Problemy szkolne dorastającej młodzieży. Szkoła i uczenie się to
Transkrypt
Problemy szkolne dorastającej młodzieży. Szkoła i uczenie się to
Problemy szkolne dorastającej młodzieży . Szkoła i uczenie się to podstawowy rodzaj działań i aktywności młodego człowieka. Szkoła też jest źródłem wielu problemów zarówno dzieci jak i młodzieży. Jest to dowód na to, iż miejsce to – mimo szybko zmieniającego się i nowoczesnego świata – to nadal instytucja niezwykle ważna dla dorastających i nadal potrafi wywołać niesamowite emocje. Nie tylko ze względów naukowych szkoła ma duże znaczenie dla osób w tym wieku. Dla uczniów jest ona reprezentacją dojrzewającej społeczności, to w tym środowisku rówieśnicy dzielą się tak trudnymi w tym wieku doświadczeniami i zainteresowaniami. D.T. Helms uważa, że szkoła „formułuje osobowość i rozwój społeczny dorastającego, w tym także poziom jego samooceny” 1. Długi okres edukacji w szkole oraz różnorodne możliwości kształcenia mają pozytywne znaczenie. Przyczyniają się jednak do tego, iż problemy wiążące się ze szkołą są coraz częstsze i poważniejsze. I. Obuchowska ujmuje trudności szkolny w trzy grupy: - wymagania dotyczące nauki i są to niepowodzenia w nauce ze wsz ystkimi tego konsekwencjami - współżycie i współdziałanie społeczne w szkole, czyli interakcje pomiędzy uczniami, jak i uczniami oraz ich nauczycielami - obszar wewnętrznego psychicznego funkcjonowania ucznia, stanowi jego konflikty wewnętrzne, głównie światopoglądowe, które przypadają na okres adolescencji. 2 Sukcesy i porażki w nauce w dużym stopniu mają wpływ na społeczne zachowanie ucznia i jego społeczne powodzenie bądź niepowodzenie. Według H. Spionek „psychologiczne skutki niepowodzeń w nauce mogą być różnorodne i zależą od częstotliwości ich występowania. Jeżeli oceny niedostateczne występują sporadycznie młodzież jest na ogół uodporniona, natomiast chroniczne niepowodzenie powoduje poczucie porażki, ze wszystkimi konsekwencjami, bądź prowadzi do różnorodnych zachowań obronnych takich 1 2 J.S., Turner, D.B. Helms (1999) Rozwój człowieka, Warszawa, WSiP., s 362 I. Obuchowska (1983) Okres dorastania, Warszawa, Nasza Księgarnia. S. 118 jak: kłamstwo, opuszczanie zajęć. Jeżeli dziecko nie znajdzie wsparcia u osób najbliższych, jego niepowodzenia i problemy w szkole mogą się pogłębić”. Należy jednak pamiętać, odpowiedzialności za uczniowie niepowodzenia nie szkolne. ponoszą Korzystne zupełnie postawy, pełnej chęć, motywacja i gotowość do uczenia pojawiają się w najwyższym stopniu, gdy młodzi wiedzą, że zarówno rodzice jak i nauczyciele są nimi zainteresowani i obdarzają ich troską i szacunkiem. Wyznacznikiem osiągnięć w nauce są oceny szkolne. Mają charakter społeczny i stanowią pozytywne lub negatywne wzmocnienia często bardzo silne; „wzmocnienie to jest tym silniejsze, im jednostka bardziej zinterioryzowała społeczne normy”. Złe oceny bardziej przeżywają uczniowie ambitni, wrażliwi oraz ci, których rodzice przewiązują do ocen szczególną, często nadmierną wagę. Jednak należy pamiętać, że oceny nie są dokładnym wskaźnikiem zasobu wiedzy i umiejętności ucznia. Na problemy szkolne uczniów wpływają różne czynniki, np. - warunki środowiska rodzinnego; - warunki bytowe, - warunki kulturowe -warunki wychowania. Niekorzystne warunki bytowe i materialne wywierają negatywny wpływ na naukę ponieważ dzieci czują się pokrzywdzone. Czasem jednak złe warunki działają motywacyjnie i wyzwalają chęć do nauki w celu polepszenia swojego życia. Również bardzo dobre warunki bytowe mogą wpływać niekorzystnie jeśli uczeń wykształci w sobie niekorzystny system wartości. Warunki wychowawcze są istotne w procesie nauczania, gdyż więź emocjonalna w rodzinie może skompensować braki i trudności albo ułatwić poradzenie sobie z problemami. W. Okoń uważa, że