205 rola turystyki w integracji i rehabilitacji spo£ecznej osób niepe

Rola turystyki ROLNICTWA
w integracji i rehabilitacji
spo³ecznej...
STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW
I AGROBIZNESU
Roczniki Naukowe l tom XII
l
zeszyt 4
205
Ma³gorzata Matlegiewicz
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
ROLA TURYSTYKI W INTEGRACJI I REHABILITACJI
SPO£ECZNEJ OSÓB NIEPE£NOSPRAWNYCH
ROLE OF TOURISM IN INTEGRATION AND SOCIAL REHABILITATION
OF PEOPLE WITH DISABILITY
S³owa kluczowe: turystyka, wypoczynek, infrastruktura turystyczna, osoby niepe³nosprawne
Key words: tourism, recreation, tourist infrastructure, disabled people
Synopis. Niepe³nosprawnoœæ jest zjawiskiem wielop³aszczyznowym, obejmuj¹cym czêœæ, b¹dŸ ca³oœæ ¿ycia cz³owieka i zmieniaj¹c¹ jego szanse na samorealizacjê w spo³eczeñstwie. Przywrócenie sprawnoœci fizycznej i psychicznej cz³owieka niepe³nosprawnego jest trudne i nie zawsze mo¿liwe. Pomoc w rehabilitacji i wsparcie psychiczne osoby niepe³nosprawnej jest obowi¹zkiem spo³eczeñstwa. Uprawianie turystyki przez osoby
niepe³nosprawne jest jedn¹ z dróg terapii i rehabilitacji. Istnieje koniecznoœæ dostosowania infrastruktury turystycznej do potrzeb osób niepe³nosprawnych
Wstêp
Narodowa Strategia Spójnoœci przyjêta przez Radê Ministrów na lata 2007-20131 w za³¹czniku pod
nazw¹ Kierunki Rozwoju Turystyki w Polsce przewiduje dzia³anie 1.5.5. pt. Wsparcie rozwoju turystyki
wiejskiej. Przeprowadzona analiza SWOT pozwoli³a oceniæ bardzo wysoko atrakcje turystyczne polskiej
wsi. Mocn¹ stron¹ turystyki wiejskiej jest dobra jakoœæ proponowanych produktów przy wzglêdnie
niskiej cenie. Wa¿nym czynnikiem rozwoju turystyki wiejskiej jest jej wp³yw na rozwój spo³eczny regionu
i aktywizacjê gospodarcz¹ obszarów wiejskich, wynikaj¹c¹ z rozwoju na wsi dzia³alnoœci pozarolniczej.
Celem rozwoju turystyki jest podniesienie jakoœci ¿ycia na obszarach wiejskich przez zró¿nicowanie
gospodarki pod warunkiem zachowania dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego polskiej wsi. Turystyka wiejska otwarta jest na potrzeby osób sprawnych fizycznie, jak równie¿ osób niepe³nosprawnych.
Rozwój turystyki wiejskiej stanowi ogromn¹ szansê dla bytu oraz funkcjonowania osób niepe³nosprawnych. Uprawianie turystyki przez osoby niepe³nosprawne ma wp³yw na ich stopniow¹
rehabilitacjê w sferze fizycznej i psychicznej.
Wa¿nym jest, aby osoby niepe³nosprawne znalaz³y p³aszczyznê do integracji spo³ecznej z osobami
zdrowymi. Realizacji tego zadania mo¿e sprzyjaæ rozwój turystyki wiejskiej. Bliskoœæ natury, bezpoœredni kontakt z przyrod¹ pozwala osobom o szczególnych potrzebach skorzystaæ z uroków ¿ycia wiejskiego, zawrzeæ nowe znajomoœci, poznaæ ró¿norodne krajobrazy, które do tej pory nie by³y im dostêpne.
Niepe³nosprawnoœæ zgodnie z ustaw¹ z dnia 27 stycznia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i
spo³ecznej oraz zatrudnieniu osób niepe³nosprawnych, kwalifikuje osoby niepe³nosprawne do
trzech stopni niepe³nosprawnoœci:(1) znaczny, (2) umiarkowany, (3) lekki.
