Jak media przekonują nas do danej wizji świata?

© ZamKor
Jak media przekonują nas do danej wizji świata?
C
o to jest medium? Jest to rodzaj nijaki od przymiotnika medius, który oznacza:
῾średni, zwyczajny, pośredniczący᾽. Czy z tej filologicznej wiedzy wypływa
cokolwiek dla nauk przyrodniczych i technicznych? W technice „media” to urządzenia pośredniczące między danym obiektem a resztą świata w celu przekazywania
energii, surowców, informacji. „Media” w budownictwie to rury z zimną lub ciepłą
wodą oraz z gazem, kable z prądem, w szerszym znaczeniu – kable telefoniczne
i przewodzące sygnał telewizyjny i internetowy. A zatem media zapewniają wodę,
ciepło i wiadomości – służą dobru ogółu.
Jak rozumiemy pojęcie „media” w kontekście nauki? Chodzi tu o rozważania
na temat przepływu prądu w kablach czy strat energii w rurach ciepłowniczych?
Tym razem mam na myśli media w znaczeniu „środków masowego przekazu”. To jest
zresztą najpopularniejsze rozumienie tego pojęcia i dlatego w tym kontekście będę go
używał bez cudzysłowu. Te media to prasa, radio, telewizja i sieć internetowa (oraz
telefonia komórkowa). Tutaj także media
są związane ze zdolnością pośredniczenia
i dobrem publicznym. Jak widzimy, rdzeń
znaczeniowy wciąż jest ten sam, choć tym
razem rozmawiamy o czymś wirtualnym,
a nie tak konkretnym jak rura z wodą.
Dlaczego w ogóle zajmujemy się problemem
„nauki w mediach”? Media karmią się kulturą masową i jej służą. Służą także polityce, a w ustroju demokratycznym wręcz ją kreują, wpływając na poglądy
wyborców. Dzięki mediom opinia publiczna poznaje nie
tyle fakty, co „narracje” na temat faktów kreowane przez
12
Nauka i świat
© ZamKor
specjalistów od reklamy i public relations. Nie na
darmo media są zwane „czwartą władzą”. Ale wyniki nauk przyrodniczych nie zależą od głosowania!
Nie ten uczony jest sławny, który jest przystojny, ale ten, który
dokonał istotnych odkryć. To nie sonda esemesowa decyduje, która
teoria fizyczna jest lepiej uzasadniona. A jednak nauka jest dla mediów
ważna (a media dla nauki).
Sfera polityczna to ogół spraw dotyczących poliei, czyli wspólnoty obywatelskiej. Historia, teoria prawa lub socjologia mają z tą sferą więcej wspólnego
niż fizyka czy astronomia, ale to nie oznacza, że fizyka i astronomia pozostają poza
zainteresowaniem wspólnoty obywatelskiej. Fizycy i astronomowie są obywatelami,
budżet państwa często łoży na działalność placówek badawczych, więc rząd jest
zainteresowany wynikami badań dla gospodarki lub obronności. Ale nie to jest
najważniejsze. Nauka, nawet przyrodnicza, jest uwikłana ideowo, jej osiągnięcia
znane szerszej publiczności są częścią świadomości społecznej. Służą pewnej wizji
świata, która nie jest obojętna dla sfery światopoglądowej. Nauka w mediach to nie
tylko rozpowszechnianie wiadomości o osiągnięciach badaczy, ale także przekonywanie do danej wizji świata. Na przykład: poinformowanie szerokiej publiczności
o tym, że odkryto planety krążące również wokół innych gwiazd niż Słońce, to nie
tylko ciekawostka na temat kosmosu, ale wydarzenie wpisujące się w długą tradycję
(sięgającą Giordana Bruna i Galileusza) sporu o to, czy Ziemia zajmuje szczególne
miejsce we Wszechświecie.
Jerzy Pilikowski
Fizyka • Nauka
Metodawnaukowa
mediachi wyjaśnianie świata
13