4. Kogo chroni polskie prawo autorskie ? prawo obcych

4. Kogo chroni polskie prawo autorskie ? prawo obcych Odpowiedź na to pytanie sprowadza się do
stwierdzenia, komu można odmówić ochrony utworu, artystycznego wykonania, fonogramu, nadania na
podstawie polskiej ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Ograniczenia dotyczą głównie obywateli państw obcych. Ich ochrona wynikać może albo z przynależności
kraju do właściwej umowy międzynarodowej albo z przepisów zawartych w samej ustawie. Współcześnie
wobec ,,masowej" przynależności państw z wszystkich stron świata do konwencji międzynarodowych
dotyczących praw autorskich i pokrewnych, praktycznie one rozstrzygają o prawach obcych, usuwając
ograniczenia poszczególnych ustawodawstw. Ograniczenia te sprowadzają się generalnie do tzw. zasady
terytorialności, uzależniającej ochronę od obywatelstwa, krajowego miejsca powstania lub publikacji dzieła
oraz narodowego języka. Dotyczy to w pełni Polski.
Oto jak zasada terytorialności została ukształtowana w polskiej ustawie.
Obywatelstwo polskie twórcy i artysty wykonawcy przesądza o zastosowaniu przepisów ustawy do ochrony
ich utworów i artystycznych wykonań. Nie ma znaczenia w tym przypadku, gdzie utwór powstał, czy w kraju
czy też na Majorce podczas wakacji twórcy, ani gdzie dokonane zostało artystyczne wykonanie, na koncercie
w Warszawie, czy na statku wycieczkowym na Florydzie.
Ochronę polskiego prawa będą miały także te utwory, których choćby jeden ze współtwórców jest
obywatelem polskim. Jeśli piosenkę napiszą Polak i Francuz to piosenka będzie chroniona przepisami
polskiego prawa .
W Polsce będą miały ochronę także te artystyczne wykonania, które są dziełem obcokrajowca mającego na
terytorium Polski miejsce zamieszkania. Jeśli artysta obcokrajowiec przebywając w Polsce wykonał po raz
pierwszy jakąś interpretację utworu, to także to artystyczne wykonanie będzie pod ochroną polskiej ustawy.
Kolejną przesłanką ochrony obcych twórców i artystów wykonawców jest pierwsza publikacja na terytorium
Polski ich utworów i artystycznych wykonań. Tak więc, jeśli w Polsce po raz pierwszy w skali globu zostaną
udostępnione egzemplarze utworów (np. nuty) lub artystycznych wykonań (np. płyty CD) obywateli innych
państw, będą chronione polską ustawą.
W przypadku utworów ustawa mówi także o publikacji równoczesnej. Oznacza to, że jeśli publikacja utworu
w Polsce nastąpiła w okresie 30 dni od publikacji w obcym państwie, będzie się uważać jakby w Polsce była
,,premierową" i utworowi będzie przysługiwać ochrona polskiego prawa także wtedy, gdy twórca jest
obcokrajowcem.
Polskie prawo autorskie chroni także wszelkie utwory opublikowane po raz pierwszy w języku polskim, bez
względu na miejsce ich publikacji i bez względu na obywatelstwo twórcy.
Z dniem uzyskania przez nasz kraj członkostwa w Unii Europejskiej będą w Polsce chronione przepisami
naszej ustawy na równych zasadach utwory i artystyczne wykonania obywateli państw członkowskich Unii.
Przepisy naszej ustawy stosuje się także do utworów i artystycznych wykonań obcokrajowców, które są
chronione na podstawie umów międzynarodowych, w zakresie w jakim ich ochrona wynika z tych umów.
