Konwencja Praw Dziecka

Konwencja Praw Dziecka
Konwencja Praw Dziecka uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych
20 listopada 1989r., została ratyfikowana przez Polskę 30 kwietnia 1991 r. Dokument ten w
oryginale nie nadaje się do lektury dla dzieci, a nawet młodzieży, z powodu oczywistych
zawiłości językowych specyficznych dla tekstów prawnych.
Przedstawiony niżej tekst przetłumaczony wiele lat temu przez troje dzieci, rodzeństwo
Szymańskich.
Warto mieć na uwadze, że temat ten poruszać może obszar „bardzo ciemny” dla
praktyki wychowawczej, zarówno szkoły, jak i domu.
Uczniowie, rodzice (a nawet nauczyciele) mogą być zaszokowani tym dokumentem (wiem to
z własnego doświadczenia). Mimo, że dokument ten został ratyfikowany ponad 10 lat – jego
znajomość społeczna jest mniej niż umiarkowana.
Prawo oświatowe wielokrotnie odnosi się do ochrony dziecka przed poniżającym jego
traktowaniem. Powinności nauczyciela określone są w art. 4 ustawy o systemie oświaty:
Nauczyciel w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych ma
obowiązek kierowania się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, a także szanowania
godności osobistej ucznia.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami oświatowymi w statutach szkoły podstawowej i
gimnazjum powinny szczegółowo być określone warunki pobytu uczniów w szkole
zapewniające im bezpieczeństwo, ochronę przed przemocą, uzależnieniami oraz innymi
przejawami patologii społecznej (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15
lutego 1999 r. w sprawie ramowego statutu publicznej sześcioletniej szkoły podstawowej i
publicznego gimnazjum, Dz. U. Nr 14, poz. 131).
Również wyrazem prawa dziecka do ochrony przed przemocą i poniżającym jego
traktowaniem są przepisy dotyczące rodzajów nagród i kar stosowanych wobec uczniów i
trybu odwoływania się od kary. Ramowy statut szkoły podstawowej i gimnazjum zastrzega,
że nie mogą to być kary naruszające nietykalność i godność osobistą dziecka.
W polskiej szkole zabronione jest stosowanie kar z użyciem przemocy fizycznej lub
psychicznej w stosunku do dziecka.
Godność dziecka często łączy się z jego prawem do zachowania tajemnicy życia osobistego
i rodzinnego (por. art. 16 Konwencji). Zobowiązuje to nauczycieli do nieujawniania spraw
poruszanych na posiedzeniu rady pedagogicznej, które mogą naruszyć dobro osobiste
uczniów lub ich rodziców (art. 43 ustawy o systemie oświaty).
(według komentarza Barbary Sochal z Departamentu Opieki i Profilaktyki Społecznej MEN,
materiałów ze strony www.gimnazjum.pl/wychowanie).
Każdy nauczyciel, wychowawca i rodzic, każdy człowiek powinien znać prawa i wolności
jakie mu przysługują. Prawo do świadomości swych praw przysługuje także dziecku.
W dokumentach akcesyjnych do członkowska w Unii Europejskiej bardzo mocno jest
podkreślana sprawa świadomości obywatelskiej człowieka; problematyka ta jest także silnie
akcentowana w dokumentach dotyczących standardów edukacyjnych dla państw Wspólnoty.
Edukacja prawna to trudny obszar, ale kiedyś trzeba zrobić ten pierwszy krok.
Konwencja Praw Dziecka
(przetłumaczona przez dzieci dla dzieci)
art. 1 Dla celów Konwencji „dziecko” oznacza człowieka, który nie ma 18 lat (o ile nie
dostanie pełnoletności wcześniej).
art.4 Wszystkie państwa będą się starały, aby dzieci mogły korzystać z praw zawartych w
Konwencji.
art. 5 Dbając o to, żeby dzieci mogły rozwijać swoje zdolności, państwa powinny szanować
prawa i obowiązki rodziców, jak również miejscowe tradycje rodzinne i obyczajowe.
art.6 Każde dziecko ma prawo żyć i państwa mają obowiązek troszczyć się, aby dzieci były
zdrowe i mogły się uczyć
art. 13 Dziecko może mówić, pisać i rysować na każdy temat, który je interesuje oraz ma
prawo otrzymywać odpowiedzi na zadane pytania (lecz z pewnymi ograniczeniami
ustanowionymi przez prawo np. nie może obrażać innych osób lub zdradzać tajemnic
państwowych, wojskowych).
