12. Wobec Zagłady-int

Wobec Zagłady
1. Bezsilność i opór

Los poszczególnych Żydów był zależny od wielu
czynników; wieku, płci, wyglądu, wykształcenia

Nikt wtedy nie zdawał sobie sprawy co czeka Żydów;
obawiano się prześladowań, wywózek czy represji, ale nie
zagłady
Uważano, że po prostu „front przejdzie”
Złudne nadzieje powodowały przeświadczenie o
konieczności podporządkowania się okupantom


2. Żydowski ruch oporu




Problem ze zdobyciem broni
Walka z Niemcami przyniosłaby represje na całej
zbiorowości żydowskiej
Wiara w przeżycie, mimo wszystko
Początkowo skupiano się na walce cywilnej, czyli
działaniu na rzecz zachowania własnej tożsamości
i życia
3. Opór cywilny




Historyk Emanuel Ringelblum w październiku 1939
r. zaczął zbierać świadectwa życia Żydów pod
okupacją niemiecką
Powstaje „Oneg Szabat” (Radość Sobotnia) – Archiwum
Getta Warszawskiego; ogłoszenia niemieckie i żydowskie,
listy, pamiętniki, tajną prasę itp.
Zbiory Archiwum zakopano na terenie getta, a ich
część odkopano po wojnie
W Łodzi i Białymstoku podobnie

W gettach funkcjonowały partie polityczne oraz
organizacje młodzieżowe, np. Bund

Działała także samopomoc Żydowska Samopomoc
Społeczna; prowadziły sierocińce, ośrodki zdrowia,
szkoły, poradnie zawodowe
Działały tzw. komitety domowe zbierające pieniądze,
jedzenie (tzw. akcja łyżeczkowa – zbieranie od ludzi po
łyżeczce (od herbaty) cukru, mąki, kaszy itp.

4. Przygotowania do walki zbrojnej





Gdy zaczęto likwidować getta Żydzi
zaczęli się organizować zbrojnie
Nawiązano kontakt w Armią Krajową i
Gwardią Ludową i przy ich pomocy
tworzono organizacje bojowe
Styczeń 1942 r. w Wilnie powstała
Zjednoczona Organizacja
Partyzancka
28 lipca 1942 r. powstała Żydowska
Organizacja Bojowa (ŻOB) założona
przez Icchaka Cukiermana, Cywię
Lubetkin, Mordechaja Tanenbauma i Josega
Kapłana
ŻOB miała ok. 300 członków z
Mordechajem Anielewiczem na
czele



ŻOB dogadał się z Bundem i zaczęli przygotowywać się
do samoobrony
Połowa 1942 r. powstała Organizacja Bojowa
Młodzieży Chalucowej; akcje sabotażowe i zamachy,
m.in. rozkręcali szyny na drodze do Oświęcimia
W getcie warszawskim powstał jeszcze Żydowski
Związek Wojskowy (ŻZW) z Pawłem Frenklem na
czele
5. Powstanie w getcie warszawskim 19.048.05.1943
Powstanie w getcie warszawskim



Decyzja o walce zbrojnej
zapadła 18 kwietnia
o godzinie 6 wieczorem
na ul. Zamenhofa, gdzie
zebrała się szczątkowa już
wówczas Komenda Główna
Żydowskiej Organizacji
Bojowej.
9 kwietnia, wkroczyło
przez jedną z bram 850
esesmanów i 16 oficerów
Waffen-SS.
Bardzo słabe siły powstańcze
Wspomnienia Chaim Frymmera:

„Gdy policjanci żydowscy (którzy stanowili żywą osłonę
dla Niemców) przemaszerowali przez ulicę, poczęła
posuwać się niemiecka kolumna, zmotoryzowana i dobrze
wyposażona. Rozkaz, który otrzymałem, brzmiał: gdy
środek kolumny będzie znajdował się koło balkonu, należy
rzucić w nich granat, co będzie sygnałem do rozpoczęcia
akcji. (…) Z mego balkonu widziałem całą ich bezradność.
(…) Wśród hałasu, zgiełku i krzyków rannych usłyszeliśmy
pełen zaskoczenia okrzyk jednego z Niemców: »Juden
haben Waffen! Juden haben Waffen! (Żydzi mają broń!)«”.



