ZŁE PRZECHOWYWANIE BULW

ZŁE PRZECHOWYWANIE BULW
W Polsce, okres przechowywania ziemniaków zależy od kierunku użytkowania
i waha się od 6-7 miesięcy (materiał sadzeniakowy) do 9-10 miesięcy (ziemniaki
konsumpcyjne i dla przetwórstwa). Przechowalnictwo ziemniaka należy do
najważniejszych etapów w jego produkcji, należy stworzyć takie warunki, aby ubytki
naturalne i straty w tym okresie były jak najmniejsze.
Głównym zadaniem prawidłowego przechowywania ziemniaków jest zachowanie
następujących cech użytkowych wymaganych przez poszczególne kierunki użytkowania:
*sadzeniaki
wysoki
potencjał
wzrostowo-rozwojowy
i
produkcyjny,
*jadalne i do przetwórstwa spożywczego - niska zawartość cukrów, odpowiednia zawartość
suchej masy i skrobi, mała skłonność do ciemnienie miąższu bulw surowych i po ugotowaniu,
mała skłonność do powstawania ciemnej plamistości miąższu, wysoka zawartość odżywcza,
*przemysłowe - wysoka zawartość skrobi. Ze względu na dużą liczbę małych gospodarstw,
plon ziemniaka w przewadze przechowywany jest w kopcach, piwnicach lub budynkach
gospodarczych adaptowanych na przechowalnię, w których kontrola warunków
przechowywania jest bardzo utrudniona, a straty w niesprzyjających warunkach mogą
dochodzić do 50%. W celu uniknięcia większych ubytków należy przede wszystkim w okresie
wegetacji stosować zabiegi przyspieszające dojrzewanie bulw oraz poprawiające trwałość
przechowalniczą, a następnie stosować się do podstawowych wymagań przechowalniczych.
Niewłaściwe postępowanie z ziemniakami w tym czasie powoduje zawilgocenie bulw,
zaparzenie i pleśnienie, wzmożone procesy oddychania i wydzielania wody, zahamowanie
lub wydłużenie czasu korkowacenia skórki i zabliźnienia uszkodzeń mechanicznych.
Tym niekorzystnym zmianom można zapobiec poprzez intensywną wentylację
w pomieszczeniach przechowalniczych wyposażonych w urządzenia wentylacyjne
a w kopcach tradycyjnych osuszyć bulwy przez wymianę mokrej słomy (po okryciu ziemią
pozostawić odsłoniętą kalenicę na całej długości kopca). Należy unikać bezpośredniego
okrywania pryzm ziemniaczanych folią, gdyż efekt będzie odwrotny – zamiast osuszenia,
nastąpi skraplanie pary wodnej. Przechowywanie bulw w kopcach jest najtańszym
i najbardziej rozpowrzechnionym sposobem, mimo to, aby był opłacalny należy stworzyć
ziemniakom optymalne warunki:
- teren, na którym mają być założone kopce powinien być równy, suchy o przepuszczalnym
podłożu
- należy zadbać o odprowadzenie wód opadowych na glebach zwięzłych
- usytuować kopce w kierunku północ-południe w celu odpowiedniego nasłonecznienia
- optymalna szerokość kopca 180cm, wysokość - 90cm
- termometr powinien być umieszczony na głębokości 30cm,
- okrycie kopca składa się z dwóch warstw: jesiennej i zimowej
* jesienna - grubość słomy około 20 cm oraz 5-10 cm ziemi,
* zimowa - 10-15 cm słomy i 15-20 cm ziemi.
Przechowywanie bulw w piwnicy opiera się głównie na zapewnieniu optymalnego obiegu
powietrza w pryzmie:
- wietrzenie pryzmy odbywa się metodą naturalną
- warunki dla przepływu powietrza są ograniczone, więc wymiana powietrza w pryzmie
zachodzi na głębokość 100-120 cm
1
- umieszczenie podłogi ażurowej na posadzce piwnicy na wysokości 15 cm zwiększy
intensywność wietrzenia
- kontrola polega na pomiarze temperatury i obserwacji wierzchniej warstwy pryzmy
ziemniaków.
Wymagana temperatura i wilgotność względna powietrza podczas etapu długotrwałego przechowywania,
w zależności od kierunku użytkowania.
Etapy przechowywania
Rodzaj użytkowania
Temperatura
Wilgotność
Długotrwałe
przechowywanie
w °C
względna
sadzeniaki jadalne
do przerobu na produkty
spożywcze
pasza
2-6°
powietrza w %
90-95
4-6°
90-95
przemysł
6-8°
90-95
do 4°
90-95
(aż do zbytu)
skrobiowy
przemysł
gorzelniczy
Wymienione sposoby składowania, ze względu na często nieprawidłowe warunki
termiczne i wilgotnościowe oraz utrudnione procesy przewietrzania, przynoszą wysokie
straty jakościowe i ilościowe na skutek transpiracji, oddychania, kiełkowania czy rozwoju
chorób grzybowych i bakteryjnych ( np. mokra i sucha zgnilizna ziemniaka).