art. 16 Nie można się wtrącać w życie prywatne dziecka i jego rodziny oraz nie wolno czytać
jego listów lub je obrażać.
art. 23 Dziecko chore psychicznie lub fizycznie niepełnosprawne ma prawo żyć w
warunkach, które pozwalają mu uczestniczyć w normalnym życiu (...)
art. 27 Dziecko ma prawo żyć tak, aby nic nie hamowało jego rozwoju fizycznego,
umysłowego, moralnego. (...)
art. 28 Państwa uznają prawo dziecka do równego dostępu do nauki (...) Porządek w szkole
należy zapewnić bez naruszania godności dziecka, np. nie wolno bić go po głowie, ciągnąć
za uszy, czy przezywać: ty ośle, ty baranie. Programy nauczania, podręczniki, wszelkie
pomoce powinny być ciekawe. Dzieci nie powinny bać się nauczycieli, a nauczyciele powinni
lubić uczniów.
art. 31 Państwa będą pomagały dzieciom uczestniczyć w życiu kulturalnym, artystycznym
(...), a jednocześnie dbać będą o prawa dzieci do wypoczynku, żeby np. nauka w szkole nie
zajmowała całego wolnego czasu.
art. 36 Państwa nie będą pozwalały na to, żeby w jakikolwiek inny sposób dzieci były
wykorzystywane.
art. 39 Państwo powinno zadbać o to, żeby dziecko, które ucierpiało z powodu złego
traktowania otrzymało niezbędną pomoc i powróciło do normalnego życia.
art. 40 Każde dziecko powinno uzyskać pomoc prawną w przygotowaniu i prowadzeniu jego
obrony i powinno być traktowane w sposób nie naruszający jego godności.
art. 42. Państwa, które podpisały Konwencję zobowiążą się do tego, żeby te prawa
znane były zarówno przez dorosłych, jak i przez dzieci.
Rzecznik Praw Dziecka
Konstytucja RP nadała prawom dziecka wysoką rangę, przewidując instytucję Rzecznika
Praw Dziecka. W wyniku prac parlamentarnych 6 stycznia 2000 r. uchwalono ustawę o
Rzeczniku Praw Dziecka (Dz. U. Nr 6, poz.69). Zgodnie z ustawą Rzecznik Praw Dziecka
stoi na straży praw dziecka określonych w Konstytucji RP, Konwencji o Prawach Dziecka i
innych przepisach prawa, z poszanowaniem odpowiedzialności, praw i obowiązków
rodziców. W rozumieniu ustawy dzieckiem jest każda istota ludzka od poczęcia do
osiągnięcia pełnoletności.
Rzecznik działa na rzecz ochrony praw dziecka, a w szczególności:




prawa do życia i ochrony zdrowia,
prawa do wychowania w rodzinie,
prawa do godziwych warunków socjalnych,
prawa do nauki.
Zgodnie z ustawą wszystkie podejmowane przez Rzecznika działania mają na celu
zapewnienie dziecku pełnego i harmonijnego rozwoju i powinny być prowadzone
z poszanowaniem jego godności i podmiotowości. Aby zapewnić dziecku takie możliwości,
należy je chronić przed wszelkimi przejawami przemocy, okrucieństwa, wyzysku, a także
przed demoralizacją, zaniedbaniem i innymi formami niewłaściwego traktowania. Rzecznik
szczególną troską otacza dzieci niepełnosprawne.
Katalog problemów zgłaszanych do BRPD jest bardzo szeroki, a oto kilka przykładów.
Dotyczących prawa do nauki
Do najczęstszych należą sprawy związane z organizacji pracy, w tym tworzenia i likwidacji
szkół oraz placówek oświatowych.
Dotyczące dowozu uczniów do szkół
Wnioskodawcami w tych sprawach są rodzice, którzy mają problemy z dowozem dzieci do
szkół lub z odpłatnością za dojazdy. Rodzice skarżą się np. na brak opieki pedagogicznej
podczas przewozu dzieci z domu do szkoły; brak odpowiednich kwalifikacji pedagogicznych
osób które sprawują opiekę nad dziećmi w autobusie; uniemożliwianie przez prywatnego
przewoźnika zakupu biletów miesięcznych, które stanowią podstawę zwrotu kosztów za
dojazd do szkoły przez gminę; niekorzystne dla dzieci rozkłady jazdy autobusów PKS.
