docph 3-2012-wersja ost - Dolnośląska Izba Aptekarska
download 
Reklamacja Transkrypt
ph 3-2012-wersja ost - Dolnośląska Izba Aptekarska
pharmakon jelenia góra Biuletyn Dolnośląskiej Izby Aptekarskiej legnica ISSN 1640-9949 wałbrzych Nr 3 (224) ZAKAZ REKLAMY APTEK AM O ZDROWIE 60 PLUS wrocław listopad 2012 CZ 3 2 01 XIII MIS TR ZO OLSKI FARM AP AC W ST PEJSKIM K A RP A AL IE W ÓW T EU NARCIA RS TW REFLEKSJE PREZESA CO DALEJ Z NASZĄ PRZYSZŁOŚCIĄ W trakcie obrad marcowego Okręgowego Zjazdu Aptekarzy DIA w Jeleniej Górze delegaci podjęli decyzję, aby na kolejnych posiedzeniach Okręgowej Rady Aptekarskiej przeanalizowana została koncepcja wydawania Biuletynu Pharmakon, również w kontekście bardzo powszechnego obecnie korzystania przez aptekarzy z mediów elektronicznych. Różne strategie i związane z nimi koszty przedstawione zostały członkom ORA DIA w trakcie posiedzenia w czerwcu b.r., a ostateczne decycje podjęli członkowie Rady na posiedzeniu w dniu 19 września 2012r. Przyjęte zostało założenie, że działania informacyjne naszej Izby będą się wzajemnie uzupełniały w mediach elektronicznych oraz w Biuletynie wydawanym w formie papierowej - w kolorze, w formacie A4. Ze względu na często bardzo dynamiczne zmiany dotyczące środowiska aptekarskiego, właściwie tylko media elektroniczne będą mogły zapewnić odpowiednią szybkość podawania informacji – zarówno na zmodernizowanej stronie internetowej DIA, jak i w przesyłanym drogą elektroniczną Newsletterze DIA. Również komunikacja i dialog z członkami DIA będzie najbardziej efektywna z wykorzystaniem poprawionego i usystematyzowanego Forum DIA oraz prostych do wdrożenia ankiet elektronicznych na nowej stronie internetowej DIA. Modernizacja zarówno strony internetowej, jak i Forum DIA są już na zaawansowanym poziomie i w najbliższym czasie powinny być już dostępne dla członków naszej Izby. Natomiast cykl wydawniczy Biuletynu Pharmakon w formie papierowej będzie obejmował co najmniej jedno wydanie w kwartale, a w uzasadnionych przypadkach mogą się pojawić dodatkowe wydania Biuletynu. Biuletyn w formie papierowej będzie zawierał przede wszystkim informacje i opracowania zagadnień, które nie „starzeją się” tak szybko, jak również pewne podsumowania działań DIA w kluczowych dla środowiska aptekarskiego tematach. Po pierwszych dziewięciu miesiącach funkcjonowania ustawy refundacyjnej pojawia się coraz więcej ekspertyz i artykułów dotyczących konsekwencji obowiązującej od pierwszego stycznia ustawy refundacyjnej. Analiza tych dokumentów jest dla nas ważnym uzupełnieniem prowadzonych przez DIA własnych obliczeń, symulacji oraz monitorowania funkcjonowania rynku aptecznego. Niestety, dopiero teraz wiele tych ekspertyz potwierdza wyniki naszych własnych opracowań, jak również nasze wcześniejsze przewidywania, które wielokrotnie omawialiśmy szczegółowo w drugiej połowie ubiegłego roku, a które to były wóczas dyskredytowane. Jedną z najważniejszych zmian w ustawie refundacyjnej było wprowadzenie od pierwszego stycznia b.r. jednakowych cen i odpłatności za wydawane leki refundowane w każdej polskiej aptece. Niestety, wprowadzeniu tego tak bardzo oczekiwanego przez środowisko aptekarskie zapisu towarzyszyło wejście w życie nowego, bardzo niekorzystnego dla aptek, systemu naliczania marż aptecznych tylko pharmakon do limitu refundacji. Liczne symulacje konsekwencji wejścia w życie nowego systemu naliczania marż aptecznych wykonane w naszej Izbie w ubiegłym roku oparte były na podstawie realnych danych przekazanych przez kilkadziesiąt dolnośląskich aptek. Chciałbym w tym miejscu bardzo serdecznie podziękować wszystkim aptekarzom, którzy udostępnili odpowiednie dane, ponieważ bez ich pomocy wykonanie tych obliczeń nie byłoby możliwe. Wyniki tych symulacji były omawiane w trakcie comiesięcznych zebrań w regionach, zostały również opublikowane na stronie internetowej DIA. Dokładne obliczenia naszej Izby pokazały, że miesięczny spadek marży na lekach refundowanych w przeciętnej dolnośląskiej aptece będzie wynosić około 4-5 tysięcy złotych. Wówczas były to obliczenia wykonane w oparciu o przewidywania wartości limitów refundacyjnych, które będą obowiązywać od 1 stycznia 2012r. W maju b.r. postanowiłem sprawdzić nasze wcześniejsze przewidywania z października 2011r. i wykonałem jeszcze raz symulacje konsekwencji wprowadzenia systemu naliczania marż aptecznych tylko do limitu refundacji – ale tym razem wykorzystując do obliczeń limity refundacji obowiązujące w maju 2012r. Niestety, wyniki najnowszych obliczeń były prawie jednakowe z wynikami naszych symulacji z końca ubiegłego roku. Wyniki tych obliczeń potwierdzały też informacje na temat poważnego spadku marży aptecznej na leki refundowane przekazywane przez aptekarzy w trakcie 3 ostatnich comiesięcznych spotkań w regionach. Poprawność naszych obliczeń dopiero teraz – czyli po upływie roku od opublikowania alarmujących wyników obliczeń wykonanych przez Dolnośląską Izbę Aptekarską - potwierdzają analitycy IMS Health, którzy informują, że na skutek obniżenia realnej marży aptecznej aptekarze utracą w tym roku ponad 900 mln zł (źródło: Dziennik Gazeta Prawna z dnia 1.10.2012r.). Jeśli podzielimy tą kwotę przez ilość aptek w Polsce oraz liczbę miesięcy w roku, to okaże się, że symulacje i alarmujące ostrzeżenia przedstawiane przez naszą Izbę były w ubiegłym roku właściwe i w pełni uzasadnione. Natomiast przedstawione w drugiej połowie ubiegłego roku członkom Naczelnej Rady Aptekarskiej i opublikowane następnie na stronie NIA obliczenia IMS Health wskazujące, że apteki w całej Polsce stracą w 2012r. zaledwie około 37mln zł na marży na leki refundowane były całkowicie błędne. Miejmy nadzieję, że w przyszłości aptekarze uwierzą obliczeniom wykonywanym każdorazowo przez naszą Izbę z największą starannością, a nie zewnętrznej firmie, która aż tak bardzo się pomyliła. Wielu aptekarzy miało w ubiegłym roku nadzieję, że spadki marży aptecznej na leki refundowane zostaną w pewien sposób zrekompensowane przez zwiększoną liczbę pacjentów. Miały to zapewnić stałe ceny i zakaz reklamy aptek i ich działalności. Tymczasem w trakcie dyskusji podczas comiesięcznych zebrań w regionach dominowały stwierdzenia, że liczba pacjentów w indywidualnych aptekach praktycznie nie uległa zwiększeniu. Można przypuszczać, że duży wpływ na taki bieg wydarzeń ma wyjątkowo duża liczba przypadków nieprzestrzegania zakazu reklamy aptek, które praktycznie codziennie napływają do Biura DIA. Jeszcze wiele miesięcy przed wejściem w życie nowelizacji Pra- 4 wa farmaceutycznego dotyczącej zakazu reklamy aptek zwracaliśmy uwagę, że możemy oczekiwać poważnych problemów z wyegzekwowaniem tego zakazu. Niestety, nasze obawy w tym zakresie były - podobnie jak ostrzeżenia dotyczące spadku marż aptecznych - praktycznie całkowicie ignorowane. Wielokrotnie byliśmy wręcz ostro atakowani, również na forum ogólnopolskim, że chcemy świadomie umniejszyć sukces wynikający z wprowadzenia w życie ustawy refundacyjnej. Jednak naszym celem było rzetelne poinformowanie aptekarzy i jak najlepsze przygotowanie się do - być może decydującej walki naszego samorządu - o utrzymanie się indywidualnych aptek i zapewnienie wysokiej pozycji zawodowej farmaceutów. Dzisiaj chyba już wyjątkowo wyraźnie widać, że nie należało bezkrytycznie chwalić nowych zapisów, ale do końca walczyć o godziwe marże apteczne i przygotować się na batalię o wyegzekwowanie zakazu reklamy aptek już od 1 stycznia 2012r. Dzięki naszym symulacjom strona rządowa zdecydowała się na podwyższenie pierwotnie zaproponowanych marż aptecznych. Zdajemy sobie sprawę, że to podwyższenie jest daleko niewystarczające, ale z poziomu okręgowej izby aptekarskiej i tak można to uznać za sukces, szczególnie, że byliśmy w tej batalii osamotnieni. Wyegzekwowanie zakazu reklamy aptek łączy się bardzo ściśle z problemem wyjątkowo niskich marż aptecznych na leki refundowane. W chwili obecnej ogromna ilość polskich aptek zbliża się szybko do niebezpiecznej granicy utraty płynności finansowej. W wielu przypadkach indywidualnych aptek około 80% - 90% obrotu tych aptek i wynikającej z tego marży aptecznej służy jedynie do pokrycia kosztów funkcjonowania apteki ( koszty lokalu aptecznego, mediów, personelu, sprzętu itd.). Tak więc dochód aptekarza będącego właścicielem pharmakon apteki, w większości przypadków po całym miesiącu pracy w tej aptece na stanowisku kierownika, stanowi marża apteczna wynikająca z zaledwie 10% - 20% obrotu apteki. W przypadku, kiedy większość z aptek należących do aptekarzy, dostosowała się do obowiązującego od 1 stycznia prawa i nie prowadzi reklamy swoich aptek, wyjątkowo bulwersujace i niebezpieczne są działania tych podmiotów, które nadal taką reklamę prowadzą. Następuje wówczas zjawisko nieuczciwej konkurencji i jeśli apteki przestrzegające obowiązujacego prawa utracą w takiej sytuacji tylko wyżej wymienione 10% - 20% obrotu, to będzie to oznaczało w dłuższym terminie bezpośrednie zagrożenie ich istnienia, ponieważ większość z nich nie ma już praktycznie żadnych możliwości redukcji kosztów. Nie dziwi więc fakt, że uwzględniając wyżej wymienione aspekty, problem wyegzekwowania zakazu reklamy aptek był jednym z najważniejszych tematów dyskusji w trakcie marcowego Okręgowego Zjazdu Aptekarzy DIA, którego delegaci praktycznie jednogłośnie (98% głosów „za”) zobowiązali Okręgową Radę Aptekarską do podejmowania zdecydowanych działań w zakresie walki z reklamą aptek. Dlatego odpowiednie decyzje w tym zakresie podejmowali członkowie naszej Rady na kolejnych posiedzeniech ORA DIA we Wrocławiu. Efekty tych decyzji oraz sprawozdanie z posiedzenia naszej Rady, które odbyło się w dniu 19 września b.r., przedstawione zostały w dalszej części Biuletynu. Aby ułatwić członkom naszego samorządu interpretację art. 94a Prawa farmaceutycznego przygotowana została na zlecenie DIA niezależna opinia prawna opracowana przez zewnętrzną kancelarię prawną, która została opublikowana na stronie internetowej DIA oraz w poprzednim i bieżącym numerze naszego Biuletynu. Byliśmy pierwszą Izbą w Polsce, która przedstawiła wyczerpującą opinię prawną w tym zakresie. Członkowie ORA DIA uznali, że pilne przygotowanie tej opinii jest konieczne, ponieważ niektóre podmioty prowadzące działania marketingowe aptek przedstawiły własne opinie prawne, które próbowały udowadniać, że ich działania nie stanowią ani reklamy aptek ani reklamy ich działalności. Z przykrością muszę jednak stwierdzić, że wielu kierowników aptek wezwanych w celu złożenia wyjaśnień przed Komisją Deontologii i Etyki Zawodowej DIA oświadczyło, że nie zapoznało się z tą opinią. Najczęściej kierownicy ci powoływali się jedynie na opinie prawne przedstawione im przez pracodawców. Wydaje mi się, że w zakresie przepisów dotyczących zakazu reklamy aptek mamy do czynienia z kuriozalną sytuacją, ponieważ wielu kierowników aptek sieciowych twierdzi, że nie jest w stanie wypowiadać się na ten temat bez obecności prawnika. Czyżby treść art. 94a Prawa farmaceutycznego była najbardziej skomplikowana ze wszystkich ustaw i rozporządzeń dotyczących funkcjonowania apteki? Zrobiliśmy wszystko, co możliwe, aby przedstawić członkom naszego samorządu jak najbardziej obiektywną opinię prawną w tym zakresie. Działania Komisji Deontologii i Etyki Zawodowej DIA są wyrazem dobrej woli i chęci wyjaśnienia kierownikom aptek, że prowadzone przez nich działania są niezgodne ze znowelizowanym Prawem farmaceutycznym. W tym miejscu chciałbym bardzo podziękować członkom tej Komisji za ich ciężką i często niewdzięczną pracę na rzecz naszego środowiska. Jednak do działań tych zobowiązali nas Delegaci w trakcie ostatniego Zjazdu naszej Izby. Celem Komisji jest polubowne rozwiązanie problemu, jednak decyzją Zjazdu w przypadkach niedostosowania się podmiotów prowadzących apteki przy bierności kierowników aptek, zaleca się Komisji Deontologii i Etyki Zawodowej kierowanie spraw do Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej. Bardzo bym chciał, aby tego typu przypadków było jak najmniej. Jednak działania naszego samorządu w zakresie wyegzekwowania zakazu reklamy aptek i ich działalności to nie tylko postępowania prowadzone w celu wyjaśnienia zgłoszeń kierowanych do Komisji Etyki, ale również współpraca z Wojewódzkimi Inspektorami Farmaceutycznymi, którzy z mocy ustawy zobowiązani są do nadzoru przestrzegania tego zakazu. Dlatego w dniu 1 czerwca 2012r. odbyło się w Święcicach koło Warszawy spotkanie Głównego Inspektora Farmaceutycznego i wojewódzkich inspektorów farmaceutycznych z przedstawicielami samorządu aptekarskiego. Naszą Izbę reprezentowali w trakcie tego spotkania członkowie NRA: mgr Piotr Bohater oraz mgr Paweł Łukasiński. Było to trudne posiedzenie, w trakcie którego staraliśmy się ustalić jasne stanowisko w najbardziej istotnych kwestiach dotyczących zakazu reklamy aptek. Niestety, oficjalny komunikat z tego spotkania, który zamieszczony został na stronie DIA, nie oddaje oczywiście napiętej atmosfery w trakcie trudnych dyskusji, jak i oczekiwań środowiska aptekarskiego. Główny Inspektor Farmaceutyczny Zofia Ulz przekazała w trakcie tego spotkania, że na dzień 1 czerwca prowadzonych było w całym kraju około 450 postępowań związanych z naruszeniami zakazu reklamy aptek i wydano już kilkanaście decyzji. Ponadto, w opinii Głównego Inspektora farmaceutycznego, programy lojalnościowe spełniają przesłanki reklamy apteki bądź jej działalności. W swojej wypowiedzi zamieszczonej w czerwcowym numerze Magazynu Aptekarskiego pani Zofia Ulz stwierdziła także: „… bardzo niepokoi mnie, zachowanie tych, którzy „podwieszają się” pod opiekę farmaceutyczną, pharmakon proponując programy lojalnościowe, bo jest to ukryta, wyrafinowana forma reklamy działalności apteki. Proponowanie opieki farmaceutycznej połączone z przyznawaniem punktów oceniam jako zachowanie skandaliczne. Inspekcja farmaceutyczna z uwagą analizuje wszystkie tego typu przypadki.” Komunikat ze spotkania w Święcicach zobowiązuje też samorząd aptekarski, aby jego odpowiednie organy wszczynały postępowania przewidziane prawem korporacyjnym w stosunku do osób odpowiedzialnych za naruszenia zakazu reklamy aptek i punktów aptecznych. Rozumiejąc skalę i złożoność problemu związanego z wyegzekwowaniem zakazu reklamy aptek oraz mając na uwadze ograniczone możliwości inspekcji farmaceutycznej prowadzenia postępowań administracyjnych w tym zakresie, dla której jest to jeden z wielu obszarów działania, członkowie Okręgowej Rady Aptekarskiej DIA we Wrocławiu podjęli na posiedzeniu w dniu 11 czerwca b.r. decyzję, że DIA powinna również wesprzeć działania Dolnośląskiego Wojewódzkiego Inspektoratu Farmaceutycznego, kierujac odpowiednie wnioski zarówno w sprawie wszczęcia