docRG 2014 nr 1
download 
Reklamacja Transkrypt
RG 2014 nr 1
Ratownictwo Górnicze ISSN 1426-3092 Nr 1 (74) marzec 2014 r. KWARTALNIK CENTRALNEJ STACJI RATOWNICTWA GÓRNICZEGO S.A. RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 NR 1/2014 SPIS TREŚCI Redaguje zespół: Andrzej Plata - redaktor naczelny Mirosław Bagiński - z-ca redaktora naczelnego Barbara Kochan - z-ca redaktora naczelnego Katarzyna Myślińska - sekretarz redakcji Katarzyna Kajdasz-Szpotko Małgorzata Jankowska • Krótko �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 1 • Barbara Kochan Wywiad z profesorem Janem Szlązakiem ���������������������������������������������������������������� 2 • Jacek Dopierała Akcja przeciwpożarowa w KWK Sośnica-Makoszowy ����������������������������������� 4 Adres redakcji: Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. ul. Chorzowska 25 41-902 BYTOM tel. (32) 388 04 19 lub (32) 388 04 53 fax. (32) 388 04 44 e-mail: [email protected] • Adam Ściuk Akcja przeciwpożarowa Knurów ���������������������������������������������������������������������������������� 7 • Mirosław Sobczak Akcja przeciwpożarowa w KWK Sośnica-Makoszowy, Ruch Sośnica ��� 8 • Krzysztof Piernik Akcja w ZG Sobieski �����������������������������������������������������������������������������������������������������������11 • Małgorzata Jankowska Geneza ratowniczych zawodów międzynarodowych �������������������������������������15 • Piotr Bulenda, Marek Rybicki Szkolenie specjalistycznych zastępów ����������������������������������������������������������������������16 • Andrzej Plata Wyzwania i problemy współczesnego ratownictwa górniczego ��������������18 • Małgorzata Jankowska Działalność szkoleniowa CSRG S.A. w 2013r. ����������������������������������������������������20 • Marian Pypeć Projekt RESCLO ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������22 • Piotr Lubczyński Akcja w KWK Murcki –Staszic �������������������������������������������������������������������������������������23 • Piotr Golicz Wielki brat patrzy II cz. ����������������������������������������������������������������������������������������������������25 • Barbara Kochan 100 - lecie KS Wieliczka ����������������������������������������������������������������������������������������������������28 • Katarzyna Cichy-Szczepańska Odreagowanie psychologiczne �������������������������������������������������������������������������������������30 • Adam Szadurski, Tomasz Twardokęs Innowacyjne technologie „jutra” … INREQ �������������������������������������������������������32 Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu ul. Chorzowska 12d 41-902 BYTOM teł. (32)38806 22 e-mail: [email protected] Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Jaworznie ul. Krakowska 95 43-600 JAWORZNO tel. (32) 616 22 86 fax. (32) 616 44 33 e-mail: [email protected] Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Wodzisławiu Śl. ul. Marklowicka 3 44-300 WODZISŁAW Śl. tel. (32) 455 47 06 e-mail: osrgwodzisł[email protected] Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Zabrzu ul. Jodłowa 33 41-800 ZABRZE tel. (32) 271 35 06 e-mail: [email protected] Redakcja nie odpowiada za treść reklam i zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów tekstów oraz zamieszczania własnych tytułów i śródtytułów. Nie zamówionych materiałów nie zwracamy. Skład, opracowanie techniczne oraz druk: Drukarnia Lipka ul. Mickiewicza 9A 14-200 Iława Nakład: 450 egz. Fot. na okładce: Kopalnia Soli Wieliczka - Szyb Daniłowicza Autor zdjęcia na okładce – Rafał Stachurski 35 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 KRÓTKO Udział pogotowi i zastępów specjalistycznych CSRG S.A. w akcjach ratowniczych i pracach profilaktycznych. Akcje: • 09.11.2013r. – akcja polegająca na przewietrzaniu i penetracji wyrobisk w KWK Bielszowice. W akcji brały udział zastępy ratownicze OSRG Zabrze, • 19-27.11.2013r. – akcja pożarowa w KWK Sośnica-Makoszowy R. Sośnica. W akcji udział brały zastępy ratownicze OSRG Zabrze oraz spe Odliczamy dni do zawodów… Wraz z ukazaniem się tego numeru kwartalnika „Ratownictwo Górnicze” można śmiało powiedzieć, że zostało nam jeszcze albo tylko 150 dni do IX Międzynarodowych Zawodów Ratownictwa Górniczego w Polsce. Odliczanie czas więc zacząć. Przypomnijmy. IX Międzynarodowe Zawody Ratownictwa Górniczego odbędą się w dniach 6-13 września br. na terenie CSRG S.A. oraz na terenach EXPO Silesia – Centrum Targowo-Konferencyjne w Sosnowcu. Organizatorem zawodów jest Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu i Wyższy Urząd Górniczy w Katowicach. Zawody, co już potwierdzono objęte zostały Honorowym Patronatem Prezydenta RP - Bronisława Komorowskiego. Dostojny będzie także skład Komitetu Honorowego, ale szczegóły zostaną zdradzone po oficjalnym potwierdzeniu. Tyle danych, a jak przygotowania? Jednym słowem – ruszyły pełną parą. Miejsca zawodów zabezpieczone, baza hotelowa – też. Obecnie /styczeń/ trwają prace nad aktualizacją strony internetowej zawodów oraz nad systemem rejestracji on - line. Tu należy przypomnieć, że specjalna strona www pod zawody 2014 - została już uruchomiona na zakończenie VIII Międzynarodowych Zawodów Zastępów Ratowniczych w Doniecku w 2012 roku, ale ciągle jest udoskonalanai aktualizowana. Niemniej informacji można już szukać na www.imrc2014.pl. Międzynarodowe Zawody Ratownicze bez wątpienia są doskonałą okazją NR 1/2014 cjalistyczne pogotowie pomiarowe CSRG S.A., • 12.12.2013r. – akcja polegająca na przewietrzaniu i penetracji wyrobisk Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. W akcji udział brało pogotowie zawodowe OSRG Bytom, • 13-20.12.2013r. – akcja pożarowa w KWK Sośnica-Makoszowy R. Sośnica. W akcji udział brały zastępy ratownicze OSRG Zabrze oraz specjalistyczne pogotowie pomiarowe CSRG S.A., • 15-16.12.2013r. – akcja pożarowa w KWK Knurów-Szczygłowice R. Knurów. W akcji udział brały zastępy ratownicze OSRG Wodzisław oraz specjalistyczne pogotowie pomiarowe CSRG S.A., • 04-07.01.2014r. – akcja polegająca na przewietrzaniu wyrobisk w KWK Pniówek. W akcji udział brało pogotowie pomiarowe OSRG Wodzisław, • 16-20.01.2014r. – akcja ratunkowa w KWK Murcki-Staszic R. Boże Dary. W akcji udział brały specjalistyczne zastępy CSRG S.A. do prac w wyrobiskach pionowych i o dużym nachyleniu. (K.Myślińska) zarówno do podnoszenia kwalifikacji ratowników górniczych, jak i do wymiany wiedzy technicznej i organizacyjnej. Uczestnicy zawodów poznają także struktury służb ratownictwa górniczego innych krajów, w tym zasady działania oraz ich wyposażenie ratownicze. To także okazja do bezpośredniej wymiany doświadczeń, poznania osobistego oraz integracja międzynarodowego środowiska ratowniczego. Szacuje się, że w zawodach udział weźmie około 30 drużyn z różnych krajów, w tym około 5 z Polski. Będą one pochodzić z Kompanii Węglowej, Katowickiego Holdingu Węglowego, Jastrzębskiej Spółki Węglowej, Południowego Koncernu Węglowego oraz KGHM Polska Miedź. Planowana liczba uczestników podczas zawodów to około 450 osób. Podczas zawodów zaplanowano także organizację III Warsztatów Ratowniczych dla specjalistów z zakresu ratownictwa górniczego, cyklu konferencji prasowych i briefingów. Prawdopodobnie podpisane zostanie także porozumienie pomiędzy służbami ratownictwa górniczego Polski i Rosji. Będzie to już kolejne porozumienie o wzajemnej współpracy w zakresie ratownictwa górniczego. CSRG S.A. podpisała już porozumienie z ratownictwem górniczym: Austrii, z OKD Główną Stacją Ratownictwa Górniczego S.A. w Republice Czeskiej oraz Główną Stacją Ratownictwa Górniczego S.A. w Słowacji, z Centralnym Paramilitarnym Zawodowym Sztabem Ratownictwa Górniczego z Kazachstanu oraz Państwowym Centralnym Sztabem Paramilitarnych Służb Ratownictwa Górniczego na Ukrainie /Donieck/. A same zawody? W programie będzie pięć konkurencji. Najważniejsza i ta która budzi najwięcej emocji to symulowana akcja ratownicza. Na jej potrzeby stworzona zostanie sceneria, która jak najbardziej będzie przypominać warunki panujące w polskich kopalniach. Chodzi bowiem o to, by zastęp który dostaje zadanie i idzie w wyrobiska górnicze czuł, że jest to jak najbardziej zbliżone do warunków panujących na dole. Konkurencja odbędzie się w oparciu o polskie przepisy. Tu warto przypomnieć, że formuła symulowanej akcji ratowniczej została po raz pierwszy „przetestowana” podczas Centralnych Zawodów Drużyn Ratowniczych w OSRG Jaworzno, we wrześniu 2013 roku. – Było to tzw. połączenie amerykańskich zasad – opartych na wirtualnym rozwiązywaniu zadań z zasadami polskimi, które polegały na praktycznym wykonywaniu czynności ratowniczych – wyjaśniał wówczas Andrzej Kleszcz, główny specjalista departamentu górnictwa w WUG i sędzia podczas zawodów w Jaworznie. Obok wspomnianej wyżej symulowanej akcji odbędą się jeszcze konkurencje dla mechanika sprzętu ratowniczego, mechanika sprzętu pomiarowego oraz test wiedzy ratowniczej i pierwsza pomoc. O przygotowaniach do zawodów będziemy informować na bieżąco na stronach www.imrc2014.pl. 1 Aleksandra Szatkowska-Mejer Rzecznik prasowy CSRG S.A. NR 1/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 ROZMOWA Z PROF. DR HAB. INŻ. JANEM SZLĄZAKIEM niki Śląskiej w Gliwicach, gdzie obecnie pełni funkcję Kierownika Katedry Zarządzania i Inżynierii Bezpieczeństwa. Prof. Szlązak jest specjalistą w dziedzinie aerologii górniczej, bezpieczeństwa pracy i ratownictwa górniczego. - Od października 2013r. jest Pan kierownikiem Katedry Zarządzania i Inżynierii Bezpieczeństwa na Wydziale Górnictwa i Geologii Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Jak Pan ocenia stan bezpieczeństwa w polskich kopalniach węgla kamiennego na tle górnictwa światowego? Absolwent Wydziału Górniczego Akademii Górniczo – Hutniczej w Krakowie, specjalność Projektowanie i Budowa Zakładów Górniczych. Po ukończeniu studiów rozpoczął pracę w ówczesnej kopalni węgla kamiennego „Zabrze”, późniejszej „Zabrze – Bielszowice”. W kopalni tej przeszedł wszystkie szczeble kariery górniczej od stażysty do dyrektora kopalni. W tym czasie, był czynnym ratownikiem górniczym i brał udział w licznych wówczas akcjach ratowniczych. Zarządzał również najpierw Rudzką Spółką Węglową, a następnie Jastrzębską Spółką Węglową. W rządzie Jerzego Buzka pełnił funkcję Wiceministra Gospodarki. Prof. Jan Szlązak jest współautorem i współrealizatorem rządowego „Programu restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego w Polsce w latach 1998-2002”. Równolegle do pracy w przemyśle prof. Jan Szlązak prowadził działalność naukowo – dydaktyczną. Pracę doktorską obronił na Wydziale Górniczym AGH w Krakowie, gdzie również uzyskał stopień doktora habilitowanego nauk technicznych. Był również pracownikiem naukowo – dydaktycznym AGH w Krakowie. Pełnił funkcję kierownika Pracowni Bezpieczeństwa Pracy i Ergonomii w Górnictwie. Od 2007r. prof. Szlązak pracował w AGH na stanowisku profesora nadzwyczajnego. Natomiast od 2010r. pracuje w Instytucie Eksploatacji Złóż, Wydziału Górnictwa i Geologii Politech- Bezpieczeństwo pracy jest najważniejszym problemem w każdej działalności gospodarczej. W górnictwie podziemnym jest to problem wyjątkowy. Dlatego też nagłaśniane są wszelkie zdarzenia niebezpieczne w górnictwie, zwłaszcza zaś wypadki śmiertelne. Bezpieczeństwo pracy w kopalniach ocenia się w oparciu o wskaźniki wypadkowości ale przede wszystkim o ilość wypadków śmiertelnych i ciężkich. W Unii Europejskiej generalnie stosuje się wskaźnik wypadków w przeliczeniu na 100 000 zatrudnionych. Wskaźnik ten stosuje się do każdego rodzaju niebezpiecznego zdarzenia, w tym do wypadków śmiertelnych. W roku 2010 wskaźnik ten w krajach Unii Europejskiej wynosił od 1,2 w Szwecji do 4,8 w Austrii. W Polsce wynosił on 3,7. W działalności gospodarczej zatytułowanej Górnictwo i Kopalnictwo wyniósł on 10,9. W polskim górnictwie i kopalnictwie wskaźnik ten utrzymywał się na podobnym poziomie (źródło: Eurostat). Oznacza to, że bezpieczeństwo pracy w polskim górnictwie utrzymuje się na poziomie „zachodnim”. Inaczej mówiąc – na zachód od Polski (w tym w USA) wskaźniki wypadkowości są korzystniejsze, zaś na wschód od Polski są one gorsze, czyli bezpieczeństwo pracy jest na niższym poziomie. Wskaźnik ten pokrywa się z ogólnie znanym i rozpowszechnionym poglądem, że „polskie górnictwo jest bezpieczne”. Trudno jednak nazwać 2 bezpiecznym przemysł, w którym giną ludzie. Takim wskaźnikiem określającym wypadkowość stosowanym w polskim górnictwie jest wskaźnik ilości wypadków śmiertelnych przypadających na jeden milion ton wydobytego węgla. Wskaźnik ten za rok ubiegły wyniósł ok. 0,27 i zaliczany jest do jednego z niższych wskaźników. Wskaźnik ten nazywany jest także kosztem biologicznym