Dotyczące bezpieczeństwa uczniów w drodze do szkoły
Rodzice uczniów skarżą się na niebezpieczną drogę uczniów do szkoły, wynikającą z
nieprawidłowych rozwiązań architektonicznych, niebezpiecznych skrzyżowań, braku przejść
dla pieszych.
Dotyczące sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów
Np. nie informowania o wymaganiach edukacyjnych i sposobach sprawdzania osiągnięć
edukacyjnych uczniów, procedur stosowanych przy ocenianiu zachowania ucznia,
możliwości odwołania się od oceny z przedmiotu i zachowania, informowania rodziców
ucznia o przewidywanych ocenach klasyfikacyjnych przed końcowym posiedzeniem rady
pedagogicznej, rozbieżności pojawiających się pomiędzy teoretycznie opracowanym
systemem oceniania a jego praktyczną realizacją.
Dotyczące relegowanie uczniów ze szkół
Zarzuty rodziców dotyczą nie wyrażenia zgody na określenie zachowania ich dzieci jako
nagannego, a tym samym kwalifikującego ich do usunięcia ze szkoły.
Organizacja pracy szkół i placówek oświatowych
Do tej kategorii spraw zakwalifikowano skargi rodziców uczniów, organizacji społecznych,
nauczycieli oraz uczniów. Przedmiotem skarg było:
dwuzmianowość zajęć szkolnych;
skrócenie przerw międzylekcyjnych;
wydłużanie się czasu pobytu uczniów w szkole;
zbyt przeładowane programy nauczania;
nieuwzględnianie zdania uczniów przy wyborze opiekuna samorządu szkolnego
i wychowawcy klasy;
6. duża liczba rodzajów podręczników szkolnych oraz koszty związane z ich zakupem;
7. wyposażenie szkół i placówek oświatowych w komputery, na możliwość korzystania
uczniów z internetu w pracowni komputerowej, na uregulowania wewnętrzne szkoły
(regulaminy) dotyczące dostępu i korzystania z internetu;
8. dożywianie uczniów w szkole;
9. niejasność i nieprecyzyjność zapisów w statutach i regulaminach, obowiązujących w
szkołach, na - rozbieżność pomiędzy zapisami statutowymi a ich realizacją
praktyczną;
10. protesty dotyczące zmian w podstawie programowej i podręcznikach do nauczania
przedmiotu „wychowanie do życia w rodzinie”.
1.
2.
3.
4.
5.
Dotyczące problemów wychowawczych
Są to problemy związane np. ze złym traktowaniem uczniów przez nauczycieli, polegającym
na: ośmieszaniu, krzyczeniu, posługiwaniu się wyzwiskami w stosunku do uczniów,
ujawnianiu osobistych informacji o uczniu, pozostawianiu uczniów bez opieki,
przeciwstawianiu sobie uczniów, znęcania się nad uczniami. Do tej grupy zakwalifikowano
także sprawy związane ze złym traktowaniem obejmującym przemoc pomiędzy uczniami
(tzw. przemoc rówieśnicza).
W tej grupie spraw znalazły się także problemy dotyczące złego traktowania rodziców
uczniów przez nauczycieli, polegające np. na odmowie współpracy z rodzicami ucznia,
krzyczeniu, krytykowaniu metod i sposobów postępowania z dzieckiem, nie ujawniania
informacji o dziecku, ujawnianiu publicznie kompromitujących informacji o dziecku i rodzinie
celem ośmieszenia czy poniżenia rodziców ucznia wobec innych rodziców itp.
Do grupy tej zaliczono także sprawy dotyczące skarg na brak kwalifikacji nauczycieli,
mających wpływ na poziom realizowanego procesu nauczania (w tym realizację praw
uczniów) oraz sprawy związane z odpowiedzialnością dyscyplinarną nauczycieli, które wiążą
się z uchybieniami godności zawodu nauczyciela lub nie wywiązywaniem się z obowiązków
wynikających z kodeksu pracy i przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy.
