akty prawne regulujące funkcjonowanie oświaty w polsce

AKTY PRAWNE REGULUJĄCE
FUNKCJONOWANIE OŚWIATY
W POLSCE
• Konstytucja – szczególnie Art. 70
- każdy ma prawo do nauki, do 18 roku życia nauka jest
obowiązkowa
- sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa
ustawa, nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna,
- rodzice mają wolność wyboru szkoły innej niż publicznej,
- obywatele i instytucja mają prawo zakładać szkoły,
warunek zakładania szkoły określa ustawa
- władze publiczne zapewniają obywatelom równy
i powszechny dostęp do edukacji.
Ustawy:
• Ustawa o systemie oświaty - 7.09.1991 r.
• Ustawa „Karta Nauczyciela”- 26.01.1982 r.
• Ustawa o systemie informacji oświatowej19.02.2004
• Ustawa o kulturze fizycznej - 19.01.1996 r.
• Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu
ludzkiego i warunkach dopuszczania przerywania
ciąży – styczeń 1993 r.
• Ustawa o powszechnym obowiązku ochrony RP
– 21.11.1967 r.
• liczne rozporządzenia
POPULACJA UCZĄCYCH SIĘ I JĘZYK NAUCZANIA
W grudniu 2010 r. liczba osób w wieku poniżej
29 lat wynosiła 14 317 080, co stanowiło 37,5
% ogółu ludności. Językiem nauczania jest
język polski.
ADMINISTRACJA I FINANSOWANIE
EDUKACJI
Większość środków finansowych przeznaczanych na
edukację pochodzi z budżetu państwa. Zgodnie z
ustawą o systemie oświaty szkoły dzielą się na
publiczne, oferujące bezpłatną naukę w ramach
podstawy programowej oraz szkoły niepubliczne.
• Szkoły niepubliczne obejmują szkoły społeczne,
szkoły związków wyznaniowych oraz szkoły prywatne.
Szkoły niepubliczne mogą posiadać autorskie
programy nauczania. Mogą być one finansowane z
czesnego wnoszonego przez rodziców uczniów.
Szkoły niepubliczne mogą także otrzymywać środki
finansowe z innych
źródeł, np. prywatnych przedsiębiorstw bądź fundacji.
Szkoły niepubliczne w Polsce posiadające
uprawnienia szkół publicznych mają prawo do
subwencji oświatowej przyznawanej na każdego
ucznia, której wysokość równa jest 100 % średniego
kosztu edukacji ucznia w szkole publicznej. Szkoły
niepubliczne mają prawo wydawać świadectwa
uznawane przez szkoły publiczne i uczelnie wyższe.
Różnią się od szkół publicznych
zindywidualizowanymi programami nauczania.
Odpowiedzialność za administrowanie przedszkoli, szkół
podstawowych i gimnazjów została delegowana do
władz lokalnych. Sprawy administracyjne i
organizacyjne oraz decyzje dotyczące
wykorzystywania środków finansowych przez szkoły
są przedmiotem konsultacji pomiędzy szkołą i
organem prowadzącym szkołę, tj. gminą (w
przypadku przedszkoli, szkół podstawowych i
gimnazjów) lub powiatem (w przypadku szkół
ponadgimnazjalnych).
Nadzór pedagogiczny nad szkołami sprawuje
bezpośrednio Ministerstwo Edukacji
Narodowej, a w jego imieniu zadania w tym
zakresie wykonują kuratoria oświaty.
EDUKACJA OBOWIĄZKOWA:
PRZEDSZKOLA I SZKOŁY
PODSTAWOWE I GIMNAZJA
Etapy kształcenia obowiązkowego
Oddział przedszkolny
wiek: 6 lat (od 2013 5 lat)
Szkoła podstawowa (6-letnia)
wiek: 7-13 lat (od 2014 roku od
6 lat)
etap I – edukacja
wczesnoszkolna (7-10 lat)
etap II – 10-13 lat
wiek: 13-16 lat
etap III
Gimnazjum (3-letnia szkoła
średnia I stopnia)
Obowiązkowe zajęcia edukacyjne:
• I etap edukacyjny (klasy 1-3 szkoły podstawowej):
edukacja wczesnoszkolna
• II etap edukacyjny (klasy 4-6 szkoły podstawowej):
język polski, historia i społeczeństwo, język obcy
nowożytny, matematyka, przyroda, muzyka, plastyka,
technika, informatyka, wychowanie fizyczne, godzina
wychowawcza
• III etap edukacyjny (klasy 1-3 gimnazjum): język
polski, historia, wiedza o społeczeństwie, język obcy
nowożytny, matematyka, fizyka i astronomia, chemia,
biologia, geografia, plastyka/muzyka, technika,
informatyka, wychowanie fizyczne, godzina
wychowawcza
• W roku szkolnym 2010/11 funkcjonowało około 19
tyś placówek przedszkolnych (przedszkoli i klas
zerowych przy szkołach podstawowych łącznie), do
których uczęszczało około 1 059 300 dzieci, co
stanowiło 69,9 % dzieci w wieku 3-6 lat (w miastach:
83,6 %, na wsiach: 51,2 %).
