Dieta pod mikroskopem — odchudzanie

Dieta pod mikroskopem —
odchudzanie zaczyna się w głowie
Nie ma wśród nas chyba nikogo, kto z czystym sumieniem może przyznać,
że nie jest uzależniony od żadnego przysmaku. Trudno jest zrezygnować z
ukochanych łakoci z bardzo prostej przyczyny: odchudzanie to działanie
wielotorowe i wieloetapowe, które wymaga stopniowego
przeprogramowania funkcjonowania mózgu!
Rób co chcesz — badania zaprezentowane na jednym ze spotkań Towarzystwa
Badań nad Zwyczajami Żywieniowymi (ang. Society for the Study of Ingestive
Behavior, SSIB) mówią same za siebie. Ludzie mogą w dużej mierze uzależnić się
od smakołyków i popadać w stany kompulsywnego objadania się, przyponiające
uzależnienie od narkotyków, czy alkoholu. To już jest stan, który można klinicznie
scharakteryzować zespołem cech psychicznych i fizycznych. Pacjenci u których
zdiagnozowano taką kondycję, wykazywali się depresją, problemami ze
skupieniem uwagi lub nadaktywnością. Również bardziej kompulsywnym
usposobieniem i większymi skłonności do „zajdania” niepokoju. Potwierdza to
wcześniejsze wyniki badań za zwierzętach dowodzące, że tłuszcz i cukier
uzależniają.
Najpierw zaakceptuj, potem zmieniaj
Jedzenie może stać się prawdziwym nałogiem o solidnych podstawach
biochemicznych, dlatego nie zdziwi pewnie nikogo, że „odwyk”, jak delikatnie
chciałabym tu nazwać odchudzanie, jest równie skomplikowanym procesem
neurologicznym. Jak to zwykle bywa w sprawach dotyczących funkcjonowania
mózgu — niewiele wiemy o molekularnym podłożu zachodzenia pewnych
mechanizmów, ale może mniej konkretne, za to na pewno informatywne badania
behawioralne i obrazowe dają nieco do myślenia.
Badania opublikowane na łamach International Journal od Behavioral Nutrition
and Physical Activity dowodzą, że poprawa wizerunku własnego ciała zwiększa
szanse na pozbycie się nadwagi w trakcie kuracji odchudzającej. Badacze z
lizbońskiej politechniki i Uniwersytetu w Bangor zachęcili grupę otyłych kobiet do
wzięcia udziału w rocznym programie odchudzania, podzielono je na dwie grupy:
jednej udzielono tylko informacji dotyczących zdrowej diety i aktywności fizycznej,
podczas gdy w drugiej grupie w program włączono zającia polegające na
interwencji behawioralnej, mającej na celu zmienić sposób postrzegania swojego
ciała. Panie uczestniczące w grupie wsparcia rzeczywiście miały lepsze zdanie o
swojej sylwetce i chudły o 7% początkowej masy, podczas gdy panie z pierwszej
grupy tylko o 2%.
Sztuka wyboru
Przestawienie się na wybieranie zdrowych produktów spożywczych także jest
skomplikowanym procesem neurologicznym, ale jak twierdzą naukowcy z
kalifornijskiej politechniki to proces, który całościowo przenosi naszą uwagę także
na inne zdrowe nawyki, więc dotyczy nie tylko doboru zdrowej żywności, ale także
na przykład palenia tytoniu.
W trakcie dokonywania wyboru mózg nie tylko analizuje walory smakowe,
prozdrowotność, rozmiar, ale także musi uszereregować je według
najważniejszej dla niego wartości i jeszcze robić to jednocześnie.
Antonio Rangel z Caltech badał podstawy podejmowania tego typu decyzji od lat,
wspólnie z Toddem Hare w 2009 roku opublikował wyniki badań, których celem
było nakreślenie różnic w obrazie aktywności mózgu osób ćwiczących
samokontrolę. To co odkryli — każdy wykorzystuje do tego celu ten sam obszar
mózgu kory brzusznośrodkowej części przedczołowej vmPFC. Aby podjąć decyzje
wartościujące potrzebujemy innego obszaru: grzbietobocznego kory
przedczołowej slPFC — jego aktywność wzmaga się, kiedy osoba podejmuje
decyzję wymagającą samokontroli. Innymi słowy, jeśli dlPFC jest aktywna,
pozwala vmPFC wziąć pod uwagę wartościowość zdrowotną produktu.
Nowsze badania idą krok dalej, wykazując, że mogą istnieć drogi mobilizujące
dlPFC do większej aktywności, a co za tym idzie większej samokontroli.
Badacze przeprowadzili badania obrazowania mózgu 33 ochotników, nie będących
na diecie i nie próbujących pozbyć się nadwagi. Każdemu z nich pokazano na
filmie 180 rożnych produktów spożywczych — od chipsów po jabłka i brokuły, a
następnie obrazowano reakcję ich mózgów za pomocą funkcjonalnego rezonansu
magnetycznego fMRI.
Niektórych poproszono o pogłodowanie co najmniej przez 3 godziny przed
rozpoczęciem badania. Głodnym badanym dano 3 sekundy na decyzję, co chcą
zjeść. Po projekcji wszystkich obrazów, pojawiał się jeden przypadkowo wybrany,
jeśli badany odpowiedział, że chce to zjeść, podawano mu to. Potem zadawano
pytanie o to, czym kierował się w swoim wyborze.
Z badań wynika, że ludzie, którzy jako priorytet stawiali zdrowe jedzenie, chętniej
wybierali to, co jest niezdrowe i niesmaczne jednocześnie, kiedy kazano im się
skupić na zdrowotności, częściej wybierali zdrowe jedzenie, niż gdyby
podejmowali decyzję spontanicznie, nie było różnić między wyborem według
smaku a spontanicznym. Kiedy spojrzeli na rezultaty fMRI okazało się, że tak jak
przewidywali vmPFC jest bardziej aktywna pod wpływem nakazu skupienia się na
wartości prozdrowotnej, co było działaniem dlPFC (który był „cichszy”, kiedy ktoś
myślał o smaku lub własnych preferencjach).
Odchudzanie zaczyna się w głowie
Źródło: Imagebase, autor David Niblack, licencja CC BY 3.0
Banalne stwierdzenie, że odchudzanie zaczyna się w głowie, znalazło tym samym
odzwierciedlenie w konkretnych danych naukowych. To tylko utwierdza w
przekonaniu, że najważniejszym czynnikiem składającym się na sukces jest…
cierpliwość.
Martyna Franczuk
Piśmiennictwo:
1. Hare TA., Malmaud J., Rangel A. Focusing Attention on the Health Aspects of
Foods Changes Value Signals in vmPFC and Improves Dietary Choice. J
Neuroscience, 2011; 31, 30: 11077-11087.
2. Carraça EV., Silva MN., Markland D. et al. Body image change and improved
eating self-regulation in a weight management intervention in women. Int J Behav
Nutr Phys Act, 2011, 8: 75.
Data publikacji: 02.11.2015r.