Środki zastępcze – nowe narkotyki – dopalacze

Środki zastępcze – nowe narkotyki – dopalacze
(Na podstawie Raportu Głównego Inspektora Sanitarnego w sprawie środków zastępczych – trzy lata
zwalczania dopalaczy w Polsce)
„Dopalacze” – różne produkty zawierające substancje
psychoaktywne oraz substancje halucynogenne. Jako
legalne produkty trafiły do Polski około 8 lat temu
poprzez sprzedaż za pośrednictwem Internetu. W 2008
pojawiły się pierwsze sklepy oferujące różnorakie
produkty
kolekcjonerskie,
deklarowane
jako
nieprzeznaczone do spożycia.
Usytuowanie sklepów w centrach miast oraz w pobliżu szkół sprawiło, że młodzi ludzie
stali się ich głównymi klientami.
Szybko okazało się, że produkty oferowane jako kolekcjonerskie są spożywane
przez młodzież i powodują zagrożenia życia i zdrowia oraz uzależnienia. Protesty
i próby ograniczenia działalności smart shopów przez społeczności lokalne nie
przynosiły efektów. Producenci i handlarze wykorzystywali istniejące luki prawne.
Sprowadzając do Polski coraz to inne produkty, firmy
oddawały je do badania
Polskiemu Towarzystwu Kryminalistycznemu. A laboratoria w badanych produktach nie
stwierdzały obecności substancji podlegającym przepisom ustawy o przeciwdziałaniu
narkomanii.
Wówczas na terenie kraju funkcjonowało 50 sklepów
z „dopalaczami”, a w 2009 r. i 2010 r. liczba sklepów
oferujących środki zastępcze wzrosła już do 1400. Miało to
wydźwięk w mediach, które nagłaśniały szereg przypadków
zatruć spowodowanych „dopalaczami”.
Eksperci szacowali liczbę klientów smart shopów na około
350
tysięcy.
W
2009
r.
znowelizowano
ustawę
o przeciwdziałaniu narkomanii i poszerzono listę substancji
zakazanych o kilkanaście składników roślinnych i niektóre pochodne piperazyny.
Producenci „dopalaczy” zaczęli zastępować w związku z tym zakazane substancje
innymi, nie będącymi na liście substancji zakazanych. W 2010 r. wzrosła liczba
interwencji medycznych oraz liczba hospitalizacji z powodu używania „dopalaczy”,
osiągając pod koniec roku 258 przypadków. Wobec stale rosnącej podaży substancji
stanowiących w praktyce nowe narkotyki, podległy Ministrowi Zdrowia Główny
Inspektor Sanitarny 2 października 2010 r. wydaje decyzję o zamknięciu sklepów,
hurtowni oraz punktów produkcji „dopalaczy”.
W wyniku przeprowadzonych kontroli zamknięto wówczas 1378 sklepów
z „dopalaczami”.
Wskutek podjętych działań nastąpił szybki spadek zgłoszeń zatruć. W 2011 r.
w Głównym Inspektoracie Sanitarnym powstał Departament Nadzoru nad Środkami
Zastępczymi w celu koordynacji podjętych działań.
Wszystkie podjęte decyzje dążyły do eliminacji handlu substancjami psychoaktywnymi.
Pracownicy Inspekcji Sanitarnej systematycznie kontrolowali (i kontrolują) sklepy, co
do których zachodziło podejrzenie wprowadzania do obrotu środków zastępczych.
Wdrożono działania profilaktyczne skierowane do młodzieży, rodziców
i nauczycieli celem uświadomienia skutków używania „dopalaczy”.
Handlarze podnieśli zdecydowany protest na działania Głównego Inspektora
Sanitarnego. Do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie trafiły pozwy na
wydane decyzje GIS, który utrzymał w mocy decyzje Głównego Inspektora
Sanitarnego. Złożone skargi kasacyjne do Naczelnego Sądu Administracyjnego także
utrzymały decyzje Głównego Inspektora Sanitarnego w mocy.
Zapoczątkowane 2 października 2010 r. działania PIS są kontynuowane na
podstawie ustawy z dnia 8 października 2010 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu
narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Ustawa zakazuje
wytwarzania i wprowadzania do obrotu środków zastępczych na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej. Łamanie zakazu wytwarzania i wprowadzania do obrotu
środków zastępczych podlega prawu administracyjnemu.
