Ramowa Dyrektywa Wodna: Znaczące oddziaływania

Chrońmy Przyrodę Ojczystą 64 (5): 28–42, 2008.
Ramowa Dyrektywa Wodna:
Znaczące oddziaływania antropogeniczne
na wody rzek Polski
MAŁGORZATA BARSZCZYŃSKA, DANUTA KUBACKA
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej
30-215 Kraków, ul. Piotra Borowego 14
e-mail: [email protected]
Wstęp
Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW) (Dyrektywa 2000) wprowadza pojęcie „jednolitej części wód powierzchniowych” (body
of surface water), w skrócie JCWP, oznaczające oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych takich jak: jezioro, zbiornik, strumień, rzeka lub kanał, część strumienia, rzeki lub kanału, wody przejściowe lub pas wód przybrzeżnych. Głównym
celem RDW jest osiągnięcie przez Państwa Członkowskie „dobrego stanu ekologicznego i chemicznego” wszystkich „jednolitych części wód” powierzchniowych i podziemnych do roku
2015. Na jednym z początkowych etapów wdrażania RDW niezbędne więc było określenie stanu wyjściowego środowiska
wodnego. Zadanie to zostało zrealizowane na zlecenie Ministra
Środowiska przez konsorcjum w składzie: Instytut Meteorologii
i Gospodarki Wodnej (IMGW), Państwowy Instytut Geologiczny
i Instytut Ochrony Środowiska (Opracowanie 2007).
Z uwagi na ograniczony zakres dostępnych danych oraz
czas przeznaczony do przeprowadzenia analiz podjęto decyzję, aby ocenę stanu przeprowadzić w oparciu o połączone
sąsiednie JCWP, które nazwano scalonymi częściami wód powierzchniowych (SCWP). Na obszarze Polski wyznaczono 1065
SCWP. Procesu ich wyznaczenia dokonały regionalne zarządy
gospodarki wodnej. Ogólnie, opracowane w ramach Wspólnej
28
Ramowa Dyrektywa Wodna: Znaczące oddziaływania antropogeniczne
Strategii Wdrażania RDW1, wytyczne metodyczne, zalecają zastosowane przy analizie presji i oddziaływań schematu analitycznego DPSIR (ryc. 1).
Dane potrzebne do wyznaczenia znaczących oddziaływań
antropogenicznych
Dane, które mogą być podstawą do określania znaczących
oddziaływań antropogenicznych (presji) na środowisko wodne
wód powierzchniowych, można pogrupować następująco:
• wyniki monitoringów – dane te odzwierciedlają stan ilościowy, fizykochemiczny, biologiczny i morfologiczny wód;
• formy użytkowania terenu, np. grunty orne, sady, łąki
i pastwiska, obszary chronione, wysypiska, tereny uprzemysłowione, miasta – dane te przedstawiają oddziaływania
obszarowe;
• gospodarka wodno-ściekowa – dane te związane są
z osadnictwem;
• pobory i zrzuty dokonywane przez różnego typu użytkowników – dane te przedstawiają oddziaływania punktowe;
• obiekty hydrotechniczne, tj. zbiorniki retencyjne, stopnie
wodne, wały przeciwpowodziowe, kanały przerzutowe, zabudowa podłużna oraz obszary zmeliorowane – dane te
przedstawiają oddziaływania zaburzające naturalną hydrologię oraz morfologię cieków;
• oddziaływania związane ze składowaniem substancji niebezpiecznych, które mogą przenikać do środowiska wodnego.
Dane o stanie ilościowym wód powierzchniowych pochodziły
z baz danych prowadzonych przez IMGW na rzecz Krajowego
Zarządu Gospodarki Wodnej, dane o stanie fizykochemicznym
– z różnego rodzaju monitoringów środowiska prowadzonych
na rzecz Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska (GIOŚ);
jest on również dysponentem mapy cyfrowej obrazującej użytkowanie terenu (CORINE Land Cover 2000). Dane związane
1
Dokumenty dotyczące Wspólnej Strategii Wdrażania RDW można znaleźć na
stronie internetowej Komisji Europejskiej http://ec.europa.eu/environment/
water/water-framework/objectives/implementation_en.htm
29
M. Barszczyńska i D. Kubacka
Ryc. 1. Schemat analityczny DPSIR (Driver – czynnik sprawczy,
Pressure – presja, State – stan, Impact – oddziaływanie, Response
– reakcja) do oceny SCWP (scalonych części wód powierzchniowych).
