czytaj artykuł

42
RAPORT WI
RAPPORT WI
Mariusz Caliński
Prezes/ Vorstandsvorsitzender
Grupa DUON S.A
Członek Komisji ds. gazu
i energii przy AHK Polska
/ Mitglied des Gas- und
Energieausschusses der AHK
Polen
Rynki gazu
i energii elektrycznej
w drodze ku pełnej
liberalizacji
Gas- und Strommarkt
auf dem Weg zur vollständigen
Liberalisierung
Rynek gazu ziemnego w Polsce jest obecnie kluczowy dla bezpieczeństwa
energetycznego. Przechodzi fundamentalne zmiany, których celem jest doprowadzenie
od sytuacji zdominowania przez monopolistę do modelu konkurencyjnego, w którym
każdy odbiorca może swobodnie dokonać wyboru sprzedawcy, a ceny kształtowane
są na zasadach rynkowych. Doświadczenia zdobyte na polskim rynku energii
elektrycznej, na którym procesy liberalizacji są bardziej zaawansowane niż na rynku
gazu, mogą okazać się dobrym wyznacznikiem kierunków dalszych zmian w obszarze
handlu błękitnym paliwem.
Auf dem Erdgasmarkt vollziehen sich in Polen grundlegende Veränderungen,
beruhend auf einer Abkehr von der dominierenden Stellung des Monopolisten, bis
hin zu einem wettbewerblichen Modell, bei dem jeder Verbraucher den Lieferanten
frei wählen kann und die Preisbildung nach Marktgrundsätzen erfolgt. Die
Erfahrungen, die auf dem polnischen Strommarkt gesammelt wurden, auf dem die
Liberalisierungsprozesse weiter fortgeschritten sind als auf dem Gasmarkt, können
ein guter Ansatz für die nächsten Änderungen im Gashandel sein.
RAPORT WI
RAPPORT WI
Za symboliczny początek tworzenia rynku energii elektrycznej
w Polsce uznaje się powstanie Prawa Energetycznego w kwietniu
1997 roku. To właśnie ono sankcjonowało mapę drogową dla liberalizacji polskiego rynku energii, który w ciągu dziesięciu lat miał przejść
drogę od monopolu naturalnego do segmentu w pełni konkurencyjnego. Tak jak w innych krajach europejskich, które wcześniej przeprowadziły procesy liberalizacyjne, przedsiębiorstwa energetyczne
najpierw zobowiązane były do tego, aby wydzielić w swoich ramach
funkcje związane z obrotem i dystrybucją energii, tak aby klienci
powoli przyzwyczajali się do tego, że przedstawicieli jednego z tych
segmentów będą wkrótce mogli zmienić. W tym okresie sprzedawcę
miały możliwość zmieniać jedynie największe firmy. Sytuacja zmieniła się w lipcu 2007 roku, kiedy to wszyscy mieli uzyskać prawo
do zmiany swojego sprzedawcy energii. Niestety, w wyniku
decyzji administracyjnych w Polsce , wciąż istnieje obowiązek zatwierdzania taryf na energię elektryczną
dla gospodarstw domowych, tak więc o pełnej
liberalizacji można mówić tylko i wyłącznie w kontekście segmentu odbiorców
instytucjonalnych. Mimo to, liczba zmian sprzedawcy prądu,
także wśród gospodarstw
domowych, rośnie
43
z roku na rok, ale w skali całego rynku odsetek klientów, którzy
skorzystali z tego prawa jest ciągle bardzo niewielki (około 1,37%).
Do końca 2013 r. liczba klientów, którzy zmienili sprzedawcę prądu
w formule TPA (ang. Third Party Access) wyniosła ok 230 tys.,
z czego 135 tys. to gospodarstwa domowa, a pozostała grupa to
przedsiębiorstwa i odbiorcy instytucjonalni.
W przeciwieństwie do rynku energii elektrycznej, rynek gazu ziemnego w Polsce jest nadal rynkiem quasi – monopolistycznym, zdominowanym przez jednego sprzedawcę, którym jest Grupa PGNiG.
