadku wnioskodawcy po ukończeniu sześćdziesiątego roku życia, jeżeli w dniu wejścia
ustawy, a więc w pana przypadku na l stycznia 1999 roku osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze w tym przypadku piętnastu lat po osiągnięciu wieku sześćdziesięciu lat i piętnastu lat pracy w
warunkach szczególnych. Zgodnie z artykułem 32 cytowanej Ustawy emerytalnej i Rozporządzeniem Rady Ministrów
z 7 lutego 1983 roku w myśl paragrafu od l do 4 mężczyzna będący pracownikiem tylko w ramach umowy o pracę może
przejść na emeryturę, jeżeli osiągnął wiek sześćdziesięciu lat, ma wymagany okres zatrudnienia dwudziestu pięciu lat
te przesłanki wnioskodawca spełnił. Ukończył wnioskodawca 60 rok życia i ten staż - okres składkowy i nieskładkowy
jest większy niż 25 lat i przepracował, co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. W myśl paragrafu 2 ustęp l
cytowanego Rozporządzenia konieczne jest, by ta praca była wykonywana w warunkach szczególnych stale i w pełnym
wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Ten okres pracy w pełnym wymiarze czasu pracy w
szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy na podstawie akt osobowych i zgodnie z wzorem formularza, który
jest załącznikiem do omawianych przez Sąd przepisów. W przypadku wnioskodawcy takich dokumentów, świadectw
wykonywania pracy w warunkach szczególnych, poza ten okres uznany przez organ rentowy w (...) Przedsiębiorstwie
Budowlanym S.A. nie ma, ale Sąd jest uprawniony do badania spełnienia przesłanek wszelkimi dowodami, nie tylko
tymi formalnymi, o których mowa. Sąd podkreślił, że nie korzysta z uprawnienia do emerytury przy niższym wieku
emerytalnym pracownik, który nie udowodnił, że wykonywał prace w szczególnych warunkach, w pełnym wymiarze
czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku i przez co najmniej 15 lat. Te 15 lat, co najmniej na dzień 31 grudnia
1998 roku. To jest chwila wejścia w życie omawianej Ustawy o emeryturach i rentach. W ocenie Sądu przy spełnieniu
przesłanki ogólnego stażu pracy wnioskodawca to wykazał. Wymagany wiek emerytalnego 60 lat skończył. Złożył
wniosek o· świadczenie, nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego. Nie spełnił wnioskodawca przesłanki
ostatniej, czyli pracy, przez co najmniej 15 lat w warunkach szczególnych. Jedynie te prace w transporcie, prace
wykonywane w Spółce Akcyjnej w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym (...) zdaniem Sądu Okręgowego mogą być
potraktowane, jako wyłącznie prace w warunkach szczególnych, a to zgodnie z wykazem, załącznikiem A, wykazem A w
dziale XVIII w transporcie i łączności. Tam jest w tym wydziale wykazana jest branża budowlana transport i łączność.
Ta wykonywana praca pomocniczo również odpowiada tej, która jest wskazane w zarządzeniu resortowym resortu,
który był resortem w czasie pracy w (...). Mianowicie zgodnie z Zarządzeniem Ministra Budownictwa i Przemysłu
Materiałów Budowlanych również zgodnie z działem XVIII w transporcie i łączności stanowisko wnioskodawcy jest
wykazane, jako praca w warunkach szczególnych i w tym rozmiarze 10 lat, 7 miesięcy, 9 dni Sąd Okręgowy uznał
za taką pracę w warunkach szczególnych. Natomiast okresu pracy od l grudnia 1971 roku do 12 maja 1981 roku w
całości Sąd nie uznał, jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Jedynie te okresy w Spółdzielni Kółek
Rolniczych już w P., bo na okoliczność pracy w (...) w Spółdzielni w Kółku Rolniczym w S. wnioskodawca nie wskazał
żadnego dowodu, co by zajmował się transportem, a wskazany świadek rolnik słuchany w sprawie za okres, kiedy
wnioskodawca świadczył pracę w Kółku Rolniczym w S. wskazał, że wnioskodawca i kółko rolnicze świadczyło usługi
i dla rolników, tam był główny cel działania kółka rolniczego tylko i wyłącznie w tym okresie od maja 1975 roku
do 12 maja 1981 roku przez co najmniej tylko cztery miesiące w roku w tym okresie typowo od listopada do marca
włącznie przez te pięć miesięcy można uznać, jako wyłącznie prace prowadzone w transporcie. Nie daje to brakujących
4 lat i 5 miesięcy do pełnych 15. Jest to najwyżej 3 lata i 9 miesięcy pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.