Problemy wnoszone przez rodziców poszkodowanych na terenie szkoły uczniów. We
wszystkich tych sprawach rodzice oburzeni byli brakiem reakcji szkoły na występującą na jej
terenie agresję (karanie uczniów agresywnych) oraz na brak pomocy dzieciom, które tej
agresji doznały lub doznawały wielokrotnie. Jak wynika z przekazanych do Rzecznika spraw,
nauczyciele wielokrotnie mając świadomość istniejących zagrożeń, nie podejmowali żadnych
działań o charakterze profilaktycznym, mających na celu wczesne przeciwdziałanie ich
wystąpieniu. Problemy poruszane w korespondencji wyraźnie wskazują na brak
praktycznych rozwiązań w zakresie przeciwdziałania występującej w szkołach przemocy.
Pedagodzy wielokrotnie sięgają po metody dyscyplinowania uczniów np. zatrudniają
pracowników ochrony, wzywają funkcjonariuszy Policji, za naganne zachowania – skreślają z
listy uczniów. Działania tego typu nie zapobiegają jednak występowaniu kolejnych zdarzeń,
są straszakiem dla młodzieży – nie wpływają jednak na zmianę postaw uczniów. Opisywane
problemy pokazują, jak mało nauczyciele posługują się metodami wychowawczymi,
adekwatnie dostosowanymi do występujących w szkole problemów, jak słabo nauczyciele są
przygotowani do diagnozowania zachowań dzieci i młodzieży, jak bardzo brakuje w szkołach
spójnych programów wychowawczych, które realizowaliby pedagodzy we współpracy z
rodzicami uczniów.
Dotyczące Zespołu Nadpobudliwości Psychoruchowej\
Sprawy skierowane przez rodziców dzieci z ADHD tj. zespołem nadpobudliwości
psychoruchowej narastają. Dzieci nadpobudliwe stosują przemoc wobec innych dzieci,
zagrażają bezpieczeństwu innych uczniów. Często dokonują czynów o charakterze karalnym
tj. podpalenie, pobicie, itp. Rodzice dzieci nadpobudliwych skarżą się na brak wiedzy
pedagogów o przyczynach choroby ich dzieci oraz brak umiejętności postępowania z takimi
dziećmi. W szkole występują trudności w zakresie dostosowywania metod i form
realizowanego procesu nauczania do typu zaburzeń występujących u uczniów
nadpobudliwych. Efektem tego jest zwiększone nasilenie się objawów zespołu
nadpobudliwości na terenie szkoły, w postaci zaburzeń koncentracji uwagi, nadmiernej
aktywności ruchowej, dużej impulsywności dziecka, niszczenia rzeczy, używania
wulgaryzmów itp. Dzieci z ADHD to uczniowie nie lubiani przez nauczycieli i rodziców innych
uczniów, wymagający więcej uwagi i aktywności ze strony nauczyciela.
Dotyczące przemoc wobec uczniów
Sprawy dotyczące problemów wychowawczych w relacji nauczyciel – uczeń, to sprawy
opisujące różne przykłady złego traktowania dzieci na terenie szkoły w postaci np. poniżania
uczniów, stawianie zbyt wysokich wymagań, ubliżania, poszturchiwania, rzucania
nieprawdziwych oskarżeń (np. o kradzież), ujawnianie informacji osobistych o uczniu (np.
jego zaburzeniach, poziomie intelektualnym) i jego rodzicach, narażanie na przeziębienia lub
wypadki, namawianie do spożywania alkoholu, uderzanie, kopanie, zmuszanie do wysiłku
fizycznego ponad siły dziecka, nakazywanie wykonywania niebezpiecznych ćwiczeń
fizycznych, niebezpiecznych prac porządkowych, bicia.
Do grupy spraw związanych z przemocą w szkole zakwalifikowano również sprawy związane
z odpowiedzialnością dyscyplinarną nauczycieli oraz posiadaniem odpowiednich kwalifikacji
zawodowych. W grupie tej znalazły się sprawy poruszające problemy nadużywania alkoholu
przez nauczycieli (na terenie szkół oraz podczas wyjazdów z uczniami poza terenem szkoły),
wykorzystywania pomieszczeń szkoły do organizowania spotkań towarzyskich, udzielania
płatnych korepetycji swoim uczniom, odmiennego traktowania uczniów bogatych i
ustosunkowanych rodziców.