Podmiot ten pozyskuje gaz ziemny z własnych kopalń w Polsce (około 30%) oraz z importu i sprzedaje go bezpośrednio odbiorcom końcowym. Udział PGNIG w rynku gazu ziemnego wynosi około 95%.
Hurtowy obrót gazem ziemnym do 2012 r. realizowany był w Polsce
wyłącznie w ramach kontraktów dwustronnych z PGNIG, a forma
sprzedaży gazu za pośrednictwem giełdy czy hubów, nabierająca
coraz większego znaczenia w Unii Europejskiej, nie funkcjonowała
w Polsce. Na rynku detalicznym, jeszcze do niedawna, niezależne
spółki próbujące konkurować ze sprzedawcą zasiedziałym uzależnione były od PGNIG jako jedynego podmiotu, od którego mogły
zakupić gaz w celu dalszej odsprzedaży i w niewielkim stopniu próbowały wypełniać lukę rynkową pozostawioną przez monopolistę.
Sytuacja ta ulega stopniowej przemianie. Powoli tworzy się rynek
hurtowy gazu - w grudniu 2012 roku uruchomiono giełdę gazu
działającą w ramach Towarowej Giełdzie Energii, w styczniu 2013
roku w życie weszła nowa Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Systemu
Przesyłowego (IRIESP) – element niezbędny do funkcjonowania
giełdy i obrotu hurtowego, a we wrześniu 2013 r. wszedł w życie tzw.
mały trójpak energetyczny, czyli nowelizacja Prawa energetycznego
i niektórych innych ustaw. Mały trójpak nałożył na PGNIG obowiązek sprzedaży części surowca na Towarowej Giełdy Energii (tzw.
obligo) – od 30% gazu wprowadzonego do sieci przesyłowej w roku
2013 do 55% w 2015 r. Obowiązek ten nie został jednak wypełniony w 2013 roku, a obroty na rynku gazu TGE są nadal małe.
Wraz z uruchomieniem interkonektorów łączących
polski system gazowy z Europą Zachodnią oraz
powstaniem rynku hurtowego, niezależne spółki obrotu mogły zacząć pozyskiwać gaz w innych źródłach
niż PGNIG. To ot worzyło
44
RAPORT WI
RAPPORT WI
mowości konkurowania o odbiorców ońcowych z monopolistą,
czego dowodem są pierwsze zmiany sprzedawcy gazu, jakie pojawiły się w ostatnich latach na polskim rynku. Do końca 2013 roku
sprzedawcę zmieniło łącznie 429 klientów, w tym 254 gospodarstwa
domowe oraz 175 przedsiębiorstw, czyli mniej niż 1 promil wszystkich
odbiorców.
By dogonić rynek energii elektrycznej w procesach liberalizacyjnych,
rynek gazu potrzebuje dalszych radykalnych działań. Jednym z inicjatorów i aktywnych uczestników procesu liberalizacji rynku gazu
jest powstała w 2013 r. Komisja ds. gazu i energii Polsko-Niemieckiej
Izby Przemysłowo-Handlowej. Członkami - założycielami komisji
zostały firmy należą do czołówki prywatnych przedsiębiorstw działających w branży gazowniczej w Polsce: VNG Polska Sp. z o.o.,
EWE AG, Grupa DUON S.A. oraz RWE Polska S.A.
Do proponowanych przez Komisję działań należy przede wszystkim postulat, aby ze struktur PGNiG („sprzedawcy zasiedziałego”)
wyodrębnić spółkę obrotu, która na takich samych zasadach, jak
pozostałe podmioty będzie zaopatrywać się w gaz na rynku hurtowym i sprzedawać gaz do wszystkich odbiorców końcowych grupy
kapitałowej PGNIG. Takie wydzielenie wykluczy możliwość subsydiowania skrośnego w ramach grupy sprzedawcy zasiedziałego oraz
zapewni wszystkim sprzedawcom detalicznym równy dostęp do
gazu na giełdzie. Doświadczenia z realizacji obliga na rynku energii elektrycznej wskazują, że skutecznym gwarantem przejrzystości
transakcji na rynku giełdowym jest KNF.