Fig. 1. The schema of DPSIR (Driver, Pressure, State, Impact,
Response) for SCWPs (aggregated surface water bodies) evaluation.
z rzeczywistym użytkowaniem wód (pobory i zrzuty ścieków) pochodziły z baz danych PŁATNIK prowadzonych w urzędach marszałkowskich, natomiast dane o zabudowie cieków pochodziły
z regionalnych zarządów gospodarki wodnej i/lub wojewódzkich
zarządów melioracji i urządzeń wodnych. Niekorzystne oddziaływania na środowisko wodne były rozpatrywane w kontekście
ochrony wód ze względu na ich przeznaczenie (ryc. 2).
Wszystkie zjawiska dotyczące presji przedstawiono za pomocą systemu informacji geograficznej (GIS). Oznacza to, że
wszystkie dane mają postać zbiorów elektronicznych, tzw.
warstw, zawierających zarówno informację o położeniu, jak
i informację opisową jakościową (dane tekstowe) lub ilościową
(dane liczbowe). Zbiory danych wyświetlić można na ekranie
komputera lub wydrukować jako mapę, używając specjalnego
oprogramowania (Longley i in. 2006). Pewna część danych stanowi tło, są to: granice państwa, województw, gmin i miast, po30
Ramowa Dyrektywa Wodna: Znaczące oddziaływania antropogeniczne
Ryc. 2. Przeznaczenie wód na obszarze Polski (wykorzystano dane
KZGW).
Fig. 2. The appropriation of water in area of Poland (data from KZGW
were used).
dział na jednolite i scalone części wód oraz ich zlewnie, regiony
wodne, dorzecza, przebieg cieków.
Sposób pozyskiwania danych i ich uzupełnianie dla potrzeb
analizy
Dane potrzebne do analiz są gromadzone w różnej formie.
Część informacji dostępna jest w postaci warstw map cyfrowych. Dane opisujące elementy mapy nie zawsze są kompletne. Większość niezbędnych informacji ma postać tabelaryczną
i aby je zlokalizować na mapie, trzeba korzystać z różnych opisów, co jest kłopotliwe, ponieważ opisy te nie są jednoznaczne.
31
M. Barszczyńska i D. Kubacka
Inną formą pozyskania danych w trakcie realizacji pracy było
rozesłanie do odpowiednich instytucji wydrukowanych arkuszy
map z prośbą o ręczne naniesienie obiektów i opisanie ich w
tabelach. Materiał ten posłużył do utworzenia nowych warstw
map cyfrowych.
W trakcie ujednolicania zgromadzonego zestawu danych
pojawiły się problemy natury technicznej i merytorycznej.
Należało wykonać różne konwersje formatów danych, transformacje odwzorowań kartograficznych oraz przekształcić
wiele wydrukowanych map do postaci cyfrowej. Problemem
utrudniającym przeprowadzanie analiz był brak spójności
zestawów danych geometrycznych pochodzących z różnych
źródeł, brak jednolitości kodowania i nazewnictwa. Często
informacja atrybutowa była niekompletna albo sprzeczna.
Wszystkie powyższe braki i niejednoznaczności próbowano
uzupełniać lub korygować indywidualnie. W większości przypadków niemożliwe było automatyczne przeprowadzenie tych
zmian. O pracochłonności świadczyć może liczba zgromadzonych danych; na mapach zlokalizowano i wprowadzono dane
dla 53 305 obiektów.