Każdego roku zatrudnienia w kółku w (...) od listopada do marca. Te okresy transportowe w czasie wykonywania prac
polowych, jako traktorzysty przy orkach, siewach, zbiorach, koszeniu nie mogą być uznane jako prace w warunkach
szczególnych. Nie ma tutaj tej stałości, ciągłości natężenia wykonywanych prac w transporcie. Sumując nie ma pełnych
15 lat pracy w warunkach szczególnych na l stycznia 1999 roku. Jak Sąd już wcześniej powiedział tylko i wyłącznie te
prace wskazane w wykazie A dziale XVIII w transporcie i łączności omawianego załącznika Rozporządzenia z 7 lutego
osiemdziesiątego trzeciego roku mogą być zaliczane, jako prace w warunkach szczególnych. Są tam prace kierowców
ciągników, kombajnów i pojazdów gąsienicowych, przy czym pod pojęciem kierowca kombajnu nie jest uznawane i
przyjęte wprost bezdyskusyjnie, że jest to kombajn rolniczy. Kombajn jest to również urządzenie służące do łączności
i do transportu. Nie ma nigdzie przesądzonego, że kombajn jest to tylko i wyłącznie kombajn rolniczy do zbioru
zboża, ziemniaków, buraków czy kukurydzy. Również zarządzenie, Uchwała Zarządu Krajowego Związków Kółek
Rolniczych i Organizacji Rolniczych z 20 maja 1983 roku jedynie w dziale XVIII w transporcie i łączności pod pozycją
3 wskazuje prace traktorzysty nie w rolnictwie, nie w gospodarce rolnej. Tak jest również zgodnie z treścią Zarządzenia
numer 16 Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 31 marca 1988 roku w sprawie stanowisk pracy, na
których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zaliczenie prac polowych,
prac przy zbiorze, przy koszeniu bez ciągłości tej pracy transportowej nie jest możliwe w świetle tych omawianych
przepisów. Stanowisko wnioskodawcy, charakter pracy nie jest wymieniony w dziale X w rolnictwie i przemyśle rolno
spożywczym, czy w działach innych związanych z pracami różnymi w tym w dziale XIV. Tylko i wyłącznie prace
kierowców ciągników w transporcie i łączności ustawodawca zaliczył do szczególnie obciążonych i uciążliwych pod
względem psychodelicznym w ruchu publicznym pracy, nie ma, nie było żadnych przeszkód, aby ustawodawca wskazał
również prace kierowcy ciągnika na roli przy pracach polowych. Różnica pomiędzy działem VIII a X jest niewielka,
a ustawodawca nie zdecydował się, aby również w kolejnym dziale X ująć prace traktorzystów, kierowców ciągników
polowych. Uczynił to tylko w transporcie i łączności. Tak, więc nie spełnił wnioskodawca koniecznej przesłanki do
uzyskania emerytury w obniżonym wieku w postaci 15 lat świadczenia pracy w warunkach szczególnych tak jak
dowodził, jako kierowca ciągnika traktorzysty jedynie 10 lat, 7 miesięcy i 9 dni pracy
wykonywanej w (...) w S. w transporcie i łączności, w resorcie budownictwa. Może być zaliczona i Sąd Okręgowy też
tak również uznał za pracę w warunkach szczególnych jednakże nie daje to 15 lat pracy takiej na dzień l stycznia 1999
roku stąd też na postawie artykułu 477
odwołanie oddalił.