Do osób ze znacznym stopniem niepe³nosprawnoœci zalicza siê osoby z warunkow¹ sprawnoœci¹ organizmu, niezdolne do pracy i wymagaj¹ce sta³ej opieki.
Umiarkowany stopieñ niepe³nosprawnoœci dotyczy osób z naruszon¹ sprawnoœci¹ organizmu,
wymagaj¹c¹ czasowej, albo czêœciowej pomocy innych osób, w celu wype³nienia ról spo³ecznych.
Do lekkiego stopnia niepe³nosprawnoœci zalicza siê osobê o naruszonej sprawnoœci organizmu, maj¹cych obni¿on¹ zdolnoœæ do wykonywania pracy, która mo¿na zrekompensowaæ przez
wyposa¿enie jej w przedmioty ortopedyczne lub pomocnicze œrodki techniczne.
Niepe³nosprawnoœæ jest zjawiskiem wielop³aszczyznowym i wielowymiarowym, dotycz¹cym
ró¿nych sfer ¿ycia.
1
Projekt ustawy „Narodowa Strategia Spójnoœci” przyjêty przez Radê Ministrów dnia 29 listopada 2006 r., s.
70. Za³¹cznik pod nazw¹ Kierunki Rozwoju Turystyki.
206
Ma³gorzata Matlegiewicz
Niepe³nosprawnoœæ dotyka cz³owieka od zarania dziejów ludzkoœci. Zmienia siê tylko sposób
podejœcia do cz³owieka niepe³nosprawnego, przez zmianê oferowanego wsparcia psychicznego,
spo³ecznego i materialnego. Wed³ug Bartnikowskiej i ¯y³y [2007] „nadal jednak niepe³nosprawnoœæ uwa¿ana jest jako synonim choroby, ograniczeñ i pora¿ki ¿yciowej”. Dla jakoœci ¿ycia i
funkcjonowania osoby niepe³nosprawnej w spo³eczeñstwie nie powinna mieæ znaczenia sprawnoœæ cz³owieka, czy jej brak. Pog³êbienie niepe³nosprawnoœci jest czêstokroæ spowodowane ograniczeniami i utrudnieniami zwi¹zanymi z dostêpem do instytucji u¿ytecznoœci publicznej np. do
komunikacji zbiorowej, kin, szkó³, parków, wczasów i oœrodków rehabilitacji. Buduj¹c zatem obiekty ogólnodostêpne nale¿y braæ pod uwagê potrzeby i mo¿liwoœci osób niepe³nosprawnych. Jednym ze sposobów na zmniejszenie problemów ¿yciowych zwi¹zanych z niepe³nosprawnoœci¹, jest
uprawianie turystyki i krajoznawstwa. Cz³owiek w harmonii z ¿yw¹ przyrod¹ odnawia si³y psychiczne i fizyczne, równoczeœnie poznaje piêkno ojczystej przyrody. Ta forma wypoczynku pozwala
skorzystaæ osobom z ró¿nymi rodzajami niepe³nosprawnoœci.
Rola turystyki osób niepe³nosprawnych w kszta³towaniu postaw spo³ecznych
Obcowanie cz³owieka z przyroda pozwala cz³owiekowi odnaleŸæ si³y psychofizyczne. Turystyka, w tym turystyka wiejska, sprzyja integracji osób niepe³nosprawnych z ca³ym spo³eczeñstwem.
Polskê charakteryzuje relatywnie wysoki odsetek osób niepe³nosprawnych. W roku 2002 wed³ug
danych Narodowego Spisu Powszechnego liczba osób niepe³nosprawnych wynosi³a 545,7 tys., tj.
14,3% ogó³u ludnoœci, a wiêc niepe³nosprawnoœæ dotyczy³a co siódmej osoby w Polsce. Niepe³nosprawnoœæ ludnoœci jest wy¿sza na wsi ni¿ w mieœcie. Wi¹¿e siê to z faktem, ¿e niepe³nosprawnoœæ
dotyka czêœciej ludzi starszych, których wiêcej zamieszkuje na wsi. Zdecydowanie wiêksza liczba
niepe³nosprawnych osób to kobiety, tj. oko³o 62% ogó³u niepe³nosprawnych w Polsce.