Metody określania stanu wód i ryzyka nieosiągnięcia
dobrego stanu ekologicznego
Z przedstawionego powyżej zestawu danych widać jak wiele
różnych elementów może mieć wpływ na stan wód. Rozważano
wpływ różnorodnej działalności człowieka, głównie związanej
z wykorzystaniem terenu dla celów osadnictwa, działalności
gospodarczej i rolniczej, przekształceniami rzek i ich otoczenia
związanymi z zabudową cieków i ich regulacją, a także wykorzystaniem wody do różnych celów. Stan ilościowy, fizykochemiczny i biologiczny wód powierzchniowych określano na podstawie
wyników monitoringów. Osobno oceniano fizykochemiczny stan
wód, jakość wód przeznaczonych do celów wodociągowych, do
celów kąpieliskowych, do bytowania ryb, jak też stopień ich zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego. Wyniki monitoringu ilościowego posłużyły do oceny stopnia zaburzenia
naturalnego przepływu wody w rzekach. Szczególny wpływ na
naturalny reżim hydrologiczny mają sztuczne zbiorniki wodne.
32
Ramowa Dyrektywa Wodna: Znaczące oddziaływania antropogeniczne
Stopień zmian koryt rzek i ich dolin (zmiany morfologiczne) oceniano na podstawie danych o wszelkiego rodzaju zabudowie, w
tym podłużnej i poprzecznej związanej z rzeką (np. regulacje w
postaci stopni lub umocnienia brzegów) i jej otoczeniem (np.
wały przeciwpowodziowe).
Wpływ antropopresji na SCWP oceniano według stanu dla
roku 2005. Badano też tendencje zmian w celu oszacowania
czy SCWP będą zagrożone nieosiągnięciem celów RDW w perspektywie roku 2015. W dalszej części artykułu w sposób bardziej szczegółowy przedstawiono metodykę identyfikacji presji
na środowisko wodne.
Identyfikacja znaczących oddziaływań antropogenicznych
Według schematu DPSIR (por. ryc. 1) za główne czynniki
sprawcze, które mają niekorzystny wpływ na stan wód uznano: warunki demograficzne, wykorzystanie wód do celów komunalnych i przemysłowych, sposób rolniczego wykorzystania
gruntów oraz wielkość hodowli zwierząt i poziom nawożenia mineralnego.
Przy określaniu presji na środowisko wodne wykorzystano
tzw. metodę Wielowymiarowej Analizy Porównawczej (WAP).
Zastosowanie metody WAP pozwala na porównywanie i porządkowanie obiektów opisanych za pomocą wielu cech diagnostycznych. Obiektami są jednostki badania (w tym przypadku
były to SCWP), cechami – właściwości jednostek badania: tu
przyjęto dane statystyczne z GUS-owskiego Banku Danych
Regionalnych – (BDR GUS 2005). Do uszeregowania scalonych
części wód pod względem poziomu badanego zjawiska wykorzystano tzw. taksonomiczną metodę wzorcową. W metodzie tej,
uporządkowanie obiektów następuje na podstawie miary podobieństwa (odległości) każdego obiektu do obiektu wzorcowego, zdefiniowanego jako zestaw najkorzystniejszych – z punktu widzenia badanego zjawiska – wartości cech. W przypadku
prowadzonej analizy, za wzorzec uznano zestaw wartości cech
charakteryzujących najmniejsze zagrożenie ze strony czynników sprawczych.
Istniejący stan zagospodarowania i zaludnienia obrazowały dane z BDR z roku 2005 (BDR GUS 2005). Potrzebna była
33
M. Barszczyńska i D. Kubacka
także prognoza na rok 2015. Taka prognoza została przygotowana dla gmin przez zespół Instytutu Rozwoju Miast. Przy
ostatecznych obliczeniach wzięto pod uwagę 18 wskaźników
odnoszących się do gospodarki komunalnej, przemysłu, rolnictwa i obszarów chronionych. Obliczono je dla lat: 2005
i 2015 dla wszystkich SCWP.
Identyfikacja stanu fizykochemicznego i biologicznego
w scalonych częściach wód
Podstawę identyfikacji fizykochemicznego i biologicznego stanu wód stanowiły wyniki monitoringu jakościowego rzek z 2005
roku, natomiast do śledzenia kierunku zachodzących zmian posłużyły dane monitoringowe z 2000 roku. Stan wód SCWP pod
względem fizykochemicznym i biologicznym oceniano biorąc pod
uwagę wyniki pomiarów: dla wód płynących, dla wód wykorzystywanych do celów wodociągowych, dla wód przeznaczonych do
bytowania ryb, dla wód narażonych na zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego, dla wód kąpieliskowych.