postępowań administracyjnych w stosunku do podmiotów łamiących zakaz reklamy aptek, jak również wystepować o dopuszczenie DIA do udziału w tych postępowaniach na prawach strony. Dokumentacja działań naszej Izby w tym zakresie zamieszczona została w dalszej części Biuletynu. Wkrótce powinniśmy otrzymać odpowiedzi w sprawie każdego ze złożonych wniosków. Mam nadzieję, że będą to odpowiedzi pozytywne i po trudnych początkach egzekwowania przestrzegania prawa w zakresie reklamy aptek nastąpi wreszcie tak bardzo oczekiwany przez aptekarzy przełom w tym zakresie. Piotr Bohater Wrocław, 11 października 2012r. 5 Sprawozdanie z posiedzenia Okręgowej Rady Dolnośląskiej Izby Aptekarskiej W dniu 19 września 2012 r. odbyło się posiedzenie Okręgowej Rady Aptekarskiej Dolnośląskiej Izby Aptekarskiej we Wrocławiu. Do najważniejszych zagadnień i problemów omawianych w trakcie tego posiedzenia należały: łamanie przez niektóre podmioty prowadzące apteki zakazu reklamy aptek postępowania prowadzone przez Komisję Etyki i Deontologii Zawodowej DIA w zakresie nieprzestrzegania zakazu reklamy aptek wnioski złożone do DWIF w sprawie wszczęcia postępowań dotyczących łamania zakazu reklamy aptek oraz wnioski o dopuszczenie DIA do udziału w tych postępowaniach na prawach strony odpowiedź DWIF w sprawie przesłanych zgłoszeń oferta stałej współpracy przedstawiona przez Spółkę Adwokatów Lotz i Partnerzy Spółka Partnerska dane IMS dotyczące strat marży aptecznej na leki refundowane w polskich aptekach w roku 2012 pisma Prezesa NRA w sprawie łamania zakazu reklamy aptek posiedzenie NRA w dniu 13 września 2012r. w Warszawie pismo do DWIF w sprawie stwierdzenia rękojmi należytego prowadzenia apteki w przypadku aptekarzy ukaranych prawomocnym wyrokiem sądu aptekarskiego wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 czerwca 6 2012r. w sprawie spółki Astra Zeneca straty aptek na przecenie leków w dniu 1 lipca 2012r. problem walidacji recept po 28 maja 2012r. pisma w sprawie dostępności insulin C złonkowie Rady uznali, że najbardziej palącym problemem ostatniego czasu jest łamanie art. 94a ustawy Prawo farmaceutyczne – a więc zakazu reklamy aptek. Dlatego znaczna część posiedzenia ORA poświęcona była omówieniu tego problemu oraz podjęciu przez członków Rady decyzji dotyczących dalszych działań naszej Izby w tym zakresie. Członkowie Rady wysłuchali sprawozdania z działalności Komisji Etyki i Deontologii Zawodowej DIA, której działania polegają w większości przypadków na dyscyplinowaniu kierowników i właścicieli aptek, którzy nie przestrzegają zakazu reklamy aptek. Jednak możliwości Izby są na tym polu ograniczone a właściwym organem powołanym do ścigania tego typu wykroczeń jest Inspekcja Farmaceutyczna, która wyposażona jest przez ustawodawcę w narzędzia kontrolne oraz jest władna wydać zakaz prowadzenia reklamy aptek z rygorem natychmiastowej wykonalności i nałożyć przewidzianą w ustawie karę. Prezes Piotr Bohater poinformował członków Rady, że mając na uwadze złożoność jak i dużą ilość przekazywanych do Izby zawiadomień o łamaniu ww. artykułu ustawy Prezydium DIA podjęło pharmakon w czerwcu decyzję o przygotowaniu odpowiednich wniosków do DWIF w sprawie wszczęcia i dopuszczenia DIA do udziału w postępowaniach administracyjnych dotyczących łamania zakazu reklamy aptek. Prezes Piotr Bohater zapytał w trakcie posiedzenia Prezydium NRA w kwietniu b.r. czy Izba może brać udział w takich postępowaniach na prawach strony. Prawnicy Biura Prawnego NIA odpowiedzieli wówczas, że jest to możliwe po złożeniu odpowiednich wniosków. Wnioski takie zostały wstępnie przygotowane przez Biuro Prawne NRA i następnie w części zmodyfikowane i uzupełnione w naszej Izbie przy współpracy z kancelarią prawną Lotz i Partnerzy. Piotr Bohater poinformował członków Rady, że w dniu 2 sierpnia b.r. złożonych zostało do Dolnośląskiego Wojewódzkiego Inspektora Farmaceutycznego 85 wniosków o wszczęcie postępowania na skutek łamania zakazu reklamy aptek oraz 85 wniosków o dopuszczenie DIA do udziału w tych postępowaniach na prawach strony. Do wniosków tych dołączone zostało pismo przewodnie zawierające informację, że w pierwszym półroczu b.r. udało się w ponad 50 przypadkach rozwiązać problem łamania zakazu reklamy aptek na skutek działania Komisji Etyki i Deontologii Zawodowej DIA, jednak w pozostałych przypadkach niezbędne są intensywne i skuteczne działania DWIF przy wsparciu DIA. Zgodnie z Kodeksem Postępowania Administracyjnego Dolnośląski Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny powinien w ciągu 30 dni odpowiedzieć na każdy złożony wniosek – czy wszczął postępowanie (a jeśli nie, to dlaczego) oraz czy dopuścił DIA do udziału w postępowaniu administracyjnym na prawach strony (a jeśli nie, to dlaczego). Celem złożenia tych wniosków jest wsparcie działań Dolnośląskiego Wojewódzkiego Inspektoratu Farmaceutycznego i szybsze rozwiązanie tego bulwersującego i groźnego dla środowiska problemu. Niestety do dnia posiedzenia Rady DWIF nie podjął jeszcze decyzji w sprawie złożonych wniosków, a jedynie przesłał 17 września b.r. wezwanie do uzupełnienia złożonych przez DIA wniosków o statut Izby. Piotr Bohater przedstawił członkom Rady projekt pisma do DWIF w tej sprawie, zawierający m.in. prośbę o podanie ostatecznego terminu rozpatrzenia złożonych przez DIA wniosków. Nadal czekamy więc na odpowiedź. Rada podejmując takie działania ma świadomość jak ważne jest w obecnej sytuacji finansowej aptek zatrzymanie procederu nieuczciwej konkurencji polegające na łamaniu zakazu reklamy aptek. Niepokojące sygnały z innych regionów Polski pozwalają sądzić, iż zaniechania na tym polu boleśnie odczuje całe środowisko aptekarskie. Rada podjęła decyzję, że Izba powinna podejmować wszelkie możliwe działania w celu zwalczania przypadków łamania zakazu reklamy aptek i kolejne zgłoszenia do DIA w tym zakresie będą skutkowały również składaniem wyżej wymienionych wniosków do DWIF. N astępnym punktem było zatwierdzenie stałej współpracy Dolnośląskiej Izby Aptekarskiej z zewnętrzną kancelarią prawną - Spółką Adwokatów Lotz i Partnerzy Sp. p. Nasza Izba współpracuje już z tą kancelarią od kilku miesięcy i członkowie Rady pozytywnie ocenili dotychczasowe wyniki tej współpracy. Krok ten podyktowany jest dwoma w zasadzie najważniejszymi aspektami. Po pierwsze wiele podmiotów prowadzących apteki, które nie chcą się podporządkować zakazowi reklamy aptek, zalecają kierownikom tych aptek korzystanie z pomocy wynajętych przez te podmioty prawników w trakcie posiedzeń z udziałem Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej oraz posiedzeń Okręgowego Sądu Aptekarskiego. Konieczne jest więc dodatkowe wsparcie prawne zarówno Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej jak i jego zastępców oraz przewodniczącego i członków Okręgowego Sądu Aptekarskiego, którzy nie są z wykształcenia prawnikami, ze strony kancelarii mającej duże doświadczenie procesowe. Równie istotnym powodem rozpoczęcia takiej współpracy jest otwierająca się w tym momencie jeszcze jedna droga obrony aptek przed nieuczciwą konkurencją. Współpracująca z Izbą kancelaria oferuje możliwość zgłoszeń na Policję oraz skierowania sprawy do sądu przeciwko podmiotowi łamiącemu zakaz reklamy aptek. Jest to działanie, które może być prowadzone niezależnie od postępowania prowadzonego przez Inspekcję Farmaceutyczną, a mając na uwadze wyroki, które już zapadały w tej materii, może być to droga szybsza. Koszty prowadzenia takiej sprawy, szczególnie jeśli zostaną rozłożone na kilka aptek, zgodnie z ofertą przedstawioną przez Kancelarię Lotz i Partnerzy, nie byłyby wysokie. K olejnym ważnym zagadnieniem poruszonym w trakcie posiedzenia Rady były niskie marże apteczne na leki refundowane. W przedstawionych członkom Rady artykułach prasowych autorzy w alarmującym tonie donoszą o bardzo dużych stratach, jakie poniosą apteki w skutek realnego spadku marży na leki refundowane w roku 2012. Już w drugiej połowie ubiegłego roku nasza Izba, po pharmakon przeprowadzeniu szczegółowych symulacji, ostrzegała o bardzo groźnych dla aptekarzy konsekwencjach wprowadzenia nowego systemu naliczania marż aptecznych tylko do limitu refundacji. Niestety, nasze ostrzeżenia były wówczas przez wielu ignorowane. Po pierwszych ośmiu miesiącach obowiązywania nowego systemu większość aptekarzy zdążyła się już przekonać, że nasze przewidywania były właściwe. Oczywiście nadal należy walczyć o naliczanie marż aptecznych w oparciu o cenę hurtową leku, a nie limit refundacji, ale w czasie zbliżającego się znacznego spowolnienia gospodarczego w naszym kraju będzie to wyjątkowo trudne. W ocenie członków Rady, pomijając zupełny brak chęci ze strony rządzących w dobie kryzysu do podniesienia marż aptecznych, nawet jej wzrost o 2 lub 3 punkty procentowe (co wydawałoby się maximum obecnych możliwości) nie zrekompensowałby ponoszonych strat. Dlatego tak ważne jest w tym świetle zatrzymanie zagrożenia, jakim jest łamanie zakazu reklamy aptek. Zniesienie zakazu reklamy, czego domagają się wielkie sieci aptek, w połączeniu z bardzo niskimi marżami na leki refundowane i wojną cenową w segmencie leków OTC i leków pełnopłatnych wydawanych z przepisów lekarza, może w krótkim czasie doprowadzić do upadłości i zamknięcia nawet kilku tysięcy aptek – w większości indywidualnych aptek. Jako że na ich miejsce nie powstaną nowe, nasze środowisko może wówczas dotknąć poważny problem bezrobocia. C złonkowie Rady zapoznali się również z pismami Prezesa Naczelnej Rady Aptekarskiej Grzegorza Kucharewicza w sprawie przewlekłego trybu rozpatrywania spraw związanych z łamaniem zakazu reklamy aptek przez Wojewódzkich Inspektorów Farmaceutycznych. Na początku września zostały wy- 7 słane z Naczelnej Izby Aptekarskiej pisma z prośbą o zajęcie stanowiska w powyższej sprawie do Premiera Rzeczypospolitej Polskiej, Ministra Zdrowia, Rzecznika Spraw Obywatelskich i Głównego Inspektora Farmaceutycznego. Czekamy na zajęcie stanowiska w tej sprawie. N astępnym zagadnieniem rozpatrywanym w trakcie posiedzenia Rady była konieczność zwrócenia się do Dolnośląskiego Inspektora Farmaceutycznego o zajęcie stanowiska w sprawie rękojmi udzielanej osobom pełniącym funkcje kierowników aptek, wobec których zapadły prawomocne wyroki skazujące okręgowego Sądu Aptekarskiego. W piśmie zwracamy uwagę, iż powyższy fakt stanowi negatywną przesłankę w świetle par.4 pkt.3 Uchwały Nr IV/125/2007 z dnia 27 czerwca 2007r. Naczelnej Rady Aptekarskiej w sprawie trybu postępowania przy stwierdzaniu rękojmi należytego prowadzenia apteki przez kandydata na stanowisko kierownika apteki i może zachodzić konieczność powtórzenia procedury weryfikacji przez Inspekcję Farmaceutyczną. C złonkowie Rady zwrócili też uwagę na problem przecen leków przy częstym (co dwa miesiące) wprowadzaniu zmian na listach refundacyjnych. O ile podczas ostatniej zmiany nie były to straty znaczące dla większości aptek, to przecież nie musi tak być zawsze a ich wielokrotność w ciągu roku daje lub może dać już kwoty znaczące. Członkowie Rady zwrócili uwagę, iż obciążanie właścicieli aptek kolejnymi stratami jest wysoce krzywdzące i wymaga zajęcia stanowiska w tej sprawie. Niestety wystąpienie Izby w tej sprawie byłoby znacznie skuteczniejsze, jeśli do odpowiedniego pisma przewodniego byłoby dołączonych co najmniej kilkadziesiąt (a najlepiej kilkaset) dowodów poniesionych strat z dolnośląskich aptek. Niestety w przypadku ostatniej zmiany na listach refundacyjnych, po zamiesz- czeniu na stronie internetowej DIA prośby o przekazywanie przez apteki danych o poniesionych stratach, do naszej Izby nadeszło zaledwie 12 odpowiedzi. W trakcie posiedzenia Rady został także omówiony wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego oddalający skargi kasacyjne wniesione przez Głównego Inspektora Farmaceutycznego oraz firmę Astra Zeneca UK Limited. Wyrok ten oznacza, iż Główny Inspektor Farmaceutyczny jest właściwy do oceny postępowania firmy Astra Zeneca UK Limited w zakresie obrotu hurtowego produktami leczniczymi niezależnie gdzie znajduje się siedziba firmy a obrót odbywa się na terenie Polski. Daje to nadzieję na długo oczekiwane zakończenie sprawy tzw. dystrybucji bezpośredniej, którą próbuje się pokrętnie wprowadzić omijając krajowe przepisy regulujące obrót hurtowy produktami leczniczymi ze szkodą dla aptekarzy. Remigiusz Komarczewski Z ostatniej chwili – komunikat centrali NFZ Narodowy Fundusz Zdrowia Komunikat w sprawie zakazu reklamy aptek i punktów aptecznych Narodowy Fundusz Zdrowia przypomina o zakazie reklamy aptek i punktów aptecznych zapisanym w art. 94a ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne. Zgodnie z art. 94a ust 1 Prawa farmaceutycznego zabroniona jest reklama aptek i punktów aptecznych oraz ich działalności. Informacje o lokalizacji i godzinach pracy apteki lub punktu aptecznego nie stanowią reklamy. Kto wbrew przepisom art. 94a prowadzi reklamę apteki lub punktu aptecznego oraz ich działalności podlega karze pieniężnej w wysokości do 50 000 złotych. Informacje o stwierdzonych przez kontrolerów oddziałów wojewódzkich Narodowego Funduszu Zdrowia przypadkach nieprzestrzegania zakazu reklamy będą przekazywane właściwym miejscowo wojewódzkim inspektorom farmaceutycznym oraz przedstawicielom Okręgowych Izb Aptekarskich. 8 pharmakon pharmakon 9 L. dz. …………/2012 ………………….., dnia … lipca 2012 r. Pani mgr Urszula Sławińska-Zagórska Dolnośląski Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny we Wrocławiu pl. Powstańców Warszawy 1 50 – 951 Wrocław Wniosek o wszczęcie postępowania administracyjnego Strona: podmiot posiadający zezwolenie i prowadzący aptekę xxxxxxxxx (nazwa i adres) xxxxxxxxxx Podmiot na prawach strony: Dolnośląska Izba Aptekarska we Wrocławiu Ul. Matejki 6, 50-333 Wrocław W imieniu Dolnośląskiej Izby Aptekarskiej we Wrocławiu, jako organizacji społecznej w rozumieniu art. 5 § 2 pkt 5 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t. j. Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, ze zm., dalej jako k.p.a.) na podstawie art. 31 § 1 pkt 1 k.p.a. w zw. z art. 29 pkt 1 ,art. 7 ust. 1 pkt 1, 5, 6, 9 oraz ust. 2 pkt 11 ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr 136, poz. 856, ze zm., dalej jako IzbAptU), ,art. 94a ust. 1, 2, 3, 4, art. 108 ust. 4 pkt 7 lit. b oraz art. 129b ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271, ze zm., dalej jako prawo farmaceutyczne), wnoszę o wszczęcie postępowania administracyjnego w sprawie o zaprzestanie prowadzenia reklamy apteki xxxxxxxxx (nazwa i adres) xxxxxxxxxx oraz reklamy jej działalności przez podmiot, który uzyskał zezwolenie na prowadzenie wyżej wymienionej apteki. Uzasadnienie Z informacji posiadanych przez Dolnośląską Izbę Aptekarską we Wrocławiu wynika, że podmiot prowadzący aptekę xxxxxxxxx (nazwa i adres) xxxxxxxxxx prowadzi działania polegające na reklamowaniu apteki i jej działalności niezgodnie z obowiązującym prawem farmaceutycznym. Powyższe wskazuje, że istnieje - uzasadniona celami statutowymi okręgowej izby aptekarskiej oraz interesem społecznym, konieczność zbadania w ramach postępowania administracyjnego, zgodnie z kompetencjami wojewódzkiego inspektora farmaceutycznego, zgodności z prawem postępowania ww. podmiotu w zakresie przestrzegania przepisów ustawy – Prawo farmaceutyczne dotyczących działalności reklamowej aptek. Jako dowody przedkładam następujące dokumenty: 1) 2) 3) xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx ; xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx ; xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx ; Zgodnie z przywołanym art. 31 § 1 ust. 1 k.p.a. organizacja społeczna może w sprawie dotyczącej innej osoby wystąpić z żądaniem wszczęcia postępowania, gdy spełnione są łącznie dwie przesłanki: po pierwsze wszczęcie postępowania jest uzasadnione celami statutowymi organizacji, po drugie za wszczęciem przemawia interes społeczny. Stosownie do art. 5 § 2 pkt 5 KPA, organizacja społeczna to organizacja zawodowa, samorządowa, spółdzielcza lub inna organizacja społeczna. Okręgowa izba aptekarska jest organizacją społeczną, której cele statutowe uzasadniają wszczęcie wnioskowanego postępowania administracyjnego. W myśl art. 1 ust. 1 IzbAptU Naczelna Izba Aptekarska i okręgowe izby aptekarskie stanowią samorząd zawodu farmaceuty, jako reprezentację zawodowych, społecznych i gospodarczych interesów tego zawodu. Samorząd aptekarski posiada jednostki terenowe, którymi są okręgowe izby aptekarskie. Uwzględniając kryteria wynikające z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego (m. in. z postanowienia TK z dnia 30 maja 2000 r. U. 5/99 OTK ZU 2000/4 poz. 114), okręgowa izba aptekarska, stanowi organizację zawodową ponieważ: 1) zrzesza osoby fizyczne (kryterium podmiotowe); stosownie do art. 15 ust. 2 ustawy o izbach aptekarskich, wpisowi na listę członków okręgowej izby aptekarskiej podlegają wszystkie osoby wykonujące zawód farmaceuty na terenie danej izby; 2) jej członkowie stale i w celach zarobkowych wykonują kilka z wyodrębnionych zajęć, które są uznane za zawód farmaceuty (kryterium przedmiotowe); 3) podstawowym celem i zadaniem okręgowej izby aptekarskiej jest reprezentowanie zawodowych, społecznych i gospodarczych interesów zawodu farmaceuty (kryterium funkcjonalne) – (art. 7 ust. 2 pkt 11 ustawy o izbach aptekarskich stanowi, że zadaniem oia, reprezentowanej przez okręgową rade aptekarską, jest występowanie w obronie interesów indywidualnych i zbiorowych członków izby aptekarskiej). Z przepisu art. 1 ust. 1 oraz art. 7 ust. 2 pkt 11 IzbApktU wynika, że celem ustawowym (statutowym) organizacji społecznej, jaką jest okręgowa izba aptekarska, jest m. in. reprezentowanie oraz występowanie w obronie interesów indywidualnych i zbiorowych członków izby aptekarskiej. Pojęcie interesów obejmuje interesy zawodowe, społeczne i gospodarcze. 10 pharmakon Przestrzegania przepisów zakazujących reklamowania aptek i ich działalności uzasadnione jest przede wszystkim interesami zawodowymi farmaceutów, będących członkami okręgowej izby aptekarskiej. Zgodnie z art. 86 ust. 1 prawa farmaceutycznego apteka jest placówką, w której osoby uprawnione świadczą w szczególności usługi farmaceutyczne. Osoby uprawnione to przede wszystkim farmaceuci, czyli osoby wykonujące zawód zaufania publicznego. Powszechnie przyjętą i akceptowaną zasadą jest, że osoby wykonujące zawody zaufania publicznego, w tym adwokaci, radcowie prawni, lekarze, nie reklamują swojej działalności. Norma ta wynika z istoty zawodu zaufania publicznego. Należy pamiętać, że relacja farmaceuta – pacjent oparta powinna być na szczególnym zaufaniu. Prowadzenie reklamy przez apteki lub punkty apteczne w oczywisty sposób podważa zaufanie pacjenta do świadczącej usługi farmaceutyczne placówki oraz zatrudnionych w niej osób. Do podstawowych zadań farmaceutów pracujących w aptekach należy udzielanie rzetelnych informacji i porad odnośnie do działania produktów leczniczych i stosowania wyrobów medycznych będących przedmiotem obrotu w aptekach i hurtowniach farmaceutycznych. Obowiązek ten pozostaje w kolizji z celami oraz formami reklamy apteki. Sposób prowadzenia reklamy aptek i punktów aptecznych nie może być skutecznie weryfikowany i modyfikowany przez farmaceutów, w przypadkach, gdy właścicielem apteki jest podmiot nie będący farmaceutą. Do podstawowych zadań farmaceutów pracujących w aptekach należy także sprawowanie opieki farmaceutycznej. Okręgowa izba aptekarska, będąc zobowiązaną do nadzoru i pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu farmaceuty, za szczególnie niebezpieczne uznaje inicjatywy, akcje, programy oraz wszelki podobne przedsięwzięcia, które poprzez odwoływaniem się do najważniejszych zadań zawodowych farmaceutów (np. opieki farmaceutycznej), stanowiących o istocie tego zawodu, prowadzą w rzeczywistości do obejścia zakazu reklamy aptek (punktów aptecznych) i ich działalności. Zawarty w art. 94a prawa farmaceutycznego zakaz reklamowania aptek (punktów aptecznych) oraz ich działalności stanowi najważniejszą podstawę i gwarancję prawidłowego funkcjonowania aptek, jako placówek ochrony zdrowia publicznego, oraz aptekarzy, jako przedstawicieli medycznego zawodu zaufania publicznego. Zakaz reklamy aptek (punktów aptecznych) oraz ich działalności stanowi efekt wieloletnich zabiegów samorządu aptekarskiego, dlatego też samorząd aptekarski zobowiązany jest do podejmowania wszelkich, prawem przewidzianych działań, w celu skutecznego egzekwowania ustanawianego zakazu. Wszelkie zachowania, które naruszają lub mogą naruszać godność zawodu, a w szczególności zachowania aptekarzy, które wykraczają poza dobro nadrzędne, jakim jest dobro pacjenta, jako sprzeczne z zasadami etyki i deontologii zawodowej, nie mogą pozostawać bez stosownej reakcji organów samorządu aptekarskiego W związku z tym reklama aptek i ich działalności jest i powinna być zabroniona. Za wszczęciem postępowania administracyjnego przemawia także ważny interes społeczny. Użyte w art. 31 § 1 k.p.a. pojęcie interesu społecznego nie zostało ustawowo zdefiniowane, co oznacza, że pojęciu temu nadaje treść organ administracji publicznej w procesie stosowania norm prawa materialnego w konkretnej sprawie. W orzecznictwie sądowoadministracyjnym przyjęto, interes społeczny może polegać na tym, aby organizacja społeczna mogła wypełniać swoje statutowe i ustawowe uprawnienia wobec członków, jak również podejmować działania w celu ochrony praw pewnej grupy ludności (wyrok NSA z dnia 4 grudnia 2001 r., sygn, II SA 2464/2000). Natomiast, w postanowieniu składu siedmiu sędziów NSA z dnia 28 września 2009 r. II GZ 55/2009 (dostępne na stronie internetowej NSA pod adresem orzeczenia.nsa.gov.pl) podkreślono, że istotą udziału organizacji społecznej w postępowaniu administracyjnym, nie jest zaspokojenie partykularnych interesów samej organizacji, ale zapewnienie szeroko pojmowanej kontroli społecznej nad postępowaniem. W przedmiotowej sprawie okręgowa izba aptekarska występuje w celu ochrony interesu zbiorowego. Udział okręgowej izby aptekarskiej w postępowaniu prowadzi do realizacji jej celów statutowych, nie stanowi formy popierania konkretnych interesów określonych podmiotów. Z powyższego wynika, że skoro podstawą działalności organizacji społecznej z założenia jest interes publiczny, zaś organizacja zgłaszając żądanie dopuszczenia do udziału w postępowaniu administracyjnym zmierza do realizacji zadań mających znaczenie dla interesu ogólnospołecznego, o czym przekonuje ścisły związek celów statutowych tej organizacji z przedmiotem postępowania, to dopiero ustalenie przez organ okoliczności wyłączających istnienie interesu społecznego organizacji w powyższym znaczeniu uprawnia do wydania postanowienia odmownego na podstawie art. 31 § 2 kpa. Bezsprzecznie, przestrzeganie prawa leży w interesie społecznym. W szczególności interes społeczny uzasadnia wszczęcie postępowania, którego celem jest zbadanie przestrzegania przepisów wprowadzających normy chroniące pacjentów. Ponownie godzi się wskazać, że zgodnie z art. 86 ust. 1 prawa farmaceutycznego apteka jest placówką ochrony zdrowia publicznego. Z faktu bycia placówką ochrony zdrowia publicznego wynika podstawowy cel działalności każdej apteki, jakim jest ochrona zdrowia i życia korzystających z ich usług pacjentów. Wymogom wynikającym z konieczności ochrony zdrowia pacjentów muszą być podporządkowane cele przedsiębiorców prowadzących apteki, w tym dążenie do maksymalizacji zysku. Uzasadnionym jest, aby placówka chroniąca zdrowie nie reklamowała swojej działalności. Korzystanie z usług aptek i punktów aptecznych, podobnie jak z innych placówek ochrony zdrowia publicznego, wynika w konieczności życiowej i z pewnością nie powinno być wynikiem reklamy lub promocji. W konkluzji należy dodatkowo wskazać, że pomiędzy reprezentowanym interesem społecznym, a interesem strony występuje wyraźny konflikt, co jednak jest pozostaje prawne irrelewantne dla wszczęcia wnioskowanego postępowania. W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 września 2010 r., sygn. akt II OSK 1339/09, skład orzekający wyeksponował niepodważalne w orzecznictwie i doktrynie stanowisko, zgodnie z którym: „Konflikt między interesem strony ubiegającej się o decyzję - z jednej strony oraz interesem społecznym reprezentowanym przez organizację społeczną - z drugiej strony, niejednokrotnie może być pożądany dla adekwatnego wyjaśnienia okoliczności faktycznych sprawy i w takich przypadkach za dopuszczeniem organizacji społecznej przemawia interes społeczny w rozumienia art. 31 § 1 KPA.”. W konsekwencji powyższych ocen należy stwierdzić, że okręgowa izba aptekarska uprawdopodobniła, że przyczyni się do lepszego wypełnienia przez postępowania administracyjne jego celów, a to z uwagi na zbieżność przedmiotu postępowania z zakresem statutowej działalności izby i wyraźną koniecznością ochrony interesu społecznego. pharmakon 11 L. dz. …………/2012 ………………….., dnia … lipca 2012 r. Pani mgr Urszula Sławińska-Zagórska Dolnośląski Wojewódzki Inspektor Farmaceutyczny we Wrocławiu pl. Powstańców Warszawy 1 50 – 951 Wrocław Wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu administracyjnym Strona: podmiot posiadający zezwolenie i prowadzący aptekę xxxxxxxxx (nazwa i adres) xxxxxxxxxx Podmiot na prawach strony: Dolnośląska Izba Aptekarska we Wrocławiu Ul. Matejki 6, 50-333 Wrocław W imieniu Dolnośląskiej Izby Aptekarskiej we Wrocławiu, jako organizacji społecznej w rozumieniu art. 5 § 2 pkt 5 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t. j. Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, ze zm., dalej jako k.p.a.) na podstawie art. 31 § 1 pkt 1 k.p.a. w zw. z art. 29 pkt 1 ,art. 7 ust. 1 pkt 1, 5, 6, 9 oraz ust. 2 pkt 11 ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr 136, poz. 856, ze zm., dalej jako IzbAptU), art. 94a ust. 1, 2, 3, 4, art. 108 ust. 4 pkt 7 lit. b oraz art. 129b ust. 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (t. j. Dz. U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271, ze zm., dalej jako prawo farmaceutyczne), wnoszę o wszczęcie postępowania administracyjnego w sprawie o zaprzestanie prowadzenia reklamy apteki xxxxxxxxx (nazwa i adres) xxxxxxxxxx oraz reklamy jej działalności przez podmiot, który uzyskał zezwolenie na prowadzenie wyżej wymienionej apteki. Uzasadnienie Z informacji posiadanych przez Dolnośląską Izbę Aptekarską we Wrocławiu wynika, że podmiot prowadzący aptekę xxxxxxxxx (nazwa i adres) xxxxxxxxxx prowadzi działania polegające na reklamowaniu apteki i jej działalności niezgodnie z obowiązującym prawem farmaceutycznym. Powyższe wskazuje, że istnieje - uzasadniona celami statutowymi okręgowej izby aptekarskiej oraz interesem społecznym, konieczność zbadania w ramach postępowania administracyjnego, zgodnie z kompetencjami wojewódzkiego inspektora farmaceutycznego, zgodności z prawem postępowania ww. podmiotu w zakresie przestrzegania przepisów ustawy – Prawo farmaceutyczne dotyczących działalności reklamowej aptek. Jako dowody przedkładam następujące dokumenty: 1) 2) 3) xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx ; xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx ; xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx ; Zgodnie z przywołanym art. 31 § 1 ust. 2 k.p.a. organizacja społeczna może w sprawie dotyczącej innej osoby wystąpić z żądaniem dopuszczenia do udziału w sprawie na prawach strony, gdy spełnione są łącznie dwie przesłanki: po pierwsze wszczęcie postępowania jest uzasadnione celami statutowymi organizacji, po drugie za wszczęciem przemawia interes społeczny. Stosownie do art. 5 § 2 pkt 5 KPA, organizacja społeczna to organizacja zawodowa, samorządowa, spółdzielcza lub inna organizacja społeczna. Okręgowa izba aptekarska jest organizacją społeczną, której cele statutowe uzasadniają wszczęcie wnioskowanego postępowania administracyjnego. W myśl art. 1 ust. 1 IzbAptU Naczelna Izba Aptekarska i okręgowe izby aptekarskie stanowią samorząd zawodu farmaceuty, jako reprezentację zawodowych, społecznych i gospodarczych interesów tego zawodu. Samorząd aptekarski posiada jednostki terenowe, którymi są okręgowe izby aptekarskie. Uwzględniając kryteria wynikające z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego (m. in. z postanowienia TK z dnia 30 maja 2000 r. U. 5/99 OTK ZU 2000/4 poz. 114), okręgowa izba aptekarska, stanowi organizację zawodową ponieważ: 1) zrzesza osoby fizyczne (kryterium podmiotowe); stosownie do art. 15 ust. 2 ustawy o izbach aptekarskich, wpisowi na listę członków okręgowej izby aptekarskiej podlegają wszystkie osoby wykonujące zawód farmaceuty na terenie danej izby; 2) jej członkowie stale i w celach zarobkowych wykonują kilka z wyodrębnionych zajęć, które są uznane za zawód farmaceuty (kryterium przedmiotowe); 3) podstawowym celem i zadaniem okręgowej izby aptekarskiej jest reprezentowanie zawodowych, społecznych i gospodarczych interesów zawodu farmaceuty (kryterium funkcjonalne) – (art. 7 ust. 2 pkt 11 ustawy o izbach aptekarskich stanowi, że zadaniem oia, reprezentowanej przez okręgową rade aptekarską, jest występowanie w obronie interesów indywidualnych i zbiorowych członków izby aptekarskiej). 