• W roku szkolnym 2010/11 funkcjonowało 13 927
szkół podstawowych i 7 278 gimnazjów, do których
uczęszczało odpowiednio około 2,2 mln i 1,3 mln
uczniów.
KSZTAŁCENIE NADOBOWIĄZKOWE
/ SZKOLNICTWO ŚREDNIE II
STOPNIA I POLICEALNE
Liceum ogólnokształcące
wiek: 16-19 lat
Technikum
wiek: 16-20 lat
Zasadnicza szkoła zawodowa
wiek: 16-18/19 lat
Uzupełniające liceum
ogólnokształcące
wiek: 18/19-20/21 lat
Technikum uzupełniające
wiek: 18/19-21/22 lat
Szkoła policealna
wiek: 19-21 lat (bardzo rzadko: 20
lat)
W roku szkolnym 2010/11 zarejestrowano 3 628 liceów
ogólnokształcących, do których uczęszczało około
754 900 uczniów, 1418 uzupełniających liceów
ogólnokształcących, do których uczęszczało 97 900
uczniów, 2 241 techników do których uczęszczało
około 551 700 uczniów, 1 875 zasadniczych szkół
zawodowych, do których uczęszczało około 230 400
uczniów, oraz 2 941 policealnych, do których
uczęszczało około 298 800 uczniów.
• Liceum ogólnokształcące: język polski, 2 języki obce,
historia, wiedza o społeczeństwie, wiedza o kulturze,
matematyka, fizyka i astronomia, chemia, biologia,
geografia, podstawy przedsiębiorczości, technologia
informacyjna, wychowanie fizyczne, przysposobienie
obronne, godzina wychowawcza, godziny na
nauczanie przedmiotów ujętych w podstawie
programowej w zakresie rozszerzonym
• Technikum: język polski, 2 języki obce, historia,
wiedza o społeczeństwie, wiedza o kulturze,
matematyka, fizyka i astronomia, chemia, biologia,
geografia, podstawy przedsiębiorczości, technologia
informacyjna, wychowanie fizyczne, przysposobienie
obronne, godzina wychowawcza, kształcenie
zawodowe według programu nauczania dla zawodu
• Zasadnicza szkoła zawodowa: język polski,
języki obce, historia i wiedza o społeczeństwie,
matematyka, fizyka i astronomia, geografia z
ochroną i kształtowaniem środowiska,
podstawy przedsiębiorczości, technologia
informacyjna, wychowanie fizyczne,
przysposobienie obronne, godzina
wychowawcza, kształcenie zawodowe wg
programu nauczania dla zawodu
SZKOLNICTWO WYŻSZE
Rodzaje uczelni
Wyróżnia się następujące typy uczelni: uniwersytet,
uniwersytet techniczny, politechnika i akademia.
Wszystkie powyższe typy uczelni mogą mieć status
uczelni akademickich, jeśli przynajmniej jedna
jednostka organizacyjna w ramach ich struktur
posiada uprawnienie do nadawania stopnia
naukowego doktora. Ustawa z 27 lipca 2005 r.
„Prawo o szkolnictwie wyższym” wyróżnia
następujące systemy studiów: stacjonarne i
niestacjonarne. Podstawowym systemem studiów są
studia stacjonarne, chyba że statut uczelni stanowi
inaczej.
Studia stacjonarne w uczelni państwowej są bezpłatne,
z wyjątkiem powtarzania zajęć dydaktycznych z
powodu niezadowalających wyników w nauce.
W roku akademickim 2009/10 w Polsce istniało 461
uczelni (publicznych i niepublicznych), w których
kształciło się 1 900 000 studentów.
