1. Wprowadzenie

Wprowadzenie
1.
Wprowadzenie
1.1
Systemy relacyjnych baz danych
5
Bazy danych stanowią bardzo istotną dziedzinę zastosowań informatyki. Programy
tego typu, obok edytorów tekstów i arkuszy kalkulacyjnych, naleŜą do najczęściej
wykorzystywanych. Obok wyspecjalizowanych aplikacji do bardzo wąskich zastosowań
istnieje wiele programów na tyle elastycznych, Ŝe pozwalają zbudować bazę o dowolnej
strukturze. Programy takie nazywane są systemami zarządzania bazami danych. Istnieje
obecnie wiele modeli baz danych, jednak ponad 90% istniejących dzisiaj systemów to
tak zwane relacyjne bazy danych.
Systemy zarządzania relacyjnymi bazami danych mają juŜ dosyć długą historię. W
opracowaniu tym skupiono się na jednym z nich - programie Access firmy Microsoft.
Pracuje on w środowisku Windows i jest bardzo przyjazny w uŜytkowaniu, co
przyczyniło się do jego duŜej popularności. Za takim wyborem przemawia dodatkowo
fakt, Ŝe nie jest to produkt nowy i ma juŜ ugruntowaną pozycję na rynku.
W opracowaniu tym skupiono się głównie na praktycznej stronie obsługi programu
Access 2000, niewiele miejsca poświęcono teorii baz danych. Efektywne korzystanie z
pakietów takich jak Access wymaga co najmniej znajomości podstaw tych zagadnień.
W celu zapoznania się z nimi moŜna skorzystać z literatury cytowanej w tym
opracowaniu [2], [4], [7], [8]. Materiały te umoŜliwią nie tylko zapoznanie z
teoretyczną stroną relacyjnego modelu przetwarzania danych, ale równieŜ z innymi
modelami baz danych stosowanymi obecnie w teorii przetwarzania danych.
1.2
Cel i zawartość pracy
Opracowanie to powstało jako zestaw ćwiczeń wprowadzających do uŜytkowania
systemu zarządzania relacyjnymi bazami danych Microsoft Access. Została w nim
przedstawiona wersja z pakietu MS Office 2000. Praca ta jest jedynie podręcznikiem
podstawowym do przedmiotu Bazy danych i naleŜy potraktować ją jako wprowadzenie.
Poruszono w niej tylko kilka z wielu istotnych problemów, które pojawiają się przy
nieco bardziej zaawansowanym wykorzystaniu programu. Autorzy zakładają, Ŝe
czytelnik ma znajomość podstaw obsługi systemu Windows. Brak jest tu wyjaśnienia
podstawowych pojęć takich jak lista, lista rozwijalna, przycisk, menu sterowania i wielu
innych. Nie ma takŜe opisu wykonania podstawowych czynności jak np. przesuwanie,
zmiana wymiarów czy zamknięcie okna. JeŜeli pojęcia te nie są zrozumiałe naleŜy
sięgnąć do innych pozycji ksiąŜkowych opisujących sam system Windows [3], lub
zapoznać się z plikami pomocy dołączonymi do systemu przez firmę Microsoft.
6
Wprowadzenie do projektowania baz danych
Praca została napisana w formie kolejnych ćwiczeń do samodzielnego wykonania.
KaŜdy zestaw ćwiczeń został poprzedzony opisem wprowadzającym do nowego
materiału, który pozwala na ich realizację. Wykonanie kolejnych ćwiczeń doprowadza
ostatecznie do realizacji gotowej aplikacji zarządzającej bazą danych “Biblioteka” i
działającej w środowisku MS Access. Podstawowe załoŜenia tego projektu zostaną
przedstawione w punkcie 1.3, a gotowa aplikacja zawierająca elementy opisane w tym
opracowaniu oraz zrealizowane juŜ elementy opisane w ćwiczeniach jest udostępniona
wraz z pracą.
Opracowanie podzielone zostało na kilka rozdziałów opisujących kolejno:
Rozdział 2. Podstawy programu Microsoft Access - opis podstawowych
elementów bazy danych w programie Access, operacje na pliku
bazy danych i główne okno bazy.