14
§ l k.p.c. w związku z artykułem 184 Ustawy emerytalnej Sąd Okręgowy
Apelację od powyższego wyroku wywiódł zaskarżając wyrok w całości i zarzucając
1. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj.:
a) art. 233 § 1 k.p.c. przez błędną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczeniem życiowym ocenę materiału
dowodowego, tj. świadectw pracy wystawionych przez Spółdzielnię Kółek Rolniczych w P., zeznań świadków J. Ś.,
B. P. oraz samego ubezpieczonego polegającą na przyjęciu, że ubezpieczony będąc zatrudnionym na stanowisku
traktorzysty w Kółku Rolniczym w S., a następnie Spółdzielni Kółek Rolniczych w P., jedynie pomocniczo wykonywał
pracę w transporcie, gdyż biorąc udział w pracach polowych nie wykonywał, zdaniem Sądu Okręgowego, pracy
wymienionej w wykazie A dział VIII pkt 3 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w
sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze, co
w konsekwencji doprowadziło Sąd Okręgowy do błędnego ustalenia, iż ubezpieczony nie przepracował wymaganych
15 lat w szczególnych warunkach;
b) art. 316 k.p.c. wskutek istnienia w chwili zamknięcia rozprawy innego stanu rzeczy niż ustalony przez Sąd Okręgowy.
2. naruszenie przepisów prawa materialnego
c) art. 184 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych oraz § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez błędną
wykładnię i przyjęcie, że ubezpieczony nie nabył prawa do emerytury w wieku obniżonym z tytułu zatrudnienia
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mimo że praca kierowcy ciągnika na roli przy pracach
polowych odpowiada pracy wymienionej w wykazie A dział VIII pkt. 3 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze;
d) § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie,
że ubezpieczony nie wykonywał pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku
pracy, mimo że jako traktorzysta wykonywał tę pracę cały rok, bez przerw sezonowych, codziennie po minimum 8
godzin;
e) art. 2a ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego niezastosowanie
i wydanie decyzji naruszającej zasadę równego traktowania wszystkich ubezpieczonych.
Wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków:
1. J. Z. zam. ul. (...), (...)-(...) S.,
2. G. L. zam. Księża (...), (...)-(...) P.,
obu na okoliczność wykonywania przez ubezpieczonego pracy na stanowisku traktorzysty stale i w pełnym wymiarze
czasu pracy. Jednocześnie wyjaśnił, iż wyżej wymienieni świadkowie nie zostali powołani w postępowaniu przed
sądem pierwszej instancji z uwagi na błędne pouczenie ubezpieczonego przez organ rentowy dotyczące prawa
powołania jedynie dwóch świadków.
Mając na uwadze powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zmianę poprzedzającej
go decyzji organu rentowego i przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury w obniżonym wieku.
Sąd Apelacyjny w Łodzi zważył, co następuje:
Zarzutom apelacji ubezpieczonego nie można odmówić słuszności.
Podstawę prawną uprawnienia wnioskodawcy do dochodzonej emerytury stanowi przepis art. 184 w związku z art. 32
ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U.
z 2013r., poz. 1440 ze zm.), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura,
jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 r.) osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym
niż 65 lat dla mężczyzn oraz okres składkowy w ilości co najmniej 25 lat. Warunkiem jest także nieprzystąpienie
do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w
otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.
Dalsze kwestie związane z wiekiem emerytalnym, rodzajem prac lub stanowisk oraz warunkami nabycia prawa do
emerytury ustala się na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego
pracowników zatrudniony w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz.43 ze zm.).
Zgodnie z § 4 tego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w
wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:
1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn,
2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.