1/2
Podstawowymi aktami międzynarodowymi będą tu konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i
artystycznych, międzynarodowa konwencja o ochronie artystów wykonawców, producentów fonogramów
oraz stacji radiowo-telewizyjnych (tzw. konwencja rzymska) oraz tzw. TRIPS Porozumienie w Sprawie
Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej. Konwencje te ustanawiają zasady ochrony twórców i
artystów wykonawców obywateli państw sygnatariuszy konwencji. Główna z tych zasad opiera się na
wzajemności: chronimy waszych obywateli na tyle, na ile wy chronicie naszych. Z jednej strony ogranicza
więc ochronę obywateli obcych do poziomu ochrony własnych, gdyby obcy mieli w swoim kraju ochronę na
wyższym poziomie, ale też obcym daje tylko tyle ochrony, ile oni chronią naszych, gdy ochrona u nas jest
szersza. Najlepszy przykład działania tej zasady dotyczy okresu ochrony autorskich praw majątkowych w
systemach o różnym czasie ich wygaśnięcia. Utworom literackim w Polsce ochrona praw majątkowych
przysługuje jeszcze 70 lat po śmierci autora. W Kanadzie tylko lat 50. Kanadyjczycy chronią naszą literaturę
przez lat 50, tak jak swoją. Wobec tego, na zasadzie wzajemności my chronimy w Polsce kanadyjską też
tylko przez lat 50, chociaż swoją przez 70. Konwencje zawierają cały szereg przepisów, które są swoistymi
wytycznymi dla ustawodawstwa krajów sygnatariuszy. Zawierają także przepisy ustanawiające pewne
minima dla sygnatariuszy. Muszą oni stosować te minima wobec obcokrajowców, nawet gdyby nie stosowali
ich do swoich obywateli. Na dzień dzisiejszy jest to już jednak rzadkością wobec jednolitych standardów
prawnych, obowiązujących na świecie w ochronie praw autorskich i pokrewnych. Polska plasuje się w
najwyższym z tych standardów, choć niektóre z przepisów konwencyjnych jeszcze w Polsce nie działają
wobec notyfikacji odraczających.
Można powiedzieć, że utwory obywateli państw obcych mają w Polsce ochronę co do treści prawa, jak i
czasu ochrony prawie identyczną do polskich. Na pewno tak jest w przypadku państw Unii. Podobnie rzecz
ma się z artystycznymi wykonaniami choć z pewnymi ograniczeniami.
W przypadku fonogramów, wideogramów i nadań, związanych przecież bezpośrednio z twórczością
muzyczną, naszą ustawę stosujemy gdy producent ma na terytorium Polski swoją siedzibę lub miejsce
zamieszkania (producentem może być osoba fizyczna) a organizacja radiowa lub telewizyjna swoją siedzibę.
Od momentu przystąpienia do Unii Europejskiej wystarczy siedziba lub miejsce zamieszkania na terytorium
Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Gdyby te kryteria nie były spełnione, ochronę mają te fonogramy i
nadania, których ochrona wynika z umów międzynarodowych wiążących Polskę. Będą to wspomniana wyżej
konwencja rzymska i porozumienie TRIPS. Co do wideogramów jako utworów audiowizualnych
zastosowanie mieć będzie konwencja berneńska. Jednakże ostateczną odpowiedź, czy polskie prawo chroni
i w jaki zakresie twórczość czy artystyczne wykonawstwo konkretnego obywatela innego państwa
odpowiedzieć można znając nazwę tego państwa, na podstawie której da się ustalić przynależność do
konwencji międzynarodowych, konkretnych ich redakcji oraz treść ustawodawstwa krajowego a ostatecznie
zastosowanie zasady terytorializmu w kształcie, w jakim jest obecna w naszej ustawie.
Przynależność Polski do wyżej wymienionych konwencji międzynarodowych daje także polskim twórcom i
artystom wykonawcom (także podmiotom innych praw pokrewnych) ochronę ich twórczości poza granicami
naszego kraju.
Krzysztof Lewandowski
Wszelkie prawa zastrzeżone 2017 ZAiKS / data wygenerowania strony 09.03.2017 02:38:31
PDF ze strony: http://zaiks.org.pl/169
2/2