Rozdział 3. Tabele - tworzenie struktury tabel i wypełnianie ich danymi.
Rozdział 4. Kwerendy - podstawy tworzenia kwerend, kwerendy działające na
pojedynczej i wielu tabelach.
Rozdział 5. Formularze - tworzenie formularzy do tabel i kwerend, praca z
wykorzystaniem asystenta i bez jego pomocy.
Rozdział 6. Makrodefinicje - opis wybranych makrodefinicji.
Rozdział 7. Menu uŜytkownika i start bazy danych - opis budowy menu
aplikacji i określenie czynności wykonywanych przy otwieraniu
bazy danych.
Rozdział 8. Zaawansowane
narzędzia
opis
kilku
wybranych
zaawansowanych czynności i metod usprawniających działanie
projektu.
Uzupełnienie stanowią dwa dodatki. Dodatek A jest zbiorem podstawowych pojęć i
definicji najczęściej występujących w rozwaŜaniach na temat relacyjnych baz danych.
Dodatek B natomiast przedstawia teoretyczną analizę projektu “Biblioteka”. MoŜna tam
prześledzić kolejne etapy projektu od formy opisowej do trzeciej formy normalnej.
Pracę kończy proponowana literatura uzupełniająca obejmująca nie tylko opis programu
Access, ale równieŜ samego środowiska Windows. Wśród pozycji poświęconych
programowi Access znajduje się takŜe kilka opracowań opisujących wcześniejsze
wersje tego pakietu, poniewaŜ w wielu punktach zachowały one swoją aktualność.
Obok wymienionych materiałów najłatwiej dostępnym i wartym polecenia źródłem
informacji są pliki pomocy dołączone do programu, z których moŜna korzystać na
kaŜdym etapie budowania projektu.
1.3
Analiza projektu “Biblioteka”
Omawiana w opracowaniu przykładowa baza danych jest nieduŜym i
nieskomplikowanym projektem. Został on dobrany tak, aby uwypuklić cechy programu
Access jako systemu zarządzania bazą danych i nie przysłaniać ich problemami
teoretycznymi, wynikającymi z relacyjnego modelowania danych. Więcej informacji na
temat teoretycznej strony tego zagadnienia moŜna znaleźć w cytowanej literaturze.
W projekcie “Biblioteka” przyjęto poniŜsze załoŜenia:
Wprowadzenie
1.
7
Baza zawiera informacje na temat pewnej biblioteki uczelnianej. Przechowuje
dane osób korzystających z wypoŜyczalni, ksiąŜek i historię wypoŜyczeń.
2. WypoŜyczający podzieleni są na kategorie (np. student, wykładowca) o
róŜnych uprawnieniach.
3. KsiąŜkom przypisano słowa kluczowe ułatwiające ich poszukiwanie.
4. Historia wypoŜyczeń zawiera informacje o tym kiedy i przez kogo była
wypoŜyczona dana ksiąŜka oraz kiedy została zwrócona.
5. Baza powinna umoŜliwiać poszukiwanie wypoŜyczających i ksiąŜek po
zróŜnicowanych kryteriach.
6. Baza powinna pracować jako samodzielna aplikacja automatyzując
przetwarzanie danych, tak aby mogły obsługiwać ją osoby nieznające Access-a i
teorii baz danych.
Proces transformacji powyŜszej formy opisowej do relacyjnego modelu danych
zostanie przedstawiony w Dodatku B na końcu tego opracowania. W tym miejscu warto
jedynie zaznaczyć, Ŝe transformacja ta prowadzi do powstania sześciu rozłącznych
zbiorów danych (relacji, tabel) “WypoŜyczający”, “Kategoria”, “KsiąŜki”, “Słowa
kluczowe”, “KsiąŜki-Słowa kluczowe”, “WypoŜyczenie”. Informacja ta będzie
potrzebna do zrozumienia dalszych rozdziałów pracy omawiających realizację projektu
w programie Access.