Jak stymulować rozwój mowy u dziecka 5

Jak stymulować rozwój mowy u dziecka 5-6 – letniego – ćwiczenia
Dzieci uczą się mówić w różnym tempie. Są takie dzieci, które uczą się mówić szybko
i artykulacja jest prawidłowa. Ale są też i takie, u których rozwój mowy przebiega
z opóźnieniem zarówno pod względem artykulacyjnym jak i w zakresie nabywania
słownictwa, budowania zdań.
Przyczyn takiego stanu może być wiele, jednak niezależnie od tego każdy rodzic może
wspomagać rozwój mowy dziecka.
Rodzice, którzy rozwijają sprawność językową swojego dziecka, poprzez zabawę
wpływają na rozwój jego mowy. Ćwiczenia, które proponuję można wykorzystać podczas
codziennych czynności i zabaw, z korzyścią dla dziecka i rodzica.
Stymulować rozwój mowy należy już od pierwszych dni życia dziecka.
Zwracać uwagę na umiejętność naśladowania, rozumienia, zachowania społeczne, dbać
o prawidłowy rozwój motoryki narządów artykulacyjnych – nie zwalniać z nauki gryzienia
i żucia, miksując i rozdrabniając pokarmy do pierwszego roku życia a czasem i dłużej.
W okresie wczesnodziecięcym to zabawy połączone z ruchem – wyliczanki, rymowanki,
piosenki z pokazywaniem, zabawy paluszkowe, zabawy dźwiękonaśladowcze.
W okresie późniejszym, tj. w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym usprawnianie mowy
powinno obejmować artykulację oraz cały system językowy.
Dziecko kończące sześć lat powinno:
1. wymawiać prawidłowo wszystkie głoski języka polskiego,
2. dysponować znacznym zasobem słownictwa,
3. budować zdania i wypowiedzi wieloczłonowe poprawne pod względem logiki,
gramatyki,
4. stosować właściwy akcent, rytm i melodię,
5. zadawać pytania, wyrażać prośby i opinie,
6. dokładnie rozumieć treść złożonych poleceń słownych,
7. osiągnąć świadomość fonologiczną (m.in. różnicować słuchowo dźwięki mowy,
dokonywać analizy i syntezy słuchowej).
Jak usprawniać te funkcje, z którymi dziecko ma kłopot?
1. Artykulacja głosek nie jest prawidłowa.
Najlepiej udać się na konsultacje do logopedy, który oceni sprawność narządów
artykulacyjnych, zbada przyczynę nieprawidłowych realizacji głosek i dobierze
odpowiednie ćwiczenia lub udzieli porady jak utrwalić poprawną wymowę.
2. Dziecko ma ograniczony zasób słownictwa, ma trudności z budowaniem zdań, nie
posługuje się mową w sposób swobodny opowiadając historię czy wydarzenia, które go
spotkały.
Przykładowe ćwiczenia, które pomagają rozwinąć zasób słownictwa:
• wyszukiwanie słów, które brzmią tak samo, ale oznaczają coś innego (igły, blok,
zamek, klucz,...),
• tworzenie rodziny wyrazów (np. sok, soczek, sokownik, ...)
• wyszukiwanie wyrazów określających czynności (fryzjerka – myje włosy, obcina,
modeluje, suszy,...)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
podawanie nazw rekwizytów związanych z wykonywanym zawodem – co potrzebuje
do pracy malarz, lekarz itp.
„wyliczanka” – zaczynamy zdanie np. Jutro pomaluję..... dom, pokój, kuchnię, Dziś
pojadę.... pociągiem, rowerem.... itd
co będę potrzebował gdy będę .... robić ciasto?, montować samochód?,
wspólne czytanie książek,
opowiadanie bajek, historyjek,
wzbogacanie zasobu przymiotników – jakie coś jest, do czego się przydaje, co można
z tym zrobić (jabłko – jest czerwone, zielone, twarde, miękkie, kwaśne..., można go
pokroić, zetrzeć na tarce, ugotować, zjeść,...),
wyjaśnianie znaczeń wyrazów (co to jest grzebień, co to jest długopis, itp.),
wyszukiwanie wyrazów o przeciwstawnym znaczeniu (mokry – suchy, gorący zimny),
wspólne budowanie zdań (każdy z uczestników zabawy podaje jeden wyraz, wspólnie
budując zdanie),
rozwiązywanie i samodzielne układanie zagadek (co to jest.....),
kategoryzowanie, klasyfikowanie przedmiotów według określonej cechy – np.
kształtu, koloru, wielkości,
nadawanie nazw nadrzędnych (jabłko, gruszka, śliwka – owoce, komoda, stół, krzesło
- meble),
wyszukiwanie wyrazu, które nie pasuje do pozostałych i nazwanie reguły (samochód,
rower, łódka, autobus – łódka nie ma kół/ łódka nie jeździ po drodze tylko pływa po
wodzie),
rozwijanie zdań np. Szklanka stoi. Szklanka stoi na stole. Brudna szklanka stoi na
drewnianym stole. Brudna szklanka stoi na drewnianym stole w kuchni.
określanie stosunków przestrzennych (przyimki – na, pod, w, obok, nad itp.)
i czasowych (wczoraj, dzisiaj, jutro, później, wcześniej, na początku itp.);
wyrażanie podanej treści za pomocą prostych porównań (wolny jak...., pracowity
jak..., czerwony jak...)