wydobycia węgla. Niestety, rok 2014 zaczął się fatalnie od dwóch wypadków śmiertelnych w kopalni „Murcki – Staszic”. Miejmy nadzieję, że następne miesiące tego roku nie będą tak tragiczne. Zależy to od zaangażowania w sprawy bezpieczeństwa pracy załóg kopalnianych i kierownictwa kopalń oraz dozoru. Ratownicy górniczy muszą być jednak w gotowości do akcji. - Jak ocenia Pan współpracę Politechniki Śląskiej z CSRG S.A. Myślę, że współpraca nasza, czyli Wydziału Górnictwa i Geologii Politechniki Śląskiej z CSRG S.A. układa się pomyślnie i ma perspektywy dalszego rozwoju. Dowodem na to jest chociażby wspólna realizacja grantu – tematu badawczego zleconego przez NCBiR w ramach poprawy bezpieczeństwa pracy w górnictwie. Temat ten został zainicjowany przez WUG i realizowany jest przez kilka instytucji naukowych. Ja osobiście jestem kierownikiem tematu realizowanego przez pracowników Instytutu Eksploatacji Złóż Politechniki Śląskiej i CSRG S.A. Studenci specjalności Eksploatacji Złóż i Zagospodarowania Odpadów (EZiZO) odbywają ćwiczenia wyjazdowe z ratownictwa górniczego właśnie w CSRG S.A. lub OSRG Bytom. Pracownicy Politechniki Śląskiej uczestniczą w konferencjach naukowych organizowanych przez CSRG S.A. i odwrotnie – pracownicy CSRG S.A. uczestniczą w konferencjach naukowych organizowanych przez Politechnikę Śląską. Ostatnio w październiku 2013r., konferencje takie odbyły się w Krynicy Zdroju – tzw. Szkoła RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 Aerologii Górniczej i w Centrum Kształcenia Inżynierów w Rybniku. Podczas takich konferencji wygłaszane są referaty o tematyce interesującej obydwie strony. Niektóre tematy są podejmowane do pogłębionej analizy co często owocuje wspólnymi referatami. Nie bez znaczenia są też dobre stosunki z kierownictwem CSRG S.A. (tutaj uśmiech). - Czy widziałby Pan nowe zagadnienia, które mogłyby mieć zastosowanie podczas szkoleń w CSRG S.A.? Szkolenia w CSRG S.A. mają już utrwalony schemat ale także, wg mojej wiedzy są modyfikowane w zależności od potrzeb. Te potrzeby ruchu kopalnianego znają najlepiej sami prowadzący szkolenia bo przecież uczestniczą w licznych akcjach ratowniczych. Ze swojej strony chciałbym podpowiedzieć aby podczas szkoleń, zwłaszcza kierownictwa i dozoru kopalń powoływać się na rzeczywiste akcje w kopalniach wskazując na popełniane tam błędy i potrzebę ich uniknięcia w przyszłości. - Jaka jest rola jednostek naukowych, a szczególnie kierowanej przez Pana Katedry w poprawianie bezpieczeństwa pracy w kopalniach węgla kamiennego? Jednostki naukowe różnego rodzaju, a w szczególności uczelnie wyższe powinny kształcić ludzi umiejących realizować określone zadania w sposób bezpieczny. Czyli w każdym nauczaniu powinien być zawarty element bezpieczeństwa. Bo na czym polega szkolenie np. maszynisty elektrowozu? No właśnie na tym aby przestrzegał przepisy i bezpiecznie prowadził lokomotywę. Jak Pani słusznie zauważyła Katedra, którą mam zaszczyt kierować rzeczywiście ma wyjątkowe zadania. Przede wszystkim powinna dostarczyć przemysłowi wybitnych fachowców z dziedziny bezpieczeństwa pracy. Ci fachowcy potrzebni są w działach BHP kopalni. Na szczęście obecnie nie mogą tam pracować ludzie przypadkowi, skierowani tam ponieważ nie nadawali się do pracy na wydobyciu. Obecnie dział BHP kopalni to zespół ludzi kompetentnych często właśnie absolwentów mojej Katedry. Wiedza, w tym również z dziedziny BHP, nie jest nam dana raz na zawsze. Trzeba ją odświeżać, m.in. poprzez studia podyplomowe z tego zakresu. W tym roku, od marca uruchamiamy studia podyplomowe p.t. „BHP w przedsiębiorstwie”. Studia trwać będą dwa semestry. Serdecznie zapraszam. W tym miejscu apeluję do kierownictwa spółek węglowych i kopalń aby delegowali pracowników na tego typu szkolenia. To naprawdę się opłaca. - Czy według Pana węgiel, jako paliwo energetyczne ma przyszłość w Polsce i na świecie? „Polska węglem stoi”. Takie to właśnie hasło lansowano od dawna. Wydawało się, że nic nie zastąpi węgla. Tymczasem okazuje się, że węgiel ma wielu konkurentów w postaci, gazu, paliw płynnych a także odnawialnych źródeł energii (OZE). Gaz łupkowy z polskich złóż, jak donosi prasa, może popłynąć w najbliższych tygodniach. Pewnie nie będzie to jeszcze taka ilość, która mogłaby wyprzeć węgiel, ale lawina zostanie uruchomiona. Co w tej sytuacji powinni robić zarządzający górnictwem węgla kamiennego, bo o nim tutaj głównie jest mowa. Zmiana paliwa w elektrowni nie jest taka prosta. Energetyka będzie jeszcze długo trzymać się węgla ale niekoniecznie polskiego. Rachunek ekonomiczny zdecyduje czy elektrownie spalać będą polski węgiel, czy węgiel z importu. Zatem zarządzający górnictwem węgla kamiennego powinni koncentrować się na obniżce kosztów wydobycia. Żadna polityka państwa i żadne zaklęcia nie obalą podstawowego prawa ekonomicznego – prawa podaży i popytu a w tym prawie zawarty jest także problem kosztu i ceny. Odpowiadając więc Pani wprost na zadane pytanie mówię, że węgiel w Polsce i na świecie będzie jeszcze długo używany. Tym bardziej, że Japończycy nie mogą sobie poradzić z wyciekiem radioaktywnych substancji w elektrowni Fukushima. W tej sytuacji zwolenników energii jądrowej ubywa. Zatem jest miejsce i wielka szansa dla węgla, zwłaszcza w Polsce, ale także w Europie i na Świecie. Europa importuje ok. 400 mln ton węgla energetycznego rocznie. Duży ry- 3 NR 1/2014 nek stwarza się w Niemczech, gdzie rezygnuje się z energetyki jądrowej. Zapotrzebowanie na węgiel, zwłaszcza energetyczny uzależniony jest od produkcji i zużycia energii elektrycznej. Ta zaś, wg uśrednionych ocen, wzrastać będzie w tempie ok. 3% rocznie co przekłada się na wzrost zużycia węgla o ok. 1,5% rocznie. Węgiel ma wielu wrogów, zwłaszcza wśród ekologów. Dlatego też należy pilnie opracować technologię czystego spalania węgla. - Jakie efekty przyniosły dla bezpieczeństwa pracy w górnictwie badania prowadzone w Katedrze Zarządzania i Inżynierii Bezpieczeństwa? Prowadzone w Katedrze badania koncentrują się na określeniu przyczyn powstawania wypadków. Niestety, najgorsze jest to, że przyczyny wypadków ciągle się powtarzają. Oznacza to, że załoga a przede wszystkim kierownictwo kopalń nie wyciągają właściwych wniosków ze zdarzeń, które miały miejsce. Oznacza to, że w kopalni tworzone są warunki do generowania zagrożeń i wypadków. W modelu porządkującym wypadki ta faza nosi nazwę fazy inkubacyjnej. Nasze prace badawcze, w dużej części ankietowe, zwracają uwagę właśnie na ten aspekt. Istotnej poprawy bezpieczeństwa pracy będzie można oczekiwać dopiero wtedy gdy wewnątrz organizacji (kopalni) zaistnieje potrzeba faktycznej poprawy bezpieczeństwa pracy, a nie tylko werbalnych o tym deklaracji. - Jakie ma Pan plany naukowe i dydaktyczne? Kierownikiem Katedry Zarządzania i Inżynierii Bezpieczeństwa zostałem całkiem niedawno. Chciałbym więc dokończyć rozpoczętą kadencję. Funkcja ta rodzi pewne obowiązki zarówno w obszarze nauki jak i zarządzania oraz dydaktyki. Istotnym elementem mojej pracy jest promowanie młodych kadr. Będę się więc starał o to wszystko zabiegać i to są moje plany na przyszłość. Dziękuję za rozmowę mgr inż. Barbara Kochan CSRG S.A. w Bytomiu NR 1/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 AKCJA PRZECIWPOŻAROWA W KWK SOŚNICA - MAKOSZOWY 19 listopada 2013r. nastąpiło zapalenie metanu w rejonie tamy izolacyjnej TI-349 zabudowanej w przekopie łączącym C9-D9 w rejonie skrzyżowania z pochylnią wentylacyjną w pokładzie 409/1 na poziomie 950m, w wyniku którego poszkodowanych zostało dwóch pracowników oddziału przewozu o stażu pracy 2 lata i 14 miesięcy. Poszkodowani pracownicy doznali oparzeń kończyn górnych oraz twarzy odpowiednio 17% i 12% powierzchni ciała. Zagrożenia w miejscu zdarzenia: • zagrożenie metanowe: IV kategoria, wyrobiska w pokładzie 409/1 są zaliczane do wyrobisk ze stopniem „c” niebezpieczeństwa wybuchu metanu i objęte granicami pola zaliczonego do IV kategorii, • zagrożenie tąpaniami: nie zaliczony, • zagrożenie wodne: I stopień, • zagrożenie pożarowe: wskaźnik samozapalności węgla: Sza =700 °C/min - II grupa, skłonność mała, • zagrożenie wybuchem pyłu węglowego: klasa B. Przekop technologiczny wykonany został w obudowie ŁP8V29/4 z rozstawem odrzwi co 0,75m, długość wyrobiska 13 mb, wyrobisko poziome, zabudowano w nim tamę wentylacyjną z drzwiami drewnianymi. W dniu zdarzenia czteroosobowa brygada pracowników przewozu wykonywała prace remontowe torowiska w rejonie stacji postojowej SP-15 zlokalizowanej w przecznicy równoległej C9 (mapa nr 1) na poziomie 950m pomiędzy pokładem 408/4 a 409/1. Około godziny 2030 dwóch pracowników samowolnie opuściło miejsce pracy i udało się do chodnika podstawowego w pokładzie 409/1 (nie zabierając ze sobą aparatów ucieczkowych), tj. około 200mb od miejsca pracy. Według ustnych wyjaśnień poszkodowanych udzielonych bezpośrednio po wyjeździe z dołu, do wypadku doszło około godziny 2035, gdy jeden z pracowników przechodził przez drugą tamę śluzy wentylacyjnej w przekopie technologicznym, w kierunku po- Mapa nr 1 4 chylni wentylacyjnej w pokł. 409/1 – wówczas prawdopodobnie nastąpił z nieustalonych przyczyn zapłon metanu w sąsiedztwie tamy izolacyjnej nr TI-349 zabudowanej w przekopie łączącym C9-D9 (w rejonie skrzyżowania z pochylnią wentylacyjną 409/1), a powstałe płomienie ognia objęły dwóch pracowników. Pracownicy o własnych siłach wycofali się do chodnika podstawowego 409/1 w rejon skrzyżowania z przecznicą równoległą C9, gdzie jeden z poszkodowanych zawiadomił dozorcę oddz. przewozu i pozostałych pracowników o wypadku i pożarze. Dozorca nakazał wszystkim pracownikom wycofać się przecznicą równoległą C9 w rejon pokładu 410, skąd powiadomił dyspozytora ruchu o zaistniałym wypadku oraz pożarze. Po wyjeździe na powierzchnię pracownicy zostali przebadani przez dyżurującego lekarza w punkcie pierwszej pomocy i niezwłocznie przewiezieni do Centrum Leczenia Oparzeń w Siemianowicach Śląskich. RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 Rys. 1. PRZEBIEG AKCJI RATOWNICZEJ Dyspozytor ruchu powiadomiony o zdarzeniu niezwłocznie po uzyskaniu Mapa nr 2 informacji o pożarze wszczął akcję ratowniczą wzywając m.in. zastępy ratownicze OSRG Zabrze oraz pogotowie pomiarowe CSRG. Kierownik Ruchu Zakładu Górniczego, po zapoznaniu się Mapa nr 2a 5 NR 1/2014 z sytuacją w rejonie pożaru objął kierownictwo akcją ratowniczą o godzinie 2150 i wyznaczył lokalizację bazy ratowniczej, kierownika akcji na dole, kierownika bazy, zawiązał się sztab doradczy z przybywających na kopalnię osób kierownictwa oraz przedstawicieli jednostki ratownictwa górniczego (OSRG Zabrze, CSRG w Bytomiu). W początkowej fazie akcji dokonano analizy dotychczas podjętych działań, potwierdzono prawidłowość lokalizacji bazy ratowniczej oraz wyznaczonej strefy zagrożenia wraz z posterunkami jej obstawy (rys 1). W akcji pożarowej brały udział zastępy ratownicze własne oraz dyżurujące w OSRG Zabrze i OSRG Bytom. Pierwszy na miejsce o godzinie 2040 przybył zastęp dyżurujący zatrudniony nieopodal miejsca zdarzenia. Po dotarciu do tamy izolacyjnej TI-349 zastęp ratowniczy rozpoczął aktywne gaszenie za pomocą wody oraz gaśnic proszkowych. Poszkodowani o własnych siłach udali się pod szyb i o godzinie 2105 zostali odwiezieni do szpitala. Zastępy ratownicze OSRG Zabrze wraz z kierownikiem akcji na dole i kierownikiem bazy zgłosili się o godzinie 2220 w bazie, natomiast pogotowie pomiarowe o godzinie 035. Pierwsze działania zastępów koncentrowały się na schładzaniu rejonu pochylni i miejsca pożaru wodą oraz nieudanej próbie NR 1/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 Rys. 2. aktywnego gaszenia agregatem proszkowym. W związku z powyższym podjęto decyzję o podaniu przed tamę izolacyjną piany typu Retor-M, niestety działania te nie przyniosły spodziewanych efektów. Równocześnie rozwijano linię chromatograficzną do pochylni wentylacyjnej 409/1 poniżej przekopu technologicznego z której pierwszy pomiar uzyskano o godz. 330. Wobec braku możliwości likwidacji zagrożenia poprzez aktywne gaszenie pożaru podjęto działania polegające na próbie wykonania izolacji i podsadzeniu wodną mieszaniną pyłów dymnicowych skrzyżowania chodnika podstawowego z pochylnią wentylacyjną w pokładzie 409/1 C9Rz przy tamie izolacyjnej TI-349 (podając do dn. 21 listopada 314 ton pyłów) co jednak również nie przyniosło zamierzonego efektu. 