Rozwój turystyki sprzyja aktywizacji ruchowej osób niepe³nosprawnych. Niepe³nosprawnoœæ
dotyczy ró¿nych rodzajów dysfunkcji. Obok niepe³nosprawnoœci ruchowej (46%) wzrasta liczba
osób z innymi niesprawnoœciami, np. po zawa³ach serca, udarze mózgu, schorzeniach uk³adu kr¹¿enia i po wypadkach komunikacyjnych. Charakterystycznym objawem dla Polski jest niska aktywnoœæ zawodowa osób niepe³nosprawnych. WskaŸnik zatrudnienia osób niepe³nosprawnych
na przestrzeni ostatnich lat systematycznie spada. Spadek zatrudnienia nastêpuje g³ównie wraz z
wiekiem i stopniem niepe³nosprawnoœci (tab. 1).
Zatrudnienie osób niepe³nosprawnych jest wiêc œciœle skorelowane ze stopniem \niepe³nosprawnoœci. Jak wynika z zamieszczonych danych w tabeli 1, wraz ze wzrostem stopnia niepe³nosprawnoœci
maleje wskaŸnik zatrudnienia. Najwiêksze szanse na zatrudnienie maj¹ osoby z lekk¹ niepe³nosprawnoœci¹. Im wiêkszy stopieñ niepe³nosprawnoœci, tym trudniej tym osobom znaleŸæ pracê.
Rehabilitacja osób niepe³nosprawnych podnosi sprawnoœæ fizyczn¹ i psychiczn¹, potrzebn¹ do
wykonywania pracy zawodowej. Rozwój turystyki stanowi wa¿n¹ formê procesu rehabilitacji osób
niepe³nosprawnych. Pamiêtaæ jednak nale¿y o tym, aby turystyka osób niepe³nosprawnych nie kojarzy³a siê wy³¹cznie z turnusem rehabilitacyjnym, bo turystyka, to równie¿ wêdrówki po szlakach w
towarzystwie osób zdrowych, towarzysz¹cych, wspomagaj¹cych osoby niepe³nosprawne. Uprawianie
turystyki wi¹¿e siê równie¿ z zasobami finansowymi jakimi dysponuj¹ osoby niepe³nosprawne (tab. 2).
Praca, tworz¹ca nowe wartoœci przyczynia siê do wzrostu dobrobytu spo³ecznego. Dochody
uzyskiwane z pracy osób niepe³nosprawnych s¹ bardziej po¿¹dan¹ form¹ dochodu ni¿ dochód z
funduszy socjalnych, gdy¿ osoby pracuj¹ce uczestnicz¹ nie tylko w podziale dochodu narodowego, ale równie¿ w jego tworzeniu.
Tabela 1. WskaŸ nik akty wnoœci z awodowej osób niepe³nosprawny ch w 2006 r. w z ale¿ noœci od
stopnia niepe³nosprawnoœci
Stopieñ niepe³nosprawnoœci
Osoby niepe³nosprawne
ogó³em
Znaczny stopi eñ ni epe³nosprawnoœci lub równowa¿ny
Umiarkowany stopieñ niepe³nosprawnoœci lub równowa¿ny
Lekki stopi eñ wzglêdnosprawnoœci lub równowa¿ny
Ogó³em
ród³o: Guranowski 2008a.
923
13 70
15 13
3806
pracuj¹ce
32
15 4
296
571
WskaŸ nik
z atrudnienia
3,5
11,2
19,2
12,6
Rola turystyki w integracji i rehabilitacji spo³ecznej...
207
Tabela 2. Osoby niepe³nosprawne wed³ug g³ównego Ÿ ród³a utrz y mania 2002 r.
