Unijne pieniądze dla energetyki - czy potrafimy je

Unijne pieniądze dla energetyki - czy potrafimy je wykorzystać?
Autor: Wojciech J. Jabłoński, Polskie Sieci Elektroenergetyczne WSCHÓD Sp. z o.o.
(„Wokół Energetyki” – czerwiec 2006)
Budżet uchwalony
Po ponad 2 latach trudnych negocjacji, 17 maja br. w Strasburgu eurodeputowani zatwierdzili
budżet Unii Europejskiej na lata 2007-2013. Z kwoty 864,3 mld euro, bo tyle on wynosi,
Polska w ciągu 7 lat otrzyma 89,6 mld euro, co po opłaceniu składki wyniesie netto 59,7 mld
euro. Wynegocjowany w obecnych warunkach budżet 2007—2013 stanowi maksimum, które
można było osiągnąć — powiedział PAP Janusz Lewandowski, który w imieniu Parlamentu
Europejskiego, jako szef komisji budżetowej, prowadził negocjacje z przedstawicielami
rządów państw UE. Ale skoro Polska jest głównym beneficjentem budżetu w najbliższych
latach, to — dodał —jest on dla nas szansą i jednocześnie zadaniem. Całą energię trzeba
skierować na wykorzystanie tej szansy.
Ma pan rację, panie przewodniczący, ale należy także pamiętać o tej energii, która płynie od
wytwórcy do odbiorcy. Trzeba znaleźć środki na modernizację jej przesyłu, budowę nowych
linii, a właściwie na reelektryfikację obszarów wiejskich, miast i osiedli. Bez tego realizacja
jakiegokolwiek programu gospodarczego się nie uda. Zakłady energetyczne, ani samorządy
nie są w stanie sfinansować same takich inwestycji. W ramach rozwoju regionalnego, na
obszarach gdzie dochód brutto na jednego mieszkańca jest poniżej 75 proc. średniej 25
krajów członkowskich UE (cała Polska) należy skutecznie wesprzeć działania rządu, by
Komisja Europejska nie uznała dofinansowania do projektów z tego zakresu jako pomocy
publicznej.
Budżet a energetyka
Dobrze się stało, że po raz pierwszy te problemy zostały dostrzeżone przez autorów
wstępnych programów operacyjnych, finansowanych ze środków unijnych, które w ramach
Narodowej strategii spójności na lata 2007—2013 będą w naszym kraju wdrażane. Sprawy
energetyki znalazły swoje miejsce w Programie operacyjnym infrastruktura i środowisko (ok.
21,3 mld euro), realizowanym na poziomie krajowym oraz w 16 Regionalnych programach
operacyjnych (ok. 15,9 mld euro) w województwach.
Program operacyjny infrastruktura i środowisko — ma 14 priorytetów, w tym 2 dotyczą
energetyki. Zarządzany będzie przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego przy udziale
odpowiednich ministerstw w poszczególnych obszarach. Priorytet 10.
- Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku — planowane są 2 działania. Działanie
10.1. — Zwiększenie stopnia wykorzystania energii pierwotnej w sektorze energetycznym i
obniżenie energochłonności. Przewiduje się następujące rodzaje projektów: rozbudowa lub
modernizacja sieci średniego i niskiego napięcia, mająca na celu ograniczenie strat
sieciowych i ograniczenie czasu trwania przerw w zasilaniu odbiorców (przede wszystkim na
terenach wiejskich i w małych społecznościach lokalnych), budowa nowych oraz
modernizacja istniejących sieci ciepłowniczych, kompleksowa modernizacja budynków
użyteczności publicznej.
Działanie 10.2. — Zwiększenie "wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, w tym
biopaliw. Proponowane typy projektów to min. budowa jednostek wytwórczych energii
elektrycznej wykorzystujących biomasę, biogaz, energię wiatru oraz wody w małych
elektrowniach wodnych do 10 MW, budowa jednostek wytwórczych energii elektrycznej i
ciepła w skojarzeniu przy wykorzystaniu odnawialnych zasobów energii, budowa i
modernizacja sieci elektroenergetycznych, umożliwiających przyłączanie jednostek
wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. Odbiorcami tej pomocy beneficjentami w tych dwóch działaniach mogą być: przedsiębiorstwa energetyczne,
zajmujące się wytwarzaniem, przesyłaniem i dystrybucją energii elektrycznej,
przedsiębiorstwa gospodarki komunalnej, zakłady budżetowe, samorządy terytorialne,
administracja rządowa, a także — w działaniu 10.2. - małe i średnie przedsiębiorstwa,
zajmujące się produkcją urządzeń na potrzeby odnawialnych źródeł energii. Przewiduje się,
że dofinansowanie projektów może wynosić od 50 do 85 proc. i jest uzależnione od
zakwalifikowania wsparcia jako pomocy publicznej. Będzie to wymagało notyfikacji w
Komisji Europejskiej. Inwestycje w tym priorytecie będą finansowane z Funduszu Spójności.