W ocenie stanu chemicznego i biologicznego wynikiem końcowym jest stopień przekroczenia norm dla 21 wybranych wskaźników (Rozporządzenie 2004). Przyjęto, że przekroczenie norm
nie większe niż 30% pozwala wnioskować o dobrym stanie fizykochemicznym i biologicznym wód. Bardziej zaostrzone normy
obowiązują dla wody przeznaczonej dla celów wodociągowych.
Szczególnie ostre kryteria nałożone są na następujące wskaźniki wody: temperaturę, odczyn pH, tlen rozpuszczony, wskaźniki
mikrobiologiczne (Dyrektywa 1975).
Przeprowadzono również ocenę wód, które są przydatne do
bytowania ryb. Dyrektywy europejskie wprowadzają pojęcia
tzw. wód łososiowych i karpiowych. Określenie „wody łososiowe” oznacza wody, w których żyją lub będą mogły żyć ryby
z gatunków takich jak łosoś Salmo salar, pstrąg Salmo trutta,
lipień Thymallus thymallus i sieja Coregonus sp., zaś określenie „wody karpiowe” oznacza wody, w których żyją lub będą
mogły żyć ryby karpiowate (Cyprinidae) lub inne, np. szczupak
Esox lucius, okoń Perca fluviatilis i węgorz Anguilla anguilla.
Przy ocenie wód brano pod uwagę wskaźniki istotne dla życia
ryb (Dyrektywa 1978).
34
Ramowa Dyrektywa Wodna: Znaczące oddziaływania antropogeniczne
Pewna część wód w Polsce została uznana za narażoną na
zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego. Przy ocenie brano pod uwagę wody, które pobiera się lub zamierza się
pobierać dla potrzeb zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz wody, w których można zmniejszyć stopień
eutrofizacji poprzez zmniejszenie dawek dostarczanego azotu.
Wody do celów kąpieliskowych oceniano na podstawie badań monitoringowych przeprowadzanych przez wojewódzkie stacje sanitarno-epidemiologiczne. Program badań oraz
normy dopuszczalne w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia
(Rozporządzenie 2002) różnią się od norm unijnych. Polskie
rozporządzenie dopuszcza wyższe wartości stężeń olejów mineralnych i nie wymaga badań enterowirusów, natomiast normy
unijne (Dyrektywa 1976) są łagodniejsze w kwestii dopuszczalnej liczby bakterii coli typu kałowego i enterokoków.
Badano również tendencję zmian fizykochemicznego stanu
wód. Ze względu na istotne różnice w zakresie przeprowadzanych badań, tendencję określono na podstawie wyników monitoringu z lat: 2000 i 2005. Dla roku 2000 wykonano ocenę wg
tych samych zasad jak dla roku 2005, a następnie porównano wyniki. Przy ostatecznej ocenie trendu zmian, uwzględniono najważniejsze wskaźniki: BZT5, azotany, azot ogólny, fosfor
ogólny, substancje rozpuszczone. Za nieistotne uznano zmiany
mniejsze niż 10%.
Identyfikacja stanu hydromorfologicznego
SCWP oceniano na podstawie stanu ilościowego wód powierzchniowych oraz stanu przekształcenia koryt rzecznych ze
względu na zabudowę. Do oceny zastosowano szereg wskaźników obliczonych dla SCWP i charakteryzujących niekorzystny wpływ na stan hydromorfologiczny: istniejących zbiorników
wyrównawczych, gospodarki wodnej (pobory wody, straty wody
lub przerzuty wody), obwałowań, budowli piętrzących zaburzających naturalne spadki cieków, uregulowanych odcinków
cieków i innej zabudowy podłużnej, obszarów zmeliorowanych,
energetyki wodnej (Nachlik red. 2004).
Stan ilościowy wód powierzchniowych oceniano biorąc pod
uwagę jednocześnie wielkości przepływów średnich charaktery35
M. Barszczyńska i D. Kubacka
stycznych dla danego cieku oraz wielkości wahań przepływów
w ciągu roku i w wieloleciu. Parametry te wyznaczają tzw. reżim hydrologiczny. Jest on niekorzystny, gdy przepływy są zbyt
niskie, zbyt wysokie w stosunku do średnich lub nie wykazują
naturalnych wahań w ciągu roku.