Powstańcy ŻOB uformowani byli
w 22 oddziałach bojowych,
złożonych z członków
organizacji młodzieżowych
(syjonistycznych różnych orientacji,
Bundu oraz komunistów, czyli PPR).
Getto było podzielone na trzy
sektory bojowe. Dowódcą
pierwszego sektora był Izrael
Kanał, drugiego Eliezer Geller
(który zastąpił Icchaka
Cukiermana), a trzeciego Marek
Edelman (zm. 2.10.2009r.)
Całością dowodził Mordechaj
Anielewicz.


Strategia samoobrony getta
polegała na tym, by unikać
starcia na ulicach lub
placach.
Bojowcy nie mogliby
sprostać Niemcom ani
liczebnością, ani siłą
uzbrojenia, ani
doświadczeniem bojowym,
ani znajomością metod
walki. Dlatego
wykorzystując znajomość
terenu – zaskakiwali
nieprzyjaciela
wypadami.
Stosunek sił:
Niemcy


Stosunek sił między powstańcami
a wrogiem był wręcz
nieprawdopodobny.; walkach
w getcie uczestniczyło
codziennie 2054 niemieckich
żołnierzy i 36 oficerów.
W tym oddział SS, oddziały
policji, armii regularnej i siły
pomocnicze (335 Ukraińców
i straży obozowej). Niemcy mieli
69 lekkich karabinów
maszynowych, 13 ciężkich
karabinów maszynowych,
działo, miotacz płomieni i trzy
wozy pancerne.
Żydzi



Bojowców ŻOB i ŻZW w sumie
było około 750 (500 i 250). ŻOB
dysponowała pistoletami różnego
kalibru i rodzaju.
Każdy bojowiec miał od 10 do 15
nabojów i cztery lub pięć
granatów ręcznych,
najczęściej własnej produkcji.
ŻOB miała także około 2000
butelek zapalających własnej
produkcji. 10 karabinów
i jeden lub dwa pistolety
automatyczne zdobyte wraz
z amunicją na Niemcach.


Czwartego dnia powstania
Żydzi zostali zmuszeni do
zmiany strategii walki.
Niemcy przestali poruszać się
dużymi grupami, rozproszyli
oddziały po całym obszarze
getta, zaczęli podpalać domy.
To był początek końca. Walka
w obronie getta lub jego części
zmieniała się w zawzięty bój
o każdy bunkier, o każdy
dom, ale ogień blokował
wyjścia i przejścia i sprawiał, że
bunkry stawały się
bezużyteczne.


8 maja hitlerowcy wpadli na
trop bunkra przy Miłej 18,
gdzie mieściło się dowództwo
ŻOB z Mordechajem
Anielewiczem. Otoczyli
bunkier ze wszystkich stron
i przypuścili równoczesny
szturm. Wpuścili gaz. Ludzie
zaczęli się dusić. Po krótkiej
naradzie zapadła decyzja –
samobójstwo
W ostatniej chwili znaleziono
jedno rezerwowe wyjście
nieobstawione przez Niemców.
Uratowało się kilkunastu, lecz
większość obrońców już nie
żyła lub konała.


16 maja Stroop kazał wysadzić
w powietrze – znajdującą się już od dawna
poza gettem – Wielką Synagogę na
Tłomackiem (dziś mieści się tam srebrzysty
wieżowiec na placu Bankowym) i uznał ten
czyn za dowód swojego triumfu. „Dawna
żydowska dzielnica mieszkaniowa
przestała istnieć” – oznajmił światu.
24 maja meldował swoim przełożonym, jaki
był wynik jego akcji w getcie warszawskim:
„(…) Z ogólnej liczby 56 065 ujętych Żydów
zgładzono w toku samej wielkiej akcji w byłej
żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej około
7000. Przez odtransportowanie do T II (tj. do
obozu zagłady w Treblince) zlikwidowano
6929 Żydów, tak że łącznie 13 929 Żydów
zostało zlikwidowanych. Poza liczbą 50 065
zginęło prawdopodobnie 5–6 tys. Żydów na
skutek akcji wysadzania w powietrze
i pożarów. (…) Zniszczono 631 bunkrów
(…)”.
6. W leśnym ukryciu




Wielu ucieka do lasu, a tam
tworzą leśne obozy
rodzinne; tutaj schronienie
dla kobiet z dziećmi
Takie obozy miały nawet
po 1000 osób
Od wiosny 1943 r. pod
opieką partyzantki
radzieckiej
Z czasem walczyli u boki
Rosjan czy żołnierzy
Armii Ludowej
7. Zbrojne wystąpienia w obozach zagłady

Próby ucieczki, buntu oraz zbrojnych wystąpień;
głównie przed likwidacją obozów
Bunt w Treblince 2 sierpnia 1943

wzięło udział ponad 800 więźniów

wybuch powstania ok. godz. 16.00.; więźniowie
podpalili część budynków obozowych, nie udało im
się jednak zniszczyć komór gazowych.
tylko niewielka część powstańców posiadała broń i
amunicję, którą wynieśli ze zbrojowni SS, pozostali mogli
przeciwstawić dobrze uzbrojonej załodze obozu jedynie
siekiery, noże, pręty czy młoty.