Mokra zgnilizna ziemniaka to choroba bakteryjna wywoływana przez bakterie
z rodzaju Pseudomonas dawniej Erwinia carotovora var. carotovora. Rozwija się intensywnie
na bulwach w wilgotnych i ciepłych warunkach przechowywania oraz gdy zwiększa się
stężenie CO2. Mokre gnicie porażonych bakterią bulw rozpoczyna się od przetchlinek, można
zaobserwować ciemnobrunatne plamy, pod którymi miąższ szybko zmienia się w brunatną,
cuchnącą, mazistą, miękką, rozpadającą się masę. Rozwojowi choroby sprzyja występowanie
czarnej nóżki jeszcze w czasie wzrostu na plantacjach, rozwija się szczególnie często
w miejscach gdzie występują zastoiny wodne i na glebach gliniastych. W przechowalni
tworzą się początkowo niewielkie ogniska bulw z objawami mokrej zgnilizny, które poprzez
wycieki śluzu z chorych bulw stopniowo rozrastają się, mogąc w efekcie doprowadzić do
zapadnięcia się kopców. Rozwój choroby ograniczają: selekcja negatywna w okresie
wegetacji na czarną nóżkę, właściwy zbiór, dezynfekcja urządzeń i maszyn, uprawa odmian
o podwyższonej odporności.
Sucha zgnilizna ziemniaka powodowana przez grzyby z rodzaju Fusarium ssp.
Na powierzchni porażonej bulwy występują ciemno brunatne plamki o koncentrycznym
wyglądzie. Miąższ w tych miejscach mięknie i zapada się. Rozwijający się proces gnilny
stopniowo opanowuje całą bulwę, która wysycha i ulega mumifikacji. Infekcji tej choroby
sprzyjają uszkodzenia skórki bulw powstające podczas zbioru, transportu i obróbki, a także
podwyższona koncentracja CO2 i wilgotność względna powietrza 50-70 % podczas
przechowywania. Temperatura przechowywania ma duży wpływ na wielkość strat
2
wywołanych tą chorobą. Niskie temperatury przechowywania hamują rozwój patogena
w miąższu bulw, należy dobrze przewietrzać pryzmę, jednak ciągła wentylacja stymuluje
rozwój suchej zgnilizny. Metodami ekologicznymi ograniczającymi rozwój choroby oprócz
zdrowej bulwy zbieranej w odpowiednich warunkach jest uprawa odmian o podwyższonej
odporności na suchą zgniliznę.
Straty w wyniku rozwoju chorób przechowalniczych zależą od warunków panujących
w przechowalni. Warunki panujące w przechowalni o składowaniu luzem bardziej sprzyjają
rozwoju mokrej zgnilizny natomiast w przechowalni o składowaniu w paletach większy jest
rozwój suchej zgnilizny. Najkorzystniejsze warunki do rozwoju chorób przechowalniczych
występują podczas przechowywania ziemniaków w wysokiej temperaturze, na bulwach
uszkodzonych.
Metody ograniczenia strat. Aby ograniczyć straty powodowane przez choroby okresu
przechowywania należy prowadzić prawidłową technologię uprawy ziemniaka.
• Używać zdrowych sadzeniaków (najlepiej z plantacji kwalifikowanych) oraz o podwyższonej
odporności na choroby.
• Sadzenie przeprowadzić w terminie optymalnym dla danego rejonu kraju i w prawidłowo
uprawioną glebę.
• Stosować jesienne nawożenie organiczne lub uprawę poplonów zielonych ( np. gorczyca).
• Uprawiać ziemniaki na glebach lekko zwięzłych oraz dostosować poziom nawożenia
azotowego do potrzeb danej odmiany.
• Stosować w technologii produkcji ziemniaków szerokich rzędów, co najmniej 75cm.
• Używać do ostatniego obsypywania urządzeń z profilowaniem redlin.
• Prowadzić na plantacji prawidłową i dostosowaną do danej odmiany chemiczną ochronę
przed chwastami, szkodnikami i chorobami.
• Prawidłowo przygotować plantację do zbioru. Stosowanie chemicznej desykacji plantacji
na 2-3 tygodnie przed planowanym zbiorem zapobiega porażeniu bulw przez zarazę
ziemniaka oraz ułatwia przeprowadzenie zbioru, z możliwie małą ilością uszkodzeń
mechanicznych.
• Zbiór należy przeprowadzać w warunkach suchych i temperaturze powietrza powyżej 10°C.
• Ziemniaki przeznaczone do długotrwałego przechowywania należy przesortować i usunąć
wszelkie bulwy z widocznymi objawami chorobowymi lub uszkodzone.
• Bulwy przed przechowywaniem powinny być pozostawione na kilka dni w suchym
i przewiewnym miejscu, aby umożliwić zabliźnienie się skórki oraz odparowanie nadmiaru
wody.
• Ziemniaki przechowywać najlepiej w przechowalniach z możliwością kontrolowania
atmosfery w temperaturze 3-4°C i wilgotności względnej ok. 85%.
Bulwy ziemniaka to żywe organizmy, dlatego zadaniem przechowalnictwa jest
maksymalne wydłużenie okresu uśpienia bulw. Z powodu malejącej powierzchni uprawy
ziemniaka, należy lepiej wykorzystywać coraz mniejsze zbiory i ograniczać straty podczas
przechowywania bulw.
Marta Gardyna-Ciosek
DODR we Wrocławiu
3