Style języka to zespół środków językowych wybieranych przez

STYLE JĘZYKA
Style języka to zespół środków językowych wybieranych przez nadawcę lub nadawców
tekstu jako najbardziej przydatne ze względu na cel wypowiedzi. Styl rozumiany jest
więc w potocznym ujęciu jako sposób wyrażania określonej treści. W języku polskim
wyodrębniały się stopniowo różne odmiany stylistyczne określane jako style funkcjonalne.
Style funkcjonalne- stylistyczne odmiany polszczyzny charakteryzujące się doborem takich
środków językowych, które uznane są za szczególnie przydatne ze względu na określony typ
wypowiedzi i pełnione przez nie funkcje społeczne.
Typy stylów:







styl artystyczny,
naukowy,
popularnonaukowy,
potoczny, publicystyczny,
urzędowy,
przemówień (retoryczny)
indywidualny.
Stosowanie któregoś z nich wiąże się z celem, dla którego tworzona jest dana wypowiedź.
Styl potoczny (mówiony):
Charakterystyczne słownictwo (dużo wyrazów dosadnych, nacechowanych uczuciowo,
zabarwionych humorem, metaforycznych, niekiedy rubasznych) oraz składnia (zdania krótkie,
raczej współrzędne, powiązane często na zasadzie skojarzeń, a nie związków przyczynowoskutkowych), rezygnacja z wyrazów o funkcji nawiązującej: następnie, wtem, jak
powiedziano itp., rozmaite dygresje, odbiegające od głównego tematu wypowiedzi Jest
naturalnym środkiem porozumiewania się ludzi. Słownictwo ekspresywne; duża obrazowość;
bogata synonimika potoczna; przewaga zdań pojedynczych nad złożonymi, współrzędnie
złożonych nad złożonymi podrzędnie; zdania niepełne, występują równoważniki zdań;
powtarzanie wyrazów; dosadne porównania. Występuje dużo słów i wyrażeń ordynarnych,
ale i dowcipnych, żartobliwych, przedrostki -uś, -ik, -ka, które służą zwykle do tworzenia
zdrobnień, w stylu potocznym nadają zabarwienie pejoratywne (negatywne) lub ironiczne.
Przykłady stylu potocznego:
Wielka mi przyjemność - mieszkanie w sąsiedztwie parku. Nóż mi się w kieszeni otwiera
kiedy sobie przypomnę jak łatwo dałam się namówić na zamianę temu oszustowi. Miało być
tak miło - cisza, spokój, śpiew ptaków, zapach kwiatów wiosną i inne takie duperele - a tu,
proszę bardzo, nic ino się powiesić. Z domu wyjść nie można, żeby nie wleźć w jaki psi
placek; od piątej rano te przeklęte wroniska nad uchem człowiekowi skrzeczą, jakby im kto
pióra wyrywał. I jeszcze te cholerne bandy pijaczków. Siedzą całymi dniami w krzakach,
rozbijają butelki i, jakby tego było mało, sikają mi na klatce.
Wiosną to jest nawet jako-tako. Słoneczko świeci i czasem na spacer wyjść można, ale
wystarczy, że przyjdzie jesień i znów to samo. Wszędzie pełno błota i brudnych liści. Nie ma
dnia, żeby jakaś zgraja dzieciaków nie przyszła zbierać kasztanów. Toż to istne bydło! Latają
w kółko, drą się i rzucają tymi liśćmi i patykami jakby ich kto dopiero z buszu wypuścił. No i
jak się ściemni to aż strach przechodzić, żeby jakiś bandzior czy inny zboczeniec torebki nie
złapał. Teraz to nawet w telewizji gadają, że najbardziej niebezpiecznie jest właśnie w
parkach. A ja, głupia, dałam się namówić...
Styl naukowy:
Występuje w pracach z zakresu nauki i techniki, przeznaczonych dla specjalistów,
charakterystyczne jest występowanie wielu terminów naukowych mających ściśle określone
znaczenie (przeważnie wyrazy zapożyczone, a także wyrazy powszechne, ale mające inne
znaczenie), przewaga rozbudowanych zdań złożonych o charakterze logicznym i
precyzyjnym (zdania wynikowe, przyczynowe, warunkowe), dominuje funkcja
informatywna; rzeczowość, obiektywizm, występowanie przypisów (odwoływanie się do
źródeł), brak ekspresji, neutralne słownictwo, specjalistyczne słownictwo Styl jest
zróżnicowany ze względu na przedmiot badań naukowych i ze względu na cechy
indywidualne autorów. Zależnie od tego, jakiej nauki rozprawa dotyczy, występuje w tym
stylu duża liczba wyrazów specjalnych, terminów o ściśle określonych znaczeniach.