W przekrojach zamykających SCWP, dla których stwierdzono występowanie czynników sprawczych, obliczono wartości:
średniego przepływu z wielolecia z całego dostępnego zakresu
czasowego oraz średniego przepływu z wielolecia 1981–2000.
Obliczenia oparto na wynikach pomiarów przepływu uzyskanych z Bazy Danych Hydrologicznych IMGW, bądź obliczono
z wielkości opadu atmosferycznego na danym terenie, stosując
odpowiednie wzory empiryczne. W oparciu o te dane oraz szereg innych obliczeń, za niekorzystne dla stanu ilościowego wód
powierzchniowych uznano:
− przekroczenie ponad 3% średniego odpływu z wielolecia
z SCWP, spowodowane pracą zbiorników retencyjnych;
− straty wody ponad 5% średniego przepływu z wielolecia,
spowodowane głównie nawodnieniami, poborami wody
na potrzeby stawów rybnych, przerzutami wody do innych SCWP;
− obniżenie lub podniesienie się średniego przepływu z wielolecia 1981–2000 w stosunku do wielolecia 1961–1980
o więcej niż 25%.
Niekorzystne zmiany w morfologii cieków identyfikowano,
gdy w SCWP:
− ponad 30% brzegów cieków jest obwałowanych;
− sumaryczna wysokość budowli piętrzących przekracza
ponad 15% sumę spadków cieków;
− ponad 30% długości cieków jest uregulowanych;
− obszary zmeliorowane stanowią więcej niż 30%;
− sumaryczna moc jednostek energetycznych odniesiona
do całkowitej długości cieków przekracza wartość 0,0125
(dla małych elektrowni wodnych).
Przewidywany stan na rok 2015 oceniano na podstawie planowanych do realizacji obiektów gospodarki wodnej, w tym głównie zbiorników retencyjnych, melioracji, zabudowy poprzecznej
i podłużnej. Ze względu na brak pewności, które inwestycje
będą realizowane postanowiono nie uwzględniać współczynni36
Ramowa Dyrektywa Wodna: Znaczące oddziaływania antropogeniczne
ków korygujących, umożliwiających przeprowadzenie analizy
wariantowej w ocenie zmian hydromorfologicznych.
Analiza i ocena
Analizy statystyczne. Dla danych statystycznych potrzebne
było przeprowadzenie zaawansowanych analiz z zastosowaniem
technologii GIS, przeliczających dane odnoszące się do obszarów gmin na obszary przypisane do SCWP, gdyż granice tych
obszarówz reguły nie pokrywają się. Te wyliczenia były punktem wyjścia do analizy taksonomicznej odległości od wzorca
i klasyfikacji SCWP pod kątem zagrożenia ze strony czynników
sprawczych. Na postawie wyliczonych wskaźników zakwalifikowano gminy, a następnie SCWP do jednej z 5 klas stopnia zagrożenia ze strony czynników sprawczych (ryc. 3).
Ocena stanu fizykochemicznego i biologicznego wód. Wyniki
dokonanej oceny wykazały, że cele środowiskowe osiąga 285
SCWP, potencjalnie zagrożonych nieosiągnięciem celów środowiskowych jest 208 SCWP, zagrożonych jest 555 SCWP, dla 15
SCWP przedstawiono propozycje ich podziału na część zagrożoną
i niezagrożoną, a dla 2 SCWP nie było możliwe podanie oceny.
Ocena hydrologiczna. Dla roku 2005 wyznaczono 300 SCWP
zagrożonych pod względem hydrologicznym. Oszacowano, że w
roku 2015 zagrożonych będzie o 14 SCWP więcej, z powodu realizacji budowy kolejnych zbiorników retencyjnych.