12 pharmakon Z przepisu art. 1 ust. 1 oraz art. 7 ust. 2 pkt 11 IzbApktU wynika, że celem ustawowym (statutowym) organizacji społecznej, jaką jest okręgowa izba aptekarska, jest m. in. reprezentowanie oraz występowanie w obronie interesów indywidualnych i zbiorowych członków izby aptekarskiej. Pojęcie interesów obejmuje interesy zawodowe, społeczne i gospodarcze. Przestrzegania przepisów zakazujących reklamowania aptek i ich działalności uzasadnione jest przede wszystkim interesami zawodowymi farmaceutów, będących członkami okręgowej izby aptekarskiej. Zgodnie z art. 86 ust. 1 prawa farmaceutycznego apteka jest placówką, w której osoby uprawnione świadczą w szczególności usługi farmaceutyczne. Osoby uprawnione to przede wszystkim farmaceuci, czyli osoby wykonujące zawód zaufania publicznego. Powszechnie przyjętą i akceptowaną zasadą jest, że osoby wykonujące zawody zaufania publicznego, w tym adwokaci, radcowie prawni, lekarze, nie reklamują swojej działalności. Norma ta wynika z istoty zawodu zaufania publicznego. Należy pamiętać, że relacja farmaceuta – pacjent oparta powinna być na szczególnym zaufaniu. Prowadzenie reklamy przez apteki lub punkty apteczne w oczywisty sposób podważa zaufanie pacjenta do świadczącej usługi farmaceutyczne placówki oraz zatrudnionych w niej osób. Do podstawowych zadań farmaceutów pracujących w aptekach należy udzielanie rzetelnych informacji i porad odnośnie do działania produktów leczniczych i stosowania wyrobów medycznych będących przedmiotem obrotu w aptekach i hurtowniach farmaceutycznych. Obowiązek ten pozostaje w kolizji z celami oraz formami reklamy apteki. Sposób prowadzenia reklamy aptek i punktów aptecznych nie może być skutecznie weryfikowany i modyfikowany przez farmaceutów, w przypadkach, gdy właścicielem apteki jest podmiot nie będący farmaceutą. Do podstawowych zadań farmaceutów pracujących w aptekach należy także sprawowanie opieki farmaceutycznej. Okręgowa izba aptekarska, będąc zobowiązaną do nadzoru i pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu farmaceuty, za szczególnie niebezpieczne uznaje inicjatywy, akcje, programy oraz wszelki podobne przedsięwzięcia, które poprzez odwoływaniem się do najważniejszych zadań zawodowych farmaceutów (np. opieki farmaceutycznej), stanowiących o istocie tego zawodu, prowadzą w rzeczywistości do obejścia zakazu reklamy aptek (punktów aptecznych) i ich działalności. Zawarty w art. 94a prawa farmaceutycznego zakaz reklamowania aptek (punktów aptecznych) oraz ich działalności stanowi najważniejszą podstawę i gwarancję prawidłowego funkcjonowania aptek, jako placówek ochrony zdrowia publicznego, oraz aptekarzy, jako przedstawicieli medycznego zawodu zaufania publicznego. Zakaz reklamy aptek (punktów aptecznych) oraz ich działalności stanowi efekt wieloletnich zabiegów samorządu aptekarskiego, dlatego też samorząd aptekarski zobowiązany jest do podejmowania wszelkich, prawem przewidzianych działań, w celu skutecznego egzekwowania ustanawianego zakazu. Wszelkie zachowania, które naruszają lub mogą naruszać godność zawodu, a w szczególności zachowania aptekarzy, które wykraczają poza dobro nadrzędne, jakim jest dobro pacjenta, jako sprzeczne z zasadami etyki i deontologii zawodowej, nie mogą pozostawać bez stosownej reakcji organów samorządu aptekarskiego W związku z tym reklama aptek i ich działalności jest i powinna być zabroniona. Za wszczęciem postępowania administracyjnego przemawia także ważny interes społeczny. Użyte w art. 31 § 1 k.p.a. pojęcie interesu społecznego nie zostało ustawowo zdefiniowane, co oznacza, że pojęciu temu nadaje treść organ administracji publicznej w procesie stosowania norm prawa materialnego w konkretnej sprawie. W orzecznictwie sądowoadministracyjnym przyjęto, interes społeczny może polegać na tym, aby organizacja społeczna mogła wypełniać swoje statutowe i ustawowe uprawnienia wobec członków, jak również podejmować działania w celu ochrony praw pewnej grupy ludności (wyrok NSA z dnia 4 grudnia 2001 r., sygn, II SA 2464/2000). Natomiast, w postanowieniu składu siedmiu sędziów NSA z dnia 28 września 2009 r. II GZ 55/2009 (dostępne na stronie internetowej NSA pod adresem orzeczenia.nsa.gov.pl) podkreślono, że istotą udziału organizacji społecznej w postępowaniu administracyjnym, nie jest zaspokojenie partykularnych interesów samej organizacji, ale zapewnienie szeroko pojmowanej kontroli społecznej nad postępowaniem. W przedmiotowej sprawie okręgowa izba aptekarska występuje w celu ochrony interesu zbiorowego. Udział okręgowej izby aptekarskiej w postępowaniu prowadzi do realizacji jej celów statutowych, nie stanowi formy popierania konkretnych interesów określonych podmiotów. Z powyższego wynika, że skoro podstawą działalności organizacji społecznej z założenia jest interes publiczny, zaś organizacja zgłaszając żądanie dopuszczenia do udziału w postępowaniu administracyjnym zmierza do realizacji zadań mających znaczenie dla interesu ogólnospołecznego, o czym przekonuje ścisły związek celów statutowych tej organizacji z przedmiotem postępowania, to dopiero ustalenie przez organ okoliczności wyłączających istnienie interesu społecznego organizacji w powyższym znaczeniu uprawnia do wydania postanowienia odmownego na podstawie art. 31 § 2 kpa. Bezsprzecznie, przestrzeganie prawa leży w interesie społecznym. W szczególności interes społeczny uzasadnia wszczęcie postępowania, którego celem jest zbadanie przestrzegania przepisów wprowadzających normy chroniące pacjentów. Ponownie godzi się wskazać, że zgodnie z art. 86 ust. 1 prawa farmaceutycznego apteka jest placówką ochrony zdrowia publicznego. Z faktu bycia placówką ochrony zdrowia publicznego wynika podstawowy cel działalności każdej apteki, jakim jest ochrona zdrowia i życia korzystających z ich usług pacjentów. Wymogom wynikającym z konieczności ochrony zdrowia pacjentów muszą być podporządkowane cele przedsiębiorców prowadzących apteki, w tym dążenie do maksymalizacji zysku. Uzasadnionym jest, aby placówka chroniąca zdrowie nie reklamowała swojej działalności. Korzystanie z usług aptek i punktów aptecznych, podobnie jak z innych placówek ochrony zdrowia publicznego, wynika w konieczności życiowej i z pewnością nie powinno być wynikiem reklamy lub promocji. W konkluzji należy dodatkowo wskazać, że pomiędzy reprezentowanym interesem społecznym, a interesem strony występuje wyraźny konflikt, co jednak jest pozostaje prawne irrelewantne dla wszczęcia wnioskowanego postępowania. W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 września 2010 r., sygn. akt II OSK 1339/09, skład orzekający wyeksponował niepodważalne w orzecznictwie i doktrynie stanowisko, zgodnie z którym: „Konflikt między interesem strony ubiegającej się o decyzję - z jednej strony oraz interesem społecznym reprezentowanym przez organizację społeczną - z drugiej strony, niejednokrotnie może być pożądany dla adekwatnego wyjaśnienia okoliczności faktycznych sprawy i w takich przypadkach za dopuszczeniem organizacji społecznej przemawia interes społeczny w rozumienia art. 31 § 1 KPA.”. W konsekwencji powyższych ocen należy stwierdzić, że okręgowa izba aptekarska uprawdopodobniła, że przyczyni się do lepszego wypełnienia przez postępowanie administracyjne jego celów, a to z uwagi na zbieżność przedmiotu postępowania z zakresem statutowej działalności izby i wyraźną koniecznością ochrony interesu społecznego. pharmakon 13 14 pharmakon pharmakon 15 16 pharmakon pharmakon 17 18 pharmakon pharmakon 19 Spółka Adwokatów Lotz i Partnerzy Spółka Partnerska, ul. Walońska 7/67, 50-413 Wrocław www.lotzpartners.com, e-mail: [email protected]; tel. 71 341 87 51; fax 71 715 63 46 Opinia prawna Zleceniodawca: „Dolnośląska Izba Aptekarska” z siedzibą we Wrocławiu przy ul. Jana Matejki 6. 1. Przedmiot i cel opinii Przedmiotem i celem niniejszej opinii jest dokonanie wszechstronnej analizy przepisu, wprowadzającego w znowelizowanym brzmieniu ustawy, po dniu 1 stycznia 2012 r., zakaz reklamy aptek i punktów aptecznych, w odniesieniu do jego zakresu ujmowanego na podstawie szerokiej wykładni tekstu prawnego, istniejącego orzecznictwa, a także analizy porównawczej zastosowanego rozwiązania prawnego na tle ustawodawstwa wspólnotowego. 2. Stan faktyczny Nowelizacją ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (dalej w treści niniejszej opinii także „Upf”), począwszy od dnia 17 marca 2008 r. wprowadzono przepis art. 94a ust. 1, statuujący zakaz reklamy działalności aptek, uregulowany następująco: Art. 94a 1. Zabroniona jest reklama działalności aptek lub punktów aptecznych skierowana do publicznej wiadomości, która w sposób bezpośredni odnosi się do produktów leczniczych lub wyrobów medycznych umieszczonych na wykazach leków refundowanych, lub produktów leczniczych lub wyrobów medycznych o nazwie identycznej z nazwą produktów leczniczych lub wyrobów medycznych umieszczonych na tych wykazach. Następnie, ponownie nowelizując ten przepis, ustawodawca, począwszy od dnia 1 stycznia 2012 r. nadał mu nowe, następujące brzmienie: Zabroniona jest reklama aptek i punktów aptecznych oraz ich działalności. Nie stanowi reklamy informacja o lokalizacji i godzinach pracy apteki lub punktu aptecznego. Inicjatywa wprowadzenia zakazu reklamy wypłynęła z kręgów rządowych, a także niezależnie ze strony władz samorządu zawodowego aptekarzy, a jego uzasadnieniem było działanie w interesie pacjenta, przywrócenie zawodowi aptekarza pryncypiów zawodu zaufania publicznego oraz wyeliminowanie niekontrolowanej, żeby nie powiedzieć czasami nawet dzikiej, konkurencji mogącej doprowadzić do działań sprzecznych z interesem i bezpieczeństwem pacjenta (np. programy lojalnościowe poszcze- gólnych grup lub sieci aptek, promujące częstotliwość zakupów i fakt przeznaczania na nie jak największych kwot). Krytycy wprowadzonej nowelizacji zarzucają jej: niezgodność przepisu z Konstytucją RP i zapisaną w niej zasadą wolności gospodarczej i działanie na szkodę pacjenta, polegającą na niemożności porównania cen, stosowanych w poszczególnych aptekach oraz jej oferty, co doprowadzi do wzrostu cen. Uczestnicy obrotu opublikowali prywatne opinie prawne oraz wystąpienia, w treści których dokonywana jest wykładnia przepisów prawa istotnych dla zrozumienia istoty i zakresu reklamy aptek.1 Celem niniejszej opinii jest wykładnia pojęcia reklamy w rozumieniu art. 94a ust. 1 ustawy Prawo farmaceutyczne, co uczynić należy w szczególności poprzez: 1. omówienie stosowanych reguł wykładni tekstu prawnego; 2. dokonanie przeglądu porównawczego ustawowego zakazu reklamy innych wolnych zawodów w polskim porządku prawnym; 3. dokonanie przeglądu pojęcia „reklama”; 4. dokonanie przeglądu orzecznictwa, odnoszącego się do reklamy aptek; 5. próbę przywołania definicji reklamy stosowanej na potrzeby inne niż legislacyjne bądź jurydyczne. 3. Analiza prawna 3.1. Wprowadzenie do problematyki wykładni pojęcia reklamy, o której mowa w art. 94 a ust. 1 ustawy Prawo farmaceutyczne. Porównanie zapisów analizowanej normy w brzmieniu sprzed nowelizacji oraz aktualnie obowiązującym wskazuje, iż intencją ustawodawcy było rozszerzenie zakresu zakazu reklamy z wcześniejszej reklamy działalności aptek, skierowanej do publicznej wiadomości i która w sposób bezpośredni odnosiła się do produktów refundowanych, na zakaz reklamy aptek i punktów aptecznych oraz ich działalności w pełnym jej zakresie, przy czym za reklamę nie uważa się informacji o lokalizacji i godzinach pracy apteki lub punktu aptecznego. 1) Mowa tutaj o: 1) opinii prawnej Kancelarii Radców Prawnych Jerzy Leszczyński, Zbigniew Wojnicki „O programie Opieki Farmaceutycznej w związku z zakazem reklamy aptek i ich działalności, zawartym w Prawie farmaceutycznym, opublikowanej w Biuletynie Aptek Partnerskich DOZ ze stycznia 2012 r.; 2) opinii prawnej w/w Kancelarii autorstwa dr. hab. Jerzego Leszczyńskiego – r. pr. sporządzonej 21.12.2011 r. dla ePRUF S.A. z s. w Łodzi, której przedmiotem jest zbadanie zgodności „Programu 60+” z obowiązującym prawem, 3) opinii prawnej z dnia 20.02.2012 r. autorstwa r. pr. Marcina Matczaka i Michała Czarnucha z Kancelarii Domański Zakrzewski Palinka Sp. kom. w Warszawie w przedmiocie oceny prawnej ryzyk prowadzenia aktywności aptek po wejściu w życie zakazu reklamy w kontekście programów: POF, Program 60+, Program dla Mamy i Maleństwa, a także, 4) pismem WIF w Opolu z dnia 16.02.2012 r. n nr OWIF.8523.2.2012.KN oraz 4) pismem Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego z dnia 21.03.2012 r. nr GIF-P-L-076/163/KP/12 – wszystkie materiały udostępnione przez Dolnośląską Izbę Aptekarską we Wrocławiu. Przed opublikowaniem opinii, zgodnie z zasadami etyki, skontaktowano się z Autorami opinii wyrażających zdania przeciwne do zdań Autora niniejszej Opinii, informując o fakcie przedstawienia odmiennego stanowiska. 20 pharmakon W odniesieniu do powyższego warto jest poczynić uwagę, iż odmiennie od poprzedniego brzmienia zakazu reklamy ustawodawca podjął próbę uszczegółowienia jego rozumienia poprzez swoistą definicję negatywną (czyli wskazanie, czego nie uważa się za reklamę). To zatem - przy poszanowaniu konieczności wzięcia pod uwagę słownikowego czy wręcz potocznego rozumienia sformułowania „reklama”, stanowi ważną wskazówkę interpretacyjną, wnioskować bowiem można, iż rozumienie pojęcia „reklama” dla analizy tego przepisu powinno być maksymalnie szerokie w ujęciu funkcjonujących podmiotów, prowadzących działalność gospodarczą w formie aptek bądź punktów aptecznych. Punktem wyjścia dla analizy tej normy powinno być zatem założenie, iż reklamą jest „wszystko”, co nie jest informacją o lokalizacji i godzinach pracy apteki lub punktu aptecznego. Powyższy punkt wyjścia ma swoje dodatkowe uzasadnienie w fakcie, iż bez wątpienia wszelkie próby kazuistycznego (czyli w swoisty sposób „przykładowego”) uregulowania reklamy na potrzeby omawianego zakazu byłoby bezprzedmiotowe z uwagi na, w zasadzie, nieograniczoną możliwość modyfkowania aktywności marketingowej uczestników obrotu gospodarczego. Dla potrzeb niniejszej opinii wskazać należy, iż zarówno w poprzednim, jak i aktualnym brzmieniu analizowanych norm nie wprowadzono wprost definicji legalnej reklamy w rozumieniu zapisów Upf. W tym zatem zakresie dopuszczalne jest stosowanie dorobku doktryny i orzecznictwa dla ustalenia, co należy rozumieć przez reklamę apteki. Brak przy tym przeszkód dla powoływania w tym celu dorobku sprzed nowelizacji Upf, albowiem zakres semantyczny pojęcia reklamy nie uległ zmianie, w odróżnieniu od zakresu przedmiotowego i podmiotowego. Wprowadzenie legalnej definicji reklamy apteki, o czym wspomniano już powyżej, uznać można za niemożliwe i niecelowe (choć próbę taką podjęto np. w przepisie art. 49 ust. 3 ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych), jak jednak wykazała dotychczasowa praktyka stosowania tej normy w jej poprzednim brzmieniu, z biegiem czasu i stosowania przepisu zakazującego reklamy oraz stosowania sankcji zeń wynikających. Wykładnia i rozumienie pojęcia „reklama” ulegały stopniowemu poszerzeniu. Dla potrzeb niniejszej opinii konieczne staje się zatem dokonanie wykładni tej – budzącej wiele kontrowersji, normy z zastosowaniem dopuszczalnych i istniejących reguł wykładni tekstu prawnego, które dla orientacji Adresatów opinii należy wcześniej pokrótce omówić. 