3. Dziecko ma trudności z budowaniem zdań, stosowaniem gramatyki. Możemy mu pomóc
wykorzystując następujące zabawy:
• liczymy wyrazy w zdaniu, budujemy zdania określonej długości (zbuduj zdanie
o zimie składające się z 4 wyrazów),
• dopowiadamy brakujące słowo (np. Zjedz swój ....., Poczytam ci ....)
• układamy zdanie z podanymi wyrazami (zbuduj zdanie z wyrazem „kwiaty”),
• układamy zdanie, w którym każde słowo zaczyna się taką samą głoską (Wczoraj
Wojtek widział Wandę, Ola obserwuje ogromnego okonia, )
• zabawa w kończenie zdań, łączenie zdań spójnikami (Lubię gdy...., Cieszę się bo...
Gdy pada deszcz, to....),
• wykorzystujemy umiejętność deklinacji
mianownik (kto? co? to)
dopełniacz (kogo? czego? nie ma)
celownik (komu? czemu? się przyglądam)
biernik (kogo? co? widzę, myję)
narzędnik ((z) kim? (z) czym? idę, jadę, jem)
miejscownik (o kim? o czym? mówię, opowiadam)
4. Dziecko nie stosuje prawidłowo akcentu, melodii oraz rytmu. Ważne, aby zwrócić tutaj
uwagę na:
• prawidłową postawę ciała,
• naukę wyliczanek, piosenek i wierszyków z pokazywaniem,
• wystukiwanie rytmów (naśladowanie wystukiwanych lub wyklaskiwanych rytmów,
układanie z patyczków rytmów – ich wystukiwanie np. I II II I), różnicowanie
głośno – cicho, szybko – wolno,
• rozpoznawanie piosenek po melodii,
• zabawy w zmianę akcentu w wyrazie (Ola idzie do kina. Ola idzie do kina. Ola idzie
do kina).
5. Dziecko ma kłopot z formułowaniem pytań. Ćwiczenia, które służą rozwijaniu tej
umiejętności:
• mam (czerwone) jabłko – jak się zapytasz żeby się tego dowiedzieć,
• Tata pojechał do babci – zapytaj mnie o to,
• układamy pytania np. Jutro pojedziemy do miasta zrobić zakupy.
Jutro – Kiedy pojedziemy do miasta?.
Do miasta – Dokąd/ Gdzie pojedziemy?
Pojedziemy – Co zrobimy?
Po zakupy – Po co pojedziemy ...?
6. Wykonywanie poleceń złożonych
• to np: otwórz buzię, zamknij oczy i dotknij palcem nosa; schowaj koc, zamknij okno
i zgaś światło,
• idź dwa kroki w przód, obróć się w prawo, zrób dwa kroki w tył... (w tym ćwiczeniu
musimy mieć pewność, że dziecko orientuje się w kierunkach przód – tył, prawo lewo),
• gazetą przykryj zeszyt, zeszytem przykryj gazetę,
7. Dziecko ma zaburzony słuch fonematyczny. Ćwiczenia rozwijające tę funkcję:
• rozpoznawanie piosenek po melodii, rytmie
• zagadki słuchowe – rozpoznawanie odgłosów otoczenia,
• odtwarzanie rodzaju i ilości usłyszanych dźwięków,
• wystukiwanie rytmów,
• odgadywanie źródła dźwięków,
• nauka wierszy, piosenek,
• wyodrębnianie głoski na początku wyrazu, ostatniej głoski w wyrazie. Można użyć do
tego obrazków, spośród których dziecko wyszuka obrazki zaczynające się lub
kończące na daną głoskę.
• wyodrębnianie wszystkich głosek w wyrazie, dokonywanie analizy głoskowej,
• stosowanie wyliczanek sylabowych w grach dziecięcych,
• synteza sylab ze słuchu,
• wyróżnienie wyrazów w zdaniu
• wyróżnianie sylab w wyrazie, najlepiej za pomocą klaskania, kończenie wyrazów,
podajemy pierwszą sylabę, np. ko-, a dziecko dodaje - ło (koło).
• układanie zdań przez dziecko - wyróżnienie ilości wyrazów (liter, zdań) patyczkami
(patyczki oznaczają słowa, litery lub zdania), np.:
II TO KOT.
III KOT PIJE MLEKO
• wyszukiwanie rymujących się wyrazów.
Optymalny rozwój mowy w wieku przedszkolnym jest warunkiem prawidłowego rozwoju
mowy oraz procesu czytania i pisania w szkole. Pozwala także dziecku w pełni uczestniczyć
w życiu społecznym. Rozwój mowy przyczynia się do lepszego poznawania świata i rozwoju
procesów poznawczych (myślenie, pamięć, uwaga). Jest też ważnym wskaźnikiem
różnicującym dzieci na dojrzałe i niedojrzałe do nauki szkolnej.
Marzena Grinig-Łupieżowiec