20 listopada po posiedzeniu zespołu poszerzonego o specjalistów opracowano plan likwidacji zagrożenia poprzez wykonanie 5 tam przeciwwybuchowych w następujących wyrobiskach (mapa nr 2 i 2a): • w przecznicy C9R na północ od chodnika Wn06 w pokładzie 408/4 (T-1), • w przecznicy C9R na południe od przecinki wentylacyjno-transportowej 1 (T-2), • w przecznicy C9Rz na południe od przecinki C9RZ-C9R (T-3), • w pochylni wentylacyjnej w pokładzie 409/1 poniżej chodnika odstawczego w pokładzie 409/1 Wn06 w pokładzie 408/4 (T-4), • w chodniku 7 w pokładzie 409/1 na wschód od przekopu pochyłego (T-5). Jednocześnie zaprojektowano i rozpoczęto wykonanie otworów z chodnika n105 w pokładzie 408/4 do przekopu łączącego C9-D9 przed i za tamę TI-349 w celu podawania spoiw mineralnych (Rys. 2). W dniu następnym kontynuowano transporty materiałów na budowę tam oraz rozpoczęto budowę tam i wiercono zaprojektowane otwory z chodnika n105. Dodatkowo 21 listopada zabudowano i uruchomiono nowy chromatograf do pobierania prób powietrza do analizy chromatograficznej z linii L1 w chodniku podstawowym w pokł. 412/1 z przecznicy C9 i uruchomionej w dniu następnym nowej linii pomiarowej L-2; wylotu z otworu t4. Do godz. 1400 po wcześniejszych nieudanych próbach ukończono wiercenie otworu t4 wylot otworu ok. 22m za tamą izolacyjną TI 349 (otwór trafił w rumosz skalny) i wykonano otwór t2 - wylot otworu ok. 1,5m za TI 349 (otwór trafił w pustkę na długości od 36,5m do 39,0 m) do którego rozpoczęto podawanie środka PIANOCEM. Równocześnie po przebudowie wiertnicy z otworu t4 do wiercenia otworu t5 (wylot otworu ok. 3m za TI 349), rozpoczęto wiercenie o godzinie 1715. Z uwagi na podawanie PIANOCEMU do otworu t2 - KAR wstrzymał od godziny 1955 prace zastępów przy T1, T2, T3, T4 i T5. 23 grudnia po zatłoczeniu środków mineralno-cementowych przez otwory t2 i t5, otwór t5 6 przyjął 140 worków, otwór t2 przyjął 850 worków (razem do przestrzeni wtłoczono 21250 kg. środków), przystąpiono do wiercenia kolejnych otworów t1 z chodnika 105 w pokł. 408/1 do przekopu C9-D9, wylot otworu ok. 1,5 m przed tamą izolacyjną TI 349 i otworu t6 skierowanego w pobliże tamy wentylacyjnej w chodniku podstawowym w pokł. 409/1. (wstrzymano wiercenie na polecenie KAR 23 listopada). Po kontroli rejonu przez zastęp, podjęto decyzję o realizacji budowy tam podsadzkowych w chodniku podstawowym w pokł. 409/1 w odległości 9m na zachód od przecznicy C9R i ok. 8m na południe od przekopu technologicznego (kontynuując również budowę tam: T1; T2; T3; T5), po ukończeniu których od godziny 1855 rozpoczęto podawanie pyłów dymnicowych do godziny 500 dnia następnego zmulono 519,54 t pyłów. 24 listopada o 1040 KAR polecił uruchomić ponownie wiercenie otworu t6, przebudować wiertnice z otworu t1 do pochylni oporowej 408/4 w celu wykonania otworu t7 do pochylni wentylacyjnej 409/1 na wysokości przekopu technologicznego. Rozpoczęto również podawanie z przerwami pyłów dymnicowych, do 25 listopada ponadto podsadzono pod strop TP1 i TP2 rozpoczęto wiercenie kolejnego otworu t8 z pochylni oporowej w pokł. 408/4 do pochylni wentylacyjnej w pokł. 409/1 wylot w pochylni wentylacyjnej w pokł. 408/1 2m na południe od przekopu technologicznego, wstrzymano wiercenie otworu t7 do pochylni wentylacyjnej 409/1. Do dnia następnego ukończono budowę tamy TP2’ przed TP2 w odległości ok. 3,5 m przed TP2, tj. ok. 4 m na południe od skrzyżowania z przekopem technologicznym w związku z nieszczelnością tamy TP2 (o godzinie 2345 spadek stężeń CO na drodze odprowadzenia powietrza z zagrożonego rejonu do 15 ppm), od godz. 245 wznowiono podawanie mieszaniny wodno-pyłowej do zagrożonej przestrzeni do godz. 758 26 grudnia zmulono łącznie 2457,00 ton pyłów. Poziom wody w poch. 409/1 - 6m poniżej przekopu technologicznego. Na zmianie rannej przeprowadzono kontrolę rejonu strefy zagrożenia od szybu wentylacyjnego do przekopu RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 technologicznego wg wyznaczonej trasy przez KAR oraz rejonu podsadzania, tamy TP1, TP2 oraz pochylni wentylacyjnej w pokł. 409/1 od przekopu technologicznego. Odbyło się również posiedzenie Zespołu doradczego, ustalono przyczyny zapalenia metanu, dokonano oceny prowadzonej akcji oraz stwierdzono, że pożar został ugaszony aktywnymi sposobami przez podawanie mieszanin doszczelniających pozostawiając decyzję o zakończeniu akcji, decyzji KAR. W trakcie kolejnych dwóch zmian podano 22 tony pyłów dymnicowych suma 2548,0 ton. Skontrolowano rejon podsadzania, tamy TP2’, oraz pochylni wentylacyjnej w pokł. 409/1 od przekopu technologicznego rozpoczęto wiercenie kolejnych zaprojektowanych otworów zabudowano linię teletechniczną do zabudowy czujników CO i CH4 na płd. od skrzyżowania pochylni wentylacyjnej w pokł. 409/1 z przekopem technologicznym. Zabudowano i uruchomiono wentylator NR 1/2014 WLP 400 w przekopie technologicznym oraz zabudowano lutnie od wentylatora nad lustro wody w poch. 409/1 poniżej budowanej tamy TP4. Po wykonaniu powyższych prac KAR o godzinie 500 zakończył akcję ratowniczą. W akcji brało udział od dn.19.11 zm. C do 26.11 łącznie z zmianą C - 160 zastępów ratowniczych. inż. Jacek Dopierała OSRG Zabrze POŻAR W KWK KNURÓW - SZCZYGŁOWICE Pożar powstał w chodniku 5a w pokładzie 502/2 na poziomie 850 m. Pokład 502/2 zaliczony został do I kategorii zagrożenia metanowego, II stopnia zagrożenia tąpaniami, I i II stopnia zagrożenia wodnego oraz klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego oraz do II i III grupy skłonności do samozapalenia. Wyrobisko przewietrzane było wentylacją lutniową kombinowaną z zasadniczym lutniociągiem tłoczącym z lutni elastycznych o średnicy 1000mm, połączonych z wentylatorem typu WL - SIGMA 900. Chodnikiem 5a w pokładzie 502/2 przepływało powietrze w ilości około 600m3/min. 15.12.2013 roku na zmianie A w godzinach 700 – 1500 ze względu na kontrolę okresową obmurza szybu V zaplanowano postój wentylatora głównego na szybie V. W związku z powyższym opracowano „Zasady postępowania w czasie planowanego postoju wentylatora głównego na szybie V”. W czasie postoju wentylatora głównego wprowadzono zakaz wykonywania robót górniczych i przebywania załogi w wyznaczonych wyrobiskach. Dla zabezpieczenia ustalono posterunki obstawy, które zabezpieczały wejście do wyznaczonego rejonu wentylacyjnego. Jednym z zabezpieczonych rejonów był przekop I oraz chodnik 5a w pokładzie 502/2 z M8W na poziomie 850m. Po spełnieniu warunków określonych w „Zasadach postępowania w czasie planowanego postoju wentylatora głównego na szybie V”, o godzinie 854 wyłączono wentylator główny przy szybie V. W czasie wyłączenia stacji wentylatorów na szybie V Bojków, wentylator przewietrzający chodnik 5a był załączony. 7 O godz. 1230 czujnik CO-metrii automatycznej, zabudowany na wylocie z chodnika 5a zarejestrował przekroczenie tlenku węgla powyżej 26 ppm (maksymalnie 589 ppm o godz. 1234). O godz. 1240 czujnik CO-metrii zabudowany w przodku wyrobiska, zarejestrował stężenie tlenku węgla maksymalnie 102 ppm, po czym nastąpiła przerwa jego wskazań. Stację wentylatorów na szybie V Bojków załączono ponownie o godz. 1312. Po załączeniu stacji wentylatorów nadsztygar wentylacji, skierowany w rejon chodnika 5a, potwierdził występowanie stężeń CO na wylocie chodnika oraz stwierdził wypływające pod stropem wyrobiska lekkie dymy i o godzinie 1403 wyłączono wentylator przewietrzający chodnik 5a. W związku z utrzymującymi się w przepływowym prądzie powietrza stężeniami tlenku węgla, rozpoczęto akcję przeciwpożarową, której kierownictwo objął kierownik ruchu zakładu górniczego. Kierownikiem akcji na dole został inżynier wentylacji, a kierownikiem bazy był sztygar oddziałowy oddziału wentylacji. Bazę ratowniczą zlokalizowano w przekopie M8W na poz. 850m. Baza zabezpieczona była zaporami przeciwwybuchowymi i zlokalizowana w stabilnym prądzie powietrza. W bazie przebywał lekarz. Wyznaczono strefę zagrożenia. Dojścia do strefy zagrożenia zabezpieczono 6 posterunkami. W akcji brało udział 5 zastępów ratowniczych - 2 własne KWK „Knurów - Szczygłowice”, 2 zastępy OSRG z Wodzisławia oraz zastęp specjalistycznego pogotowia pomiarowego CSRG S.A. w Bytomiu. W pracach sztabu akcji brał udział przedstawiciel OSRG w Zabrzu. NR 1/2014 Przebieg akcji ratowniczej w dniu 15 grudnia: 1. O godzinie 1405 wyłączono wentylator przewietrzający przekop I i chodnik 5a w pokładzie 502/2. 2. Po zabezpieczeniu strefy zagrożenia i po uruchomieniu łączności wysłano zastęp ratowniczy do wykonania rozłączenia rurociągów Φ 100 mm do podawania azotu i wodnego Φ 150 mm, zabudowanych w przekopie I. 3. O godzinie 1905 zastęp ratowniczy I dotarł do cechy 150 m w chodniku RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 5a w pokładzie 502/2, zauważył dymy w wyrobisku, wykonał pomiary stężeń gazów: O2 – 20,9%, CO2 – 0,47%, CO – 250 ppm, CH4 – 0,2%, temp. – 29,50 C, φ – 72,0%. 4. Około godziny 1934 rozkręcono rurociąg Φ 150 mm i o godz. 1950 rozpoczęto podawanie wody do korka izolacyjnego wodnego z wydajnością około 100m3/h o oszacowanej pojemności około 1300m3. Korek wykonano do godziny 720 dn.16.12.2013r. 5. O godz. 2030 uzyskano pierwsze wyniki analiz chromatograficznych, 16.12.2013 roku o godzinie 720 pomiary stężeń z chromatografu gazowego wykazały O2 – 20,9%, CO2 – 0,13%, CO – 0 ppm., CH4 – 0,0%, temp. – 27,00 C, wilg. – 55,3%. W związku z tym po wykonaniu korka izolacyjnego wodnego, o godz. 735 zakończono akcję przeciwpożarową. mgr inż. Adam Ściuk OSRG Zabrze AKCJA POŻAROWA W KWK SOŚNICA – MAKOSZOWY RUCH SOŚNICA 13 grudnia o godzinie 1338 w chodniku nadścianowym I 101 ściany I, 101 w pokładzie 408/1 miało miejsce zapalenie metanu za linią zawału ściany I 101, w wyniku którego poszkodowanych zostało 4 pracowników oddziału G-2S. Trzyosobowa brygada pracowników oddziału G2-S oraz sztygar zmianowy wykonywała prace przygotowawcze do wykonania rabunku chodnika nadścianowego. W tym czasie metaniarz oddziału wentylacji prowadził przebudowę urządzeń wentylacyjnych. W momencie zaistnienia zdarzenia w chodniku nadścianowym przebywało 5 osób w tym 3 górników, sztygar oddziału górniczego oraz metaniarz. Jeden z górników znajdował się w rejonie przodka na wysokości ściany, po stronie północnej przegrody znajdowali się sztygar a niewiele dalej dwaj górnicy. Metaniarz znajdował się na końcówce ściany, zajęty przekładaniem węży do strumienicy. W pewnym momencie metaniarz spostrzegł błysk w przodku chodnika nadścianowego i wyczuwając podmuch (według relacji podmuch nastąpił 5-cio krotnie w czasie ok. 3 minut) wycofał się do ściany. Sztygar spostrzegłszy błysk przerwał przepierzenie przegrody wentylacyjnej. Nie doznając większych obrażeń wycofał się do ściany. Górnik przebywający w przodku rabowanego chodnika pozostał jeszcze przez chwilę w przodku po czym wycofał się do ściany, następnie ścianą pod prąd świeżego powietrza na poz. 850m. Pozostali dwaj górnicy wycofali się chodnikiem nadścianowym I 101, jeden z nich używając aparatu ucieczkowego, natomiast drugi zgubiwszy lampę i aparat SR wszedł do lutniociągu, którym wycofał się na pochylnię a następnie na poz. 850m. Dwóch poszkodowanych przybyło pod szyb o własnych siłach i wyjechali o godz. 1524 natomiast trzeci został przytransportowany na noszach przez zastęp ratowniczy. Po wyjeździe na powierzchnię pracownicy zostali przebadani przez dyżurującego lekarza w punkcie pierwszej pomocy i niezwłocznie przewiezieni do Centrum Leczenia Oparzeń w Siemianowicach Śląskich. Dyspozytor ruchu kopalni powiadomiony o zdarzeniu wezwał do akcji pogotowie OSRG Zabrze oraz pogotowie pomiarowe CSRG. Pierwsze działania kierownictwa akcji polegały na wyznaczeniu strefy zagrożenia, którą zabezpieczono 16 posterunkami obstawy, wyznaczono bazę, kierownika akcji na dole oraz kierownika bazy (rys.1). Z bazy o godzinie 1445 do kierownika akcji zgłosiły się 4 zastępy z ruchu Sośnica z czego jeden zastęp transportował poszkodowanego na noszach pod szyb. Przystąpiono do organizacji bazy ratowniczej. Po przybyciu pogotowia pomiarowego przystąpiono do rozwijania linii chromatograficznej z bazy na poziomie 850m wyznaczonej w chodniku podstawowym 408/1 do chodnika nadścianowego I 101 w pokładzie 408/1. O godzinie 1700 odbyło się posiedzenie zespołu poszerzonego o specjalistów w trakcie którego 8 ustalono plan likwidacji zagrożenia polegający na: • założeniu dodatkowej bazy pomocniczej w przecznicy oddziałowej D7 na północ od pokł. 412/1 na poziomie 750m, • odwróceniu kierunku powietrza w chodniku podstawowym w pokł. 408/1 z przecznicy oddziałowej D7, • budowie korków przeciwwybuchowych na bazie tam bezpieczeństwa ze spoiwa „teksil” w następujących wyrobiskach: T1 – w chodniku I 101, T2 – w pochylni wentylacyjno-ucieczkowej na północ od chodnika I 101, T3 – w pochylni wentylacyjnoucieczkowej na południe od chodnika podstawowego w pokł. 408/1. Powyższe prace prowadzono siłami 8 zastępów na każdej zmianie. Pierwsze pomiary z linii chromatograficznej uzyskano o godzinie 2315 a pomiar temperatury z linii termistorowej o godzinie 115. W dniu następnym wykonano w godzinach dopołudniowych odwrócenie kierunku powietrza w chodniku podstawowym w pokł. 408/1 z przecznicy oddziałowej D7, skontrolowano wydatki powietrza i kierunki przepływu powietrza, stosownie zmieniono strefę zagrożenia oraz posterunki obstawy (rys 2.) Rozpoczęto prace związane z przygotowaniem miejsc pod budowę tam tzn. demontaż konstrukcji przenośników taśmowych i odrzwi tam oraz budowę zawarć tam przeciwwybuchowych. Pomiary w miejscu pracy zastępu na wylocie (w miejscu tamy T3) wynosiły O2 – 20%, CO2 - 0,65%, CO - 362ppm, RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 Rys.1. Schemat strefy zagrożenia w dn.9.12.2013r. Rys.2 Schemat zmienionej strefy zagrożenia w dn.9.12.2013r. 9 NR 1/2014 NR 1/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 Rys.3. Schemat strefy zagrożenia w dn.15.12.2013r Rys.4. Schemat strefy zagrożenia w dn.18.12.2013r 10 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 CH4 -1,25%, T - 27,6°C, wilgotność 76,8%. 