wielki czarny nastolatek

Gniew nie musi niszczyć
1.
ROZPOZNAWANIE SKUTKÓW GNIEWU U DZIECI I NASTOLATKÓW
2. JAK DZIECI I NASTOLATKI WYRAŻAJĄ GNIEW?
- PRZENIESIENIE GNIEWU- dziecko dokonuje przeniesienia gniewu , gdy skupia
go na kimś lub na czymś innym niż pierwotny rzeczywisty obiekt tego uczucia.
Może zmienić sposób ukierunkowania gniewu , ponieważ nie czuje się
swobodnie , aby go przeżywać lub wyrażać w stosunku do osoby , którą
kocha lub której się obawia.
Kiedy dziecko dokonuje przeniesienia gniewu, to znaczy ,że stara się uniknąć
odpowiedzialności za swoje uczucia i działania. Małe dziecko może przenosić
gniew, którego podłożem jest wstyd na osoby, które wywołały to przykre
uczucie .
- WYCOFANIE SIĘ- dzieci i nastolatki , które czują, że mają niewielki wpływ na
innych , na swój gniew mogą reagować wycofaniem się, mogą też nie
wyrażać swego gniewu z lęku przed odrzuceniem, czasem sądzą , że inni
ludzie, dorośli gniewają się na nich , za to, że okazują gniew, wycofują się z
powodu wstydu i poczucia winy.
Wycofanie dziecka może być jego najlepszą , skuteczną, zdrową strategią
radzenia sobie z gniewem i przykrymi uczuciami, wskazującą na właściwą
ocenę sytuacji.
Dzieci i nastolatki w reakcji na gniew wycofują się w świat fantazji ,
wyobrażają sobie różne, fikcyjne sytuacje, które dają im poczucie siły ,
wpływu i władzy nad własnym otoczeniem.
- SZUKANIE KOZŁA OFIARNEGO – nastolatek obwinia innych o własne błędy,
prześladujący je pech oraz o faktyczne lub domniemane słabości. W strategii
kozła ofiarnego celem gniewu staje się jedna osoba lub grupa osób, np.
przesądy rasowe. Dziecko może okazywać niechęć wobec zależnościom
rodziców i wobec bezbronności młodszego rodzeństwa, ponieważ samo ma z
tymi cechami problem.
Gniew może być skierowany przeciw dzieciom inteligentnym, ponieważ
odczuwa on sam własne braki intelektualne.
- ZAWIERANIE SOJUSZY – jednym ze sposobów kanalizowania gniewu jest
bratanie się z drugą osobą, grupą, którzy są tak samo „ gniewni” jak ona,
dziecko, nastolatek czuje z nimi duchowe pokrewieństwo.
- NEGATYWIZM- różne stany , od przygnębienia doświadczanego przez kilka
godzin lub dni, do bardziej trwałej, ogólniejszej postawy. Dziecko lub
nastolatek może przybrać negatywną postawę wobec konkretnego
nauczyciela lub rodzica , komunikując swoje przekonanie , że na dorosłych
nie można liczyć , że jego własne środowisko go nie wspiera, a świat ogólnie
jest zły.
O niskim poczuciu wartości dzieci i młodzieży świadczy to, że dyskredytują,
pomniejszają,
a nawet ignorują pozytywne wsparcie innych, skupiają się na najsłabszej
negatywnej interakcji, twierdzą, że nie zasługują na miłość.
- PESYMIZM- dzieci/nastolatki są przekonane, że tylko je spotyka , to co
najgorsze, wątpią, aby w wyniku ich własnych działań mogło spotkać je coś
dobrego. Podłożem pesymizmu jest poczucie zranienia i rozczarowania, a
źródłem sytuacje trudne i traumatyczne z okresu wczesnodziecięcego .
W skrajnym przypadku pesymizm może prowadzić do poczucia bezradności i
beznadziejności - dwóch czynników najczęściej związanych z myślami
samobójczymi i samookaleczeniami , gniew związany z pesymizmem
skierowany jest przeciwko własnej rodzinie i może skłaniać dzieci/ nastolatki
do ucieczki z domu.
- SAMOOKALECZANIE- dzieci i nastolatki mogą okaleczać się na wiele
sposobów: zadawać rany, przypalać lub wyrządzać sobie inną krzywdę- bez
zamiaru popełnienia samobójstwa.
Zadawanie sobie ran może być sposobem skierowania uwagi na to, co dzieje
się tu i teraz, a przez to uspokojenie swoich myśli lub obniżenie
emocjonalnego napięcia.
- ZACHOWANIA SAMOBÓJCZE – trudności w zarządzaniu gniewem , oprócz
depresji , są częstym czynnikiem leżącym u podłoża myśli samobójczych
postaw i prób
Zachowania samobójcze dzieci są wzmacniane wielkim cierpieniem
emocjonalnym wywołanym przez stratę, odrzucenie, porzucenie lub
poczucie beznadziejności i bezsilności
Co trzecią główną przyczyną śmierci nastolatków w przedziale wiekowym 1519 lat jest samobójstwo.