K ategorie
niepe³nosprawnoœci
Ogó³em
G³ówne Ÿ ród³a utrz y mania
raz em
praca
poz a rolnictwem
raz em
w rolnictwie
najemna na w³asny najemna na w³asny
raz em rachunek
rachunek
Ogó³em, w tym:
5 456 711 665 471 454 793
80 239
9 43 1 12 1 0 0 8 4 7 8 1 0 3 9
niepe³nosprawne prawnie* razem 4 450 139 474 399 333 737
5 8 40 5
5753
7 6 5 0 4 3 9 6 9 123
niepe³nosprawne tylko biologicznie 1 006 572 191 072 121 056
21 834
3678
44 504 811 910
Mê¿czyŸni, w tym:
2 5 6 8 2 2 0 3 7 6 2 0 7 2 46 6 87
49 8 86
5606
7 4 0 2 8 2 18 6 3 76
niepe³nosprawni prawnie razem
2 18 6 48 3 2 6 9 5 6 8 18 0 5 9 2
3 6 47 9
3364
49 13 3 1 9 13 3 3 5
niepe³nosprawni tylko biologicznie
3 8 1 7 3 7 10 6 6 3 9 6 6 0 9 5
13 40 7
2 2 42
24 895 273 038
Kobiety, w tym:
2 8 8 8 49 1 2 8 9 2 6 4 2 0 8 10 6
30 353
3825
46 9 8 0 2 5 9 4 6 6 0
niepe³nosprawne prawnie razem
2 2 6 3 6 5 6 2 0 4 8 3 1 15 3 145
21 926
2389
27 371 2 055 788
niepe³nosprawne tylko biologicznie
6 2 4 8 3 5 8 4 43 3 5 4 9 6 1
8 42 7
143 6
19 6 0 9 5 3 8 8 72
* W Badani ach Aktywnoœci Ekonomi cznej Ludnoœci na osoby ni epe³nosprawne prawni e uznaje si ê osoby maj¹ce orzeczeni e prawne potwi erdzaj¹ce ni epe³nosprawnoœæ. Osoby ni epe³nosprawne bi ologi czni e, to osoby,
które ni e maj¹ orzeczeni a o ni epe³nosprawnoœci , ale maj¹ ograni czeni a przy wykonywani u podstawowych
czynnoœci ¿yci owych. Szacuje si ê, ¿e w skali kraju udzi a³ tej grupy wynosi 23,5%.
ród³o: opracowani e w³asne na podstawi e Narodowego Spi su Powszechnego 2002.
Zatrudnienie osób niepe³nosprawnych przynosi korzyœci, nie tylko dla osób pracuj¹cych, ale
równie¿ dla pañstwa, gdy¿ powoduje wzrost dochodów publicznych wskutek odci¹¿enia funduszy socjalnych, jakie pañstwo ponosi w zwi¹zku z zabezpieczeniem bytu osób niepe³nosprawnych.
Efektów zatrudnienia nie nale¿y ograniczaæ tylko do ich ekonomicznych funkcji. Potrzeba pracy jest dla cz³owieka zaspokojeniem aspiracji zawodowych i spo³ecznych. Zatrudnienie jest podstawowym czynnikiem rozwoju gospodarczego, tym samym poprawia warunki ¿ycia ludnoœci.
Dochody z pracy kreuj¹ popyt na towary i us³ugi. Zatrudnienie osób niepe³nosprawnych, to równie¿
ich integracja z ca³ym spo³eczeñstwem, wyzwoleniem siê z marazmu i marginalizacji. Osoby niepe³nosprawne uczestnicz¹c w ¿yciu spo³ecznym przez zatrudnianie, maj¹ szansê korzystaæ z ró¿nych form turystyki.
Równie¿ dostêp osób niepe³nosprawnych do udzia³u w ró¿nych dziedzinach turystyki, wymusza na
spo³eczeñstwie likwidacjê barier ograniczaj¹cych dostêp do obiektów turystyczno-krajoznawczych.
Zatrudnienie osób niepe³nosprawnych napotyka u pracodawców na wiele obiekcji, wynikaj¹cych np. z koniecznoœci dostosowania miejsca pracy do mo¿liwoœci pracownika, opieki nad pracownikiem, zainwestowania w urz¹dzenia wspomagaj¹ce mo¿liwoœci wykonywania pracy.
Wykszta³cenie, kwalifikacje zawodowe, mobilnoœæ i gotowoœæ podjêcia pracy powinna decydowaæ o przydatnoœci do pracy osoby niepe³nosprawnej. Niepe³nosprawnoœæ nie powinna przekreœlaæ zawodowych mo¿liwoœci osoby niepe³nosprawnej. Konstytucja Rzeczpospolitej Polski
gwarantuje osobom niepe³nosprawnym pe³ne uprawnienia do pracy i wypoczynku, na równi z
osobami pe³nosprawnymi.