Bezpieczeństwo w szkole i podczas wypoczynku
Sprawy dotyczące wypadków uczniów na terenie szkół. Problemy to przede wszystkim
nieprzestrzeganie przepisów bhp i higieny pracy w szkołach (złe warunki) oraz brak
sporządzania protokołów powypadkowych, skutkujący niemożnością uzyskania
odszkodowania przez dzieci ulegające wypadkom. Problemy zawarte w korespondencji
dotyczą także nieprawidłowości w zakresie zapewniania bezpieczeństwa uczniom podczas
zajęć wychowania fizycznego i podczas wycieczek, i wyjazdów szkolnych. Rodzice
wnoszący sprawy skarżą się na zły stan boisk i terenów przylegających do szkół oraz
niedostateczną opiekę nauczycieli nad dziećmi przebywającymi na tych terenach. Jak
wynika z korespondencji, to na boiskach szkolnych dochodzi bardzo często do wypadków i
pobić uczniów.
Dotyczące prawa do ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem,
demoralizacją, zaniedbaniem oraz innym złym traktowaniem
Sprawy, prowadzone przez Rzecznika dotyczą m.in. następujących form przemocy:
✔
✔
✔
✔
✔
przemoc psychiczna (wyśmiewanie, poniżanie, zawstydzanie, zastraszanie,
obwinianie, wyzwiska, groźby, zastraszanie, traktowanie dziecka, jako własności
„mogę zrobić z Tobą wszystko, co chcę”);
przemoc fizyczna (bicie pasem, pięściami, kopanie, szarpanie, upijanie alkoholem);
przemoc seksualna - gwałt, dotykanie, pobudzanie seksualne, masturbowanie;
zaniedbanie fizyczne - pozostawianie dziecka bez opieki, porzucanie, nieprawidłowe
odżywianie, nieadekwatna higiena, niewystarczająca opieka medyczna;
zaniedbanie emocjonalno-intelektualne - unikanie emocjonalnego kontaktu,
emocjonalne odrzucanie, opuszczenie, brak wyrażania uczuć, brak wsparcia
emocjonalnego, intelektualnej stymulacji, brak zrozumienia.
W tej kategorii spraw mieści się także Przemoc w mediach
Analizy treści programów telewizyjnych, reklam, zwiastunów filmów, czasopism
młodzieżowych oraz stron internetowych pozwalają stwierdzić, że bardzo często zawierają
one treści prezentujące: przemoc, agresję, okrucieństwo, pornografię i wulgarność. Brak jest
skutecznego systemu ochrony dziecka w mediach przed treściami dla niego niewłaściwymi
lub szkodliwymi. Na zlecenie Rzecznika Praw Dziecka przeprowadzono pierwsze w Polsce
badania nt. Wzorców korzystania z Internetu przez dzieci w wieku 13-15 lat.
Wyniki badań wskazują, że treści erotyczne, w tym twarda pornografia, są łatwo dostępne
dla dzieci. Dostępne na rynku filtry nie chronią skutecznie przed dostępem do treści
erotycznych. Szczególnej uwagi wymaga zjawisko przypadkowego, niezamierzonego
kontaktu dzieci z erotyką przy poszukiwaniu na stronach www treści związanych z nauką
szkolną, realizacją zainteresowań i hobby. Jak wynika z badań posiadanie własnego adresu
e-mail, naraża część dzieci na kontakt z niekorzystnymi treściami (pornografią, przemocą,
agresją itp.) poprzez otrzymywanie zaskakujących listów i informacji przesyłanych przez
osoby dorosłe.
Dotyczące prawa dzieci niepełnosprawnych
Za osobę niepełnosprawną uznaje się osobę, której stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy
trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie funkcji społecznych.
Prawa dzieci niepełnosprawnych są gwarantowane w aktach prawa międzynarodowego, co
ma swoje odzwierciedlenie w wewnętrznym ustawodawstwie każdego państwa.
Niepełnosprawni mają prawo do niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia i nie mogą
być dyskryminowani. Mając prawo do pełnego dostępu do dóbr i usług oraz wszechstronnej
rehabilitacji, posiadają również prawo do nauki, pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz
innych gwarancji i zabezpieczeń społecznych.
Sprawy w tym obszarze dotyczą transportu dzieci do szkół (a raczej niezapewnienia tegoż),
zastrzeżeń do decyzji komisji orzekających o stopniu niepełnosprawności dziecka, prawa do
nauki indywidualnej uczniów szkół specjalnych, prawa do ochrony zdrowia itp.