3.2. Omówienie reguł (rodzajów) wykładni. Choć nie jest to celem samym w sobie niniejszej opinii, dla jasności wykładu jawi się uzasadnionym nadmienienie choćby o stosowanych regułach wykładni tekstów i norm prawnych, co uzasadni postawione w opinii wnioski końcowe. Prawo zna i dopuszcza następujące metody wykładni tekstów prawnych: 1. Językowa (gramatyczna) – dokonywana na podstawie analizy języka przepisu, stosowana jako pierwsza i jedyna wówczas, gdy rozumienie słownikowej warstwy tekstu prawnego nie nastręcza żadnych wątpliwości; 2. Systemowa (systematyczna) – dokonywana na podstawie systemu prawa, w którym funkcjonuje przepis, miejsca prze- 3. 4. 5. 6. 7. pisu w porządku prawnym prawa krajowego i transgranicznego; Celowościowa (teleologiczna) – dokonywana dzięki poznaniu celu, jaki ma realizować analizowany przepis; Funkcjonalna – dokonywana na podstawie funkcji analizowanej normy; Prowspólnotowa – przeprowadzana w oparciu o treść prawa Unii Europejskiej, jeśli istnieją rozbieżności w warstwie semantycznej prawa wspólnotowego i krajowego, przy czym prymat daje się w takim przypadku prawu wspólnotowemu; Logiczna – czyniona na podstawie zasad logiki, poprzez zastosowanie wnioskowań prawniczych - np. przez porównanie tekstów prawnych; Historyczna – dokonywana na podstawie kontekstu historycznego, w jakim wprowadzono i stosowano normę. Reguły od 2 do 7 stanowią uzupełnienie wykładni językowej i stosuje się je w zasadzie wymiennie i uzupełniająco w zależności od potrzeby dokonywanej wykładni, zaś celem ich stosowania jest uzyskanie jak najpełniejszego obrazu analizowanej normy w przełożeniu na potrzebę adresatów, do których norma ta jest kierowana. Ważne jest także uzupełnienie powyższego o uwagę, iż do metod tych może uciekać się każdy, kto dokonuje analizy tekstu prawnego, choć nauka prawa rozróżnia także reguły wykładni z punktu widzenia dokonującego jej podmiotu, a w tym kontekście nie można pominąć przede wszystkim wykładni operatywnej, która w polskim porządku prawnym, a w szczególności w omawianej sytuacji jawi się jako niezwykle istotna, albowiem poczyniona w wyrokach sądowych wykładnia, którą do tego cechuje pewna powtarzalność i jednolitość, staje się poręcznym i często stosowanym narzędziem „odszyfrowywania” tekstów prawnych. Przegląd opublikowanych orzeczeń, odnoszących się do tej materii wskazuje na pewne wahania orzecznictwa co do wykładni pojęcia „reklama apteki”. Wahania te jednak mają swoje uzasadnienie i zostaną poniżej wyjaśnione. 3.3. Próba językowej wykładni normy z art. 94 a ust. 1 Upf. Analizę normy rozpocząć należy od próby dokonania językowej wykładni art. 94 a ust. 1 Upf. Czytając przepis w aktualnym brzmieniu: Zabroniona jest reklama aptek i punktów aptecznych oraz ich działalności. Nie stanowi reklamy informacja o lokalizacji i godzinach pracy apteki lub punktu aptecznego, nietrudno zauważyć, iż celem ustawodawcy było zakazanie reklamy aptek i punktów aptecznych oraz ich działalności. Ustawodawca w tym samym przepisie wskazał, co w jego rozumieniu reklamą nie jest, a mianowicie informacja o lokalizacji i godzinach pracy apteki. Dokonując analizy tego tekstu a contrario (czyli dzięki zestawieniu przeciwieństw) jest oczywistym, iż wszystko, co nie jest informacją o lokalizacji i godzinach pracy apteki będzie stanowiło reklamę, o czym szczegółowo wspomniano już wcześniej w niniejszej opinii. Co zatem stanowi reklamę? Tu w pierwszej kolejności w sukurs powołać należy słownikowe rozumienie tego terminu. To także nie jest proste, albowiem nauka marketingu rozróżnia szereg pojęć i definicji reklamy. Słownikowa definicja reklamy brzmi następująco: reklama to rozpowszechnianie informacji o towarach, ich zaletach, wartościach i możliwościach nabycia, chwalenie kogoś, zalecanie czegoś przez pharmakon 21 prasę, radio, telewizję, inne środki służące temu celowi (np. plakaty, napisy, ogłoszenia itp.). Inną definicję podaje prof. Marian Golka (prof. zwyczajny UAM, specjalista z zakresu socjologii kultury), pisząc, że reklamą jest każdy płatny sposób nieosobistego prezentowania i popierania zakupu towarów (usług, idei) przy pomocy środków, w określonych ramach prawnych i w określonych warunkach, wraz z podawaniem informacji o samych towarach, ich zaletach, ewentualnie cenie, miejscach i możliwościach realizacji zakupu. Prof. Ralph Harris i dr Arthur Seldon, wybitni brytyjscy ekonomiści uważają natomiast, że reklama to rodzaj komunikatu publicznego przeznaczonego do rozpowszechniania informacji o komercyjnych towarach i usługach z perspektywą promocji sprzedaży.2 Kolejną definicję reklamy podaje Konwencja o telewizji ponadgranicznej, sporządzona w Strasbourgu w dniu 05.05.1989 r., której Polska także jest stroną, wskazując, iż reklamą są wszelkie publiczne obwieszczenia mające na celu popieranie sprzedaży, zakupu lub wynajmu produktu lub usługi, promocję idei czy sprawy lub spowodowanie innego skutku pożądanego przez reklamującego […]. Prawo wspólnotowe także wypracowało definicję reklamy, która może zostać pomocniczo zastosowana do rozstrzygania poszczególnych przypadków, zgodnie bowiem z Dyrektywą Rady Wspólnot Europejskich 2006/114/WE (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z 12.12.2006 r. w sprawie reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej reklama oznacza przedstawienie w jakiejkolwiek formie w ramach działalności handlowej, gospodarczej, rzemieślniczej lub wykonywania wolnych zawodów w celu wspierania zbytu towarów lub usług, w tym nieruchomości, praw i zobowiązań. Definicji reklamy jest oczywiście znacznie więcej, jednakże ich przegląd prowadzi do oczywistej konstatacji, iż reklamą jest taki komunikat, który jest w swym zamierzeniu skierowany do szerokiej publiczności, niezależnie, czy ma on charakter informacji kierowanej do wielu indywidualnych odbiorców (np. akcja mailingowa, roznoszenie ulotek, kierowanie indywidualnych listów do potencjalnych klientów), czy też do większej grupy niezdefiniowanych odbiorców (reklama telewizyjna, prasowa, billboard), o ile ma za zadanie zainteresowanie ofertą osoby emitującej taki przekaz w celu zachęcenia potencjalnego nabywcy i doprowadzenia w efekcie do zintensyfikowania sprzedaży towarów lub usług. Odnosząc zaś szeroki zakres rozumienia reklamy, wynikający z powyższych definicji, i to przez pryzmat sformułowania, że reklamą jest wszystko, co nie stanowi informacji o lokalizacji i godzinach pracy apteki, do aktywności marketingowej aptek wskazać należy, iż działania znajdujące swoje odzwierciedlenie w każdej z tych definicji stanowiły będą w konsekwencji niedozwoloną na gruncie ustawy reklamę. Wręczanie przez pracowników apteki jej klientom bonów rabatowych na zakup produktów sprzedawanych w aptece, na których nie wskazano bezpośrednio leków lub wyrobów wymienionych w art. 94 a Prawa farmaceutycznego należy uznać za dopuszczalną reklamę działalności apteki. Zaznaczyć jednak należy, iż powołany wyżej wyrok opublikowano jeszcze w odniesieniu do poprzedniego brzmienia przepisu zakazującego reklamy (a zatem wyłącznie w odniesieniu do leków Rx), wówczas była zatem reklama „dopuszczalna” i „niedopuszczalna”. Aktualnie zaś, wobec rozszerzenia w zasadzie do możliwego maksimum reklamy zakazanej prawem, jako logiczny jawi się wniosek, iż działanie, które w tezie wyroku zostało określone jako dopuszczalne (czyli wydawanie kuponów rabatowych za zakupy towarów niebędących lekami Rx) dziś także stanowi zakazaną reklamę (opis działania się nie zmienił, rozszerzono natomiast zakazane działania reklamowe). Ten sam Sąd we wcześniej ogłoszonym wyroku z dnia 15.05.2008 r. w sprawie o sygnaturze VII SA/Wa 2215/07 wskazał, iż Za reklamę działalności apteki należy uznać każde działanie, skierowane do publicznej wiadomości, niezależnie od sposobu i metody jego przeprowadzenia oraz środków użytych do jego realizacji, jeśli jego celem jest zwiększenie sprzedaży produktów leczniczych i wyrobów medycznych oferowanych w danej aptece. Teza powyższa także odnosi się do wcześniej obowiązującego stanu prawnego i powtórzona została przez ten Sąd w wyroku z dnia 20.08.2010 r. w sprawie o sygnaturze VI SA/Wa 838/10, kiedy to Sąd orzekł następująco: Za reklamę apteki należy uznać wszelkie działania polegające na informowaniu i zachęcaniu do zakupu produktu leczniczego lub wyrobu medycznego w danej aptece lub punkcie aptecznym mające na celu zwiększenie ich sprzedaży. Na identycznym stanowisku stanął również Wojewódzki Sąd Administracyjny z siedzibą w Warszawie w wyroku z dnia 1.2.2008 r. w sprawie o sygnaturze VII SA/Wa 1960/07. Przegląd powyższy wskazuje, iż sądy w każdym z wyroków dokonują próby zdefiniowania reklamy przez cel, jakiemu ma ona służyć, a celem tym jest zachęta potencjalnego nabywcy skutkująca intensyfikacją sprzedaży, kierowana do publicznej wiadomości. Z uwagi zaś na fakt, iż zarówno w poprzednim, jak i obecnym brzmieniu art. 94 a ust. 1 Upf reklama nie została ujęta w formę jakiejkolwiek definicji legalnej, orzeczenia odnoszące się do niej wydane na podstawie poprzednio obowiązującego porządku prawnego uznać należy za aktualne także obecnie, o ile bowiem zmianie uległ sam zakres zakazanej działalności reklamowej, o tyle aktualną pozostała konieczność wyjaśniania znaczenia samego pojęcia „reklama”. 3.4. Wykładnia operatywna. 3.5. Wykładnia celowościowa. Z uwagi na czysto prawny charakter zagadnienia nie sposób treści opiniowanej normy nie odnieść także do wykładni operatywnej, opierając ją na dostępnych i opublikowanych orzeczeniach sądowych. Doświadczenia z okresu „leków za 1 grosz” powodujące poważne obciążenie dla budżetu, czego ustawodawca miał świadomość przy wprowadzaniu nowelizacji zakazu reklamy wskazują, iż przewodnim celem wprowadzenia zakazu reklamy była regulacja polityki lekowej, ograniczenie nadmiernego stosowania leków, generującego powikłania polekowe u pacjentów i komplikacje natury społecznej – przedwczesne zgony, choroby etc. Wszystko to stanowiło poważne obciążenie dla budżetu państwa o charakterze czysto finansowym, a także obciążenie dla państwa w uję- Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 17.10.2008 r. w sprawie o sygnaturze VII SA/Wa 698/08 wskazuje, iż: 2) Źródło cytatów: www.marketing-mix.com.pl 22 pharmakon ciu społecznym (koszty leczenia obciążające przecież w głównej mierze podatnika). Także władze samorządu aptekarskiego na etapie procesu legislacyjnego pomocniczo uzasadniały wprowadzenie tego rodzaju normy koniecznością przywrócenia standardów wykonywania przez aptekarzy ich zawodu jako zawodu zaufania publicznego, powstrzymania działań o charakterze reklamowym i promocyjnym, nie licujących z powagą zawodu farmaceuty oraz istotną funkcją publiczną, jaką pełnią w życiu publicznym apteki, stanowiące nie tylko miejsce w którym nabywa się leki, lecz także funkcje informacyjne i wspomagające system ochrony zdrowia, zgodnie z art. 86 ust. 1 i 2 Upf. W takim przypadku stanowisko samorządu zawodowego jako konstytucyjnego gwaranta zachowania najwyższych standardów wykonywania zawodu zaufania publicznego także stanowi istotny głos w wykładni tej normy. 3.6. Porównanie regulacji zakazu reklamy w innych zawodach zaufania publicznego w ramach wykładni systemowej. Istnienie zakazu reklamy w zawodach, uznawanych przez porządek konstytucyjny – w powołaniu na art. 17 Konstytucji RP, za zawody zaufania publicznego nie jest niczym nowym i niecodziennym. Do zawodów takich, objętych zakazem reklamy należą: adwokaci, radcowie prawni, komornicy, a także lekarze (oraz lekarze dentyści), co jest istotne z punktu widzenia powiązanej funkcji społecznej lekarza i farmaceuty. Wykładnia systemowa przemawia zatem za tym, iż wprowadzenie zakazu reklamy aptek i ich działalności jest krokiem w dobrym kierunku, znajdującym uzasadnienie w polskim porządku prawnym. 3.7. Aktywność przedsiębiorcy prowadzącego aptekę, która może zostać uznana za niedozwoloną reklamę. Dokonana powyżej na wielu płaszczyznach wykładnia normy, wprowadzającej zakaz reklamy aptek prowadzi do konstatacji, iż koniecznym staje się przeanalizowanie poszczególnych, najczęściej spotykanych przejawów działalności marketingowej aptek pod kątem wypełniania przez nie dyspozycji art. 94 a ust. 1 Upf. Do działań takich, noszących charakter powszechny i dlatego ważki z punktu widzenia przedmiotu niniejszej opinii, można zaliczyć: - programy aktywizacji sprzedaży (zwane powszechnie programami lojalnościowymi); - dystrybucję ulotek reklamowych; - współpracę apteki z zakresie najmu jej powierzchni w celu umożliwienia prowadzenia polityki informacyjnej przez podmiot zewnętrzny (np. wydawnictwo fachowe). Kwestie te zostaną szczegółowo przeanalizowane poniżej. Programy aktywizacji sprzedaży (dalej jako „programy lojalnościowe”) charakteryzują się tym, iż określona grupa przedsiębiorców prowadzących apteki, przekazuje wszystkim klientom bądź wybranej ich grupie znaki legitymacyjne, uprawniające do zniżek na oferowany w tej aptece lub grupie aptek asortyment bądź umożliwiających otrzymanie darowizny w postaci np. nagrody rzeczowej, usługi bądź jakiegokolwiek innego świadczenia o charakterze materialnym lub niematerialnym w zamian za określoną przez warunki takiego programu aktywność nabywczą konsumenta. Działanie takie nosi oczywiste znamiona działań, skierowanych do nabywcy lub potencjalnego nabywcy i mają- cych na celu zwiększenie sprzedaży danej apteki lub grupy aptek, stanowi zatem reklamę w rozumieniu powołanych wyżej orzeczeń i definicji. Jest bowiem kwestią niesporną i znajdującą potwierdzenie w wielu badaniach i analizach naukowych, iż program tego rodzaju wiąże klienta i zachęca do dokonywania częstszych i większych zakupów za obietnicę przyszłej nagrody (klient staje się lojalnym nabywcą). Proste powiązanie dokonywanych zakupów z obietnicą nagrody w postaci otrzymania w tej aptece lub grupie aptek np. zniżki bądź nagrody rzeczowej czyni z takiego działania oczywiste narzędzie marketingowe, nie tylko w rozumieniu cytowanych powyżej orzeczeń Sądów Administracyjnych, lecz także w rozumieniu definicji reklamy, opracowanej przez Harrisa i Seldona, a także na potrzeby Konwencji o telewizji ponadgranicznej oraz w Dyrektywie 2006/114/WE. Jednakże na gruncie wykładni systemowej kwestia nie jest tak oczywista, albowiem o ile w treści art. 49 