Poza sporem jest, że wnioskodawca spełnia wszystkie wyżej wymienione przesłanki poza brakującym - a zarazem
spornym - okresem pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy zakwestionował bowiem możliwość zaliczenia
okresów pracy wnioskodawcy w charakterze kierowcy ciągnika przy wykonywaniu prac polowych wskazując, że tylko
prace kierowców ciągników wykonywane w transporcie, jako wymienione w dziale VIII wykazu A stanowiącego
załącznik do w/w rozporządzenia z 7.02.1983r., podlegają zaliczeniu do prac wykonywanych w warunkach
szczególnych w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Spór w niniejszej sprawie sprowadza się zatem w istocie do prawidłowej wykładni prawa materialnego odnośnie
kwalifikacji prawnej okresu wykonywania pracy na stanowiskach traktorzysty.
W orzecznictwie za utrwalony należy uznać pogląd, że wyodrębnienie poszczególnych prac wymienionych w wykazie
A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników
zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ma charakter stanowiskowo - branżowy.
Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono konkretne stanowiska przypisane danym
branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Specyfika
poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje bowiem charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są
one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie czy wręcz dowolnie, z
naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały
one przypisane w tym akcie prawnym (por. także – I UK 20/09, I UK 24/09, III UK 174/10, III UK 166/11).
Wykładnia językowa regulacji zawartej w Wykazie A dział VIII poz. 3, przy uwzględnieniu przyjętej przez
rozporządzenie kwalifikacji branżowo - stanowiskowej oraz przy uwzględnieniu systematyki przepisów, nie pozwala
jednakże na kwalifikowanie pracy kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych wykonujących swą
pracę w rolnictwie jako pracy w szczególnych warunkach. Wskazane stanowiska wymienione zostały w dziale VIII
wykazu „w transporcie i łączności”, a nie w dziale X „w rolnictwie i przemyśle rolno - spożywczym”, ani w dziale
XIV „prace różne”. Wobec powyższego nie ma przesłanek aby przyjmować, że wykonywanie prac na wskazanych
stanowiskach niezależnie od branży, w której praca jest wykonywana skutkuje szkodliwością pozwalającą na zaliczenie
tego okresu jako uprawniającego do nabycia emerytury w obniżonym wieku. Umieszczenie wskazanych stanowisk
w dziale VIII w transporcie i łączności, mimo ujęcia pracy traktorzysty, kombajnisty lub pojazdu gąsienicowego
odrębnie od pracy kierowcy samochodów ciężarowych, autobusów i pojazdów specjalistycznych, łączy szkodliwość
tejże pracy nie z faktem prowadzenia tychże pojazdów, lecz z faktem prowadzenia tych pojazdów przy uwzględnieniu
specyfiki „technologii” pracy w transporcie i łączności oraz obciążeń psychofizycznych związanych z uczestniczeniem
takich pojazdów w ruchu publicznym. Obciążeń, których nie ma, jak uznał ustawodawca, przy wykonywaniu prac na
wskazanych stanowiskach w rolnictwie, gdzie dominują prace polowe. Taki kierunek wykładni zaprezentował też Sąd
Najwyższy w wyroku z 3 grudnia 2013r. I UK 172/13 odmawiając zakwalifikowania, jako wykonywanej w szczególnych
warunkach, pracy kierowcy ciągników w trakcie prac polowych. Sąd ten stwierdził, że o ile można się zgodzić, że prace
transportowe wykonywane przez ubezpieczonego jako kierowcę ciągnika można zaliczyć do prac w transporcie, tj. do
prac objętych działem VIII poz. 3 wykazu A, mimo że pracował on w spółdzielni rolniczej a nie w przedsiębiorstwie
transportowym, to nie ma żadnych podstaw do potraktowania prac polowych jako prac w transporcie.
Odnosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy należy zauważyć, jak trafnie podnosi skarżący, że Sąd Okręgowy
nie poczynił ustaleń faktycznych, które są konieczne do wydania rozstrzygnięcia. Nie ma bowiem ustalenia, w
jakim wymiarze (w jakich okresach) ubezpieczony pracując w kółkach rolniczych wykonywał pracę kierowcy
ciągnika – traktorzysty w transporcie. Z zeznań świadków wynika bowiem, że kierowcy ciągników wykonywali
prace transportowe nie tylko poza sezonem prac polowych, ale też w czasie tego okresu, w zależności od zlecenia
(zapotrzebowania). Zważywszy zaś na stosunkowo długi okres zatrudnienia wnioskodawcy w Kółku Rolniczym w
S. i Spółdzielni Kółek Rolniczych w P. na stanowisku kierowcy ciągnika nie można wykluczyć, że okres, w którym
wykonywał on prace transportowe, uzupełniony okresem uznanym przez organ rentowy, może wynieść wymagany
15-letni okres.
Kwestia ta nie była w ogóle dotąd badana w postępowaniu sądowym, (a przynajmniej z lakonicznej w tej części
transkrypcji uzasadnienia takich wniosków i ustaleń poczynić nie można) wobec bezsporności pozostałych przesłanek
wynikających z art. 184 i art. 32 ustawy emerytalnej, stanowi ona w rzeczywistości jedyny obszar sporu. Zatem jej
ustalenie wyczerpie w istocie całość zagadnień z zakresu stanu faktycznego, jakie musi przesądzić Sąd.
Zaskarżony wyrok nie może się ostać również i z tego powodu, że uzasadnienie zaskarżonego wyroku (transkrypcja)
nie zawiera wszystkich koniecznych elementów i zawiera oczywiste braki, które uniemożliwiają kontrolę apelacyjną.
Ustawą z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1296) zmieniono treść art. 328 k.p.c. Obecnie tj. od 27 października
2014r. zgodnie z § 11 jeżeli przebieg posiedzenia jest utrwalany za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk albo obraz
i dźwięk, uzasadnienie może być wygłoszone po ogłoszeniu sentencji wyroku i utrwalone za pomocą tego urządzenia,
o czym przewodniczący uprzedza przed wygłoszeniem uzasadnienia. Bezspornym jest jednak, że nie uległa zmianie
treść § 2 - nadal uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie:
ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym
dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem
przepisów prawa. Transkrypcja uzasadnienia zaskarżonego wyroku wymogów tych nie spełnia. Z niewiadomych
przyczyn Sąd Okręgowy w ustaleniach faktycznych i rozważaniach analizował niesporny, bo zaliczony przez organ
rentowy, okres pracy w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym S.A. (...) w S. natomiast brak jest dokładnych ustaleń co
do zaliczonego w trakcie pracy w kółkach okresu pracy w transporcie. Nie ma bowiem ustalenia, w jakim wymiarze
(w jakich okresach) ubezpieczony pracując w kółkach rolniczych wykonywał pracę kierowcy ciągnika – traktorzysty
w transporcie. Z zeznań świadków wynika bowiem, że kierowcy ciągników wykonywali prace transportowe nie tylko
poza sezonem prac polowych, ale też w czasie tego okresu, w zależności od zapotrzebowania np. przy remontach dróg
na rzecz (...), sypali kamień na drogi, wozili żwir, drzewo z lasu, cement. Prace te często wykonywali w godzinach
pracy zaś usługi polowe dla rolników wykonywali po godz. 15.
Oznacza to, że przed Sądem Okręgowym stoi konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, co
wyczerpuje hipotezę art. 386 § 4 k.p.c. i skutkuje koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy
do ponownego rozpoznania. Jest to tym bardziej zasadne, że zapewni konstytucyjnie gwarantowaną dwuinstancyjność
w zakresie ustalenia faktycznego o fundamentalnym znaczeniu dla rozstrzygnięcia sprawy. Ponownie rozpoznając
sprawę Sąd Okręgowy dokona ustaleń w wyżej zakreślonym obszarze przy użyciu wszelkich możliwych środków
dowodowych, i - stosownie do wyników postępowania dowodowego - przesądzi, czy praca wykonywana przez
odwołującego w sporych okresach jest pracą w szczególnych warunkach, a przez to czy spełnia on warunki konieczne
do nabycia żądanego świadczenia.