S. Willenberg wspominał: "Strzelanina się wzmagała. Za nami biegli
znów więźniowie w kierunku bramy. Od strony garażu dolatywały do
naszych uszu dźwięki detonacji. Poprzez drzewa widzieliśmy coraz
wyższy płomień ognia - unosił się na wysokości zbiorników z benzyną,
które znajdowały się między peronem a barakiem niemieckim. W
szatańskim jakby tańcu płonęły niemieckie obozy. Wyschnięte gałęzie
sosny wplecione w płot płonęły jak wąż, który ciągnie za sobą płonący
ogon. Cała Treblinka stała w płomieniach".

Do więźniów próbujących przedostać się przez obozowe
ogrodzenie strzelano z wież strażniczych. Większość z nich
zabito. Z obozu udało się jednak uciec ok. 200 więźniom
Wojnę przeżyło ok. 70 z nich

Ocaleni z obozu zagłady - Treblinka
Bunt w Sobiborze 14 października 1943

Z królestwa śmierci - Sobibor
Bunt Sonderkommando w AuschwitzBirkenau 7 października 1944r.





więźniowie Sonderkommando zdawali sobie sprawę, że jako ci co
„noszą ze sobą tajemnicę”, będą musieli zostać kiedyś usunięci.
planowali wysadzić krematoria, podpalić baraki, następnie
przeciąć druty okalające obóz, by uciec
materiał wybuchowy, z którego zrobili prymitywne granaty
otrzymali od kobiet pracujących w zakładach
zbrojeniowych Union-Werke i od więźniów pracujących przy
rozbiórce starych samolotów
więźniowie planowali wybuch powstania na czerwiec 1944 r.,
jednak czekali na ofensywę wojsk radzieckich licząc, że wtedy ich
szanse będą większe.
władze SS wpadły na ślad konspiracji.; więźniowie
Sonderkommadno zostali przeniesieni z BIId do krematorium II i III,
gdzie umieszczono ich na poddaszu i w rozbieralni krematorium IV.




Pod koniec lata 1944 r. zmniejszyła się liczba transportów
skierowanych na zagładę; nie potrzebna był już tak
duża grup ludzi do obsługi krematoriów.
Zaczęła się więc akcja eliminacji członków
Sonderkommadno.
Pierwszą grupę 200 ludzi zabrano we wrześniu 1944 r. do
Auschwitz, pod pozorem przeniesienia ich do
podobozu Gleiwitz; w Auschwitz zgazowano ich w
budynku służącym do dezynfekcji odzieży.
Kiedy rano 7 października wśród Sonderkommadno
rozeszła się wieść o zabraniu kolejnej grupy do gazu
postanowiono działać.




Gdy w południe do krematorium IV przyszli esesmani, by
zabrać stamtąd grupę mężczyzn, ci zaatakowali Niemców
młotkami, siekierami i podpalili budynek
krematorium.
W tym samym momencie akcja została podjęta w
krematorium II.
Więźniowie z tego budynku przecięli druty okalające
krematorium i rzucili się do ucieczki w kierunku
Rajska. Tam zabarykadowali się w stodole, jednak została
ona po jakimś czasie obrzucona przez esesmanów granatami.
Ci, co nie zginęli w płomieniach musieli umrzeć od kul
karabinów maszynowych. Więźniowie z krematoriów III i
V nie zdążyli się włączyć do akcji, gdyż esesmani
szybko oponowali tam sytuację.


Około 200 więźniów z
komand, które wznieciły
bunt, a którzy przeżyli tę
walkę, rozstrzelano.
Pozostałych przy życiu
212 członków
Sonderkommadno
umieszczono w
krematorium III.
W czasie tego buntu zginęło
451 więźniów. Esesmani
odnieśli o wiele mniejsze
straty, gdyż w ich szeregach
śmierć poniosło tylko 3
esesmanów, a kilkunastu
odniosło rany.