Ustawa z dnia 8 października 2010 określiła definicje:
wprowadzanie do obrotu – udostępnianie osobom trzecim, odpłatnie lub
nieodpłatnie, środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów
lub środków zastępczych;
wytwarzanie – czynności, za pomocą których mogą być otrzymywane środki
odurzające, substancje psychotropowe, prekursory albo środki zastępcze.
Za wytwarzanie uważa się także ich oczyszczanie, ekstrakcję surowców
i półproduktów oraz otrzymywanie soli tych środków i substancji.
Rozszerzono też definicję środków zastępczych, obejmując nią każdą substancję
pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, produkt czy roślinę, które są używane
zamiast lub w takim samym celu jak środek odurzający lub substancja psychotropowa.
Dodano artykuł 44b do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii dotyczący zakazu
wytwarzania i wprowadzania do obrotu.
Dodano artykuł 44c, w którym sformułowano zasady odpowiedzialności za
naruszenie zakazu, o którym mowa w artykule 44b.
W ustawie o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, wprowadzono artykuł 27c
w sprawie produktów stwarzających zagrożenia życia lub zdrowia ludzi.
Ustęp 2 art. 44c ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii zobowiązuje Głównego
Inspektora Sanitarnego do informowania opinii publicznej o wydawanych przez
państwowych inspektorów sanitarnych* decyzjach w sprawie środków zastępczych.
W myśl art. 52a inspektor sanitarny wymierz karę w wysokości od 20 000 do
1 000 000 zł.
Państwowy inspektor sanitarny wydaje decyzję o wstrzymaniu wytwarzania lub
wprowadzania do obrotu lub nakazuje wycofanie produktu z obrotu na czas niezbędny
do przeprowadzenia jego oceny i badań bezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzi.
Państwowy inspektor sanitarny uprawniony jest do zatrzymania produktu oraz
nakazania zaprzestania prowadzenia działalności na okres do 3 miesięcy.
Państwowy inspektor sanitarny w razie potwierdzenia
badaniem, iż produkt stwarza zagrożenie dla życia i zdrowia
ludzi, zakazuje produkcji, wprowadzania do obrotu lub
nakazuje wycofanie z obrotu oraz nakazuje zniszczenie
produktu.
Główny Inspektor Sanitarny w przypadku podejmowania uporczywego handlu
środkami zastępczymi, powodująca wzrost liczby przypadków zatruć, zwraca się do
prokuratury w związku z podejrzeniem popełnienia przestępstwa określonego w art.
160 § 1. kk.
W 2010 najczęściej wykrywanymi w kwestionowanych produktach były nowe
substancje psychoaktywne.
Nowe substancje psychoaktywne w prawie polskim zdefiniowane są jako środki
zastępcze:
środek zastępczy to substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego
w każdym stanie fizycznym lub produkt, roślina, grzyb lub ich część, zawierająca
taką substancję, używane zamiast środka odurzającego lub substancji
psychotropowej lub w takich samych celach jak środek odurzający lub substancja
psychotropowa, których wytwarzanie i wprowadzanie do obrotu nie jest
regulowane na podstawie przepisów odrębnych; do środków zastępczych nie
stosuje się przepisów o ogólnym bezpieczeństwie produktów.
We wnioskach Komisji Europejskiej z dnia 17 września 2013 przyjęto następującą
definicję nowych substancji psychoaktywnych:
nowa substancja
psychoaktywna oznacza substancję naturalną lub
syntetyczną, która, jeśli jest używana przez człowieka, może działać pobudzająco
lub depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy, skutkując halucynacjami,
zaburzeniami funkcji motorycznych, myślenia, percepcji, świadomości
lub
nastroju; która jest używana przez ludzi lub prawdopodobnie będzie używana
przez ludzi, nawet jeśli nie jest dla nich przeznaczona, z zamiarem wywołania
jednego lub kilku wymienionych powyżej skutków; która nie jest kontrolowana
na mocy konwencji Narodów Zjednoczonych.
Projekty te stanowią również zwieńczenie wieloletnich działań
uregulowania kwestii „dopalaczy” na szczeblu unijnym.
http://www.dopalaczeinfo.pl/
Polski w celu