Ocena morfologiczna. Ostatecznie, ze względu na występujące
zmiany w korycie rzecznym i jego otoczeniu, za zagrożoną uznano:
− SCWP, dla której wartość progowa została przekroczona
dla minimum dwóch wskaźników;
− SCWP, dla której wartość progowa została przekroczona
tylko dla jednego wskaźnika, ale w stopniu znaczącym
(ocena ekspercka);
− SCWP, na której obszarze zidentyfikowano sztuczny zbiornik wodny, najczęściej stanowiący kompleks budowli hydrotechnicznych – np. zbiornik, zapora, śluza, urządzenia
przelewowe, elektrownia, derywacja.
Wynikiem analiz było wyznaczenie 387 SCWP zagrożonych
pod względem morfologicznym w roku 2005 oraz prognoza
uwzględniająca 405 SCWP zagrożonych w roku 2015.
37
M. Barszczyńska i D. Kubacka
Ryc. 3. Klasyfikacja SCWP wg stopnia zagrożenia; im kolor jaśniejszy
tym zagrożenie mniejsze(wykorzystano dane KZGW).
Fig. 3. The SCWPs classification by level of risk; the brighter colour
shows the lower risk (data from KZGW were used).
Podsumowanie
Dla wszystkich wyznaczonych scalonych części wód (SCWP)
zostały określone syntetyczne informacje do oceny ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych, wraz z uwzględnieniem prognozy rozwoju. W zależności od stopnia natężenia zagrożenia
ze strony czynników sprawczych, SCWP zostały podzielone na
pięć grup: o bardzo niskim (1), niskim (2), średnim (3), wysokim (4), bardzo wysokim (5) stopniu natężenia zagrożenia. W
zależności od stanu chemicznego i biologicznego wód, SCWP
zostały podzielone na dwie grupy: 1 – część zagrożona, 0 – część
niezagrożona. Podobnie w zależności od oceny stanu hydromorfologicznego SCWP zostały podzielone na dwie grupy: 1 – część
zagrożona, 0 – część niezagrożona.
Ostateczna ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych została wykonana w następujący sposób:
38
Ramowa Dyrektywa Wodna: Znaczące oddziaływania antropogeniczne
− niezagrożona SCWP ma stan fizykochemiczny biologiczny i hydromorfologiczny uznany za niezagrożony, 1 lub 2
klasę pod względem czynników sprawczych, a prognoza
rozwoju nie wskazuje na niekorzystne zmiany;
− zagrożona SCWP ma stan fizykochemiczny, biologiczny
i hydromorfologiczny uznany za zagrożony i ma 3, 4 lub
5 klasę pod względem czynników sprawczych, a prognoza rozwoju nie wskazuje na znaczącą poprawę lub SCWP
jest zagrożona tylko pod względem hydromorfologicznym,
tzn. zagrożenie w perspektywie do 2015 roku wykazują
tylko wskaźniki hydromorfologiczne opisane w rozdziale
„Identyfikacja stanu hydromorfologicznego”.
Ryc. 4. Ocena końcowa SCWP z uwzględnieniem przyczyn zagrożenia
(wykorzystano dane KZGW).
Fig. 4. The final evaluation of SCWPs including the cause of risk (data
from KZGW were used).
39
M. Barszczyńska i D. Kubacka
W przypadku rozbieżności w klasyfikacji lub oceny niepełnej,
dokonano oceny eksperckiej na podstawie: szczegółowej analizy
rzeczywistej lokalizacji i wielkość punktowych i obszarowych źródeł
presji z wykorzystaniem warstw GIS; podobieństwa do sąsiednich
SCWP, dla których dysponowano pełną oceną stanu fizyko-chemicznego; oceny jezior dla tych SCWP, gdzie jeziora przeważają
nad rzecznymi częściami wód. W rezultacie 263 SCWP zakwalifikowano jako niezagrożone, a 802 jako zagrożone, w tym 405 jako
zagrożone tylko pod względem hydromorfologicznym (ryc. 4).
SUMMARY
Barszczyńska M., Kubacka D. The Water Framework Directive:
Significant anthropogenic impacts on river waters of Poland.
Chrońmy Przyrodę Ojczystą (64), 5: 28–42, 2008.