istotne w nauce szkolnej są warunki kulturowe, w jakich dziecko wzrasta, wyznaczone przez wykształcenie, zawód i potrzeby kulturowe rodziców. Do warunków kulturowych zaliczamy środki masowego przekazu, umiejętność posługiwania się nimi oraz umiejętność dawkowania informacji. Nadmiar powoduje znużenie i działa blokująco na aktywność ucznia. Czynniki mające wpływ na powodzenie lub niepowodzenie szkolne mają swoje źródła także w samej szkole. Są ona zależne lub niezależne od nauczyciela. Do warunków zależnych od nauczyciela zaliczamy m.in. właściwości charakteru, umiejętności pedagogiczne, kontrolowanie własnych stanów emocjonalnych, właściwości poznawcze. Warunki niezależne wiążą się z: metodami nauczania, programem nauczania, czynnikami organizacyjnymi, formami oddziaływania na motywację szkolną. Oprócz warunków zewnętrznych - środowiska rodzinnego i szkolnego niepowodzenia szkolne uczniów zależą od warunków biopsychicznych, wśród których istotne znaczenie dla nauki mają: a) uzdolnienia, b) nadpobudliwość nerwowa, c) introwersja i ekstrawersja. d) motywacja szkolna, e) dojrzałość społeczna f) zainteresowania pozaszkolne, g) przeżycia osobiste. W I fazie okresu dorastania charakterystyczny jest spadek wyników i osiągnięć szkolnych. „W wyniku funkcjonalnego doskonalenia się mózgu wzrasta wprawdzie sprawność umysłowa w poszczególnych jej wymiarach, ale równocześnie rozszerzają się zainteresowania, różnorodność dążeń, wzrasta reaktywność emocjonalna z całą gamą pragnień, niepokojów, chwilowych skojarzeń, nagłych pomysłów, różnych zadumań i młodzieńczych marzeń. Mimo, że uwaga, pamięć i myślenie ulegają w okresie dorastania doskonaleniu, to duże kłopoty sprawiają dzieciom i jej otoczeniu trudności w skupianiu i zapominanie. Dzieje się tak dlatego, że zaczynają różnicować: to co uważają za ważne dla siebie, darzą uwagą i zapamiętują, co jest na marginesie spraw uznawanych za ważne, nie poświęcają wiele uwagi i w rezultacie zapominają.” 3 Problemem szkolnym nastolatka może być też grupa rówieśnicza, szczególnie wtedy, gdy dany nastolatek jest i czuje się odrzucony przez kolegów i 3 I. Obuchowska (1983). Okres dorastania. Warszawa: Nasza Księgarnia, s130 koleżanki. Młodzież jest bardzo krytyczna i odrzuca osoby odmienne fizycznie i psychicznie, nieuzdolnione, z patologicznych rodzin, itp. Kolejną grupą problemów szkolnych stanowią konflikty światopoglądowe. Są one najczęściej spowodowane różnicami reprezentowanymi przez rodzinny dom szkołę. Szczególnie gdy występuje rozbieżność między słowem, myślą i działaniem. Młodzi ludzie zaczynają się buntować przeciw postawom i poglądom rodziców i nauczycieli. Często bunt przeradza się w konflikt. Rodzice i nauczyciele myśląc, mówiąc co innego i robiąc co innego okłamują dziecko i tracą jego zaufanie. Brak zaufania rodzi „negatywizm, nieposłuszeństwo, arogancja, upór i inne zbliżone właściwości zachowania dorastających” 4 . Psychologowie wyjaśniają, że „rodzące się poczucie własnej mocy u dorastających, pociągające za sobą potrzebę niezależności i swobody, które w zetknięciu z ograniczeniami i zakazami dorosłych prowadzą do konfliktu z nimi” 5 Jak twierdzi M. Przetacznikowa oprócz cech i uczuć negatywnych, młodzi czują się „ ... zadowoleni, pełni radości, werwy i humoru. Nierzadkie są u nich uczucia zachwytu i podziwu, entuzjazmu i dumy, związane z pomyślnym rozwiązaniem spraw osobistych, osiągnięciami klasowymi.” 6. Okres dorastania to czas wielu trudności i problemów do pokonania. Nie tylko konfliktów ze samym sobą, ale i otoczeniem. Nastolatki twierdzą, że oni rodzice ani szkoła nie chcą ani nie umieją im pomóc. 4 A. Jaczewski, B. Woynarowska (1982). Dojrzewanie. Warszawa: WSiP. s. 159 tamże 6 Przetacznikowa, M. ( 1978 ). Podstawy rozwoju psychicznego dzieci i młodzieży. Warszawa WSiP 5