ust. 3 ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych ustawodawca wprost zakazał stosowania m. in. programów lojalnościowych jako form zachęty (do nabywania leków wpisanych na listy refundacyjne), o tyle w Upf ograniczył się do zakazania reklamy, zdefiniowanie tego pojęcia pozostawiając uczestnikom obrotu prawnego. Konieczne zatem będzie każdorazowo w odniesieniu do indywidualnych przejawów potencjalnych naruszeń badanie istoty i celu wprowadzenia danego programu, również przez pryzmat faktu, czy jest on postrzegany przez jego odbiorców jako zachęta do sprzedaży, czy przedsiębiorca apteczny kieruje go do bliżej nieokreślonego publicznego odbiorcy poprzez środki powszechnego przekazu, w jaki sposób konsument dowiaduje się o fakcie istnienia takiego programu, czy program ten zachęca konsumentów do aktywizowania zakupów wyłącznie w danej aptece bądź grupie aptek oraz przede wszystkim przez pryzmat występowania najistotniejszej dla reklamy przesłanki, mianowicie faktu inwestowania nakładów przedsiębiorcy prowadzącego aptekę w celu stosowania zachęty wobec pacjenta (czyli ponoszenie przez apteki lub sieci aptek kosztów prowadzenia programu lojalnościowego). Ocena wiodących programów lojalnościowych funkcjonujących w obrocie farmaceutycznym wskazuje, że ich funkcjonowanie i uczestniczenie w nim aptek wymaga ponoszenia przez nie nakładów finansowych, są zatem programami lojalnościowymi (do podobnych wniosków na podstawie szczegółowo omówionych przesłanek doszli Autorzy opinii prawnej z Kancelarii Domański Zakrzewski Palinka Sp. kom. w Warszawie w przedmiocie oceny prawnej ryzyk prowadzenia aktywności aptek po wejściu w życie zakazu reklamy w kontekście programów: „POF”, „Program 60+”, Program dla Mamy i Maleństwa). Programy tego rodzaju są „lojalnościowymi” także z tego powodu, że każdy z nich wiąże świadczenie dla pacjenta apteki, wynikające z udziału w danym programie z faktem dokonywania zakupów w danej aptece lub sieci aptek. Można zatem postawić bardzo uzasadnioną tezę, iż programy tego rodzaju będą przez uprawnione do tego organy w toku stosownych postępowań administracyjnych uznawane za naruszające ustawowy zakaz reklamy. Dystrybucja ulotek reklamowych stanowi oczywisty przejaw łamania zakazu reklamy, o ile z treści ulotki wynika oferta danej apteki (powiązanie loga, logotypu lub nazwy apteki bądź sieci aptek z jej asortymentem, cenami tegoż asortymentu bądź wskazaniem innej aktywności apteki, dozwolonej na gruncie Upf). Przedsiębiorca prowadzący aptekę powinien dbać o to, aby informacja o pharmakon 23 nazwie i godzinach pracy apteki nie pojawiała się w publikatorze, w którym wskazane są np. określone preparaty i ich ceny, albowiem nasuwa to jednoznaczne skojarzenie, że taki preparat dostępny jest w tej określonej aptece po wskazanej tam cenie. Wskazać przy tym należy, iż przedsiębiorca prowadzący aptekę odpowiada za naruszenie zakazu reklamy nie tylko wówczas, gdy sam inicjuje bądź nadzoruje proces dystrybucji tego rodzaju materiałów reklamowych, lecz także wówczas, gdy przez swoje umyślne działanie lub nawet niedbalstwo doprowadza do tego, że materiały tego rodzaju, nawet bez jego zgody i wiedzy trafiają do szerszego kręgu odbiorców (np. pozostawienie ulotek w miejscu dostępnym dla osób postronnych, umożliwiające wzięcie większej ich liczby przez te osoby i ich pozostawienie w innym miejscu bądź choćby rozrzucenie ich np. bezpośrednio pod lokalem apteki . Współpraca apteki z zakresie najmu jej powierzchni w celu umożliwienia prowadzenia polityki informacyjnej przez podmiot zewnętrzny (np. wydawnictwo fachowe) polega w swej istocie na umożliwieniu podmiotowi zewnętrznemu przekazania materiałów o charakterze informacyjno – reklamowym. Zgodzić się należy z Autorami opinii prawnej Kancelarii Domański Zakrzewski Palinka Sp. kom. w Warszawie w przedmiocie oceny prawnej ryzyk prowadzenia aktywności aptek po wejściu w życie zakazu reklamy w kontekście programów lojalnościowych, w której podniesiono fakt wykreślenia w znowelizowanej treści art. 94a Upf warunku powiązania reklamy z kierowaniem jej „do publicznej wiadomości”. Ma to o tyle istotne znaczenie, że usunięcie z ustawy warunku publiczności usuwa jednocześnie wszelkie wątpliwości co do tego, czy informacja o charakterze marketingowym, umieszczona wewnątrz apteki nosi znamiona przekazu o charakterze marketingowym, kolidując jednocześnie z ustawowym zakazem reklamy. Wskazując na powyższe wymaga podkreślenia, iż każda informacja marketingowa, umieszczona w lokalu apteki, który jest przecież lokalem dostępnym publicznie, może naruszać zakaz reklamy. Należy w tym miejscu poczynić zastrzeżenie, że jeśli w treści takiego materiału, eksponowanego wewnątrz lokalu apteki zawarto informację dotyczącą określonego preparatu (np. w formie ulotki informacyjnej), działanie takie nie naruszy zakazu reklamy, o którym mowa w art. 94 a ust. 1 Upf, o ile ulotka taka, prócz treści informacyjnej, nie będzie niosła ze sobą treści marketingowej (np. podawała cenę leku). Przepis ten bowiem już w swej gramatycznej (semantycznej) warstwie wspomina jedynie o zakazie reklamy apteki, nie zaś leku czy producenta leku, jednakże podanie ceny drastycznie zmienia przekaz ulotki ze stricte edukacyjnego na edukacyjno – reklamowy, albowiem osoba czytająca taką ulotkę z pewnością powiąże cenę leku na ulotce, otrzymanej w danej aptece z ofertą tej apteki, co już będzie stanowiło zabronione na gruncie Upf działanie reklamowe. Należy także podkreślić, iż część działań tego rodzaju będzie wpisywała się w kwestię udostępnienia powierzchni apteki podmiotom trzecim, należy je zatem rozpatrywać w pierwszej kolejności na gruncie przepisów zobowiązujących aptekę do wyodrębnienia z jej lokalu powierzchni na działalność innego rodzaju (np. w celu propagowania przez wydawnictwo fachowe polityki informacyjnej), co jednak wykracza poza ramy niniejszej opinii. Wymaga jednak wspomnienia, iż organy nadzoru farmaceutycznego – zarówno WIF jak i GIF zajmują w tej materii stanowisko konsekwentne i niezmienne, wskazując, że udostępnienie lokalu na działalność inną niż określoną w art. 86 ust. 1 i 2 24 Upf stanowi naruszenie prawa, o ile nie został on dostosowany do wymogów prawa, czyli nie zgłoszono we właściwym Wojewódzkim Inspektoracie Farmaceutycznym nowej dokumentacji (planu) lokalu aptecznego z wyraźnie fizycznie oddzieloną od powierzchni podnajmowanej przestrzenią sprzedażową apteki. 4. Wnioski końcowe opinii. Reasumując powyższą analizę należy wskazać, iż niewątpliwie zestawiając stare i nowe brzmienie przepisu art. 94 a ust. 1 Upf przesunięciu uległ punkt ciężkości rozumienia słowa reklama w kierunku uznawania za takową każdego przejawu marketingowej aktywności podmiotu (apteki), zmierzającego do aktywizacji sprzedaży, bądź to poprzez informowania konsumenta o ofercie apteki bądź poprzez związanie konsumenta z określoną apteką, ich grupą lub siecią poprzez program lojalnościowy, polegający na udzielaniu korzyści w zamian za dokonywanie zakupów. Ustawodawca nie zdecydował się ani na wprowadzenie definicji legalnej reklamy apteki, ani też na kazuistyczne wskazanie przypadków takiej działalności, jak choćby uczynił to w treści art. 49 ust. 3 ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, co można uznać za zamierzony zabieg ustawodawcy, podyktowany istnieniem szerokiego spectrum możliwości działań o charakterze zachęty do zakupu, co – jak z kolei wynika z treści opinii, zawsze stanowiło będzie reklamę apteki. Należy spodziewać się, że stosowanie tego przepisu może napotykać na przeszkody w postaci rozbieżnej praktyki orzeczniczej, co miało przecież miejsce także i wcześniej w odniesieniu do przepisu w brzmieniu sprzed nowelizacji. Z uwagi jednak na ograniczoną i łatwą do zdiagnozowania liczbę przejawów działalności aptek, noszących znamiona działań o charakterze reklamowym, z biegiem czasu dojdzie do ujednolicenia praktyki stosowania tej normy i rozumienia pojęcia reklamy apteki. Niewątpliwie istotnym argumentem dla oceny, czy dana aktywność apteki stanowi reklamę jest powiązanie faktu wydatkowania (bezpośredniego lub pośredniego) środków finansowych na działalność apteki o charakterze marketingowym lub sieci aptek w celu zaktywizowania sprzedaży. Na marginesie jedynie należy zauważyć i przypomnieć, że grupa zawodowa farmaceutów stanowi konstytucyjnie uregulowany samorząd zawodowy. Jednym z jego zadań jest proponowanie zasad, regulujących funkcjonowanie takiego samorządu i jego członków. Warte zatem rozważenia może się okazać wprowadzenie norm o charakterze lex interna, które usuną kontrowersje odnośnie rozumienia zakazu reklamy i jednocześnie umożliwią sprawiedliwą i zrozumiałą dla odbiorców takiej normy (członków samorządu zawodowego) ocenę poszczególnych sytuacji faktycznych. Podstawa prawna: - ustawa Prawo farmaceutyczne (w szczególności art. 94a ust. 1 i 86 ust. 4 i 2 tej ustawy); - art. 49 ust. 1 ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych; Dariusz Lotz adwokat Wrocław, 2 kwietnia 2012 r. pharmakon Decyzja Prezes UOKiK – Apteka Medyczna Spółka Apteka Medyczna wprowadzała konsumentów w błąd, podając nieprawdziwe informacje o promocyjnych cenach leków – uznała Prezes UOKiK i nałożyła na przedsiębiorcę karę w wysokości ponad 123 tys. zł [Warszawa, 19 października 2012 r.] Spółka Apteka Medyczna z Warszawy zajmuje się sprzedażą leków i produktów leczniczych za pośrednictwem sieci własnych placówek oraz aptek partnerskich. Postępowanie przeciwko przedsiębiorcy Urząd wszczął w marcu 2012 roku. Wątpliwości Prezes UOKiK wzbudziła treść gazetek reklamowych przedstawiających ofertę produktową na dany miesiąc, które były dostępne w aptekach oraz dostarczane do mieszkań konsumentów. W broszurach rozpowszechnianych od kwietnia 2009 r. do lipca 2011 r. obok zdjęć wyrobów umieszczono zazwyczaj dwie ceny: wyższą – mniejszą czcionką, określaną jako stara cena i niższą – większą czcionką, określaną jako nowa cena. W wyniku postępowania ustalono, że rozpowszechniane w gazetkach informacje wprowadzały konsumentów w błąd, ponieważ stare ceny nie obowiązywały u przedsiębiorcy bezpośrednio przed promocją. W rzeczywistości były to średnie ceny detaliczne ustalane na podstawie zwyczajowych marż, o czym informowano drobnym drukiem poza częścią zawierającą ofertę reklamową. W opinii Urzędu przedsiębiorca wywołał u konsumenta mylne przekonanie o większej niż w rzeczywistości atrakcyjności jego oferty. Tymczasem, zgodnie z prawem, każdy przedsiębiorca ma obowiązek informować o cenie i właściwościach oferowanego produktu lub usługi w sposób rzetelny i pełny. Działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji a także wykorzystania niewiedzy lub naiwności konsumenta są sprzeczne z dobrymi obyczajami a tym samym niezgodne z prawem. Za stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów Prezes UOKiK nałożyła na spółkę Apteka Medyczna karę pieniężną w wysokości 123 876 zł. Decyzja nie jest prawomocna, przedsiębiorca może odwołać się do sądu. Bezpłatną pomoc w dochodzeniu swoich praw konsumenci uzyskają u powiatowych lub miejskich rzeczników konsumentów w urzędach miejskich lub starostwach powiatowych. Z bezpłatnej pomocy ekspertów można również skorzystać dzwoniąc pod numerem infolinii 0 800 007 707 lub wysyłając pytania na adres [email protected], który obsługuje Stowarzyszenie Konsumentów Polskich oraz w oddziałach Federacji Konsumentów. Dodatkowe informacje: Delegatura UOKiK w Katowicach tel. (32) 256 46 96 e-mail: [email protected] Małgorzata Cieloch, Rzecznik prasowy UOKiK Departament Współpracy z Zagranicą i Komunikacji Społecznej Pl. Powstańców Warszawy 1, 00-950 Warszawa Tel. 22 827 28 92, 55 60 314 Fax 22 826 11 86 E-mail: [email protected] pharmakon 25 Obchody Ogólnopolskiego Dnia Aptekarza 2012 w Warszawie W dniu 28 września 2012r. odbyły się obchody Ogólnopolskiego Dnia Aptekarza zorganizowane przez Naczelną Izbę Aptekarską w Warszawie. Uroczystości rozpoczęły się mszą świętą w intencji aptekarzy i ich rodzin w Bazylice Świętego Krzyża. Główne uroczystości dorocznego Święta Kosmy i Damiana, patronów aptekarzy i farmaceutów, odbyły się w Teatrze SABAT w Warszawie. Przybyli na nie członkowie organów Naczelnej Izby Aptekarskiej, przedstawiciele okręgowych izb aptekarskich i farmaceuci z całego kraju. W obchodach tych wzięli również udział minister zdrowia Bartosz Arłukowicz, przewodniczący sejmowej Komisji Zdrowia Bolesław Piecha oraz zastępca Głównego Inspektora Farmaceutycznego Zbigniew Niewójt. 26 Prezes NRA Grzegorz Kucharewicz podziękował w swoim wystąpieniu ministrowi zdrowia Bartoszowi Arłukowiczowi za dialog z samorządem aptekarskim, którego efektem było między innymi korzystniejsze dla aptekarzy rozporządzenie w sprawie recept lekarskich z dnia 8 marca 2012r. Prezes NRA wyraził też nadzieję, że w drodze dialogu uda się także zlikwidować bardzo niekorzystny dla aptek system naliczania marż aptecznych tylko do limitu refundacji oraz poprawić tabelę marż aptecznych. Grzegorz Kucharewicz podkreślił, że marże apteczne w Polsce należą do najniższych w Unii Europejskiej i w tych warunkach utrzymanie się aptek będzie wyjątkowo trudne. Następnie życzenia oraz podziękowania za konstruktywny dialog złożył członkom samorządu aptekarskiego minister zdrowia Bartosz Arłukowicz. Minister życzył również farmaceutom satysfakcji z wykonywanej pracy oraz wszelkiej pomyślności, zarówno zawodowej, jak i osobistej. Wyrazy uznania i serdeczne życzenia przekazał aptekarzom także Przewodniczący Sejmowej Komisji Zdrowia Bolesław Piecha. W dalszej części obchodów Ogólnopolskiego Dnia Aptekarza minister Bartosz Arłukowicz wręczył farmaceutom odznaczenia państwowe nadane przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz odznaki honorowe pharmakon Ministra Zdrowia „Za zasługi dla ochrony zdrowia”. Odznaczenia te zostały przyznane również członkom DIA. Złoty Krzyż Zasługi otrzymali: mgr Alina Giewartowska mgr Irena Litwa-Parużyńska mgr Krystyna Szostak mgr Piotr Bohater mgr Paweł Łukasiński Srebrny Krzyż Zasługi otrzymała: mgr Magdalena Serwatka Następnie Prezes Grzegorz Kucharewicz wręczył zasłużonym aptekarzom Medal im. prof. Bronisława Koskowskiego. W roku 2012 odznaczenie to zostało przyznane dwóm członkom DIA: mgr Ewie Chrzanowskiej oraz mgr Irenie Litwie-Parużyńskiej. Prezes NRA wręczył również tytuły „Strażnik Wielkiej Pieczęci Aptekarstwa Polskiego” oraz wyróżnienia „Mecenas Samorządu Aptekarskiego”, które w tym roku przyznane zostało m.in. pani mec. Ewie Hrynkiewicz-Kacale za jej wieloletnie zaangażowanie i wkład pracy w obsłudze prawnej Dolnośląskiej Izby Aptekarskiej. Uroczystości w Teatrze SABAT zakończone zostały spektaklem „Pocałunki Europy” zrealizowanym pod