Biuro Rzecznika telefon interwencyjny: (22) 696 55 50.
Wszyscy zainteresowani mogą za jego pośrednictwem zgłaszać sprawy wymagające
interwencji Rzecznika.
Dostępny jest także adres poczty elektronicznej: [email protected]
Prawa ucznia i rodziców w pytaniach i odpowiedziach
1. Czy szkoła może wstrzymać wydanie świadectwa uczniowi, który nie uregulował
jakichś zobowiązań?
Nie. Tylko uczniowie, którzy mają „poprawki” nie dostają swoich świadectw na zakończeniu
roku szkolnego. Szkoły nie mają prawa wstrzymywać wydawania świadectw z jakichkolwiek
innych powodów, na przykład – nie wypełnionej „obiegówki”. Jeżeli uczeń nie oddał książek
w szkolnej bibliotece, wypożyczonego sprzętu sportowego lub jego rodzice nie zwrócili
pieniędzy za szybę zbitą przez ich dziecko, szkoła może dochodzić swoich roszczeń przy
pomocy komornika. Jednak takie roszczenia nie mogą być podstawą do wstrzymania
świadectwa. Szczególnie częstym przypadkiem jest odmowa wydania świadectwa z
powodu nieopłacenia składek na fundusz Rady Rodziców. A te składki są dobrowolne.
Nawet, jeśli rodzice wcześniej złożyli pisemną deklarację lub zobowiązanie o sumie, którą
mają zamiar wpłacić, w każdej chwili mogą z tego zrezygnować. I nie muszą składać podań
o zwolnienie z opłacenia składek ani podawać powodów. Mimo to szkoła nie może odmówić
ich dziecku wydania świadectwa. Rubryka „Rada Rodziców” wogóle nie powinna
znajdować się na „obiegówce”, ponieważ pracownicy szkoły nie powinni mieszać się do
spraw finansowych tej organizacji.
Jeżeli szkoła odmawia uczniowi wydania świadectwa, które mu się należy, jego rodzice
mogą złożyć pisemną skargę w Kuratorium Oświaty, organie prowadzącym szkołę lub w
prokuraturze. Więcej informacji: http://www.strefamlodych.pl/?m=artykul&art=43
2. Czy szkoła może odsyłać do domu uczniów, którzy się spóźnili, nie przynieśli
obuwia na zmianę lub nie mają mundurka?
Nie. Uczniowi, który przyszedł do szkoły, nie można bez bardzo ważnych powodów (np.
zdrowotnych) odmówić udziału w zajęciach. Byłoby to naruszenie prawa do nauki.
Niewpuszczenie do szkoły w dodatku pozbawia dziecko opieki i naraża na rozmaite
niebezpieczeństwa.
Wszystkie takie sytuacje są poważnymi naruszeniami obowiązków szkoły, a ponieważ
pociągają za sobą niebezpieczeństwo dla dzieci, należy je niezwłocznie zgłaszać w
Kuratorium Oświaty i organie prowadzącym szkołę. W przypadku, gdyby dziecko doznało w
tym czasie jakiejś krzywdy, można wystąpić z roszczeniem odszkodowawczym przeciwko
szkole, jako winnej tego, że dziecko znalazło się bez nadzoru.
3. Czy szkoła może odmawiać uznawania usprawiedliwień nieobecności
przedstawianych przez rodziców i domagać się usprawiedliwień lekarskich?
Nie. To rodziców Kodeks rodzinny zobowiązuje do sprawowania pieczy nad dzieckiem,
dbanie o jego zdrowie i rozwój. Ponoszą pełną odpowiedzialność za swoje dziecko. I to oni
decydują, czy w określonej sytuacji mogą wysłać swoje dziecko do szkoły. W przypadku
choroby zasięgają opinii lekarza. Jednak żaden akt prawny nie zobowiązuje służby zdrowia
do wystawiania usprawiedliwień nieobecności. A szkoła nie może się ich domagać, ponieważ
nie ma uprawnień do gromadzenia tego typu dokumentacji na temat zdrowia uczniów.
Jeżeli szkoła podejrzewa, że rodzice za mało troszczą się o edukację swojego dziecka i nie
wywiązują się z obowiązku dbania o systematyczne uczęszczanie na lekcje, może zwrócić
się do sądu rodzinnego, by to sprawdził.
