70. Rocznica Powstania w Getcie Warszawskim

Nie marzyliśmy o polskich czy angielskich komandosach, którzy
przychodzą nam z pomocą. Śniła nam się broń. Wiem, wiem, że to by nic
nie zmieniło. Ale – jak mówi piosenka – „nie chodzi o to, aby dojść do
celu, ale o to, żeby iść po słonecznej stronie”. Wygrać nie mogliśmy, ale
chcieliśmy iść po słonecznej stronie. Są takie piękne słowa: godność,
człowieczeństwo. Tego broniliśmy.
Marek Edelman
Źródło: www.klimowicz.elk.pl
Początek powstania dzielnicy żydowskiej w Warszawie datuje
się na pierwsze dni kwietnia 1940 r. W Warszawie, podobnie jak
w innych okupowanych miastach Europy, Niemcy utworzyli getto,
aby skoncentrować na jego terenie ludność żydowską. Trafiali tutaj
Żydzi z całej przedwojennej
Rzeczpospolitej,
terenów III Rzeszy i innych
krajów
Powstanie,
Europy.
które
było
wyborem godnej śmierci, wybuchło 19 kwietnia
1943 r. w wigilię żydowskiego święta Paschy.
W tym czasie w getcie
pozostało jedynie ok. 50-70 tys. Żydów, którzy wcześniej nie umarli
z głodu i wycieńczenia lub nie zostali wywiezieni do obozu zagłady
w Treblince. W okresie od 22 lipca do 13 września 1942 r.
deportowano do Treblinki ok. 300 tys. Żydów. Pozostali w getcie
warszawskim przymusowo zatrudnieni byli na potrzeby gospodarki
wojennej III Rzeszy. Decyzja Himmlera o ostatecznej likwidacji
warszawskiego getta stała się przyczyną buntu przeciwko śmierci
i wybuchu powstania, które było największym na terenie całej sieci
gett
stworzonych
w
krajach
okupowanej
Europy.
Żydowska
Organizacja Bojowa założona przez Marka Edelmana oraz Żydowski
Związek Wojskowy, wspierane były przez polskie organizacje
podziemne. Dowództwo Organizacji Bojowej pełnił początkowo
Mordechaj Anielewicz, po jego śmierci przejął je Marek Edelman.
Oddziały SS dowodzone przez Gruppenführera Jürgena Stroopa
krwawo tłumiły powstanie i mordowały w nieludzki sposób Żydów.
Znaczną
część
mieszkańców
getta
wywieziono
do
Treblinki.
Nieliczni przedostali się kanałami poza mury getta, wśród nich
Marek Edelman, który po powstaniu ukrywał się jeszcze przez kilka
miesięcy, a następnie brał udział w Powstaniu Warszawskim. Marek
Edelman nie opuścił nigdy Polski, pozostał na ziemi tak bardzo
ukochanej i równocześnie znienawidzonej, ziemi, która dla Żydów
krzyczy po dzień dzisiejszy. Po wojnie Edelman został lekarzem
ratując ludzkie życie, które dla niego miało najwyższą wartość.
Zmarł 2 października 2009 r. w Warszawie, gdzie został pochowany
na cmentarzu żydowskim.
Warszawskie
getto
po
powstaniu
zostało
doszczętnie
zniszczone, a 16 maja 1943 r. wysadzona w powietrze Wielka
Synagoga
została
przeprowadzane
zrównana
były
przez
z
ziemią.
Niemców
W
ruinach
masowe
getta
egzekucje
mieszkańców Warszawy – polskich więźniów politycznych i Żydów,
którzy zostali schwytali po aryjskiej stronie.
Pomnik Bohaterów Getta w Warszawie znajduje się dzisiaj na
Muranowie, w pobliżu miejsca, w którym powstańcy bronili swojej
wolności i godnie umierali z bronią w ręku.
Niemcy
deportowali
Żydów
do
o bo z u
Miejsce, z którego
zagłady
w
Treblince
upamiętnia pomnik Umschlagplatz, na którym po wewnętrznej
stronie umieszczono tablice z napisem w języku polskim, jidysz,
angielskim i hebrajskim:
Tą drogą cierpienia i śmierci w latach 1942-1943 z utworzonego w Warszawie getta przeszło do hitlerowskich obozów
zagłady ponad 300 tys. Żydów.
Źródło: pl.wikipedia.org/wiki/Pomnik_Umschlagplatz
Dorota Pająk