Poza tym, istotne postulowane przez Komisję zmiany to jak najszybsze uwolnienie wszystkich niezależnych spółek obrotu z obowiązku
zatwierdzania taryf. W ocenie Komisji, utrzymanie cen taryfowych
dla sprzedawcy zasiedziałego, pełniących rolę cen maksymalnych,
ma uzasadnienie w początkowym okresie deregulacji, by zapobiec
nadmiernemu wzrostowi cen. Wzorem rynku energii elektrycznej
uwalnianie cen można rozpocząć od segmentu przedsiębiorstw.
Innym istotnym proponowanym przez Komisję działaniem, które przyspieszyłoby procesy liberalizacyjne, są zmiany w przepisach
dotyczących importu gazu z zagranicy. Obecne przepisy obciążają
spółki obrotu importujące powyżej 100 mln m3 rocznie kosztami
magazynowania gazu, dyskryminując niezależnych importerów
w stosunku do PGNiG, który ok 30% sprzedawanego gazu nie musi
importować, gdyż pozyskuje go na bazie krajowego wydobycia.
Przyjęcie wspomnianych rozwiązań w zakresie liberalizacji rynku obrotu gazem w Polsce powinno umożliwić szybką i efektywną zmianę struktury rynku, w sposób sprzyjający rozwojowi konkurencji. Na rynku hurtowym pojawią się ceny gazu skorelowane
z notowaniami gazu na europejskich hubach, a odbiorcy końcowi
będą mieli realną możliwość wyboru sprzedawcy. Pozostaje tylko
pytanie, kiedy wprowadzenie tych zmian nastąpi…
Als symbolischer Beginn der Schaffung eines Energiemarktes in Polen
gilt die Verabschiedung des polnischen Energiewirtschaftsgesetzes
im April 1997. Es war ein Wegweiser für die Liberalisierung des
polnischen Energiemarktes, der innerhalb von zwanzig Jahren
eine Transformation vom natürlichen Monopol zu einem vollständig wettbewerblichen Segment durchlaufen sollte. Wie in anderen europäischen Ländern, die bereits Liberalisierungsprozesse
durchgeführt haben, wurden die Energieversorgungsunternehmen
zunächst verpflichtet, im Rahmen ihrer Organisation die
Funktionen von Energiehandel und Energieverteilung zu trennen,
damit sich die Kunden langsam daran gewöhnen können, dass sie
ein Unternehmen dieser Segmente in Kürze wechseln können. Aber
in diesem Zeitraum war nur den größten Unternehmen der Wechsel
des Lieferanten erlaubt. Diese Situation änderte sich im Juli 2007, als
alle Verbraucher das Recht erlangen sollten, ihren Energielieferanten
wechseln zu dürfen. Doch aufgrund von Verwaltungsentscheidungen
besteht in Polen immer noch die Pflicht, die Stromtarife für
Haushaltskunden genehmigen zu lassen. Deshalb kann nur im
Segment der institutionellen Verbraucher von einer vollständigen
Liberalisierung ausgegangen werden. Trotzdem erhöht sich von
Jahr zu Jahr die Anzahl der Verbraucher, die den Stromlieferanten
gewechselt haben, auch bei den Haushaltskunden. Doch in Bezug
auf den gesamten Markt ist der Anteil der Kunden, die dieses Recht
in Anspruch genommen haben, immer noch sehr gering (circa 1,37
%). Bis Ende 2013 haben circa 230.000 Verbraucher, hierunter 135.000
Haushaltskunden und die restlichen – institutionelle Verbraucher,
den Stromlieferanten nach der Bestimmung über den Netzzugang
Dritter (TPA-Grundsatz – Eng. Third Party Access) gewechselt.
Im Gegensatz zum Strommarkt hat der Erdgasmarkt in Polen
weiterhin einen quasi-monopolistischen Charakter, mit der
Dominanz von der PGNiG-Gruppe als einzigen Lieferanten. Das
direkt an die Endverbraucher gelieferte Erdgas gewinnt dieses
Unternehmen aus eigenen Förderquellen in Polen (circa 30 %) oder
bezieht es aus Importen. Der Anteil von PGNIG am Gasmarkt
beträgt circa 95 Prozent.