Jeżeli szkoła odmawia przyjęcia usprawiedliwienia wystawionego przez rodziców i domaga
się usprawiedliwień lekarskich, można złożyć skargę w Kuratorium Oświaty.
4. Czy szkoła może odmówić usprawiedliwienia nieobecności dziecka, które pojechało
z rodzicami na zagraniczną wycieczkę w czasie roku szkolnego?
Tak. To rodzice sprawują władzę rodzicielską nad swoim dzieckiem i oni usprawiedliwiają
jego nieobecności w szkole, ale to nie oznacza, że wszystkie usprawiedliwienia szkoła musi
zaakceptować. Jeżeli dziecko podlega obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, może
opuszczać lekcje tylko z naprawdę poważnych i nieuniknionych powodów. Szkoła jest
zobowiązana do kontrolowania, czy ten obowiązek jest należycie wypełniany. Może uznać,
że taka nieobecność zagraża przyszłości dziecka, np. narażając je na narastanie luk w
wiedzy. Zdarzają się jednak wypadki, kiedy szkoła wcześniej uprzedzona o planach rodziny
zgadza się na opuszczenie lekcji przez dziecko pod pewnymi warunkami: np. umawia się z
rodzicami, że w tym czasie „przerobią” ze swoim dzieckiem określone partie materiału lub
przećwiczą określone umiejętności. Czasami zobowiązuje się też dziecko, by przy pomocy
rodziców opracowało jakiś projekt dotyczący miejsca, w którym będzie i zaprezentowało go
klasie. W takim wypadku w podejmowaniu decyzji powinien brać udział dyrektor szkoły.
6. Czy uczniowie mogą sami zwalniać się z udziału w ćwiczeniach na lekcjach WF?
Tak. Każdy uczeń, który czuje się źle, jest osłabiony itp., powinien to zgłosić nauczycielowi
WF przed lekcją i ustalić z nim, czy tym razem w ogóle zrezygnuje z ćwiczeń, czy będzie w
nich uczestniczył „na małych obrotach”: krócej, tylko w wymagających mniejszego wysiłku,
zrezygnuje, jeśli coś będzie sprawiało mu trudność. Zawsze, jeżeli uczeń uzna swoje
samopoczucie za zbyt złe, by w ogóle brać udział w ćwiczeniach, nauczyciel musi to uznać.
Tego wymagają zasady bezpieczeństwa na tego typu lekcjach. Jest jednak jeden problem:
jeżeli tych „niećwiczeń” wraz z nieobecnościami na WF-ach nazbiera się więcej niż 50%, a
nauczyciel nie będzie miał dość ocen, by wystawić ocenę semestralną lub końcową, ucznia
czeka egzamin klasyfikacyjny z WF-u.
8.Czy szkoła może ustalić, że każde trzy spóźnienia będą liczone jako jedna godzina
nieusprawiedliwionej nieobecności?
Nie. Spóźnienie to spóźnienie, a nieusprawiedliwiona nieobecność to coś zupełnie innego i
w szkolnej dokumentacji nie wolno mieszać jednego z drugim, bo fałszuje się ją w ten
sposób. Ze spóźnieniami ucznia szkoła musi walczyć metodami wychowawczymi. Natomiast
nieusprawiedliwiona nieobecność na lekcji jest bardzo poważnym sygnałem i dla nauczycieli
i dla rodziców. Każda taka sytuacja powinna być rozwiązywana przez nich wspólnie. Dlatego
o każdej takiej nieobecności wychowawca natychmiast powinien zawiadamiać rodziców
ucznia.
9. Czy nauczyciel może przeciągać lekcje twierdząc, że „dzwonek na przerwę jest dla
niego, a na lekcję dla uczniów”?
Nie. Oba dzwonki są sygnałami zarówno dla nauczycieli, jak dla uczniów. I oba są równie
ważne. Dzwonek na przerwę rozpoczyna czas, w którym uczniowie mogą przez chwilę
odpocząć między jednymi a drugimi zajęciami, zrelaksować się i odreagować przymusowy
bezruch. Skracanie im tego czasu sprawia, że na kolejnej lekcji trudniej im będzie się
skoncentrować na pracy.