Terminologia naukowa i specjalistyczna, język wzorów i symboli; jednoznaczność i precyzja
informacji; unikanie elementów oceniających; obiektywne przedstawianie zjawisk i
problemów (używanie form bezosobowych lub formy liczby mnogiej); brak pierwiastków
emocjonalnych; przeważają zdania złożone podrzędnie nad współrzędnymi; występowanie
dużej liczby rzeczowników niekonkretnych, oznaczających pojęcia umysłowe, oderwanych
przymiotników i czasowników nazywających czynności pojęciowe, przysłówków i wyrażeń
przysłówkowych, spójników i zaimków wskazujących cechy i relacje; logiczna kompozycja
obejmująca tezy, argumenty, wnioski, przykłady; stosowanie tabel, wykresów; cytowanie
prac innych autorów.
Przykład stylu naukowego:
Park widziany za oknem jest zbiorem subiektywnych bodźców wzrokowych docierających do
narządu wzroku i zdekodowanych w płacie potylicznym mózgu. Zasadniczy wpływ na kształt
i barwę oglądanego przedmiotu ma kąt padania i stopień rozproszenia fali świetlnej jak
również długość ogniskowej soczewki oka odpowiedzialnej za ostrość widzenia. Postrzeganie
barwy liści jako zielonej związane jest z absorbowaniem przez chlorofil fotonów z czerwonej
i niebieskiej części widma w celu przekształcenia ich energii w substancje pokarmowe
potrzebne roślinie. W nie sprzyjających warunkach atmosferycznych (ochłodzenie powietrza,
mniejszy dostęp światła słonecznego) aktywność chlorofilu ulega znacznemu zmniejszeniu, w
związku z czym liście przybierają barwy z czerwonej i żółtej części widma.
Przyglądając się takiemu ekosystemowi jak park, przeciętny człowiek jest w stanie rozróżnić
niektóre gatunki flory i fauny oraz podać ich cechy charakterystyczne np. kwitnięcie
kwiatostanów, dojrzewanie owocników, zabieganie o samicę lub przepoczwarzanie owadów.
Poza zasięgiem jego wzroku pozostają jednak procesy przebiegające wewnątrz organizmów, a
najważniejsze z punktu widzenia funkcji życiowych np. transportowanie i wykorzystywanie
tlenu do odżywiania komórek, ich mejo- i mitotyczne podziały czy działalność flory
bakteryjnej.
Styl popularnonaukowy jest odmianą stylu naukowego, występuje w podręcznikach,
artykułach prasowych poświęconych popularyzacji jakiegoś zagadnienia naukowego. W tym
stylu ważna jest dbałość o precyzję, ścisłość sformułowań. Mimo tego autor nie unika
środków obrazowania, objaśnia także znaczenie używanych terminów, ponieważ adresatem
jest czytelnik bez odpowiedniego przygotowania fachowego, stosowanie punktów oraz
podpunktów.
Styl publicystyczny:
Występuje w tekstach zamieszczanych w prasie (np. felietony, komentarze), pełnią funkcje
informatywną oraz ekspresywną, odwołują się do intelektu, wyobraźni i uczuć czytelnika,
słownictwo jest konkretne i komunikatywne dla ogółu odbiorców; obrazowość,
sugestywność, często zawierają elementy humoru i ironii, wiele zdań pojedynczych. Dobór
środków językowych zależy od tematyki przekazu oraz od gatunku. Styl ten skupia w sobie
elementy stylu potocznego, artystycznego, naukowego i urzędowego. Oficjalność
wypowiedzi; stosowanie potocznego słownictwa i potocznej frazeologii; występowanie
wyrażeń i zwrotów stereotypowych, słownictwa modnego, wyrazów obcych, występowanie
elementów emocjonalnych i wartościujących; stosowanie słownictwa specjalistycznego w
recenzjach i artykułach problemowych.