Bis zum Jahr 2012 basierte der Erdgasgroßhandel in Polen
ausschließlich auf den mit PGNIG geschlossenen zweiseitigen
Verträgen. In Polen gab es noch keine alternativen Handelsplätze
wie Gasbörsen oder Hubs, über die die Handelsgeschäfte im
Gasbereich abgewickelt werden und die in der Europäischen Union
immer mehr an Bedeutung gewinnen. Die mit dem Altversorger
auf dem Einzelhandelsgasmarkt konkurrierenden unabhängigen
Gesellschaften waren noch vor kurzem von PGNIG abhängig, dem
einzigen Unternehmen, von dem sie das Gas zum Weiterverkauf
beziehen konnten. Dadurch versuchten sie nur in einem geringen
Umfang, die von dem Monopolisten frei gelassene Marktlücke zu
schließen.
Diese Situation verändert sich langsam. Der Großhandelsmarkt
entwickelt sich schrittweise. Im Dezember 2012 wurde die Gasbörse
ins Leben gerufen, die im Rahmen der Energiebörse tätig ist, und
im Januar 2013 traten neue Regeln für den Betrieb und die Nutzung
des Fernleitungssystems (IRIESP) in Kraft, die eine erforderliche Komponente für die Funktionsweise der Börse und des
Großhandels darstellen. Im September 2013 wurde der so genannte kleine Energie-Dreierpack verabschiedet, der die Novelle des
Energiewirtschaftsgesetzes und einiger anderer Gesetze umfasst.
Der kleine Energie-Dreierpack verpflichtete PGNIG zum teilweisen
Verkauf des Gases an die Energiebörse (so genanntes Obligo) – von
30 % der Gasmenge, die in das Fernleitungsnetz im Jahr 2013 eingeleitet wurde, bis 55 % im Jahr 2015. Diese Pflicht wurde 2013 allerdings
nicht erfüllt, während die Umsätze am Gasmarkt der Energiebörse
(TGE) weiterhin gering sind.
Nach der Inbetriebnahme des Interconnectors, einer Pipeline,
KONKURS / GEWINNSPIEL
die das polnische Gassystem mit Westeuropa verbindet, und der
Schaffung eines Großhandelsmarktes, können die unabhängigen Gashandelsgesellschaften das Gas von anderen Anbietern als
PGNIG beziehen. Damit wurde die Möglichkeit geschaffen, mit
dem Monopolisten um die Endverbraucher zu konkurrieren, was
auch die ersten Wechsel der Gaslieferanten in den letzten Jahren
auf dem polnischen Markt bestätigt haben. Bis Ende 2013 haben
insgesamt 429 Kunden, hierunter 254 Haushaltskunden und 175
Geschäftskunden den Lieferanten gewechselt, was einem Anteil von
weniger als 1 Promille aller Verbraucher entspricht.
Weitere radikale Maßnahmen sind im Gasmarkt notwendig, um
bei den Liberalisierungsprozessen das Niveau des Strommarktes zu
erreichen. Der im Jahr 2013 gegründete Energie- und Gasausschuss
der Deutsch-Polnischen Industrie- und Handelskammer ist einer
der Initiatoren und Teilnehmer des Liberalisierungsprozesses im
Gasmarkt. Die Gründungsmitglieder des Ausschusses sind führende
Privatunternehmen der Gasbranche in Polen: VNG Polska Sp. z o.o.,
EWE AG, Grupa DUON S.A. und RWE Polska S.A.