The Water Framework Directive (WFD) introduces the concept
of ‘surface water body’, meaning a separate and significant element
of surface waters, such as: lake, reservoir, stream, river or canal;
portion of a stream, river or canal; transitional waters or stretch of
coastal waters. The main objective of the WFD is for Member States
to achieve ‘good ecological and chemical status’ of all surface and
ground ‘water bodies’ by 2015. Implementation of the WFD requires,
thus, in the beginning stage, establishment of the current aquatic
environment status. This task was realized by order of the Minister
of the Environment by a consortium comprised of: the Institute of
Meteorology and Water Management, the State Geological Institute
and the Institute of Environmental Protection.
In the article, we present the results of this work, identifying
essential anthropogenic factors influencing surface waters in the socalled aggregated surface water bodies (SCWP), grouping individual
surface water bodies. One element of the work was collection of
information encompassing various aspects of water management.
Also presented are sources of information concerning all categories of
surface waters, as well as methods of obtaining and standardizing data
of varying provenance. The identification of significant anthropogenic
impacts is discussed, including: the manner of development of the
40
Ramowa Dyrektywa Wodna: Znaczące oddziaływania antropogeniczne
area and usage of waters, aspects of the physico-chemical, biological
and quantitative status, as well as morphological changes in surface
waters. Results are shown for assessment of aggregated water bodies
for 2005, as well as prospects for achievement of good water status by
2015. In collecting, integrating, analyzing and visualizing data, use of
GIS technology was essential. The result of the work described is the
categorization of 263 aggregated water bodies as not at risk, 802 as at
risk – 405 of which are at risk only in a hydromorphological sense.
PIŚMIENNICTWO
BDR GUS 2005. Bank Danych Regionalnych Główny Urząd
Statystyczny. http//www.stat.gov.pl/bdr/bdrap.strona.indeks
CORINE Land Cover. 2000. http://www.eea.europa.eu/themes/
landuse/clc-download.
Dyrektywa 1975. Dyrektywa 75/440/EWG z dnia 16 czerwca 1975 r.
dotycząca wymaganej jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do poboru wody pitnej (Dz.Urz. WE, L 194 z 25.7.1975).
Dyrektywa 1976. Dyrektywa 76/160/EWG z dnia 8 grudnia 1975
r. dotycząca jakości wody w kąpieliskach (Dz.Urz. WE, L 31 z
5.2.1976).
Dyrektywa 1978. Dyrektywa 78/659/EWG z dnia 18 lipca 1978 r. w
sprawie jakości słodkich wód wymagających ochrony lub poprawy
w celu zachowania życia ryb (Dz.Urz. WE, L 222 z 14.8.1978).
Dyrektywa 2000. Dyrektywa 2000/60/WE z dnia 23 października
2000 ustanawiającą ramy wspólnego działania w dziedzinie
polityki wodnej (Ramowa Dyrektywa Wodna) (Dz.Urz. WE, L 327
z 22.12.2000).
Longley P.A., Goodchild M.F., Maguire D.J., Rhind D.W. 2006.
GIS. Teoria i praktyka. PWN, Warszawa.
Nachlik E. (red.). 2004. Identyfikacja i ocena oddziaływań
antropogenicznych na zasoby wodne dla wskazania części wód
zagrożonych nieosiągnięciem celów środowiskowych. Monografia
318, Seria Inżynieria Środowiska, Politechnika Krakowska,
Kraków.
Opracowanie 2007. Opracowanie analizy presji i wpływów
zanieczyszczeń
antropogenicznych
w szczegółowym
ujęciu
jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych dla potrzeb
41
M. Barszczyńska i D. Kubacka
opracowania programów działań i planów gospodarowania wodami.
Raport końcowy, 2007, Maszynopis w Instytucie Meteorologii
i Gospodarki Wodnej, Państwowym Instytucie Geologicznym,
Instytucie Ochrony Środowiska.
Rozporządzenie 2002. Rozporzadzenie Ministra Zdrowia z dnia 16
października 2002 w sprawie wymagań, jakim powinna podlegać
woda w kąpieliskach, Dz.U. Nr 183 (2002), poz. 1530.
Rozporządzenie 2004. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia
11 lutego 2004 w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu
wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia
monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu
tych wód. Dz.U. Nr 32 (2004), poz. 284.
42