Styl urzędowy:
Występuje np.: w ustawach, rozporządzeniach, regulaminach, podaniach, cechuje go
rzeczowość, szablonowość, schematyczność, zdania bezpodmiotowe z czasownikami w
formie zwrotnej (zabrania się...., uprasza się o...), realizowana w instrukcjach, zarządzeniach,
regulaminów, komunikatach, zawiadomieniach i pismach urzędowych. Występuję w dwóch
rodzajach: styl wypowiedzi kancelaryjnych i styl aktów prawnych. Należy do stylów
oficjalnych, do sfery komunikacji społecznej. Nakazowość; używanie trybu rozkazującego;
przewaga zdań bezosobowych; odindywidualizowanie języka; słownictwo pozbawione
emocji; nakazy i zakazy; częste występowanie strony biernej; treść w formie paragrafów i
punktów; terminologia z zakresu ekonomii, prawa, administracji.
Przykład tekstu urzędowego:
Informuję, że jako mieszkaniec bloku przy ul. Bajkowej 2, sąsiadujacego z parkiem miejskim
im. Kaczora Donalda jestem wysoce zaniepokojony zdarzeniami mającymi ostatnio miejsce w
tymże parku. Do niedawna stanowił on miejsce wypoczynku i relaksu dla wielu mieszkańców
okolicznych bloków, a szczególnie dla ludzi starszych i matek z dziećmi. Znajdowali oni tam
oprócz ciszy i otoczenia zieleni również ławeczki, altanki i place zabaw. Przed kilkoma
tygodniami jednak spacery po parku stały się zarówno nieprzyjemne i niebezpieczne.
Spowodowane zostało to przez grupy podpitej młodzieży biesiadującej w krzakach,
niszczącej wyżej wymienione sprzęty użyteczności publicznej i zastraszającej
spacerowiczów. Doszło już do kilku rozbojów oraz napadów na przechodniów.
W obawie przed utratą zdrowia przez moje i inne dzieci kategorycznie żądam usunięcia
zagrażających im delikwentów i wprowadzenia dodatkowych patroli policji i Straży Miejskiej
w parku. Nie można pozwolić na to, aby w państwie prawa spokojni i niewinni obywatele byli
terroryzowani przez bezkarnych rzezimieszków. Płacę podatki i chcę się za to czuć
bezpiecznie. Liczę na szybkie i pozytywne rozpatrzenie mojego wniosku.
Z poważaniem
Jan Kowalski
Styl artystyczny:
Występuje w utworach należących do literatury pięknej, w języku artystycznym na pierwszy
plan wysuwa się funkcja estetyczna, poetycka i ekspresywna, obrazowość, sugestywność,
oryginalny dobór wyrazów w zakresie słownictwa i frazeologii, stylizacje, oryginalność
metaforyki, która wiąże się z oryginalnością stylu pisarza; zależność od osobowości i talentu
pisarza; świadome i celowe użycie elementów emocjonalnych; umiejętna indywidualizacja
języka postaci; występowanie neologizmów; umiejętny dobór środków plastycznych
służących do opisu przedstawianych postaci, zdarzeń, miejsc, zjawisk, przedmiotów;
bogactwo środków językowych; bogactwo figur stylistycznych; stosowanie stylizacji na
gwary środowiskowe, archaizacji, dialektyzacji.
Styl przemówień (styl retoryczny)- styl najbardziej zbliżony do języka artystycznego,
najbardziej ozdobny, operuje kunsztowną budową zdań. Zawiera wyrazy, wyrażenia i zwroty
nacechowane emocjonalnie. Cechy stylu przemówień: stosowanie apostrof, za pomocą
których mówca zwraca się do słuchaczy; pytania retoryczne, na które nie oczekuje się
odpowiedzi, ale pobudzają słuchaczy do myślenia; zdania wykrzyknikowe; starannie dobrane
słownictwo; podniosłe epitety i metafory. Wyodrębnia się dwa rodzaje wystąpień:
okolicznościowe i oficjalne. W wystąpieniach okolicznościowych wprowadza się wiele
elementów języka potocznego, cechuje się schematyzmem i szablonowością składniową i
frazeologiczną.
Styl indywidualny- charakterystyczny dla danego autora zespół środków językowostylistycznych stosowany w jego dziełach, zależny od cech indywidualnych pisarza. Termin
ten odnosi się też do stylu utworów. Rozwijany świadomie dla uzyskania oryginalności dzieł.