Jak wynika z danych na rysunku 1, wystêpuje du¿a dysproporcja w
zatrudnieniu osób pe³nosprawnych i niepe³nosprawnych. Zatrudnienie
osób pe³nosprawnych jest w bada- nym okresie trzykrotnie wy¿sze (z
dalsz¹ tendencj¹ wzrostow¹), nato- miast przy osobach niepe³nosprawQLHSHáQRVSUDZQL
SHáQRVSUDZQL
nych obserwuje siê spadek zatrudnie
nia. Obraz ten œwiadczyæ mo¿e o
ma³ym zainteresowaniu pracodawRysunek
1. Œrednioroczne wskaŸniki zatrudnienia osób
ców w procesie zatrudniania osób
niepe³nosprawnych i pe³nosprawnych w latach 1998-2006
niepe³nosprawnych.
ród³o: Guranowski 2008b.
208
Ma³gorzata Matlegiewicz
Zatrudnienie osób niepe³nosprawnych, to droga do otwierania mo¿liwoœci korzystania z us³ug
turystycznych przez t¹ grupê ludzi. Zarobione pieni¹dze pozwalaj¹ zrealizowaæ turystyczne marzenia, a równoczeœnie poprawiæ swoj¹ sprawnoœæ fizyczn¹. Korzystanie z turystyki, to najbardziej
akceptowana forma na zagospodarowanie wolnego czasu. Wspólny pobyt osób niepe³nosprawnych z osobami pe³nosprawnymi w publicznych formach wypoczynku, sprzyja tworzeniu przyjaznego klimatu spo³ecznego, a równoczeœnie integruje osoby niepe³nosprawne ze œrodowiskiem
osób pe³nosprawnych, tworz¹c niejednokrotnie d³ugotrwa³e wiêzi towarzyskie.
Rola Unii Europejskiej w promowaniu turystyki osób niepe³nosprawnych
Upowszechnienie turystyki osób niepe³nosprawnych w Polsce, wi¹¿e siê g³ównie z trudnoœciami w
uzyskaniu informacji dotycz¹cych zapotrzebowania na okreœlony rodzaj turystyki. Osoby niepe³nosprawne korzystaj¹ z turystyki wiejskiej, agroturystyki lub turystyki ekologicznej. Trudnoœci wystêpuj¹ w okreœleniu liczby gospodarstw prowadz¹cych turystykê wiejsk¹ lub agtoturystykê. Uzyskane dane z internetu
nie uwzglêdniaj¹ wszystkich ofert rolników œwiadcz¹cych us³ugi turystyczne dla osób niepe³nosprawnych. Dostêpne dane o gospodarstwach agroturystycznych maj¹ charakter szacunkowy i dotycz¹ w
gruncie rzeczy tylko tych gospodarstw, które wspó³pracuj¹ z oœrodkami doradztwa rolniczego. Istnieje
znaczna liczba gospodarstw, które œwiadcz¹ us³ugi agroturystyczne bez zg³oszenia dzia³alnoœci gospodarczej. Jest to zjawisko niekorzystne dla rozwoju turystyki na wsi. Zg³oszenie dzia³alnoœci agroturystycznej
pozwala skorzystaæ rolnikom z instrumentów wsparcia, jakie oferuje Unia Europejska i w³adze lokalne. Aby
mo¿na by³o zorganizowaæ kompleksowy wypoczynek dla osób niepe³nosprawnych w turystyce wiejskiej,
musi byæ dostêpna informacja dotycz¹ca ofert wypoczynku w przygotowanych dla osób niepe³nosprawnych gospodarstwach wiejskich, zarówno w oœrodkach krajowych, jak i zagranicznych. Dobra informacja
o kategorii gospodarstw agroturystycznych pozwala na dobór osób z podobnymi dysfunkcjami, dla
których mo¿na ukierunkowaæ wyposa¿enie wielu obiektów dla konkretnych potrzeb osób niepe³nosprawnych. Zapotrzebowanie na atrakcyjne oferty turystyczne dla osób niepe³nosprawnych ci¹gle wzrasta.