Zu den von dem Ausschuss vorgeschlagenen Maßnahmen gehört
vor allem die Forderung, dass aus den Strukturen von PGNiG
(„Altversorger”) eine Gashandelsgesellschaft ausgegliedert werden
soll, die nach denselben Grundsätzen wie die anderen Unternehmen
auf dem Großhandelsmarkt das Gas beschaffen und es an alle
Endverbraucher der PGNIG Kapitalgruppe verkaufen wird. Durch
diese Abtrennung wird die Möglichkeit einer Quersubventionierung
im Rahmen der Gruppe des Altversorgers ausgeschlossen und
allen Einzelhandelslieferanten wird an der Börse ein identischer
Zugang zum Gas sichergestellt. Die Erfahrungen bei der ObligoErfüllung auf dem Strommarkt haben gezeigt, dass die polnische
Finanzmarktaufsicht KNF ein wirksamer Garant für die Transparenz
der Geschäfte auf dem Börsenmarkt ist.
Zu den von dem Ausschuss geforderten Änderungen gehört außerdem
die schnellstmögliche Befreiung der Energiehandelsgesellschaften von
der Pflicht, die Tarife genehmigen zu lassen. Der Ausschuss vertritt die
Meinung, dass die Beibehaltung der Tarifpreise für den Altversorger,
die die Rolle von Höchstpreisen spielen, in der Anfangsphase der
Deregulierung gerechtfertigt ist, um einem übermäßigen Preisanstieg
vorzubeugen. Wie beim Strommarkt kann man mit der freien
Preisbildung im Segment der Geschäftskunden beginnen.
Änderungen der Vorschriften über den Gasimport sind eine weitere
wichtige Maßnahme, die von dem Ausschuss vorgeschlagen wurde
und die die Liberalisierungsprozesse beschleunigen könnte. Nach
den aktuellen Vorschriften werden die Handelsunternehmen, die
Gas in Jahresmengen von mehr als 100 Millionen Kubikmetern einführen, mit den Kosten für die Gaslagerung belastet, wodurch die
unabhängigen Importeure gegenüber der Firma PGNiG diskriminiert werden, die circa 30 % der verkauften Gasmenge nicht importieren muss, da sie diese Menge aus nationalen Quellen gewinnt.
DieEinführungdergenanntenLösungenimBereichderLiberalisierung
des Gashandelsmarktes in Polen ermöglicht eine schnelle und
effektive Änderung der Marktstruktur, wodurch wettbewerbliche
Bedingungen gefördert werden. Auf dem Großhandelsmarkt werden Preise erscheinen, die an die Gasnotierungen bei europäischen
Hubs angepasst sind, und die Endverbraucher werden tatsächlich die
Gaslieferanten auswählen können. Doch eine Frage bleibt: Wann
kommt es zu diesen Änderungen?
Wygraj wysokiej jakości biżuterię marki
ORLOVSKY®, wykonaną według autorskiego
projektu z naturalnych materiałów, wykończoną
kryształami i kamieniami naturalnymi! Nagroda
to komplet CATENA w kolorze niebieskim,
składający się z naszyjnika oraz bransoletki
o łącznej wartości 1798 zł! Szczegółowe informacje
znajdziesz na www.orlovsky.eu
OPISZ SYTUACJĘ, W KTÓREJ ZAŁOŻYŁABYŚ
BIŻUTERIĘ ORLOVSKY.
NAJLEPSZA ODPOWIEDŹ WYGRYWA!
Gewinnen Sie hochqualitativen Schmuck von
ORLOVSKY®, der aus natürlichen Materialen,
Kristallen und Natursteinen hergestellt ist. Der
Preis ist das Set CATENA in blauer Farbe, das
eine Halskette und ein Armband beinhaltet im
Gesamtwert von 1798 zł! Weitere Informationen
über den Preis und die Firma Orlovsky finden sie
unter: www.orlovsky.eu
BESCHREIBEN SIE EINE SITUATION, IN DER SIE
DEN SCHMUCK VON ORLOVSKY TRAGEN WÜRDEN.
DIE BESTE ANTWORT GEWINNT!
Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres AHK Polska lub drogą mailową
na adres: [email protected] do 15 lipca. Zwycięzcę konkursu ogłosimy w następnym numerze Wi.
Ihre Antworten schicken Sie bitte an unsere Adresse oder per Email
an [email protected] bis zum 15. Juli. Der Gewinner wird in der nächsten
Ausgabe der Wi bekannt gegeben.