10. Czy jeżeli zginie dziennik klasowy rada pedagogiczna może zdecydować, że
wszystkie oceny będą odtwarzane na sprawdzianach z całego materiału, do których
muszą przystąpić w czasie paru dni wszyscy uczniowie?
Nie. To próba zastosowania odpowiedzialności zbiorowej w stosunku do uczniów.
Tymczasem za przechowywanie i zabezpieczanie dokumentacji szkolnej odpowiedzialni są
pracownicy szkoły. I na nich spoczywa obowiązek odtworzenia jej, jeśli nie zostanie
dopilnowana. Jeżeli dziennik zaginął w drugim semestrze, nie ma potrzeby odtwarzania ocen
z pierwszego semestru, ponieważ oceny semestralne znajdują się w arkuszach ocen
uczniów. Oceny ze sprawdzianów i innych prac tego typu można odtworzyć, ponieważ
nauczyciele powinni przechowywać je do końca roku szkolnego. W wielu wypadkach można
posłużyć się wykazami ocen cząstkowych, które na wywiadówkach są przekazywane
rodzicom, przepisać oceny z zeszytów uczniów itp. Wielu nauczycieli prowadzi własne
notatki – spisy ocen uczniów. Ci unikną wszelkich problemów z odtwarzaniem ocen. A fakt
zaginięcia dziennika dyrekcja powinna niezwłocznie zgłosić policji. Nie wolno dopuścić do
tego, by zawarte tam dane uczniów znalazły się w niepowołanych rękach.
11. Czy szkoła może zakazać uczniom używania telefonów komórkowych?
Na lekcjach – zdecydowanie tak. Żadna szkoła nie może się zgadzać na to, by uczniowie
używali telefonów w czasie lekcji. To nie tylko sprawia, że nie korzysta z części lekcji uczeń
odbierający telefon lub SMS, albo co gorsze – piszący SMS (a to też się zdarza). Każda taka
sytuacja ma wpływ na pozostałych uczniów, rozbija ich koncentrację i tok myślenia. Dlatego
jeśli szkoła zgadza się na przynoszenie przez uczniów telefonów komórkowych, to muszą
być wyłączane przed każdą lekcją.
Szkoła może też mieć bardzo istotne powody, by dążyć do tego, by uczniowie nie korzystali
z telefonów również w czasie przerw. Na przykład po to, by szkolnym dilerom narkotyków
utrudnić „pracę”.
12. Czy uczeń może odwołać się gdzieś od oceny cząstkowej, jeśli uważa,że została
zaniżona?
Nie.
13. Czy uczniowie lub ich rodzice mogą mieć wpływ na zmianę nauczyciela?
Tak. Rozmawiając na ten temat z dyrektorem szkoły. Jeżeli konflikt między klasą a
nauczycielem jest poważny, dyrektor mimo wykorzystania wszystkich innych dostępnych
środków nie będzie w stanie inaczej go rozwiązać, może przychylić się do takiego wniosku.
Jednak trzeba mieć świadomość, że nie zawsze jest to możliwe ze względów
organizacyjnych szkoły. I nauczyciel musi się zgodzić na takie rozwiązanie.
14. Czy na wywiadówkach nauczyciele muszą omawiać problemy poszczególnych
uczniów przy wszystkich rodzicach?
Nie. O ocenach, zachowaniu czy jakichkolwiek innych problemach konkretnych uczniów
powinno się rozmawiać indywidualnie, w warunkach zapewniających dyskrecję. Zebranie w
którym uczestniczą wszyscy rodzice, nie jest właściwym momentem – może służyć jedynie
do omawiania tego, co dotyczy wszystkich uczniów klasy.
15. Czy nauczyciele mają obowiązek uwzględniać wskazówki poradni w stosunku do
ucznia z dysleksją?1
Tak. Niedawno wprowadzono regulację, która nakłada na nauczycieli obowiązek
dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i
edukacyjnych ucznia, u którego poradnia psychologiczno pedagogiczna stwierdziła
zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub specyficzne trudności w uczeniu się. Takie opinie
wydają poradnie publiczne i niepubliczne, które spełniają warunki zawarte w ustawie o
systemie oświaty.
Więcej: Rozporządzenie z dnia 7 września 2004 w sprawie warunków i sposobu oceniania,
klasyfikowania i promowania uczniów (...) paragraf 6.1.
(Opracowanie Małgorzata Taraszkiewicz i Lucyna Bojarska)