Problem ten wystêpuje nie tylko w Polsce, ale we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Uprawianie turystyki stanowi przywilej socjalny wszystkich obywateli Unii Europejskiej. Nie wszyscy
obywatele korzystaj¹ z tego przywileju. Bariery ograniczaj¹ce wi¹¿¹ siê nie tylko z kosztami pobytu, ale równie¿ mo¿liwoœciami skorzystania z ofert ze wzglêdu na dostêpnoœæ oœrodków dla osób
niepe³nosprawnych. Jedn¹ z form promocji turystyki jest informowanie niepe³nosprawnych o istniej¹cych ju¿ oœrodkach przystosowanych do ich potrzeb.
Komisja Europejska [Oficjalne stanowisko... 2010] przeprowadzi³a badania na temat polepszenia dostêpnoœci bazy turystycznej dla osób niepe³nosprawnych i wyda³a wiele zaleceñ. W wyniku
przeprowadzonych badañ wydano broszurê informacyjn¹, która ma spowodowaæ lepsze przygotowanie w³aœcicieli oœrodków turystycznych do organizacji pobytu wakacyjnego dla osób niepe³nosprawnych, zgodnie z ich potrzebami. W roku 1996 wydano przez Uniê Europejsk¹ informator
dla przemys³u turystycznego pt.: „Europa bardziej przyjazna dla niepe³nosprawnych turystów”.
Wyjaœnia ona spo³eczny i ekonomiczny charakter rozwoju turystyki osób niepe³nosprawnych oraz
wskazuje na ich potrzeby. Stworzenie warunków u³atwiaj¹cych osobom niepe³nosprawnym podró¿owanie i korzystanie z uroków obcowania z natur¹, przyrod¹ poprawia fizyczne i psychiczne
motywacje ¿yciowe osób niepe³nosprawnych w zakresie integracji i rehabilitacji spo³ecznej.
Bliski kontakt z osobami niepe³nosprawnymi pozwala przybli¿yæ wiedzê na temat niepe³nosprawnoœci, likwidowaæ obawy spo³eczeñstwa i niepo¿¹dane zachowania wzglêdem osób niepe³nosprawnych. Obcowanie z osobami dysfunkcyjnymi pozwala zrozumieæ, ¿e u³omnoœæ nie jest jedynym
czynnikiem, który okreœla wartoœæ cz³owieka. Nale¿y zatem d¹¿yæ do egzekwowania praw osób niepe³nosprawnych przez fachowe doradztwo i usuwanie barier spo³ecznych i architektonicznych.
Wed³ug Bieganowskiej [2005] „upowszechnienie wizerunku niepe³nosprawnego turysty – podkreœlaj¹ce umiejêtnoœci danej osoby, jej determinacjê i przede wszystkim normalnoœæ – przyczyni³yby
siê do wytworzenia pozytywnego obrazu osoby niepe³nosprawnej” [Bieganowska 2005]. Opublikowane dane przez Ministerstwo Gospodarki [www.beta.mg.gov.pl] zak³adaj¹ ¿e w okresie finansowym
UE w latach 2007-2013 przeznaczone jest oko³o 5 mld euro na polepszenie dostêpnoœci osób niepe³nosprawnych do infrastruktury turystycznej. W Europie mieszka oko³o 46 mld osób niepe³nosprawnych.
Unia Europejska dostrzegaj¹c problem tworzy umocowania prawne i przeznacza œrodki finansowe na poprawê dostêpnoœci osób niepe³nosprawnych do infrastruktury turystycznej. Œrodki
finansowe przeznaczane s¹ na u³atwienie osobom niepe³nosprawnym szerszego dostêpu do uprawiania turystyki o zasiêgu regionalnym, ogólnoludzkim i miêdzynarodowym.
Rola turystyki w integracji i rehabilitacji spo³ecznej...
209
Podsumowanie
Inwestowanie przez Uniê Europejsk¹ w dostêpnoœæ2 osób niepe³nosprawnych do uprawiania
turystyki i korzystania z wczasów i oœrodków rehabilitacyjnych sprawia, ¿e przyznawane fundusze
przez Parlament Europejski u³atwiaj¹ realizacjê zadañ w zakresie dostosowania produktów turystycznych do potrzeb osób niepe³nosprawnych.