Priorytet 11.— Bezpieczeństwo energetyczne ma tylko jedno działanie 11.1.— Rozwój
systemów przesyłania energii elektrycznej, gazu ziemnego i ropy naftowej oraz budowa i
rozbudowa magazynów gazu ziemnego. Przewiduje się min. dofinansowanie nowych
inwestycji w zakresie budowy i modernizacji sieci przesyłowych energii elektrycznej, gazu
ziemnego i ropy naftowej oraz urządzeń technicznych, zapewniających prawidłową pracę
systemów przesyłowych. Beneficjentami w tym działaniu mogą być przedsiębiorstwa.
Dofinansowanie — podobnie jak w poprzednich działaniach. Priorytet finansowany jest z
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Minimalna wartość projektu w obu
priorytetach wynosi 5 mln euro.
Regionalne programy operacyjne tworzone są w województwach i będą zarządzane przez
zarządy województw. W zależności od potrzeb regionu są planowane różne inwestycje
energetyczne, np. w województwach mazowieckim, podkarpackim i świętokrzyskim —
rozwój alternatywnych i odnawialnych źródeł energii, w województwie lubelskim rozbudowa i modernizacja sieci elektroenergetycznych, szczególnie na terenach wiejskich.
Budżet a planowanie w gminach
Aby skorzystać z pomocy finansowej w oparciu o wymienione wyżej programy beneficjenci
powinni mieć lokalne plany i programy strategiczne. I tak, np. gmina, — zgodnie z Prawem
energetycznym (art. 18, 19 i 20) powinna mieć sporządzony, uzgodniony z przedsiębiorstwem
energetycznym, zaopiniowany przez samorząd województwa oraz zatwierdzony przez radę
gminy Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, a
w przypadku, gdy przedsiębiorstwo energetyczne nie zapewnia realizacji tego projektu —
Projekt planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Niewiele gmin ma
te dokumenty (np. w woj. mazowieckim 15 proc, podkarpackim 9 proc, świętokrzyskim 31
proc).
Bardzo często samorządy gminne nie są w stanie same poradzić sobie z powyższymi
problemami. Aby temu zaradzić, ale nie tylko temu, PSE WSCHÓD rozpoczęły realizację
projektu Powołanie Biura Innowacji i Rozwoju Energetyki. Jego głównym celem będzie
Współpraca z samorządami gmin, zakładami energetycznymi, instytucjami i organizacjami w
zakresie planowania energetycznego oraz projektowania, pozyskiwania środków i wdrażania
przedsięwzięć związanych z rozwojem energetyki lokalnej i lokalnych sieci
elektroenergetycznych.
Wnioski i propozycje
• Środowiska eksperckie (np. Towarzystwo Rozwoju Infrastruktury Prolina) powinny
wspomóc zespoły projektowe, zajmujące się tworzeniem programów operacyjnych na
szczeblu krajowym, ale przede wszystkim w województwach.
• Należy stworzyć modelowe rozwiązania do tworzenia partnerstwa publiczno-prywatnego
(np. samorządy - przedsiębiorstwa energetyczne) do realizacji przedsięwzięć finansowanych z
funduszy UE - wtedy dofinansowanie projektów może sięgać nawet 85 proc. Natomiast
zadaniem parlamentu jest ożywienie ustawy O partnerstwie publiczno-prywatnym.
• Zarządy województw powinny mieć możliwość ubiegania się o środki (granty
kompleksowe) do Programu operacyjnego infrastruktura i środowisko w priorytecie 10.,
działaniu 1. w zakresie: rozbudowa lub modernizacja sieci średniego i niskiego napięcia przy
dużych projektach rozwiązujących kompleksowo te problemy na obszarach wielu gmin lub
kilku powiatów (np. w subregionach NUTS III — Nomenclature of Units for Territorial
Statistics).