KSZTAŁCENIE SPECJALNE
Kształcenie specjalne stanowi integralną część
polskiego systemu edukacji, co znajduje
odzwierciedlenie we wspólnych przepisach
dotyczących kształcenia w placówkach
ogólnodostępnych i kształcenia specjalnego.
Dzieci objęte są odpowiednią formą kształcenia
specjalnego na podstawie orzeczenia wydanego
przez zespół specjalistów poradni psychologicznopedagogicznej lub zespół orzeczniczy spoza
poradni na podstawie wyników badań
psychologicznych, pedagogicznych i lekarskich.
Większość dzieci ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi kształci się w szkołach specjalnych lub
klasach specjalnych w szkołach ogólnodostępnych
(dzieci te stanowią 1,69 % ogółu uczniów objętych
kształceniem obowiązkowym). Kształcenie dziecka
mającego specjalne potrzeby w placówce
ogólnodostępnej wymaga pozytywnej opinii
właściwego organu i/lub zgody rodziców.
NAUCZYCIELE
Znowelizowana Karta Nauczyciela, uchwalona 18 lutego
2000 r. wprowadziła cztery następujące
stopnie awansu zawodowego nauczyciela:
- nauczyciel stażysta,
- nauczyciel kontraktowy,
- nauczyciel mianowany,
- nauczyciel dyplomowany.
Nauczyciele dyplomowani z wybitnymi osiągnięciami
mogą również otrzymać tytuł honorowego profesora
oświaty.
W roku szkolnym 2010/11 w Polsce było
zatrudnionych około 493 871 nauczycieli
pełnoetatowych, w tym: 20 778 nauczycieli
stażystów (4,2 %), 93 314 nauczycieli
kontraktowych (18,9 %), 141 726 nauczycieli
mianowanych (28,7 %) i 229 195 nauczycieli
dyplomowanych (46,4%) oraz 8 856
nauczycieli bez żadnego stopnia awansu
zawodowego (1,8%).
NIERÓWNOŚCI W SYSTEMIE EDUKACJI
• Nierówny i ograniczony dostęp do opieki przedszkolnej
(gminy wiejskie)
• Nierówny dostęp do nowinek technologicznych
• Segregacja przestrzenna w nauczaniu podstawowym
• Selekcja wewnątrzszkolna (gimnazja)
• Egzamin i selekcja międzyszkolna (szkoły średnie)
• Komercjalizacja szkolnictwa i nowe formy segregacji
(zajęcia pozaszkolne)
• Szkolnictwo wyższe (dostęp do studiów bezpłatnych)
Główne problemy polskiej oświaty:
• niedoszacowanie finansowe w corocznym budżecie
państwa
• niedostateczne powiązanie systemu edukacji z potrzebami
rynku pracy,
• niski wskaźnik kształcenia ustawicznego wśród dorosłych
• kreowanie fałszywego obrazu polskiego nauczyciela
• bezradność i bezczynność organów państwowych,
wdrażanie przez nich rażąco sprzecznych i słabo
merytorycznie decyzji
• Minister Edukacji pozbawiony jest realnego wpływu na
obranie właściwego kierunku zmian, w którym powinna iść
oświata w Polsce, 16 wojewodów, nad decyzjami których
minister nie ma kontroli, co w rezultacie może doprowadzić
do decentralizacji systemu edukacji w Polsce
Rekomendacje:
• 6% PKB na edukację
• wprowadzenie międzygminnego systemu
wyrównawczego
• zwiększenie subwencji oświatowej i objęcie nią opieki
przedszkolnej
• upowszechnienie: 90% dzieci w wieku 3-5 lat w
przedszkolach publicznych
• rozbudowa programów działań kompensacyjnych
utrzymanie bezpłatnego dostępu do publicznego
szkolnictwa wyższego
• równoległy rozwój wyższego szkolnictwa
zawodowego (dopuszczający
współfinansowanie przez pracodawców i
samych studentów)
• rozwój programów edukacji przez całe życie i
„uniwersytetów trzeciego wieku”, domów
kultury i bibliotek lokalnych
Źródła:
• Raport Fundacji im. Friedricha Eberta „Młodzi Polacy – problemy edukacji i
zatrudnienia”
• Raport Fundacji Aleksandra Kwaśniewskiego Amicus „Szkoła i nierówności
społeczne”
• Raport GUS „Oświata i wychowanie 2010/2011”
• Raport „Młodzi 2011”