W Polsce problematyka u³atwieñ w dostêpie do us³ug turystycznych przez osoby niepe³nosprawne znalaz³a swoje miejsce w „Strategii rozwoju turystyki w latach 2001-2006. Rz¹dowy program wsparcia rozwoju turystyki w latach 2001-2006”, a tak¿e w projekcie „Strategia rozwoju turystyki na lata 2007-2013”. Jedn¹ z wa¿nych instytucji wspieraj¹cych rozwój turystyki osób
niepe³nosprawnych jest Pañstwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepe³nosprawnych (PFRON),
który wspiera turystykê oraz organizuje turnusy rehabilitacyjne.
Wa¿nymi czynnikami promocji rozwoju turystyki dla osób niepe³nosprawnych jest projekt
„Turystyka dla Wszystkich”, realizowany przez Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze
przy wsparciu Funduszy Inicjatyw Obywatelskich. W ramach projektu sprawdza siê dostêpnoœæ
oœrodków turystycznych w zakresie przygotowania obiektów noclegowych, gastronomicznych,
kulturowych i sportowych dla potrzeb osób niepe³nosprawnych.
Literatura
Bartnikowska U., ¯y³a A. 2007: Integracja spo³eczna – blask i cienie. [W:] ¯yj¹c z niepe³nosprawnoœci¹ –
przesz³oœæ, teraŸniejszoœæ przysz³oœæ. Wyd. Edukacyjne „Akapit”, Toruñ, s. 87.
Bieganowska A. 2005: Teoretyczny kontekst roli turystyki osób niepe³nosprawnych w procesie kszta³towania
postaw spo³ecznych. Miêdzynarodowa Konferencja osób niepe³nosprawnych. Krajoznawstwo i turystyka
osób niepe³nosprawnych – bez granic i barier. Uniwersytet Marii Curie-Sk³odowskiej, Lublin, s. 8.
Guranowski A. 2008a: Perspektywy osób niepe³nosprawnych na rynku pracy w Polsce w œwietle aktualnych
uwarunkowañ ekonomicznych. [W:] Modelowa forma rehabilitacji osób niepe³nosprawnych. Zak³ad aktywnoœci zawodowej. Wojewódzki Urz¹d Pracy w Szczecinie, s. 10.
Guranowski A. 2008b: Perspektywy osób niepe³nosprawnych na rynku pracy w Polsce w œwietle aktualnych
uwarunkowañ ekonomicznych i prawnych. BAEL GUS. Wojewódzki Urz¹d Pracy w Szczecinie.
Oficjalne stanowisko Unii Europejskiej w sprawie turystyki niepe³nosprawnych. [www.idn.org.pl/kurier/Dodatek_Europejski/kurier-dodatek_04.htm], 04.2010.
Narodowa Strategia Spójnoœci wydana przez Radê Ministrów z dnia 29 listopada 2006 pod nazw¹ Kierunki
Rozwoju Turystyki na lata 2007-2013.
Narodowy Spis Powszechny. 2002: GUS, Warszawa.
Ustawa z dnia 27 stycznia 1997 o rehabilitacji zawodowej i spo³ecznej oraz zatrudnianie osób niepe³nosprawnych. Orzekanie o niepe³nosprawnoœci z 2008 r. Dz. U. rozdz. 2. nr 14, poz. 92, art. 3.1.
[www.beta.mg.gov.pl], 04.2010.
Summary
Disability is a multifaceted phenomenon spanning over a part or the entire life of human being therefore
changing their chance of self-realization in society. Regaining physical and psychological ability of a disabled
person is rather difficult and not always possible. Assistance in rehabilitation and psychological support remains
a duty of the society. Taking part in tourist is one of the ways of the therapy and rehabilitation. There is a need to
adjust tourist infrastructure in order to meet needs of disabled people.
Adres do korespondencji
dr Ma³gorzata Matlegiewicz
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
Katedra Ekonomii
ul. ¯o³nierska 47
71-210 Szczecin
tel. 504 745 434
e-mail: [email protected]
2
Dostêpnoœæ do uprawiania turystyki dotyczyæ powinna nie tylko osób na wózkach inwalidzkich, ale równie¿
osób przewlekle chorych , g³uchych, niewidomych i osób z upoœledzeniem umys³owym.