patronatem polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej 2011. Tematem przewodnim tego widowiska była muzyczno-baletowa podróż po krajach członkowskich UE. Redakcja Stowarzyszenie Farmaceutów Szpitalnych w wysokości 5 PLN miesięcznie. Wpłaty proszę dokonywać na konto Stowarzyszenia: Koleżanki i Koledzy W dniu 09 maja 2012 r. w siedzibie Dolnośląskiej Izby Aptekarskiej odbyło się VII Walne Zgromadzenie Członków Stowarzyszenia Farmaceutów Szpitalnych. Zgromadzenie wysłuchało sprawozdania z działalności ustępującego Zarządu oraz Komisji Rewizyjnej za okres od 25.09.2004 r do 08.05.2012 r. Na wniosek Komisji Zgromadzenie udzieliło absolutorium ustępującemu Zarządowi. W celu powołania nowego Zarządu Stowarzyszenia do wyborów zgłoszono dziewięć kandydatur. W wyniku tajnego głosowania Zgromadzenia oraz zebrania elektów w dniu 15.05.2012 r. ukonstytuował się Zarząd Stowarzyszenia w składzie: mgr farm. Wiesław Browarski – przewodniczący mgr farm. Jacek Rylokowski – z-ca przewodniczącego mgr farm. Aleksandra Kordas – sekretarz mgr farm. Maciej Szydłowski – skarbnik mgr farm. Elwira Borecka – członek mgr farm. Halina Suliga – członek W skład Komisji Rewizyjnej wybrani zostali: mgr farm. Paweł Małecki – przewodniczący mgr farm. Ilona Szydłowska – członek mgr farm. Sławomir Mierzwa – członek Walne Zgromadzenie podjęło również decyzję o wznowieniu obowiązku opłacania składek członkowskich Stowarzyszenia, począwszy od 01 maja 2012 r., Alior Bank, rachunek nr 43 2490 0005 0000 4500 8286 0593 Zgodnie z zapisem w statucie naszego Stowarzyszenia zaleganie z wpłatami składek członkowskich przez okres 1 roku powoduje utratę członkostwa w Stowarzyszeniu. Zarząd zwraca się z prośbą do wszystkich członków Stowarzyszenia o głębokie przemyślenie, czy są zdecydowani realnie uczestniczyć w pracach Stowarzyszenia, a więc i pozostać rzeczywistymi jego członkami. Przez lata deklaracje członkowskie złożyło wiele osób, jednakże znaczna część spośród Państwa zaprzestała zarówno aktywnego jak i biernego w nim uczestnictwa. Jeżeli więc nie są Państwo mocno przekonani o tym, że chcą lub potrzebują być w strukturze Stowarzyszenia proszę o przesłanie Zarządowi na piśmie dobrowolnej rezygnacji z przynależności do niego. Pozwoli to Zarządowi realnie ocenić możliwości i rzeczywisty „stan posiadania” Stowarzyszenia. Umożliwi również podjęcie nowych zadań, dokonanie niezbędnych zmian oraz określić możliwości i kierunków jego pracy. Z wyrazami szacunku za Zarząd Wiesław Browarski Gratulujemy! Z wielką przyjemnością pragniemy poinformować, iż podczas rozgrywanych I Żeglarskich Mistrzostw Polski Aptekarzy trzecie miejsce w klasyfikacji o Puchar Prezesa Naczelnej Rady Aptekarskiej zajęła członkini naszej Izby Pani mgr Magdalena Hajduk, sternik na jachcie Specjal. Regaty odbyły się w Kietlicach na jeziorze Mamry w dniach 7-9 września 2012 r. Udział w zawodach wzięło 13 załóg na jachtach Tango 780 reprezentujących 8 izb z terenu całej Polski. Serdecznie gratulujemy tak dobrego wyniku i życzymy dalszych sukcesów w żeglarskim rzemiośle. Redakcja pharmakon 27 Uroczyste zebranie aptekarzy Rejonu Wrocławskiego W pierwszy wtorek września b.r. w sali konferencyjnej przy ul. Matejki 6 na początku comiesięcznego zebrania aptekarzy Rejonu Wrocławskiego miały miejsce dwie uroczystości. Jako pierwsze odbyło się wręczenie dyplomów naszym koleżankom i kolegom, którzy uzyskali tytuł specjalisty w zakresie farmacji aptecznej oraz farmacji szpitalnej, a następnie tegoroczni absolwenci Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu złożyli uroczyste ślubowanie. Dyplomy wręczali Prezes Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego i równocześnie Kierownik Studium Szkolenia Podyplomowego Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu Pan prof. Janusz Pluta oraz Prezes ORA DIA we Wrocławiu Pan mgr Piotr Bohater. Pan prof. Janusz Pluta podkreślił w swoim krótkim wystąpieniu po wręczeniu dyplomów, jak wielkiego poświęcenia i wkładu pracy wymaga osiągnięcie celu, jakim jest dziś tytuł specjalisty, będący ukoronowaniem wielo- 28 pharmakon letniego procesu szkolenia oraz jak ważne jest nia naszej Izby podejmowane w celu ich rozwiązywania, też ciągłe podnoszenie kwalifikacji szczególnie odpowiadał również na pytania obecnych na zebraniu teraz, gdy próbuje się umniejszyć rangę naszego aptekarzy. Redakcja zawodu. Po wręczeniu dyplomów odbyło się uroczyste ślubowanie absolwentów i równocześnie nowych członków naszej Izby. Odbierali je osobiście Pan Prezes mgr Piotr Bohater i Wiceprezes Rejonu Wrocławskiego Pani mgr Irena Knabel Krzeszowska. Każdy z absolwentów otrzymał dokument potwierdzający prawo samodzielnego wykonywania zawodu oraz Kodeks Etyki Aptekarza Rzeczypospolitej Polskiej. Pani Irena Knabel-Krzyszowska podkreśliła jak istotna jest szczególnie dzisiaj dobra znajomość i przestrzeganie zasad etyki, kiedy musimy stawiać czoła coraz to nowym zagrożeniom, jakie przynosi rynek nastawiony głównie na agresywny marketing. Po tych uroczystościach Prezes Piotr Bohater omówił bieżące sprawy i problemy oraz działa- pharmakon 29 Ogólne zasady postępowania aseptycznego w aptekach ogólnodostępnych P rzygotowanie leku recepturowego z zachowaniem określonej czystości mikrobiologicznej wiąże się z ciągłym poszerzaniem wiedzy praktycznej i teoretycznej oraz doskonaleniem zaplecza recepturowego. Lokalizacja pomieszczeń przeznaczonych na recepturę wraz ze zmywalnią, magazynem surowców i przedsionkiem (śluzą) nie powinna być przypadkowa. Obecnie osoby fachowe sporządzające leki recepturowe posiadają dostęp do wielu akcesoriów umożliwiających prawidłowe przygotowanie leku. Dobra Praktyka Wytwarzania często utożsamiana jest wyłącznie z produkcją leków na skalę przemysłową, jednak szereg przepisów w niej zwartych może znaleźć zastosowanie w przygotowaniu receptury w aptece ogólnodostępnej. Wytwórca zobowiązany jest do prowadzenia badań wewnętrznych, dokumentowania procesu wytwarzania leku, oraz posiadania prób archiwalnych. W większości przypadków apteki nie posiadają prób archiwalnych leków wykonanych pod indywidualne potrzeby pacjentów. Tym samym procedurę wykonania leku należy zaplanować w sposób gwarantujący jego właściwą jakość, z wykorzystaniem wiedzy zdobytej podczas studiów i kształceń ustawicznych. Liczne publikacje zawarte zarówno w obowiązkowych podręcznikach do receptury, jak i dostępnej literaturze mogą być pomocne w tworzeniu procedur i powiązanych z nimi instrukcji. Posługując się określeniem „aseptyczne sporządzenie leku” przeważnie odnosimy je do wszystkich czynności zapobiegających zakażeniu podczas: sporządzania, rozdozowania, pakowania a także stosowania leku. Szczególnym przykładem leków wymagających przygotowania aseptycznego są preparaty do użytku pozajelitowego stosowane do wstrzyknięć. Wykonanie tej grupy leków złożonych wchodzi w zakres usługi farmaceutycznej przewidzianej dla aptek 30 szpitalnych. Odrębną grupę stanowią cytostatyki wymagające sporządzenia z użyciem sprzętu nie tylko warunkującego właściwą jakość leku, lecz również wykluczającego niekorzystne oddziaływania używanych surowców na organizm osoby wykonującej taki lek. W aptekach ogólnodostępnych aseptyczne przygotowanie leku wymagane jest najczęściej w przypadkach leków złożonych stosowanych na trudno gojące się rany, oparzenia, zmiany przebiegające z przerwaniem ciągłości skóry lub błon śluzowych a także leków stosowanych do oka. Również w aseptycznych warunkach powinno się w recepturze wykonywać leki z antybiotykami ze względu na możliwość kontaminacji enzymami wytwarzanymi przez drobnoustroje oporne na dany antybiotyk. W Farmakopei Polskiej wydaniu IX tomie I, w rozdziale 5.1 zatytułowanym „Metody sporządzania produktów jałowych” podano na str.621: „Jałowość definiuje się jako brak zdolnych do życia drobnoustrojów. Jałowość produktu nie może być zapewniona badaniami, musi być zapewniona przez zastosowanie odpowiednich walidowanych procesów”. Brak przestrzegania zasad określonych w takich walidowanych procedurach może być przyczyną uzyskania produktu finalnego niejałowego lub o niewłaściwej jakości. W niniejszym artykule podjęto próbę przybliżenia niezbędnych działań, które są pomocne przy organizacji pracy w aptece i obejmują następujące etapy: 1. Przygotowanie wykwalifikowanego i przeszkolonego personelu, 2. Przygotowanie pomieszczeń do pracy aseptycznej, 3. Przygotowanie urządzeń wykorzystywanych w operacjach cząstkowych zaplanowanych do wykonania leku, 4. Przygotowanie surowców recepturowych, 5. Przygotowanie utensyliów, w tym przygotowanie opakowania końcopharmakon wego leku, gwarantujących jego jakość w okresie stosowania, 6. Przygotowanie procedur wraz z instrukcjami do poszczególnych operacji cząstkowych, 7. Sporządzenie leku, 8. Wydanie leku z podaniem informacji o sposobie stosowania zrozumiałych dla pacjenta Przygotowanie wykwalifikowanego i przeszkolonego personelu Do kierownika apteki należy m.in. rozplanowanie obowiązków wynikających z pracy w aptece oraz ustalenie zasad wykonania leku w recepturze. Prawidłowe przygotowanie osoby do wykonania leku aseptycznego to nie tylko dokładne umycie rąk, ich zdezynfekowanie i założenie jałowej odzieży ochronnej w postaci fartucha, maseczki i czepka, lecz w szczególności to prawidłowe przygotowanie rozwiązania sporządzenia leku recepturowego. Należy zwrócić uwagę, że jakość produktu finalnego zależy nie tylko od osoby sporządzającej lek recepturowy. Swój udział ma każdy z pracowników zaangażowanych w poszczególne etapy przygotowania leku. Najlepszym rozwiązaniem jest sytuacja, w której przygotowanie i wykonanie poszczególnych czynności w recepturze jest dokumentowane i potwierdzane własnoręcznym podpisem. Niejednokrotnie podkreśla się, że człowiek stanowi największe zagrożenie dla czystości mikrobiologicznej sporządzanego leku, ponieważ jest źródłem i nośnikiem drobnoustrojów. Przygotowanie pomieszczeń do pracy aseptycznej Pomieszczenie do pracy aseptycznej powinno być poprzedzone śluzami określanymi, jako śluza brudna i śluza czysta. W większości aptek receptura poprzedzona jest jednak wyłącznie przedsionkiem. W pomieszczeniu poprzedzającym recepturę niezbędne jest zamontowanie umywalki najlepiej z kranem bezdotykowym. Nad kranem zamontowane powinny być dwa dozowniki zawierające kolejno środek myjący i dezynfekujący. Co najmniej jeden z dozowników powinien umożliwić pobranie płynu bez konieczności dotykania dłonią (np. dozownik łokciowy). Nie powinny być stosowane suszarki elektryczne, lecz ręczniki jednorazowe. Nad umywalką powinna znajdować się instrukcja higienicznego mycia rąk np. technika mycia i dezynfekcji rąk wg Aylifa. Nie zapominajmy o lustrze, które umożliwi kontrolę poprawnego nałożenia czepka i maseczki. Powinna tam znajdować się szafa na odzież stosowaną przy recepturze, także na odzież jałową. Ważne jest, aby nie zapomnieć o zamontowaniu w ścianie wieszaków na odzież zewnętrzną, w której wchodzimy do przedsionka. Istotnym wyposażeniem jest też kosz otwierany po naciśnięciu stopą dźwigni. Pomieszczenie śluzy powinno być wykonane z materiałów łatwo zmywalnych umożliwiających ich dezynfekcję. Drzwi z przedsionka do receptury powinny być również wykonane z materiału umożliwiającego mycie i dezynfekcję, zawierać też mogą elementy przezroczyste, które zapewnią możliwość obserwacji wykonania leku np. w czasie prowadzenia szkoleń stażystów. W każdej aptece powinien zostać opracowany i opisany w odpowiedniej instrukcji „program sanitarno-higieniczny” dotyczący mycia i dezynfekcji pomieszczeń np. instrukcje dotyczące mycia podłogi w pomieszczeniu receptury, zmywania powierzchni płaskich takich jak blaty, ściany, meble, parapety okienne. Osoby odpowiedzialne za wykonanie i sprawdzenie poszczególnych etapów tego procesu powinny to potwierdzać własnoręcznym podpisem. Pomieszczenie receptury, w którym wykonywane są leki jałowe powinno mieć do minimum ograniczoną ilość urządzeń i wyposażenia. Sporządzenie leku w kontrolowanej klasie czystości odbywa się w praktyce przez filtrowanie powietrza przez odpowiednie filtry. Elementem filtrującym są warstwy włókien szklanych lub poliamidowych tworzących tzw. filtry absolutne, HEPA(High Efficiency Particulate Air). Dla tego rodzaju systemów istotnym jest ich wprowadzenie do pomieszczeń z określoną regulowaną szybkością i jednostajnym przepływem powietrza, tak aby prąd wprowadzonego strumienia nie posiadał wirów i przeciwprądów. Do rzadkości należy rozdzielenie pracy receptury standardowej od receptury aseptycznej. Jednak takie rozwiązanie dodatkowo sprzyja zapewnieniu poziomu jałowości przy sporządzaniu leku aseptycznego. Połączenie receptury standardowej i zlokalizowanie w niej loży z przepływem laminarnym poziomym lub pionowym powietrza do wykonania leku aseptycznego nakłada na aptekę obowiązek przygotowania walidowanej procedury dla wszystkich krytycznych etapów wykonania leku. Jednym z takich etapów jest badanie czystości mikrobiologicznej powietrza wykonywane przez uprawnione laboratoria. Wynik przedstawiany jest w formie orzeczenia o spełnieniu wymagań mikrobiologicznych powietrza dla klas A. Raport z badania czystości mikrobiologicznej powierzchni z zastosowaną metodą odciskową przy użyciu płytek R.O.D.A.C zawiera informacje dotyczące ilości drobnoustrojów na 25 cm3 (CFU/25). Każda decyzja o zakupie loży z laminarnym przepływem powietrza wymaga uważnego przeczytania instrukcji dołączonej do urządzenia. Należy przeanalizować rodzaj stosowanej wentylacji w pracowni recepturowej i loży do aseptycznego sporządzania leku. W informacjach związanych z jej pracą producent powinien określić czystość powietrza w pomieszczeniu, w którym przewiduje się jej montaż i pracę. Sprawność działania urządzenia warunkuje przestrzeganie zaleceń producenta. Najczęściej popełnianymi błędami przy montażu loży w aptece są: brak prawidłowo przygotowanego miejsca, w tym blatu roboczego, zbyt dalekie ułożenie loży na stole recepturowym, co może powodować wykonanie leku poza strefą zapewniającą jałowy, laminarny przepływ powietrza oraz nieprawidłowy montaż lampy UV wewnątrz loży w kontrolowanej strefie laminarnego przepływu powietrza. Zbyt mała loża powoduje często przesłonięcie otwartej przestrzeni ciałem osoby wykonującej lek, co prowadzi do braku możliwości wyprowadzenia powietrza na zewnątrz loży. W obrębie jałowego strumienia powietrza wykonywane są czynności takie jak: ważenie, mieszanie, sączenie mikrobiologiczne, pakowanie do opapharmakon kowań własnych apteki. Waga używana do pracy w loży powinna posiadać osłonę przed naporem jałowego powietrza podczas ważenia. Przygotowanie utensyliów, w tym przygotowanie opakowania końcowego leku gwarantującego jego jakość w