14 grudnia ponownie zebrał się zespół specjalistów, który pozytywnie zaopiniował propozycję zwężenia strefy zagrożenia poprzez odwrócenie kierunku przepływu powietrza w przecznicy równoległej D7, na odcinku o d pochylni tb112 w pokł. 414/2, na wschód od przecznicy równoległej D7 do pochylni transportowej w pokł 412/1 co zrealizowano w godzinach dopołudniowych dnia następnego (rys. 3). 15 grudnia dokonano odbioru wykonania konstrukcji tam T1 i T2 a 16 grudnia o godzinie 215 rozpoczęto zatłaczanie tych tam. Budowę tamy T3 zakończono i odebrano o godzinie 715, następnie przystąpiono do zatłaczania spoiwa. Przez kolejne zmiany prace koncentrowały się na zatłaczaniu spoiwa do tam T1,T2,T3 oraz przygotowaniu i transporcie materiałów na zabudowę komór kompensacyjnych przed tamami. Po odbiorze wypełnienia tam T1, T2 i T3 w dniu 17 grudnia przystąpiono do transportu i budowy lutni oraz wentylatorów do tam kompensacyjnych TK1, TK2 i TK3. Ponadto wykonano transport i budowę drugiego stanowiska chromatografu oraz rozciągnięto 600m linii chromatograficznej na poz. D7 i zabudowano linie chromatograficzne L2 (zza tamę T1), L3 (zza tamę T2) i L4 (zza tamę T3) z których rozpoczęto pomiary od godz. 1200. 18 grudnia po ukończeniu prac związanych z budową komór kompensacyjnych TK-1, TK-2 i uruchomieniu wentylatora WLE 1005B przed tamą T-3 o godz. 240 dokonano zamknięcia przepustów w tamach T1, T2 i T3, zatrzymano odmetanowanie i od godziny 330 uruchomiono podawanie azotu w rejon ściany I 101 w ilości 400m3/h. Po upływie okresu wyczekiwania skontrolowano drogi wentylacyjne od bazy do tam przeciwwybuchowych T-1, T-2, T-3. W związku ze stwierdzeniem stężeń CO w granicach 40-50 ppm na pochylni wentylacyjnej w pokł. 407/2 wyznaczono nową strefę zagrożenia (rys.4), wykonano kompensację na tamach, a od godz. 1800 zatrzymano podawanie azotu do otamowanego rejonu ściany I 101 i wznowiono budowę tamy kompensacyjnej TK-3 przed tamą przeciwwybuchową T-3. W celu podawania pyłów dymnicowych za tamę T-3 i doszczelnienia górotworu wokół tamy T-2 przygotowano rurociągi do zalania pochylni wentylacyjno-ucieczkowej do wysokości stropu w miejscu zabudowy T-2 (wyliczono potrzebną objętość wody ok. 514 m3). W dniu następnym do godziny 600 ukończono tamę kompensa- NR 1/2014 cyjną TK-3 przed tamą przeciwwybuchową T-3, podano 340,7 t pyłów dymnicowych. Na kolejnych zmianach wykonano tamy śluzowe regulacyjne TR-1 w przekopie SO10 utrzymując otwarte drzwi w śluzie. Doszczelniano komory kompensacyjne przy tamach T-1 i T-3, kontynuowano podawanie pyłów dymnicowych za T-3 w celu doszczelnienia górotworu wokół tamy T-2 (do godziny 2000 podano 788 ton pyłu, wypełniając tamę T-2 w około ¾ wysokości a do godziny 1120 dnia następnego podano 1537 t pyłu) wypełniając tamę. 20 grudnia doszczelniono komory kompensacyjne przy tamach T-1 i T-3, przywrócono pierwotny obieg powietrza w rejonie do stanu z przed akcji, zmieniono posterunki. Po spadku stężeń gazów w wyrobiskach przed tamami przeciwwybuchowymi w strefie zagrożenia – Kierownik Akcji skierował zastępy do penetracji strefy zagrożenia w celu kontroli stanu atmosfery. W trakcie wykonanej penetracji zastępy potwierdziły stan atmosfery zgodny z przepisami związku z czym Kierownik Akcji po powrocie zastępów do bazy o godzinie 2232 zakończył akcję. mgr inż. Mirosław Sobczak OSRG Zabrze POŻAR W ZG SOBIESKI 13.10.2013 r. w Zakładzie Górniczym Sobieski w przecince transportowej 32, w pokładzie 207 na poziomie 500 m, w oddziale G 2 zaistniał pożar endogeniczny. Przecinka transportowa 32 znajdowała się w rejonie zbrojonej ściany 543. Pokład 207 jest pokładem niemetanowym, a w opisywanym rejonie ma średnią grubość 4,2 m o nachyleniu od 3,5o do 5,5o. Występujące zagrożenia: • klasa A zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, • I stopień zagrożenia tąpaniami, • I stopień zagrożenia wodnego, • V grupa samozapalności. Rejon zbrojonej ściany 543 przewietrzany był prądem powietrza (około 300 m3/min.) doprowadzanym pochylnią VI z której około 50 m3/min. przewietrzało przecinkę transportową 32, pochylnię X oraz chodnik badawczy VIII łącząc się ponownie z pochylnią VI. Po przewietrzeniu chodnika badawczego VII (przec. śc. nr 543) powietrze odprowadzane było pochylnią II i przewietrzało likwidowaną ścianę 540a. Przecinka transportowa 32 o długości 80 m wykonana została w obudowie ŁPP9/V32 po wschodniej stronie parceli ściany 543, zbrojonej w rozcince chodnika badawczego VII. Po zachodniej stronie przedmiotowej parceli znajdowały się zroby ściany 540, a po przezbrojeniu jej powyżej uskoków nosiła numer 540a. Ściana 540a zakończyła swój bieg w dniu 1.09.2013r. i prowadzono jej likwidację. Wyrabowane sekcje obudowy po przejściu przez komorę remontową były transportowane bezpośrednio do rozcinki chodnika badawczego VII. 13.10.2013r. na zmianie pierwszej prowadzono zbrojenie ściany 543 wy- 11 konując w tym celu transport sekcji obudowy zmechanizowanej przy pomocy spalinowej kolejki spągowej. Po zakończeniu zmiany, około godz. 1420 dyspozytor ruchu stwierdził wzrost stężeń tlenku węgla do wartości 83 ppm na czujniku CO – metrii zabudowanym w chodniku badawczym VII. Dla rozpoznania zagrożenia dyspozytor ruchu skierował do rejonu zastęp ratowniczy ze sztygarem zmianowym oddziału wentylacji, który potwierdził występowanie podwyższonych stężeń tlenku węgla w chodniku badawczym VII. O godzinie 1550 dyspozytor ruchu powiadomił pełniącego dyżur zastępcę kierownika ruchu zakładu górniczego (KRZG) o występujących przekroczeniach dopuszczalnych zawartości tlenku węgla w rejonie chodnika badawczego VII, a o godzinie 1555 dyspozytor powiadomił KRZG ZG Sobieski. NR 1/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 Rys.1 – rejon akcji przeciwpożarowej Zastęp ratowniczy prowadzący rozpoznanie zagrożenia stwierdził występowanie dymów w przecince transportowej 32 i powiadomił o godzinie 1740 dyspozytora ruchu oraz zastępcę KRZG. Dalsze rozpoznanie zagrożenia potwierdziło zwiększające się zadymienie oraz wzrost stężeń tlenku węgla w rejonie wentylacyjnym. O godzinie 2005 KRZG rozpoczął prowadzenie akcji przeciwpożarowej. Wyznaczono strefę zagrożenia i wyznaczono posterunki obstawy. Wezwano do akcji zastępy ratownicze OSRG Jaworzno oraz specjalistyczne pogotowie pomiarowe CSRG S.A. w Bytomiu. Kierownik Akcji Ratowniczej wyznaczył miejsce bazy ratowniczej w pochylni XI i skierował tam zastępy ratownicze. Przygotowano plan akcji ratowniczej, który określał jako pierwszą linię obrony zabudowę tam izolacyjnych o konstrukcji przeciwwybuchowej w przecince transportowej 32 oraz w chodniku badawczym VIII. Kierownik Akcji polecił w pierwszej kolejności zabezpieczyć bazę ratowniczą zaporami przeciw wybuchowi pyłu węglowego i rozpocząć organizacją materiałów do budowy tam izolacyjnych. W związku z tym, że dymy z przecinki transportowej 32 wypływały do pochylni VI i znacznie ograniczały widoczność, należało ukierunkować przepływ dymów i skierować je do pochylni X, w tym celu przystąpiono do budowy wygrodzenia drewnianego obitego płótnem w pochylni VI dla wymuszenia przepływu powietrza i oddymienia skrzyżowania pochylni VI z przecinką transportową 32. Rozwinięto linię chromatograficzną nr 1 do pochylni II dla kontroli wylotowego prądu powietrza i o godzinie 600 w dniu 14.10.2013r. uzyskano pierwsze wyniki: O2 – 15,05%, CO2 – 2,39%, CO – 0,31%, CH4 - 0,14%, H2 – 0%. Rozwinięto również linię chromatograficzną nr 2 do przecinki transportowej 32 i o godzinie 700 otrzymano pierwsze wyniki: O2 – 13,85%, CO2 – 4,16%, CO – 0,59%, CH4 - 0,18%, H2 – 0,38%. W dniu 14.10.2013r. o godzinie 1130 rozpoczęto podawanie azotu do przecinki transportowej 32 z wydajnością ok. 600m3/h. 12 O godzinie 1300 odbyło się posiedzenie Zespołu d/s Rozpoznawania i Zwalczania Zagrożeń Naturalnych i Bezpieczeństwa Powszechnego poszerzony o Rzeczoznawców w ruchu zakładu górniczego. Zespół pozytywnie odniósł się do dotychczasowych działań zmierzających do likwidacji zaistniałego pożaru jak i zaopiniował plan działań zmierzających do likwidacji powstałego zagrożenia polegający na: a) przewietrzeniu przecinki transportowej 32 od strony pochylni VI za pomocą wentylacji lutniowej tłoczącej i zabudowy tamy izolacyjnej drewnianej w odległości do 10 m od pochylni VI, b)tłoczeniu azotu gazowego za wybudowaną tamę izolacyjną w przecince transportowej 32, c) zabudowie korka ze spoiwa mineralno-cementowego stanowiącego tamę izolacyjną przeciwwybuchową od strony wlotu z przepustem tamowym bezpośrednio przed tamą izolacyjną drewnianą, d)przewietrzeniu pochylni VI oraz chodnika badawczego VIII i wykonaniu RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 korka podsadzkowego na skrzyżowaniu pochylni X i chodnika badawczego VIII stanowiącego tamę izolacyjną przeciwwybuchową od strony wylotu, e) podjęciu działań ukierunkowanych na realizację II linii obrony w przypadku zaistnienia sytuacji uniemożliwiających wykonanie ww. prac, a polegające na: • zabudowie korka ze spoiwa mineralno-cementowego w pochylni VI przy pochylni wentylacyjnotransportowej III w tamach stanowiących tamę bezpieczeństwa bez drzwi nr TB 540C, zabezpieczającą rejon likwidowanej ściany nr 540a, • wykonanie korka wodnego w pochylni II na cechach 394 ÷ 532 m.b. Przewidziano budowę korków spełniających wymogi dla tam izolacyjnych przeciwwybuchowych zabezpieczających w przypadku utworzenia pola pożarowego przewidzianego w II linii obrony. Zespół ponadto zalecił: a) intensyfikację podawania azotu w celu szybkiego odcięcia ogniska pożaru od dopływu tlenu, b)monitorowanie wskaźnika ilości tlenku węgla w celu rozpoznania tendencji rozwojowych powstałego pożaru. Realizując przyjęte zadania zabudowano w pochylni VI około 50 m na północny-wschód od przecinki transportowej 32 wentylator WLE 603 A i doprowadzono lutniociąg do przecinki umieszczając koniec lutniociągu około 10 m od pochylni VI. Z uwagi na zbyt małą ilość powietrza płynącego pochylnią VI (około 280 m3/min.) załączenie wentylatora spowodowało wypływ dymów z przecinki transportowej 32 do pochylni VI i przepływ w kierunku północno -wschodnim do wentylatora powodując recyrkulację. W związku z powyższym Kierownik Akcji polecił natychmiastowe wyłączenie wentylatora. Wskutek rozwoju pożaru, dymy wypływające do pochylni VI uniemożliwiły realizację I linii obrony co wymusiło konieczność przystąpienia do II linii obrony. W związku z tym Kierownik Akcji podjął decyzję zabudowy tamy izolacyjnej o konstrukcji przeciwwybuchowej w pochylni VI na południowy- zachód od pochylni wentylacyjno-transportowej III. Konstrukcja zawarć tamy miała opierać się na obmurzach tam bezpieczeństwa oddalonych od siebie o 3,65 m. Wypełnienie tamy miał stanowić środek mineralno-cementowy IZOLITEX C wtłaczany przy użyciu pomp typu MONO. Jako tamę wylotową przyjęto koncepcję zatopienia rejonu od strony pochylni II pomiędzy cechami 394 ÷ 532 m.b. dla uzyskania korka przeciwwybuchowego. W związku z zagrożeniem przepływu dymów pochylnią VI w kierunku pochylni wentylacyjno-transportowej III, uruchomiono transport materiałów i budowę tamy tymczasowej deskowej w pochylni VI 10m na południe od pochylni wentylacyjnotransportowej III. 15.10.2013r. od godziny 1050 rozpoczęto podawanie wody do pochylni II z wydajnością około 6,5 m3/min. Rozwinięto linię chromatograficzną nr 3 do pobierania prób powietrza z pochylni VI zza budowanej tamy tymczasowej deskowej. O godzinie 1615 wyniki analizy chromatograficznej z linii 3 wskazały stężenia potwierdzające dopływ gazów pożarowych do miejsca budowanej tamy przeciwwybuchowej TP-1 w pochylni VI. Około godziny 1800 nastąpiło zatrzymanie przepływu powietrza przez rejon wentylacyjny co potwierdziło, iż poziom wody w zalewanej muldzie w pochylni II osiągnął strop wyrobiska. Kierownik Akcji Ratowniczej podjął decyzję o rozszerzeniu strefy zagrożenia o pochylnię VI od pochylni wentylacyjno-transportowej III do chodnika badawczego VIII i pochylnię wentylacyjno-transportową III od pochylni VI do pochylni II oraz o przeniesieniu bazy ratowniczej do głównej pochylni wentylacyjno-transportowej na północny wschód od skrzyżowania z pochylnią XI oraz zmianie lokalizacji zapór przeciwwybuchowych zabezpieczających bazę. W związku z pojawieniem się gazów pożarowych w miejscu budowanej tamy przeciwwybuchowej, wszystkie prace przy jej budowie musiały być od tej chwili prowadzone przy użyciu aparatów oddechowych. 