Myśli samobójcze wypływają z pragnienia zakończenia emocjonalnego
cierpienia, a dziecko
myślące o samobójstwie jest błędnie przekonane , że położenie kresu swemu
życiu jest jedynym sposobem wyzwolenia się od cierpienia.
SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE WSKAZUJĄCE NA CHĘĆ POPEŁNIENIA PRZEZ
DZIECKO SAMOBÓJSTWA:
- podejmowanie próby samobójczej przez dziecko,
- poważne uzależnienie od narkotyków lub alkoholu,
- grożenie popełnieniem samobójstwa lub dzielenie się samobójczymi
zamysłami , myślami o śmierci, umieraniu lub życiu po śmierci,
- nagłe pogłębienie się zjawiska popadania w pesymistyczne nastroje,
wycofanie się lub izolowanie od innych,
- poważne zmiany w zwyczajach odżywiania i snu,
- poczucie beznadziejności , winy lub braku własnej wartości ,
- słaba kontrola nad własnym postępowaniem ,
- impulsywne, agresywne zachowania, perfekcjonizm,
- pogorszenie się wyników w nauce lub osłabienie zainteresowania szkołą ,
- brak zainteresowania dotychczasowymi zajęciami ,
- rozdawanie najcenniejszych rzeczy ze swego majątku,
- żegnanie się z bliskimi
WCZEŚNIEJ WYMIENIONE SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE SĄ JESZCZE
POWAŻNIEJSZE, JEŚLI:
- dziecko lub nastolatek zostało dotknięte doświadczeniem śmierci,
- przeżyło zerwanie z sympatią,
- miało konflikt z rodzicami lub w rodzinie,
- jeśli dziecko , nastolatek z lokalnej społeczności podejmowało próbę
samobójczą, popełniło samobójstwo.
JAK POMÓC DZIECIOM I NASTOLATKOM USTRZEC SIĘ PRZED PRÓBĄ
SAMOBÓJCZĄ, SAMOBÓJSTWEM?
Potraktowanie poważnie słów dziecka / nastolatka
- rozmawiaj o jego zmartwieniach i jeśli trzeba poszukaj fachowej pomocy,
- pamiętaj, że większość nastolatków , które targnęły się na życie rozmawiało
o tym z innymi ,
Słuchaj dziecka/nastolatka w sposób wyrażający empatię
- okazuj troskę, koncentrując uwagę na słuchaniu tego co mówi o swoim
cierpieniu lub zamyśle samobójstwa,
- nie bądź krytyczny, nie osądzaj, nie bagatelizuj problemów , nie mów że są
„wydumane”.
Zadawaj pytania
- zapytaj dziecko/nastolatka o jego uczucia oraz o jego zamiary
Udzielaj zapewnień, wsparcia
- wyjaśnij dziecku/ nastolatkowi , że samobójstwo jest trwałym rozwiązaniem
przejściowego problemu,
- zapewnij, że chociaż w tej chwili nie potrafi uwierzyć lub odczuć , iż zdoła
przezwyciężyć cierpienie, nie powinien „poddawać się” takim emocjom lub
przekonaniom,
- dobitnie i wiarygodnie zapewnij je też, że inni ludzie mogą mu pomóc.
Nie pozostawiaj dziecka/ nastolatka samego
NEGATYWNE SKUTKI GNIEWU
1. FIZYCZNE
Zdenerwowanie, napięcie mięśni , przyspieszony i płytki oddech ,
przyspieszone tętno, zaburzenia snu, problemy z trawieniem, podrażnienie
skóry, skurcze mięśni .
2. EMOCJONALNE
Niepokój, poczucie winy, wstyd, depresja, eskalacja gniewu, niepewność, lęk,
poczucie nieprzystosowania, smutek, zakłopotanie, poniżenie samego siebie.
3. SPOŁECZNE
Wycofywanie się, nawiązywanie przyjaźni z osobami doświadczającymi
gniewu, szukanie kozła ofiarnego, rasizm, nienawiść, wrogość, agresja w
relacjach z ludźmi, zachowania bierno- agresywne, negatywizm, drażliwość,
sarkazm.
4. DUCHOWE
Osłabienie duchowych lub religijnych przekonań i praktyk, postawa
nienawiści i zemsty.
5. INTELEKTUALNE
Zmniejszona zdolność koncentracji, blokada myśli, zapominanie, trudności w
wysnuwaniu wniosków, błędy w rozumowaniu, mowie lub działaniu,
zmniejszona zdolność rozumienia lub wyrażenia siebie.
6. W DZIEDZINIE OGÓLNEGO ŚWIATOPOGLĄDU
Pesymizm, pomniejszanie znaczenia elementów pozytywnych, zwiększone
poczucie bezradności i wyobcowania.
JAK REAGOWAĆ KIEDY UCZEŃ MÓWI O SAMOBÓJSTWIE:
JEŚLI NIE JESTEŚ PSYCHOTERAPEUTĄ NIE PRÓBUJ PROWADZIĆ
PSYCHOTERAPII!