okresie stosowania Przygotowanie utensyliów wiąże się z wykorzystaniem dopuszczalnych technik sterylizacji i dezynfekcji. W Farmakopei Polskiej IX przewidziano sterylizację sporządzonego produktu w pojemniku końcowym. W przypadku gdy nie jest możliwe przeprowadzenie sterylizacji końcowej przewidziano sączenie przez filtr zatrzymujący bakterie lub wytwarzanie w warunkach aseptycznych. Wśród procesów sterylizacji wymienionych w FP IX znajduje się m.in. sterylizacja parą wodną (ogrzewanie w autoklawie). Wskazane jest stosowanie sterylizacji roztworów wodnych przez 15 minut w temperaturze co najmniej 121 0 C. Możliwa jest modyfikacja warunków temperatury i czasu sterylizacji w przypadku posiadania udokumentowanych informacji dotyczących zapewnienia poziomu jałowości SAL (Sterility Assurance Level) w odniesieniu do produktu. W niektórych urządzeniach ciśnieniowych wbudowane są sterowniki mikroprocesorowe pozwalające na kontrolę procesu wyjaławiania i jego dokumentowanie w formie wydruków. W aptekach najczęściej stosowana jest metoda sterylizacji za pomocą suchego gorącego powietrza, prowadzona w suszarkach umożliwiających wymuszoną cyrkulację powietrza. W przypadku sterylizacji końcowej minimalna temperatura to 160 0C utrzymywana co najmniej przez dwie godziny. Również i w tym przypadku możliwa jest zmiana czasu i temperatury procesu pod warunkiem uzyskania zapewnienia poziomu jałowości. W podręcznikach i wielu opracowaniach skrócono czas przygotowania naczyń szklanych, porcelanowych, tub aluminiowych do jednej godziny przy równoczesnym podniesieniu wskaźnika temperatury do 170 0 C. Suszarki na suche gorące powietrze wykorzystywane są również w aptekach do procesu sterylizacji m.in. podłoży maściowych. Kontrola procesu sterylizacji prowadzona jest z użyciem wskaźników biologicznych i chemicznych. Zaleca się w trakcie prowadzonej kontroli steryli- 31 zacji umieszczać wskaźniki biologiczne w miejscach, gdzie dostęp do czynnika sterylizującego jest najmniejszy. Spory Bacillus atrophaeus są wykorzystywane w testach biologicznych przewidzianych dla suszarek na suche gorące powietrze. W przypadku sterylizacja parą wodną wskaźnikiem biologicznym wykorzystywanym do kontroli procesu są spory drobnoustroju Geobacillus stearothermophilus.Dodatkowo podczas prowadzonych sterylizacji wykorzystywane są wskaźniki chemiczne np. taśmy zawierające indykator, służące między innymi do oklejania materiału opakowania zewnętrznego wyjaławianego wsadu lub specjalne markery do opisywania pakietów, które po sterylizacji zmieniają zabarwienie. W aptekach ogólnodostępnych raczej nie spotyka się prowadzenie procesu sterylizacji za pomocą promieni jonizujących i sterylizacji gazowej. Stosowanie procesu sterylizacji za pomocą promieni jonizujących wymaga kontrolowania promieniowania absorbowanego przez zatwierdzone metody dozymetryczne. Testerem wskaźnikowym są spory drobnoustroju Bacillus pumilus. Sterylizacja gazowa (tlenkiem etylenu) przewidziana do wyjałowienia końcowego może być stosowana wyłącznie wtedy, kiedy nie ma możliwości zastosowania innej metody. Metoda ta jest szeroko stosowana w przypadku sterylizacji urządzeń medycznych. Korzystając z dostępnych w sprzedaży jałowych opakowań można skrócić czas sporządzenia leku w jałowych warunkach przeznaczonych do receptury aptecznej. Nie zwalnia to osoby wykonującej lek z odpowiedzialności za jakość wykonanego leku. Przed użyciem takiego opakowania koniecznym jest pozyskanie informacji dotyczących metod sterylizacji opakowania, oraz sprawdzenie czy wybrane opakowanie nie będzie wchodziło w reakcje z substancjami czynnymi zawartymi w leku złożonym. Sporządzenie leku recepturowego jałowego Jałowość produktu finalnego można uzyskać stosując metody sterylizacji opisane powyżej z koniecznym uwzględnieniem stabilności substancji w wysokich temperaturach. W przypadku braku możliwości zastosowania sterylizacji końcowej, w odniesieniu do roztworów rzeczywistych, można zastosować sączenie przez filtr o nominalnej wielkości 32 porów 0,22 mikrometra lub mniejszej, zatrzymujący bakterie. Podczas sączenia należy unikać strat substancji rozpuszczonej w roztworze poprzez jej zaadsorbowaniu na filtrze. Sączenie wyjaławiające za pomocą sączków membranowych, których działanie porównywane jest do drobnoporowatego sita mechanicznego, nie usuwa ciał gorączkotwórczych. Technika ta jest najczęściej wykorzystywana do sporządzania jałowej postaci leku w aptekach ogólnodostępnych. Nie może być jednak zastosowana przy pozyskiwaniu produktu w postaci np. zawiesin czy roztworu koloidalnego. W tych przypadkach brak możliwości użycia omawianych metod sterylizacji sprowadza się do wykonania leku w warunkach aseptycznych stosując jałowe surowce. Według zapisu podanego w FP IX Tom I „celem wytwarzania aseptycznego jest zachowanie jałowości produktu, którego składniki zostały wyjałowione jedną z podanych metod (…)”. Wytwarzanie aseptyczne może obejmować aseptyczne napełnianie i zamykanie pojemników, aseptyczne mieszanie składników i następujące po nim aseptyczne napełnianie oraz aseptyczne pakowanie. Miejsce wykonania, personel, powierzchnie krytyczne, procedury sterylizacji, mieszanie, maksymalny czas przetrzymywania produktu przed napełnianiem pojemników, rodzaj użytego pojemnika - te wszystkie wymienione elementy powinny podlegać procesowi walidacji. W Farmakopei Polskiej V Tomie II podano informacje mające zastosowanie przy sporządzeniu leku recepturowego do oka. Wartości tabelaryczne związane z przygotowaniem leku nie zostały przeniesione do kolejnych wydań Farmakopei Polskiej. Informacje te są powielane w aktualizowanych podręcznikach do receptury. W Farmakopei IX Tom I oprócz metod sporządzania produktów jałowych w tabeli 5.1.4.-1 zamieszczonej w na str. 625 podano kryteria akceptacji dla mikrobiologicznej jakości produktów niejałowych. Przygotowanie urządzeń wykorzystywanych w operacjach cząstkowych zaplanowanych do wykonania leku Wszystkie używane urządzenia powinny być często czyszczone. Dla przykładu podano tok postępowania w przypadku wyjaławiania z zastosowaniem suchego gorącego powietrza. pharmakon umyć wnętrze sterylizatora, wodą z detergentem, umyć wnętrze sterylizatora czysta wodą, po wyschnięciu ułożyć wyjaławiane przedmioty zabezpieczone folią aluminiową, tomofanem, lub zapakowane w mankietach papierowo foliowych w sposób ułatwiający swobodną cyrkulację powietrza, wyjaławiać w temperaturze np. 170 0C, przez okres 1 godziny - (nakrętki, aplikatory, w temperaturze 90 0C przez 30 minut, lub 60 0C przez okres 1h) Oczywistym jest wcześniejsze dokładne umycie utensyliów poddawanych procesowi sterylizacji. Należy pamiętać o całkowitym usunięciu detergentu z mytych powierzchni i trzykrotnym przepłukaniu wodą oczyszczoną. Można wyjaławiany asortyment umieścić w puszkach Schimmelbususcha. Powierzchnie blatów roboczych należy przetrzeć przed pracą środkiem dezynfekcyjnym. Przecierane powierzchnie powinny wcześniej być umyte z częstotliwością powiązaną z ich użytkowaniem, według walidowanej procedury. Nadal w wielu aptekach nowoczesne preparaty dezynfekujące zastępowane są 700C etanolem ze względu na udowodnione działanie dezynfekcyjne i małą liczbę uczuleń. Nie sposób w tym tekście opisać wszystkie aspekty aseptycznego wykonania leku recepturowego. Stanowi on przypomnienie zasad i reguł dostępnych w podręcznikach recepturowych i obowiązujących farmakopeach. Dr n. farm. Lucyna Bułaś Katedra Farmacji Stosowanej Zakład Technologii Postaci Leku Konsultant wojewódzki w dziedzinie farmacji 41-200 Sosnowiec Ul. Kasztanowa 3 1. L. Vinces, N. Midoux i V. Loppinet „Praktyczna metoda oznaczania koncentracji cząstek w pomieszczeniach czystych” 2001 Pharmaceutica str. 1241-1311, 2. Farmacja praktyczna pod redakcją Renaty Jachowicz rozdział 3.8 Leki do oczu str. 147 -161, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2007 3. Jolanta Długaszewska, Zygmunt Muszyński Czystość biologiczna środowiska wytwarzania produktów leczniczych Farmacja Polska 2009, 65(5) 323-326, 4. Farmakopea Polska IX Tom I 5.1 Wymagania ogólne dotyczące mikrobiologii 01/2008:50101/ 2011 str. 621-624 5.1 INAUGURACJA roku akademickiego na Uniwersytecie Medycznym im. Piastów Śląskich we Wrocławiu W dniu 4 października w barokowych wnętrzach Auli Leopoldyńskiej Uniwersytetu Wrocławskiego miała miejsce uroczysta inauguracja roku akademickiego. Otwierając uroczystość JM Rektor prof. dr hab. Marek Ziętek podkreślił w swoim przemówieniu, iż jest to inauguracja szczególna, albowiem pierwsza od utworzenia Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu. Uroczystość uświetniła obecność Chóru Kameralnego UMW, który wykonał hymn uczelni autorstwa Gerwazego Świderskiego. Odczytano listy gratulacyjne oraz wręczono nagrody i odznaczenia zasłużonym pracownikom uczelni. Kolejnym punktem programu była uroczysta immatrykulacja nowych studentów, po której wykład inauguracyjny zatytułowany „Quo vadis cardiologia” wygłosił prof. dr hab. Piotr Ponikowski. Redakcja pharmakon 33 Z życia Klubu Seniora W bieżącym roku Klub Seniora także i w miesiącach wakacyjnych kontynuował swoją działalność. Lipiec rozpoczęliśmy wizytą w Centrum Rozwoju i Rekreacji EGO, gdzie można było skorzystać z szerokiej oferty zajęć i warsztatów. Nawiązaliśmy kontakt ze specjalistą od treningów pamięci, który uświetni swoją obecnością jedno z naszych cyklicznych spotkań prezentując swoje umiejętności. Kolejnym celem lipcowych wypraw był przepiękny wrocławski Ogród Botaniczny. Założony w 1811r na byłym terenie fortyfikacyjnym podarowanym Uniwersytetowi Wrocławskiemu przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III, przez lata był pielęgnowany i rozbudowywany a dziś możemy go podziwiać w pełnej krasie. W cieniu pomnika Linneusza, ojca współczesnej taksonomii, można zażywać relaksujących spacerów podziwiając niezliczone okazy flory, tak piękne w miesiącach letnich. Przechadzkę zakończyłyśmy w pobliskiej kawiarni w Hotelu Jana Pawła II koło katedry, gdzie mogłyśmy się napić świetnej kawy, przy ciastku lub lodach. Ostatniego dnia lipca odbyło się spotkanie poświęcone wspomnieniu o Ignacym Łukasiewiczu wybitnym polskim farmaceucie, chemiku, przedsiębiorcy, wynalazcy lampy naftowej, twórcy i propagatorze polskiego przemysłu naftowego, działaczu niepodległościowym. O życiu i działalności Ignacego Łukasiewicza opowiadał nam zaproszony na 11 września 2012 r. Klub Seniora DIA zorganizował wycieczkę do Gałowic. Trasa została tak ułożona abyśmy mogły zobaczyć nowo wybudowaną obwodnicę Wrocławia a przede wszystkim wspaniały most Rędziński. Głównym celem wyprawy było muzeum powozów, bryczek i zaprzęgów konnych mieszczące się w pieczołowicie odrestaurowanym szachulcowym spichlerzu z 1730 r. Po zwiedzaniu można było odpocząć i posilić się w znajdującej się przy muzeum kawiarni lub przespacerować się po malowniczej okolicy. Po pełnym atrakcji pobycie w Galowicach, około godziny 15-tej uczestniczki wycieczki, zrelaksowane, dobrze dotlenione, zdecydowały się na powrót do Wrocławia. 09.2012 r. odbyło się cykliczne zebranie Klubu Seniora DIA, na którym uczciłyśmy pamięć zmarłych koleżanek mgr Janiny Znaińskiej i mgr Ireny Hanin-Pawlak. Następnie mgr Lidia Patorska-Lenartowicz zaprosiła nas na zwiedzanie Lwowa i zademonstrowała film z wycieczki po tym mieście. Miałyśmy możliwość podziwiania pięknej architektury zabytkowej Lwowa. spotkanie Pan dr Zbigniew Madurowicz. Aby uczcić pamięć i dokonania wybitnego naukowca zapalone zostały lampy naftowe. Na zakończenie zebrania wszyscy członkowie Klubu Seniora zostali zaproszeni do uczestnictwa w obchodach Dni Seniora we Wrocławiu. Zarząd Klubu Seniora Muzeum Powozów Galowice – pani mgr Stanisława Makuchowska przy saniach oraz dyliżans pocztowy 34 pharmakon POŻEGNANIA Z przykrością zawiadamiamy, że w dniu 30 sierpnia 2012 r. zmarła Z głębokim smutkiem informujemy, że 23 listopada 2011 r. zmarła ś. p. ś. p. mgr farm. Janina Znaińska Irena Hanin-Pawlak urodzona w 1923 r. w Odessie., absolwentka Akademii Medycznej we Wrocławiu – rocznik 1953. studia - AM we Wrocławiu - ukończyła w 1963 r. Koleżanki i Koledzy z Klubu Seniora DIA we Wrocławiu Koleżanki i Koledzy z Klubu Seniora DIA we Wrocławiu pharmakon jelenia góra legnica wałbrzych Biuletyn Dolnośląskiej Izby Aptekarskiej. Nakład 2650 egz. http://www.dia.com.pl/biuletyn e-mail: [email protected] wrocław Redaktor naczelny – Remigiusz Komarczewski. Skład, łamanie, kolportaż – SAVIO. Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń i tekstów sponsorowanych i zastrzega sobie prawo skracania tekstów oraz informuje, że nie zawsze zgadza się z opiniami zawartymi w artykułach zamieszczanych na łamach „Pharmakonu”. Skład kolegium redakcyjnego biuletynu DIA „Pharmakon”: Piotr Bohater, Grzegorz Carowicz, Katarzyna Cichowicz, Olga Fedorowicz, Ewa Hrynkiewicz-Kacała, Irena Knabel-Krzyszowska, Zbigniew Madurowicz, Artur Owczarek, Ewa Wąsik. DOLNOŚLĄSKA IZBA APTEKARSKA 50-333 Wrocław, ul. Matejki 6, tel/fax 71 321 18 77, 71 321 32 77, http://www.dia.com.pl e-mail: [email protected] , tel. 71 322 00 70 (księgowość, ewidencja, PWZ, szkolenia), e-mail: [email protected]; [email protected]; [email protected] Prezes ORA DIA – mgr farm. Piotr Bohater Dyżury: wtorek g. 12.00-13.00, czwartek g. 13.00-14.00 w DIA we Wrocławiu, tel. 71 321 18 77; e-mail: [email protected] Wiceprezesi ORA DIA: • mgr farm. Irena Knabel-Krzyszowska (region wrocławski), dyżur: poniedziałek g. 11.00-13.00, DIA we Wrocławiu, tel. 71 321 18 77; • mgr farm. Irena Litwa-Parużyńska (region legnicki), dyżur: poniedziałek g. 15.00–16.00, „Apteka Piastów” w Legnicy, tel. 076 856 52 20, e-mail: [email protected]; • dr n. farm. Wojciech Piotrowski (region jeleniogórski), dyżur: poniedziałek, godz. 11.00-12.00, apteka „Pod Złotą Wagą” Karpacz, tel. 757619312.; • mgr farm. Paweł Łukasiński (region wałbrzyski), dyżur w czwartki, godz. 13.00-14.00, apteka „Galen” w Świdnicy, tel. 748532909, e-mail: [email protected]. Sekretarz – mgr farm. Olga Fedorowicz, dyżur: czwartek, godz. 13.00 do 14.00, ASK, tel. 717332900, e-mail: [email protected] Skarbnik – dr n. farm. Artur Owczarek, dyżur: środa godz. 8.00-9.00, AM, tel. 717840321, e-mail: [email protected] Radca prawny – mgr Krystyna Bąkowska, dyżur: czwartek g. 14.00–15.00, DIA we Wrocławiu, tel. 71 321 18 77 Konta Dolnośląskiej Izby Aptekarskiej: Bank Polskiej Spółdzielczości SA O/Wrocław 33 1930 1073 2009 0900 4949 0001 (składki, reklamy) 80 1930 1073 2009 0900 4952 0001 (Kasa Pomocy Koleżeńskiej) Składka członkowska na rzecz DIA wynosi: 74,- zł – kierownicy aptek i hurtowni; 23,- zł – kier. aptek szpitalnych i zakładowych oraz pozostali członkowie samorządu; 6,- zł – emeryci niepracujący. pharmakon 35