16.10.2013r. miało miejsce drugie posiedzenie Zespołu, który po zapoznaniu się z aktualną sytuacją pożarową oraz postępem prac ratowniczych pozytywnie zaopiniował plan kolejnych działań zmierzających do li- 13 NR 1/2014 kwidacji powstałego zagrożenia polegający na: a) wykonaniu tamy izolacyjnej przeciwwybuchowej na bazie mieszaniny mineralno-cementowej IZOLITEX C w pochylni VI na południowy-zachód od skrzyżowania z pochylnią wentylacyjno-transportową III, b)dalszym zatapianiu pola pożarowego od strony pochylni II, c) penetracji przez zastęp ratowników pochylni II od strony pochylni wentylacyjno-transportowej III w kierunku do korka wodnego pochylni II na cechach 394,30 ÷ 575,70 m.b. w celu potwierdzenia jego prawidłowego wypełnienia wodą. Zespół ponadto ustalił, że: a) przewyższenie wody w korku wodnym w pochylni II na cechach 394,30 ÷ 575,70 m.b. jest wyższe niż wynikające z przekroju podłużnego przez wyrobisko wykonanego podczas drążenia. Biorąc pod uwagę doświadczenia ZG Sobieski dotyczące stanu wyrobisk przyścianowych po przejściu frontu eksploatacyjnego oraz ostatnie obserwacje stanu wyrobiska (przed zaistnieniem pożaru) uznał, że przewyższenie wody nad stropem wynosi przynajmniej 2,30 m, zatem korek ten spełnia wymagania dla tamy izolacyjnej przeciwwybuchowej, b)podczas dalszego zatapiania pola pożarowego nastąpi utworzenie kolejnego korka wodnego w chodniku badawczym VII (przecince ściany nr 543) o wymaganym przewyższeniu wody nad stropem wyrobiska, które będzie spełniać wymogi dla tamy izolacyjnej przeciwwybuchowej, c) zatapianie pola pożarowego przyczyni się do powstania zbiornika wodnego obejmującego m.in. wyrobiska: chodnik badawczy VIII, pochylnia X i przecinka transportowa 32, powodując, że w sposób aktywny zostanie ugaszony pożar w rejonie przecinki transportowej 32 i pochylni X, d)kontrolę wypełnienia ww. zbiornika wodnego do żądanego poziomu, tj. powyżej przecinki transportowej 32, będzie można stwierdzić na podstawie poziomu lustra wody w pochylni II – w tym celu, po wykonaniu tamy izolacyjnej przeciwwybuchowej w pochylni VI i stwierdzeniu prawidłowego wypełnienia korka wodnego w pochylni II przez zastęp ratowniczy, NR 1/2014 w pochylni II zabudowana zostanie wentylacja lutniowa zapewniająca bezpieczną kontrolę poziomu lustra wody tworzonego zbiornika wodnego. 16.10.2013r. dokonano odbioru konstrukcji zawarć tamowych w tamie TP-1 i rozpoczęto wypełnianie przestrzeni pomiędzy zawarciami spoiwem mineralno-cementowym IZOLITEX C. Zabudowano wentylator WLE-602 w pochylni wentylacyjno-transportowej III oraz zabudowano trasę lutniociągu w pochylni II do korka wodnego. 18.10.2013r. na kolejnym posiedzeniu Zespołu potwierdzono odizolowanie pola pożarowego tamami pożarowymi o konstrukcji przeciwwybuchowej i zalecono kontynuowanie zatapiania pola pożarowego od strony pochylni II w celu aktywnego ugaszenia pożaru. Zespół potwierdził potrzebę przewietrzenia i penetracji przez zastęp ratowników pochylni II od strony pochylni wentylacyjno-transportowej III RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 w kierunku do korka wodnego pochylni II na cechach 394,30 ÷ 575,70 m.b. w celu sprawdzenia prawidłowego wypełnienia wodą. Zespół ponadto ustalił, że: a) powiększanie zbiornika wodnego należy prowadzić: • w pochylni VI do cechy ok. 205 m.b., • w pochylni II do cechy ok. 388 m.b., w celu pełnego zatopienia przecinki transportowej 32, pochylni X i chodnika badawczego VIII i aktywnego ugaszenia pożaru, b)kontrolę wypełnienia zbiornika wodnego W-63 należy przeprowadzać w pochylni II, obserwując podnoszenie się lustra wody korka wodnego na cechach 394,30 ÷ 575,70 m.b., który zostanie połączony ze zbiornikiem wodnym W-63, 18.10.2013r. na zmianie drugiej dokończono budowę tamy przeciwwybuchowej TP-1 i zakręcono pokrywę przepustu przeciwwybuchowego od strony dojścia. Przeprowadzono odbiór tamy izolacyjnej przeciwwybuchowej nr TP-1 w pochylni VI przez przedstawiciela CSRG S.A., zastępowego oraz osoby wyznaczonej przez Kierownika Akcji Ratowniczej, stwierdzając poprawność zabudowy i właściwy sposób wypełnienia korka. Po zamknięciu tamy przeciwwybuchowej TP-1 stan atmosfery za tamą był następujący: O2 – 3,79%, CO2 – 9,19%, CO – 1,32%, CH4 - 0,59%, H2 – 0,88%. Nadciśnienie występujące w polu pożarowym powodowało wypływ gazów pożarowych licznymi nieszczelnościami górotworu wokół tamy TP-1 oraz w pochylni wentylacyjno - transportowej III. Zastępy przystąpiły do prac uszczelniających wykonując szereg otworów w ociosach i stropie wypełnianych klejem, po czym wykonywano opinanie ociosów płótnem i zatłaczanie pian chemicznych dla uzyskania izolacji. Jednocześnie przystąpiono do wykonania tamy kompensacyjnej przed TP-1 (Rys.) 20.10.2013r przeprowadzono penetrację pochylni II stwierdzając poziom lustra wody na cesze 396 m poch. II. Zabudowano wodowskaz do bieżącej kontroli poziomu wody. W dniu 21.10.2013r. zaprzestano podawania wody do pochylni II. W sumie podano 52 000 m3 wody uzyskując poziom przewidziany do zatopienia przecinki transportowej 32. Zakończono budowę tamy kompensacyjnej na skrzyżowaniu pochylni VI z pochylnią wentylacyjno – transportową III i uruchomiono wentylator wywołujący nadciśnienie w komorze kompensacyjnej. 22.10.2013r. od godziny 2.20. rozpoczęto penetrację całej strefy zagrożenia. Dwa zastępy ratownicze wykonywały penetrację wyrobisk kontrolując atmosferę powietrza oraz stan obudowy wyrobisk. We wszystkich wyrobiskach skontrolowanych do godziny 620 stan atmosfery był zgodny z obowiązującymi przepisami i nie stwierdzono występowania żadnych zagrożeń. O godzinie 624 Kierownik Akcji Ratowniczej zakończył akcję przeciwpożarową. mgr inż. Krzysztof Piernik OSRG Jaworzno Rys. 2. Tama kompensacyjna na skrzyżowaniu pochylni VI z pochylnią wentylacyjno – transportową III 14 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 NR 1/2014 GENEZA MIĘDZYNARODOWYCH ZAWODÓW RATOWNICTWA GÓRNICZEGO Zawody posiadające rangę mistrzostw świata ratowników górniczych zapoczątkowane zostały w 1999r. w USA. Pomysłodawcą był amerykański urząd górniczy MSHA. Już w roku 2000 postanowiono, że zawody wejdą do kalendarza imprez na stałe i będą rozgrywane co dwa lata. Celem zawodów jest porównanie zarówno wiedzy teoretycznej jak i prak- tycznych umiejętności ratowników w zakresie likwidacji zagrożeń występujących w górnictwie podziemnym oraz wymiana doświadczeń pomiędzy ratownikami z różnych krajów. Od początku brały w nich udział polskie drużyny ratownicze. W dowód uznania dla polskiego ratownictwa za osiągnięcia ratowników górniczych Polskiej Miedzi (1999 - V miejsce, 2000 - I miejsce, 2002 - II miejsce), w 2002 r. międzynarodowe ratownicze gremium i prezydent MSHA powierzyli organizację kolejnych zawodów (po raz pierwszy poza granicami USA) właśnie Polsce, a konkretnie WUG w Katowicach i KGHM Polska Miedź. W 2004r. ratownicy z JRGH Lubin, jako gospodarze, okazali się bezkonkurencyjni we wszystkich elementach zawodów. Oprócz nich z Polski udział brały drużyny z JSW S.A. i PKW S.A.. Kolejnymi gospodarzami Międzynarodowych Zawodów były Chiny, USA, Australia i Ukraina. W zawodach na Ukrainie w 2012 r. wzięło udział 26 drużyn, w tym: 5 z Polski, 4 z Australii, 3 z Ukrainy, po 2 z Rosji, Chin, Indii i Kanady, po 1 z Rumunii, Kazachstanu, Wietnamu, Turcji, Słowacji i Mongolii. Rywalizacja obejmowała 4 konkurencje: rozpoznanie wyrobisk górniczych, współzawodnictwo w zakresie udzielania pierwszej pomocy, współzawodnictwo mechaników, analiza techniczna (inżynierska). Na pierwszym miejscu w kategorii – rozpoznanie wyrobisk górniczych (symulowana akcja ratownicza) - uplasowali się gospodarze (Krasnyj Łucz – Ukraina). Miejsce drugie zajęła drużyna z Australii (North Wambo Mines Rescue Team), a trzecie ratownicy kanadyjscy (Daivik Diamond Mines INC). We współzawodnictwie w zakresie udzielania pierwszej pomocy – dwa pierwsze miejsca zajęły drużyny z Ukrainy (Krasnyj Łucz i Donieck). Miejsce trzecie przypadło drużynie z Polski (PKW S.A. Black Gold). Drużyna ratowników z Chin (SDIC) okazała się najlepsza we współzawodnictwie mechaników sprzętu ratowniczego 15 NR 1/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 z użyciem aparatu BG-4. Kolejne dwa miejsca na podium przypadły Polsce, w kolejności: Black Gold PKW S.A. i White Eagles KGHM Polska Miedź S.A.. W konkurencji z użyciem aparatu R30 pierwsze miejsce również zajęła drużyna Black Gold PKW S.A. z Polski, na kolejnych uplasowały się drużyny z Ukrainy (Krasnyj Łucz) i Rosji (Kemerowskij WGSO). W konkurencji analiza techniczna (inżynierska) najlepsza była drużyna ratowników z Kanady (BHP Billiton EKATI Diamond Mine) tuż za nią uplasowała się drużyna z Ukrainy (Torez), miejsce trzecie zajęła drużyna z Australii (Xstrata Oaky No.1.). Tegoroczne, IX Międzynarodowe Zawody Ratownictwa Górniczego odbędą się ponownie w Polsce, w dniach 6-13 września 2014r.. Organizatorami są Wyższy Urząd Górniczy w Katowicach oraz Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu. Mistrzostwa przebiegać będą w 5 kategoriach: 1. symulowana akcja ratownicza wraz z testem z wiedzy teoretycznej, 2. współzawodnictwo mechaników aparatowych, 3. współzawodnictwo mechaników pomiarowców, 4. współzawodnictwo w zakresie udzielania pierwszej pomocy, Więcej informacji można przeczytać na stronie: http://www.imrc2014.pl/ mgr inż. Małgorzata Jankowska CSRG S.A. w Bytomiu W SKAŁACH JURY CZĘSTOCHOWSKO-KRAKOWSKIEJ Specjalistyczne szkolenie zastępów do prac w wyrobiskach pionowych Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu po raz czterdziesty drugi zorganizowała kurs okresowy potocznie zwany zgrupowaniem kondycyjno-szkoleniowym dla kierowników, mechaników, ratowników górniczych, członków specjalistycznych zastępów do prac ratowniczych z użyciem technik alpinistycznych w wyrobiskach pionowych lub o dużym nachyleniu. Celem kursu było przypomnienie wiadomości teoretycznych i praktyczne ćwiczenia w zakresie użycia specjalistycznego sprzętu, stanowiącego wyposażenie specjalistycznych zastępów i pogotowi CSRG S.A oraz doskonalenie współpracy zespołowej. Miejscem zgrupowania były Kroczyce, teren działania Jurajskiej Grupy GOPR (Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratownicze). Zorganizowano dwa kursy - pierwszy od 23.09 do 27.09.2013r., drugi od 30.09 do 4.10.2013r. 16 Rêczne Górnicze Urz¹dzenie Py³owe (RGUP) Systemu POLKO do opylania py³em kamiennym ociosów wyrobisk górniczych Parametry techniczno-eksploatacyjne: ~1050 - zasilanie sprê¿onym powietrzem o nadciœnieniu 0,2 - 0,5MPa - wydajnoœæ 0,5 - 2,0 Mg/h - odleg³oœæ transportowa ok. 60m - œrednica przewodu transportowego DN50 - masa urz¹dzenia ok. 20,0kg Kooperacja POLKO zarejestrowa³a RGUP jako Wspólnotowy Wzór Przemys³owy o numerze 001099600 - 0001 Rêczne Górnicze Urz¹dzenie Py³owe (RGUP) Systemu POLKO posiada wszelkie wymagane przepisami dopuszczenia i certyfikaty do stosowania w podziemnych wyrobiskach górniczych Kooperacja POLKO zaprasza do wspó³pracy oferuj¹c doradztwo techniczne, dobór parametrów technicznych urz¹dzeñ, szkolenie za³ogi, sprawny serwis gwarancyjny i pogwarancyjny RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 NR 1/2014 wykład dot. postępowania z osobą, która zawisła w szelkach przemysłowych. DZIEŃ TRZECI W szkoleniu łącznie brało udział 52 ratowników górniczych, członków specjalistycznych zastępów, tj. : • CSRG S.A. w Bytomiu - 20 osób • KWK „Chwałowice” - 5 osób • KWK „Jankowice” - 6 osób • KWK „Borynia - Zofiówka - Jastrzębie” ruch Zofiówka - 5 osób • KWK „Pniówek” - 5 osób • KWK „Mysłowice -Wesoła” -11 osób cego prace oraz określono następujące zadania, tj.: • budowa stanowisk (kierunkowe, samonastawne), • zjazd, przepinka w zjeździe, przejście przez węzeł w zjeździe, • podchodzenie po linie, przepinka w podchodzeniu, przejście przez węzeł w podchodzeniu, • ćwiczenia układu zwanego M-ką. PRZEBIEG ZAJĘĆ DZIEŃ DRUGI Każdego dnia pomiędzy godz. 600 a 800 zajęcia rozpoczynały się poranną rozgrzewką, w trakcie której biegając oraz jeżdżąc na rowerach po tamtejszych szlakach dbaliśmy o utrzymanie kondycji. Następnie odbywały się zajęcia zgodnie z założonym programem. Wieczorami uczestniczyliśmy w