Rozmawiaj z uczniem w sposób naturalny, jak tylko potrafisz, celem
prowadzonej rozmowy powinno być:
- zapewnienie mu bezpieczeństwa,
- nawiązanie kontaktu,
-umożliwienie wyrzucenia nagromadzonych silnych emocji,
- zmniejszenie poczucia osamotnienia,
- podarowanie odrobiny nadziei.
PODSTAWOWE ZASADY REAGOWANIA I WSKAZÓWKI UMOŻLIWIAJĄCE
OSIĄGNIĘCIE CELÓW I UNIKNIĘCIE POWAŻNYCH BŁĘDÓW:
1. Zachowaj spokój, nie panikuj.
2. Traktuj ucznia i jego komunikat o zamiarach samobójczych poważnie, nie
lekceważ go.
3. Nie odsyłaj ucznia proponując inny termin rozmowy lub kierując do innej
osoby
4. Nie zostawiaj ucznia ani na chwilę samego , jeśli obawiasz się, że sobie nie
poradzisz, albo sytuacja tego wymaga, poślij kogoś po pomoc
5. Nie obiecuj absolutnej dyskrecji, uczeń może chcieć rozmawiać o swoich
problemach żądając od ciebie przyrzeczenia , iż nikomu o nich nie
powiesz, nigdy nie zawieraj takiego kontraktu, bo znajdziesz się w pułapcew konflikcie etycznym i prawnym.
6. Zapewnij możliwie najlepsze warunki rozmowy , zadbaj o intymność, nie
prowadź do pokoju nauczycielskiego , nie pozwól by ktoś przypadkowy
wchodził do pokoju, nic nie powinno was rozpraszać
7. Nie prowokuj ucznia podając w wątpliwość jego zamiary.
8. Respektuj uczucia ucznia, masz do czynienia z człowiekiem cierpiącym ,
młodym, który nie potrafi poradzić sobie z własnymi emocjami
9. Uważnie słuchaj , nie zajmuj się w tym czasie czymś innym, pozwól uczniowi
mówić, więcej słuchaj niż mów, zadawaj krótkie pytania, nie komentuj, nie
podawaj swoich interpretacji, mów prostym językiem, utrzymuj kontakt
wzrokowy.
10. Nie próbuj „ na siłę” poprawiać nastroju ucznia, on/ona spostrzega świat
w czarnych barwach, przeżywa dramat i nie widzi dla siebie przyszłości.
11. Bądź empatyczna/y , czasem potwierdź zrozumienie dla przeżyć ucznia,
ale raczej unikaj słowa „ Rozumiem”, lepiej spróbuj nazwać emocje „
Byłaś przerażona”, ale nie często.
12. Bądź cierpliwa/y, w uczniu jest pełno lęku, żalu, wstydu i gniewu, może
zachowywać się buntowniczo i prowokacyjnie.
13. Ujawnij swoje uczucia wywołane rozmową, twoje emocje mogą być
widoczne, uczeń chce usłyszeć, że jego osoba i jego sprawy nie są ci
obojętne, wyraź krótko własne odczucia „Jestem przejęty”, nie współczuj
i nie opowiadaj o własnych trudnościach życiowych, skoncentruj się na
historii ucznia.
14. Nie oceniaj, unikaj oceniania zachowania i wypowiadania opinii, co
dobre, a co złe, etyczne lub nieetyczne.
15. Nie próbuj prowadzić dyskusji , nie czuj się zobowiązany do
natychmiastowego przekonania ucznia, by rezygnował z samobójczych
zamiarów, demonstruj spokojną pewność siebie.
16. Wypowiadaj się w sposób bezpośredni i otwarty, nie obawiaj się używać
słów „śmierć”, „samobójstwo”, nie bój się że podsuwasz niebezpieczny
pomysł , uczeń go ma, zyskasz tylko zaufanie jako osoba otwarta i
odważna.
17. Przedstaw swoje najbliższe zamiary, możesz nie wiedzieć jak rozwinie się
akcja pomocy, opowiedz uczniowi co zamierzasz zrobić w jego sprawie w
najbliższym czasie, by nie czuł się zaskoczony i zdradzony przez Ciebie.
18. Bądź uczciwa/y, nie obiecuj uczniowi zbyt wiele, możesz nie być w stanie
zrealizować obietnic i tylko zniszczyć zaufanie.
19. Nie stosuj konfrontacji, gdy się dowiesz, iż przyczyną próby samobójczej lub
zamiarów jest grupa rówieśnicza , przemoc domowa czy wykorzystanie
seksualne.
PO ZAKOŃCZENIU ROZMOWY URUCHOM PROCEDURĘ POSTĘPOWANIA W
SYTUACJACH KRYZYSOWYCH, W TYM POWIADOM RODZICÓW. NIE POZWÓL, BY
UCZEŃ SAM OPUŚCIŁ SZKOŁĘ.
Opracowała – Beata Borawska