podsumowaniach zajęć dnia bieżącego, w szkoleniu teoretycznym zgodnym z tematyką kursu oraz omówieniem zadań na dzień kolejny. W kolejnym dniu doświadczeniami oraz umiejętnościami na zajęciach praktycznych wymienialiśmy się z grupą ratownictwa wysokościowego Państwowej Straży Pożarnej z Radzionkowa, którzy w późniejszym czasie gościnnie uczestniczyli w naszych zajęciach szkoleniowych. Tego dnia na skałach Jury przećwiczone zostały: • budowa prostych układów wyciągowych, • podejmowanie poszkodowanego po odpadnięciu w szelkach przemysłowych, zjazd i wyciąganie poszkodowanego, • techniki ratownicze z użyciem wyciągarki spalinowej, • techniki ratownicze z użyciem wyciągarki przelotowej do lin miękkich, • użycie noszy jaskiniowych (budowa i zastosowanie). Po zajęciach praktycznych dr Paweł Nawrocki (chirurg, ratownik Beskidzkiej Grupy GOPR) przeprowadził DZIEŃ PIERWSZY W pierwszym dniu, tuż po zapoznaniu uczestników zgrupowania z przepisami z zakresu ratownictwa wysokościowego, zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy podczas prac na wysokości, programem oraz zagadnieniami ćwiczeń udaliśmy się na skałkę o nazwie „Biblioteka”. Tam dokonano podziału na zastępy, a do każdego zastępu przydzielono instruktora nadzorują- 17 Tego dnia rozdysponowani zostaliśmy w dwa miejsca, tj.: Miejsce pierwsze - „Studnia Szpatowców” - składająca się z dwóch części: stromej pochylni i pionowej studni. Jej całkowita długość wynosi 58 m, natomiast głębokość 36,5 m. Grupa ratowników przeprowadziła pozorowaną akcję ratowniczą z wykorzystaniem specjalistycznego sprzętu ratowniczego. Założono, że na dnie studni znajduje się poszkodowany, z którym został nawiązany kontakt głosowy. W tym momencie uruchomiane były wszystkie procedury. Po poszkodowanego błyskawicznie ruszała pierwsza ekipa ratowników, którzy natychmiast przy użyciu sprzętu alpinistycznego dotarli do poszkodowanego. Pozostali ratownicy przystąpili do zabudowy układów wyciągowych, wśród których głównym był układ z zabudowaną wyciągarką spalinową ODYSEY. Po opatrzeniu poszkodowanego przystąpiono do jego transportu z użyciem noszy. Akcja ta wymagała większego zaangażowania ratowników, ponieważ w trakcie ewakuacji wykonywano liczne odciągi i przepinki. Miejsce drugie – Jaskinia „Żabia” – jej długość wynosi 59 m, a jej głębokość sięga 18,5 m. W trakcie tych ćwiczeń zaprezentowano nie tak dawno wprowadzony, a już wielokrotnie wykorzystany podczas prac profilaktycznych i akcji ratowniczych aparat powietrzny wężowy (50m długości węża) z pasem typu „Colt” wyposażonym w butlę ewakuacyjną. Znajduje on zastosowanie w warunkach atmosfery niezdatnej do oddychania z użyciem technik alpinistycznych przy pracach prowadzonych w podziemnych zbiornikach węgla lub szybach. DZIEŃ CZWARTY Kolejny dzień, inne miejsce i następne wyzwania. Tym razem udaliśmy się w okolice Grodu na górze Birów (461 m n.p.m.) we wsi Podzamcze. Skałki te są rejonem trudnym, ale też atrakcyjnym dla wspinaczy NR 1/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 pozorowana akcja. Założono, że u podnóża góry znajduje się osoba, którą należy przetransportować do bazy. Droga transportu polegała na wyciągnięciu poszkodowanego w noszach do góry (wysokość ok. 40 m), a następnie po przepięciu noszy w pozycję poziomą na przetransportowaniu go po krawędzi grani na skałę przeciwległą, przy zastosowaniu układu zwanego „tyrolką”. Końcowy etap polegał na przepięciu noszy z poszkodowanym w układ kolejnej „tyrolki” i za jej pośrednictwem zwieziono go do podnóża góry. Po wykonanym zadaniu omówiono i przećwiczono sposób prawidłowego zabezpieczenia poszkodowanego do chwili przekazania w ręce służb medycznych. Symulowana akcja została zakończona i oceniona pozytywnie. DZIEŃ PIĄTY ze stopniem trudności przekraczającym VI w skali UIAA. Po omówieniu oraz zaprezentowaniu nowych technik stosowanych w alpinistyce przemysłowej przeprowadzona została kolejna W ostatnim dniu udaliśmy się do jaskiń: 1. „Piętrowa Szczelina”, której długość wynosi 400m, natomiast głębokość 45m. Jaskinia ma ciekawą budowę, na którą składają się aż trzy wyraźnie zaznaczone typy charakterologiczne - u góry ma charakter szcze- linowy, niżej zawaliska w dużej komorze, pod którą zachował się ciąg korytarzy powstałych na wskutek stagnacji wody, z niewielką ilością nacieków, które występują jedynie tutaj. 2. Jaskinia „Berkowa”, której długość wynosi 54m i pokonywanie polegało na przeciskaniu się do przodu wąskimi szczelinami. 3. Jaskinia „Księdza Borka” o długości 90m i głębokości ok. 21m. Na zakończenie kursu jego uczestnicy, członkowie zastępów specjalistycznych musieli zdać egzamin przed komisją egzaminacyjną. Na podsumowaniu szkolenia podkreślano istotne znaczenie tego typu szkolenia, bo przecież w rzeczywistych działaniach ratowniczych wiedza teoretyczna, sprawność, dopracowana technika, bezpośrednio przekładają się na szybkość i precyzję działań oraz powodzenie akcji ratowniczej. mgr inż. Piotr Bulenda OSRG Wodzisław Marek Rybicki OSRG Jaworzno WYZWANIA I PROBLEMY WSPÓŁCZESNEGO RATOWNICTWA - działania podejmowane przez CSRG S.A. w celu wdrażania nowych rozwiązań do ratownictwa górniczego oraz współdziałanie z ratownictwem zagranicznym na polu wymiany doświadczeń. Przed ratownictwem górniczym w obliczu zmieniających się wyzwań kreowanych m.in. przez zdarzenia wypadkowe stają nowe zadania. Tragiczne zdarzenia, które miały miejsce w nieodległej przeszłości skutkujące koniecznością prowadzenia trudnych akcji ratowniczych w podziemnych zakładach górniczych stanowią każdorazowo poligon doświadczeń i zbiór wniosków z tych akcji wypływających. W ostatnich latach odnotowaliśmy kilka tragicznych zdarzeń mających wpływ na sposób i tempo prowadzenia rozważań dotyczących poprawy bezpieczeństwa ratowników w czasie akcji ratowniczych. Akcje ratownicze prowadzone w kopalniach m.in. „Halemba”, „Śląsk”, „Krupiński”, w pewnym stopniu również „Brzeszcze” z uwagi na pracę ratowników w warunkach współwystępowania pożaru, zagrożenia wybuchem metanu i trudnych warunków mikroklimatu, jako akcje o największym wydźwięku stają się powodem szczegółowych analiz nt. przyczyn wystąpienia zdarzeń w wymienionych zakładach górniczych i sposobu prowadzenia akcji ratowniczych. Tragiczne zdarzenia w kopalniach „Halemba” i „Śląsk”, które pochłonęły wiele ofiar ludzkich spowodowały konieczność prowadzenia akcji ratowniczych w bardzo trudnych nieraz ekstremalnych warunkach. W kopalni „Krupiński” niezwykle rzadko występujący splot zdarzeń spowodował, 18 że w czasie akcji ratowniczej zginęło trzech górników, w tym dwóch ratowników niosących pomoc poszkodowanym. Są również zdarzenia, które na szczęście nie generują ofiar natomiast uświadamiają kierującym akcją konieczność dostosowania sprzętu lub metod prowadzenia akcji do występujących zdarzeń mających związek z nagromadzeniem i współwystępowaniem zagrożeń takich jak metan, tąpania, pożary, trudne warunki mikroklimatu. Każda akcja ratownicza jest przedmiotem skrupulatnej analizy dokonywanej przez Komisje powołane przez Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego, złożonych z najwyższej klasy fachowców w tym również specjalistów CSRG S.A. RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 Uwarunkowania górniczo-geologiczne w jakich aktualnie w znaczącej części kopalń towarzyszą eksploatacji złóż węgla kamiennego spowodowały znaczący wzrost zagrożenia metanowego, pożarowego, wstrząsami górotworu. Schodzenie z eksploatacją na coraz głębsze poziomy powoduje wzrost zagrożenia trudnymi warunkami mikroklimatu, w których pracują na co dzień górnicy. Prowadzenie w takich skomplikowanych warunkach akcji ratowniczej wymaga od ratownictwa jako spójnej całości coraz lepszego wyszkolenia, wyposażenia i stosowania metod prowadzenia akcji z wykorzystaniem najnowszych zdobyczy nauki. Wnioski z każdej akcji zmierzają właśnie w tych kierunkach. I tak po akcji w KWK „Halemba” prowadzonej od listopada 2006r. do stycznia 2007r. istotnymi wnioskami dla ratownictwa górniczego było uzupełnienie wyposażenia kopalnianych drużyn ratowniczych w sprzęt poprawiający komfort pracy ratowników z uwagi na występowanie trudnych warunków mikroklimatu (kamizelki chłodzące, schładzacze powietrza do aparatów regeneracyjnych, pulsometry). Po akcji w kopalni „Wujek” ruch „Śląsk” prowadzonej we wrześniu 2009r. podjęto szereg przedsięwzięć organizacyjnych w zakresie powiadamiania i wzywania zawodowych służb ratowniczych do akcji, wyposażenia zastępów ratowniczych w zmodernizowany sprzęt łączności ratowniczej, w podręczny sprzęt do pomiarów parametrów chemicznych powietrza kopalnianego, w odzież odporną na krótkotrwałe działanie płomienia. Akcja ratownicza w KWK „Krupiński” w maju 2011r. niespotykana w historii ratownictwa XXI wieku i najcięższa w ostatnich latach przysporzyła szereg wniosków zarówno w sferze zapewnienia bezpiecznych warunków pracy ratownikom, jak również w odniesieniu do stosowanego sprzętu w czasie akcji będącego na wyposażeniu ratowników i sprzętu wykorzystywanego przez ratowników. Wnioski z tej akcji spowodowały konieczność podjęcia szeregu działań badawczych w zakresie weryfikacji m.in. sposobu określania wydolności fizycznej ratowników górniczych z uwagi na obciążenie ratowników wysiłkiem fizycznym podczas akcji ratowniczych, przeprowadzenia badań aktualizujących dopuszczalne czasy pracy ratowników górniczych w zależności od temperatury i wilgotności z uwzględnieniem stosowanych środków ochrony indywidualnej oraz sprzętu ochrony układu oddechowego i opracowania metody oceny obciążenia cieplnego organizmu w warunkach niejednorodności środowiska gorącego w czasie i przestrzeni. W odniesieniu do stosowanego sprzętu podjęto działania w zakresie dalszych poszukiwań skutecznych rozwiązań łączności ratowniczej bezprzewodowej, wdrożenia do stosowania m.in. nowatorskich rozwiązań w dziedzinie przyrządów pomiarowych umożliwiających uzyskanie odczytu wyników pomiaru przy zupełnym braku widoczności, próby oczujnikowania ratowników w czasie prowadzenia prac ratowniczych w akcji i przekazywania informacji dotyczącej temperatury ciała, tętna do bazy ratowniczej. Jeszcze raz potwierdziła się konieczność stosowania odpowiedniego sprzętu zapewniającego właściwy komfort pracy ratownikom w trudnych warunkach mikroklimatu przy zapewnieniu możliwości wykonywania nieskrępowanych ruchów przez ratowników. Realizując te wnioski CSRG S.A. współpracuje z uczelniami i instytutami bezpieczeństwa pracy w zakresie badań, które mają na celu poprawę bezpieczeństwa ratowników wykonujących zadania czasie akcji ratowniczych. Są to m.in. prace dotyczące sprzętu używanego w akcjach ratowniczych, ubioru ratowników, wyposażenia ratowników. W ostatnim okresie CSRG S.A w ramach prac badawczych oraz rozwojowych zapewniających postęp techniczny i organizacyjny w ratownictwie górniczym brała i bierze udział w następujących projektach badawczych: • I-Protect (Intelligent PPE system for personnel in high risk and complex environments.) Inteligentny system PPE dla personelu pracującego w środowisku o wysokim ryzyku, • opracowanie systemu bezprzewodowej łączności ratowniczej dla ratownictwa górniczego (finansowanie przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju), 19 NR 1/2014 • INREQ „Zwiększenie skuteczności i bezpieczeństwa ratowników pracujących w warunkach wysokiego ryzyka poprzez zaprojektowanie innowacyjnych systemów ratownictwa. Prowadzone badania mają na celu również jak najszybsze przełożenie uzyskanych efektów badań do praktyki ratowniczej. Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. w ramach poprawy bezpieczeństwa pracy ratowników górniczych w czasie akcji współpracuje też z zagranicznymi jednostkami ratownictwa górniczego, zwłaszcza z tymi, które pracują w warunkach najbardziej zbliżonych do polskich zakładów górniczych. W czasie kontaktów roboczych z ratownictwem czeskim, rosyjskim, ukraińskim, kazachskim prowadzona jest bieżąca wymiana doświadczeń i poglądów w wymienionym zakresie. Bezpieczeństwo w czasie akcji ratowniczych jest głównym celem Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A., dlatego też podejmuje wszelkie działania zmierzające do wymiany wiedzy w tym zakresie a w szczególności dotyczące sprzętu będącego osobistym wyposażeniem ratowników, sprzętu który wykorzystują ratownicy w czasie prac ratowniczych, sposobów prowadzenia akcji ratowniczych, czy też metod szkoleń ratowników i kadry kierującej akcjami ratowniczymi. Tę wiedzę uzyskujemy poprzez kontakty z wszystkimi ościennymi ratownictwami górniczymi tj. w bieżących kontaktach z Czechami, Niemcami, Rosją, Słowacją, Ukrainą lub też w czasie wizyt np. w Austrii na wspólnych ćwiczeniach ratowniczych, poprzez wymianę poglądów w czasie międzynarodowych zawodów ratowniczych, które odbyły się ostatnio na Ukrainie. Również październikowe spotkanie w ramach Międzynarodowego Zespołu Służb Ratowniczych w Kanadzie służyło wymianie poglądów z zakresu ratownictwa górniczego. Każda płaszczyzna umożliwiająca wymianę poglądów zmierzających do poprawy bezpieczeństwa w czasie wykonywania prac ratowniczych jest godna uwagi i potrzebna. Zapraszam zatem do tej wymiany poglądów na łamach kwartalnika Ratownictwo Górnicze. mgr inż. Andrzej Plata CSRG S.A. w Bytomiu NR 1/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 DZIAŁALNOŚĆ SZKOLENIOWA W CSRG S.A. - PODSUMOWANIE 2013 R. Szkolenia organizowane przez Centralną Stację Ratownictwa Górniczego S.A. to kursy i seminaria, w których uczestnictwo pracowników zakładów górniczych jest obowiązkowe, wynikające z zapisów rozporządzenia Ministra Gospodarki z 12 czerwca 2002r. w sprawie ratownictwa górniczego. Druga grupa szkoleń to kursy, w których uczestnictwo pracowników zakładów górniczych jest podyktowane chęcią podniesienia swojej Kursy statutowe (obowiązkowe) Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. Ilość uczestników Kurs dla kierowników akcji na dole 95 Kurs dla kierowników baz ratowniczych 117 Kurs dla kier. KSRG podstawowy 29 Kurs dla kier. KSRG okresowy 42 Kurs z zakresu udzielania pomocy przedmedycznej dla zastępowych kopalnianych drużyn ratowniczych 791 Seminarium dla kierowników ruchu zakładu górniczego 91 Seminarium dla dyspozytorów ruchu w podziemnych zakładach górniczych 309 Kurs podstawowy dla ratowników górniczych 485 Kurs okresowy dla ratowników górniczych 962 Kurs podstawowy dla mechaników sprzętu ratowniczego 84 Kurs okresowy dla mechaników sprzętu ratowniczego 132 Kurs okresowy z zakresu ratownictwa górniczego dla osób kierownictwa i dozoru ruchu podziemnego 2833 zakładu górniczego, niewchodzących w skład drużyny ratowniczej Razem 5970 Nazwa szkolenia Tabela nr 1 Kursy dodatkowe Lp. Nazwa szkolenia 1. Dla osób wykonujących pomiary parametrów fizyko-chemicznych atmosfery kopalnianej 2. Dla osób kontrolujących przyrządy służące do pomiarów parametrów atmosfery kopalnianej Kurs dla osób zatrudnionych przy napełnianiu zbiorników przenośnych powyżej 350 cm3 w zakresie: 3. gazy sprężone – butle (UDT) Kurs dla osób zatr. przy konserwacji i kontroli sprzętu oczyszcz. ucieczkowego SR-60, SR-60T, KA-60, 4. OXY, SZSS, POG. 5. Kurs z zakresu konserwacji i obsługi lamp górniczych 6. Kurs dla konserwatorów sprzętu przeciwpożarowego 7. Kurs z zakresu obsługi sprzętu do wykonywania prof. przeciwpoż. 8. Specjaliści kopalnianych drużyn ratowniczych 9. Seminarium dla osób wchodzących w skład sztabu akcji ratowniczych 10. Kurs obsługi chromatografu gazowego 11. Kurs kierowników kopalnianych laboratoriów chemicznych 12. Kurs laborantów w zakresie analizy gazów 13. Kurs z zakresu użytkowania sprzętu oddechowego Kurs podst. dla ratowników górniczych, kandydatów na członków specjalistycznych zastępów do prac 14. z użyciem technik alpinistycznych w wyrobiskach pionowych lub o dużym nachyleniu Kurs okresowy dla ratowników górniczych, członków specjalistycznych zastępów do prac z użyciem 15. technik alpinistycznych w wyrobiskach pionowych lub o dużym nachyleniu Kurs dla ratowników górniczych, kandydatów na instruktorów specjalistycznych zastępów do prac 16. z użyciem technik alpinistycznych w wyrobiskach pionowych lub o dużym nachyleniu 17. Ćwiczenia z zakresu organizacji akcji ratowniczej w symulatorze działań ratowniczych 18. Kurs z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy Razem Tabela nr 2 20 Ilość uczestników 33 51 7 51 14 53 6 42 33 6 3 4 473 10 50 1 8 58 903 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 NR 1/2014 wiedzy z zakresu ratownictwa górniczego, zwalczania zagrożeń górniczych, obsługi urządzeń i sprzętu stosowanego w ratownictwie, pomocy przedmedycznej i innych zagadnień związanych z górnictwem podziemnym. Zajęcia na szkoleniach prowadzone są przede wszystkim przez pracowników CSRG S.A. ale również przez byłych pracowników CSRG S.A., byłych kierowników działów wentylacji kopalń i kierowników ruchu zakładów górniczych oraz pracowników instytutów naukowych o wysokich kwalifikacjach merytorycznych w określonych dziedzinach. Szkolimy na nowoczesnym sprzęcie ratowniczym, w tym ochrony układu oddechowego, do akcji zawałowych, do pomiaru parametrów fizyko-chemicznych powietrza kopalnianego (chromatografy i mikrochromatografy), do inertyzacji powietrza kopalnianego oraz w nowoczesnej komorze ćwiczeń dla ratowników uruchomionej w OSRG Bytom. Poszerzamy zakres zajęć praktycznych, m.in. dla osób stanowiących kadrę kierującą akcjami ratowniczymi czyli dla kierowników ruchu zakładów górniczych, kierowników akcji na dole, kierowników bazy ratowniczej i dyspozytorów ruchu. W 2013 roku na kursach obowiązkowych w Centralnej i Okręgowych Stacjach łącznie przeszkolono 5970 osób, natomiast w ramach kursów dodatkowych przeszkolono łącznie 903 osoby. Załączone tabele prezentują dokładne dane dotyczące szkoleń. W 2013 roku Kuratorium Śląskie przeprowadziło kontrolę z zakresu udzielonej przez Śląskiego Kuratora akredytacji kursów organizowanych przez CSRG S.A., a Śląski Urząd Wojewódzki przeprowadził kontrolę w zakresie oceny prowadzenia kursów kwalifikowanej pierwszej pomocy. Wnioski wypływające z tych kontroli potwierdziły wysoką jakość szkoleń zarówno w zakresie realizacji programowej jak również wyposażenia w sprzęt do realizacji kontrolowanych szkoleń. mgr inż. Małgorzata Jankowska CSRG S.A. w Bytomiu 21 NR 1/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 PROJEKT RESCLO Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w listopadzie 2012r. ogłosiło konkursy na wykonanie projektów w ramach strategicznego projektu badawczego pt.: Poprawa bezpieczeństwa pracy w kopalniach. Regulamin przeprowadzania konkursów dopuszczał składanie wniosków na wykonanie następujących projektów: projekt nr 9 pt.: Wyznaczanie współczynnika korekcji pomiędzy automatycznym pomiarem prędkości powietrza a uśrednioną wartością prędkości mierzoną anemometrem ręcznym; projekt nr 10 pt.: Opracowanie systemu zarządzania zmęczeniem u pracowników zatrudnionych w wyrobiskach podziemnych zakładów górniczych wydobywających węgiel kamienny; projekt nr 11 pt.: Opracowanie odzieży ochronnej dla ratowników górniczych oraz projekt nr 12 pt.: Opracowanie systemów orientacji i sygnalizowania kierunku wycofania się załogi na drogach ucieczkowych w chodnikach przyścianowych. W dniu 8.01.2013r. Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. wraz z Centralnym Instytutem Ochrony Pracy-Państwowym Instytutem Badawczym z siedzibą w Warszawie oraz Związkiem Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej Wytwórnią Umundurowania Strażackiego z Brzezin zawarła Umowę Konsorcjum w celu złożenia wspólnego wniosku w projekcie nr 11 pt.: „Opracowanie odzieży ochronnej dla ratowników górniczych”. W dniu 9.01.2013r. w siedzibie Narodowego Centrum Badania i Rozwoju w Warszawie został złożony wniosek na wykonanie projektu nr 11. W wyniku przeprowadzonego konkursu złożonych wniosków Dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju w dniu 28.06.2013r. wydał decyzję w sprawie przyznania środków finansowych Centralnemu Instytutowi Ochrony Pracy – Państwowemu Instytutowi Badawczemu, Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. oraz Związkowi Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej – Wytwórni Umundurowania Strażackiego tytułem dofinansowania projektu nr 11 pt.: Opracowanie odzieży ochronnej dla ratowników górniczych w ramach strategicznego projektu badawczego pt.: Poprawa bezpieczeństwa pracy w ko- palniach. W dniu 29.10.2013r. w Warszawie zawarto umowę o wykonanie i finansowanie projektu realizowanego w ramach strategicznego projektu badawczego pomiędzy Narodowym Centrum Badań i Rozwoju a Centralnym Instytutem Ochrony Pracy – Państwowym Instytutem Badawczym, będącym liderem konsorcjum. Okres realizacji projektu przewiduje się na 27 miesięcy, a rozpoczęcie prac nastąpiło 1.12.2013r. Podczas akcji ratowniczych w kopalniach węgla kamiennego często poszkodowani są również ratownicy górniczy. Od 1945r. do 2010r. podczas akcji ratowniczych zginęło 110 ratowników, w tym 28 z powodu udaru cieplnego. Wysoka wypadkowość oraz zagrożenia związane z wypadkami w polskim górnictwie węgla powodują, że warunki prowadzenia akcji ratowniczych staja się trudne i bardzo niebezpieczne. Dodatkowo duży wysiłek fizyczny ratowników górniczych podczas akcji w warunkach klimatu gorącego powoduje znaczne obciążenie cieplne ich organizmów i może prowadzić do udaru. W takich warunkach, w celu zabezpieczenia przed przegrzaniem lub nawet udarem cieplnym konieczne jest intensywne oddawanie ciepła i odparowywanie potu z powierzchni skóry do otoczenia. Bezpieczeństwo ratowników górniczych w dużej mierze zależy od stosowanego wyposażenia, do którego należy odzież ochronna. Rozwój technologiczny w branży tekstylnej sprawia, że nowe wysokosprawne włókna, technologie chemicznej obróbki materiałów i rozwiązania techniczne umożliwiają opracowanie zestawu odzieży, która w znacznym stopniu może usprawnić proces usuwania nadmiaru ciepła i potu z organizmu osoby wykonującej wysiłek fizyczny w mikroklimacie gorącym. Celem głównym projektu jest opracowanie i wytworzenie modeli, a następnie prototypów zestawów bielizny i odzieży ochronnej dla ratowników górniczych zapewniających bezpieczeństwo i oddawanie ciepła oraz możliwość monitorowania stanu fizjologicznego ratownika w warunkach akcji w gorącym środowisku, w celu zapobiegania przegrzania organizmu. 22 Zakłada się, że stosowanie opracowanych zestawów bielizny i odzieży ochronnej przez ratowników górniczych wpłynie na poprawę ich bezpieczeństwa podczas akcji ratowniczych. Zrealizowanie tych celów możliwe będzie dzięki prowadzeniu prac przemysłowych i rozwojowych przez doświadczony zespół specjalistów, składający się przedstawicieli Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowego Instytutu Badawczego, Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. oraz Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej – Wytwórni Umundurowania Strażackiego. W proponowanym projekcie do opracowania zestawów odzieży, która w najlepszy sposób wspomoże mechanizmy termoregulacyjne ratowników górniczych planuje się wykorzystanie najnowszych rozwiązań technologicznych z dziedziny tekstyliów. W ramach projektu planuje się dokonanie doboru odpowiednich materiałów odzieżowych uwzględniając właściwości zastosowanych surowców oraz opracowanie konstrukcji odzieży, usprawniającej procesy termoregulacyjne jej użytkowników. Jednocześnie zestaw odzieży ochronnej dla ratowników górniczych będzie charakteryzować się ściśle określonymi właściwościami ochronnymi, aby zapewnić bezpieczeństwo ratowników górniczych przed zagrożeniami w warunkach akcji ratowniczych. Opracowany i zaimplementowany w odzież system monitorowania stanu fizjologicznego ratowników umożliwi każdemu użytkownikowi automatyczną kontrolę częstości skurczów serca. Dzięki funkcji systemu polegającej na ciągłym porównywaniu aktualnych danych i wartości dopuszczalnej, wprowadzonej do systemu w efekcie indywidualnych badań wysiłkowych użytkowników odzieży, system będzie alarmował o przekroczeniu dopuszczalnych wartości dźwiękowo i na wyświetlaczu zegarowym. Pozwoli to na podejmowanie stosownych decyzji i działań, które będą miały wpływ na obniżenie bezpośredniego i wtórnego ryzyka wystąpienia wypadków podczas akcji ratowniczych i zwiększy bezpieczeństwo ratowników. RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 Aby osiągnąć cel główny projektu konieczne będzie zrealizowanie następujących 16 celów szczegółowych: 1. opracowanie wymagań (założenia materiałowe i konstrukcyjne) dla zestawu odzieży ochronnej, elementów chłodzących i bielizny dla ratowników górniczych, uwzględniających zapewnienie bezpieczeństwa i możliwość oddawania ciepła w warunkach akcji ratowniczej, 2. opracowanie i wykonanie modeli aktywnej bielizny z funkcją termoregulacji mikroklimatu pododzieżowego i możliwością współpracy z systemem monitorowania reakcji fizjologicznych ratownika w warunkach prowadzenia akcji ratowniczej oraz ocena jej właściwości biofizycznych podczas badań laboratoryjnych, 3. opracowanie (lub wybór spośród istniejących) materiałów odzieżowych o cechach niepalnych, antyelektrostatycznych i wysokiej odporności mechanicznej w celu konstrukcji odzieży ochronnej dal ratowników górniczych i ich ocena w zakresie parametrów użytkowych oraz parametrów ochronnych, 4. wykonanie modeli odzieży ochronnej dla ratowników górniczych wg wcześniej opracowanych wymagań, 5. zbadanie izolacyjności cieplnej oraz statycznej przepuszczalności wilgoci: opracowywanych elementów odzieży w celu dopasowania ich ciepłochronności do wymagań, całych zestawów w celu walidacji ich właściwości, 6. określenie wartości strumieni ciepła dostarczanych do organizmu ratownika podczas użytkowania aparatów regeneracyjnych, 7. określenie wartości strumieni ciepła wydzielanych z organizmu ratow- nika podczas użytkowania aparatów powietrznych butlowych, 8. określenie wartości strumieni ciepła odprowadzanych z organizmu ratownika do elementów chłodzących w zestawach odzieży ratowników, 9. analiza wpływu zastosowania aparatów oraz elementów chłodzących na bilans cieplny ratownika, 10.przeprowadzenie symulacji komputerowych w celu określenia maksymalnego czasu przebywania ratowników górniczych w warunkach narażenia na ponadnormatywna temperaturę, 11.opracowanie metodyka badań modelu odzieży ochronnej prowadzonych w komorach klimatycznych z udziałem ratowników w trudnych warunkach mikroklimatu, w zależności od temperatury, wilgotności, prędkości powietrza, rodzaju zastosowanej specjalistycznej odzieży ratowniczej, rodzaju aparatów ratowniczych i rodzaju wkładów chłodzących, 12.wykonanie badań opracowanego modelu odzieży ochronnej na reprezentatywnej grupie ratowników górniczych w komorze klimatycznej w warunkach symulujących rzeczywiste użytkowanie (pełne wyposażenie i warunki środowiskowe), 13.wykonanie badań funkcjonalnych opracowanego modelu odzieży ochronnej w warunkach poligonowych, 14.ocena zestawów odzieży dla ratowników górniczych na podstawie wykonanych badań, 15.opracowanie wytycznych do stosowania zestawu odzieży dla ratowników, 16.opracowanie metodyki określania bezpiecznego czasu pracy ratowni- NR 1/2014 ków górniczych w zaprojektowanych zestawach odzieżowych, z uwzględnieniem zakładanego wydatku energetycznego, rodzaju zestawu odzieży, rodzaju aparatu oddechowego, zastosowanych elementów chłodzących, temperatury, wilgotności i prędkości powietrza w oparciu o aktualna wiedzę naukową oraz wymagania normatywne dotyczące pracy w środowisku gorącym. W wyniku realizacji projektu przewiduje się osiągnięcie następujących rezultatów: 1. model aktywnej bielizny z funkcją termoregulacji mikroklimatu pododzieżowego i możliwością współpracy z systemem monitorowania reakcji fizjologicznych ratownika w warunkach prowadzenia akcji ratowniczej, 2. model odzieży ochronnej dla ratownika górniczego o konstrukcji zapewniającej możliwość oddawania ciepła w warunkach prowadzenia akcji ratowniczej, 3. metodyka oceny właściwości ergonomicznych oraz funkcjonalności zestawu odzieży dla ratownika górniczego podczas badań laboratoryjnych oraz w warunkach poligonowych, 4. wytyczne do stosowania opracowanego zestawu odzieży dla ratowników górniczych, uwzględniające warunki i czas prowadzenia akcji ratowniczych, 5. metodyka określania bezpiecznego czasu pracy ratowników górniczych w zaprojektowanych zestawach odzieżowych. mgr inż. Marcin Pypeć OSRG Wodzisław AKCJA RATOWNICZA KWK MURCKI-STASZIC Akcja ratownicza prowadzona w zbiorniku przyszybowym z udziałem specjalistycznych zastępów CSRG S.A. do prac ratowniczych z użyciem technik alpinistycznych w wyrobiskach pionowych i silnie nachylonych. 16.01.2014 r. około godziny 330 w KHW S.A. KWK „Murcki-Staszic” Ruch „Boże Dary” zgłoszono zaginię- cie pracownika w podziemnych wyrobiskach kopalni i natychmiast przystąpiono do jego poszukiwania. Zaginiony pracownik zatrudniony był w dniu 15.01.2014 r. na zmianie „H” rozpoczynającej się o godzinie 1800 w warsztacie S-13 znajdującym się w objeździe wozów pustych pomiędzy przekopem wydobywczym a przekopem północnym na poziomie 416 m. 23 W przekopie wydobywczym zabudowany był przenośnik taśmowy typu Nowomag 1400 o długości trasy około 890 m, z którego urobek był podawany do przyszybowego zbiornika urobku przy szybie I na poziomie 416 m. Zbiornik znajduje się w odległości około 720 m od warsztatu S-13. Wzdłuż przenośnika Nowomag 1400 wyznaczona jest jedna z dróg dojścia NR 1/2014 załogi do szybu II, którym prowadzi się regularny ruch załogi. Ponieważ rutynowe poszukiwania zaginionego pracownika nie przyniosły efektów o godzinie 630 rozpoczęto prowadzenie akcji ratowniczej – poszukiwawczej, w której w pierwszym RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 etapie brało udział 6 zastępów ratowniczych, w tym 5 własnych i 1 zastęp z Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu. Ze względu na to, że jedną z możliwości było wpadnięcie zaginionego pracownika do zbiornika węgla przy Rys. Przekrój zbiornika węgla na poziomie 416 m. 24 szybie I, w Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. zmobilizowany został specjalistyczny zastęp do prac w wyrobiskach pionowych z wykorzystaniem technik alpinistycznych. Od chwili rozpoczęcia akcji ratowniczej-poszukiwawczej w bazie ratowniczej RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 zlokalizowanej na poz. 416 m obecny był lekarz. W pierwszej fazie akcji poszukiwawczej: • spenetrowano wyrobiska na poziomie 416 m wraz z drogami wentylacyjnymi do szybu „Zygmunt” na poziomie 411 m i 326 m oraz wyrobiska wentylacyjne do szybu „Czułów”, • skontrolowano przy użyciu kamery termowizyjnej zbiornik węgla przy szybie I o wysokości 30 m i pojemności ok. 1500 t na poziomie 416 m, • specjalistyczny zastęp CSRG S.A wykonał penetrację zbiornika węgla przy szybie. W trakcie penetracji wykonano pomiary przy użyciu urządzenia GLOP służącego do lokacyjnego sygnału z osobistej lampy górniczej. Podczas poszukiwań stwierdzono występowanie sygnału w dolnej części zbiornika. W celu odnalezienia zaginionego pracownika Kierownik Ruchu Zakładu Górniczego w uzgodnieniu z Centralną Stacją Ratownictwa Górniczego S.A. opracował plan awaryjnego usunięcia urobku kubłami na przekop wydobywczy na poziomie 416 m. Oszacowano ilość urobku w zbiorniku na ok. 10 % jego pojemności. Zgodnie z opracowanym planem akcji: • zabudowano w przekopie wydobywczym kołowrót kCh-9 z kubłem o pojemności ok. 0,3m3 do wyciągania urobku, • zabudowano specjalistyczny układ wyciągowy służący do cyklicznego opuszczania i wyciągania ratowników do zbiornika o głębokości ok. 30 m i pojemności ok. 1500 ton, • rozpoczęto wybieranie urobku ze zbiornika węgla. Każdorazowo po załadowaniu kubła ratownik wyciągany był na przekop wydobywczy, po czym na przekop transportowany był załadowany kubeł. Prace związane z załadunkiem urobku w zbiorniku węgla prowadzone były w układzie trzyzmianowym przez specjalistyczne zastępy ratownicze do prac w wyrobiskach pionowych z zastosowaniem technik alpinistycznych. Na zmianach od godz. 600 – 1400 oraz od 2200 – 600 prace wykonywały specjalistyczne zastępy CSRG S.A., natomiast od godz. 1400 – 2200 zastęp ratowniczy KWK „Mysłowice-Wesoła”. Urobek na NR 1/2014 przekopie wydobywczym odbierany był przez zastępy ratownicze KWK „Murcki-Staszic” i transportowany do wozów kopalnianych. Niezwłocznie po zabudowaniu układów wyciągowych od godz. 1720 w dniu 16.01.2014 r. rozpoczęto usuwanie urobku ze zbiornika. W wyniku prowadzonych prac poszukiwawczych w dniu 19.01.2014 r. o godzinie 2229 odnaleziono poszkodowanego i natychmiast wytransportowano go do bazy. Pomimo niezwłocznego podjęcia akcji ratowniczej, determinacji i zaangażowania osób biorących w niej udział, przebywający w bazie lekarz stwierdził zgon poszkodowanego. Akcję ratowniczą zakończono w dniu 20.01.2014 r. o godzinie 009. Podczas całej akcji ratowniczej wykorzystując techniki alpinistyczne załadowano ręcznie i wyciągnięto ze zbiornika na przekop 290 kubłów, tj. około 115 ton urobku. (W artykule korzystano z informacji Wyższego Urzędu Górniczego oraz z materiałów własnych) mgr inż. Piotr Lubczyński OSRG Bytom WIELKI BRAT PATRZY… (Cz. 2) O potrzebie dokładnego określenia miejsca (i czasu) przebywania osób pod ziemią w kopalni napisano w I-szej części artykułu (RG 4/2013). W części drugiej autor próbuje określić kierunki rozwoju systemów lokacyjnych w kopalniach w najbliższej przyszłości. Chcąc przewidzieć przyszłość systemów lokacyjnych w kopalniach najlepiej odnieść się do innych dziedzin techniki i spróbować znaleźć alternatywne zastosowanie. Patrząc na rozwój cywilnej techniki ostatniego ćwierćwiecza nietrudno wskazać najbardziej rozwijające się dziedziny: to technika komputerowa i łączność. Są one coraz bardziej ze sobą powiązane i niejako z jednej strony konkurują, a z drugiej wzajemnie się napędzają. Wspomniane techniki swój rozwój zawdzięczają przede wszystkim takim dziedzinom jak internet, telefonia komórkowa i systemy nawigacyjne. Porównując te obszary zastosowań z tematem artykułu dochodzimy do oczywi- stej tezy, że skoro są to takie rozwojowe domeny, to z pewnością prędzej czy później da się je zastosować pod ziemią. Jednym słowem w kopalni w przyszłości pod ziemią będą funkcjonować: szybka sieć komputerowa, niezawodna łączność bezprzewodowa i szeroko pojęte systemy geoinformatyczne. Prawdopodobnie możemy spodziewać się także intensywnego rozwoju systemów zdalnego monitoringu, choćby w postaci nadzoru za pomocą kamer wideo. Nasz przywołany w tytule orwellowski „Wielki Brat” dostanie więc w najbliższym czasie bardzo sprawne narzędzia obserwacyjne. Pytanie jednak brzmi: czy będą one wystarczająco skuteczne? Spróbujmy zatem prześledzić perspektywy rozwoju w obszarze górnictwa podziemnego dla wspomnianych wyżej technik: Szerokopasmowa sieć komputerowo-łącznościowa. Ktoś, kto jeszcze niedawno próbował głosić odrębność sieci telefonicznych i informatycznych, 25 już dzisiaj musi zmienić zdanie. W przemyśle, podobnie jak w naszych domach, jedna zintegrowana sieć teleinformatyczna załatwia wszystkie potrzeby. Kable światłowodowe lub miedziane, a często sieć WiFi mają coraz większą przepustowość i niezawodność. W kopalni istnieją oczywiście trudności związane ze zmieniającym się w czasie układem wyrobisk i ewentualnie możliwym ryzykiem uszkodzenia traktu kablowego, szczególnie na doprowadzeniu do postępującego przodka wyrobiska (korytarzowego lub ścianowego) ale wydaje się to być jedynie problemem organizacyjnym. Mechanizacja i automatyzacja, a także bardzo ważna od niedawna optymalizacja zużycia energii w technice górniczej wymuszają zdalny monitoring, który wymaga transmisji wielu danych. Co zatem idzie - sieci informatyczne już praktycznie są wszędzie pod ziemią. Pozostaje oczywiście problem starych, rzadko używanych wyrobisk, utrzymywanych ze względów wentylacyjnych, NR 1/2014 technologicznych, p.poż. itp. Są wprawdzie nieczęsto odwiedzane przez służby kopalniane ale właśnie dlatego warto będzie właśnie w nich zamontować urządzenia wideonadzoru. Współczesne kamery, nawet te w wykonaniu specjalnym, przemysłowym, są też coraz tańsze. Powoli w naszej świadomości zaczynamy rozumieć również ważną rolę monitoringu dla poprawy bezpieczeństwa, a nie tylko jako podglądanie ludzi w pracy, więc prawdopodobnie kopalniane służby zdecydują w przyszłości i w tych miejscach na zamontowanie kamer. Jeśli więc będą kamery, to konieczne będzie także zainstalowanie sieci kablowej i wtedy problem braku instalacji sam się rozwiąże. Łączność bezprzewodowa. Współcześnie używane systemy łączności bezprzewodowej opierają się o technikę cieknącego (promieniującego) przewodu i są jak na razie dość kosztowne. Jednak pewnie tylko do czasu – niektórzy pamiętają, jak drogi jeszcze 15 lat temu był telefon komórkowy. Technika łączności bezprzewodowej opartej o systemy WiFi lub podobne jest obecnie tak rozpowszechniona na świecie i tania, że mało kto chce za nią pobierać opłaty. Czy kopalnie poradzą sobie jednak z wprowadzeniem „komórek” pod ziemię? Wydaje się, że droga jest prosta – wystarczy odpowiednio zagęścić sieć przekaźników, BTS-ów (ang. Base Transceiver Station) w chodnikach i na przekopach. Jeśli wszędzie będą kable i światłowody (patrz punkt poprzedni) to żaden problem. Drugim alternatywnym rozwiązaniem wydaje się połączenie obydwu technik tj. systemu łączności komórkowej i cieknącego kabla. Prawdopodobnie w wyrobiskach ścianowych uda się taką łączność zrealizować przy pomocy kabla cieknącego. Dość oryginalnym pomysłem wydaje się „wbudowanie” kabla cieknącego do kabli energetycznych np. do kabla kombajnowego – w takim rozwiązaniu niełatwo byłoby go uszkodzić. Czy zatem w przyszłości każdy górnik przed zjazdem będzie pobierał lampę, aparat ucieczkowy i …radiotelefon ? A może uda się wbudować telefon do lampy górniczej? Skoro w domowym zastosowaniu nieraz używaliśmy „komórki” jako latarki to czemu nie zrobić na odwrót i zamontować telefonu do wnętrza lampy. Swoją drogą tradycyjna RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 Ryc. 1. Hełmy z wbudowanym oświetleniem. lampa górnicza z akumulatorem noszonym na pasku powoli znajdzie miejsce …w muzeum. Dziś przemysł produkuje dla smartfonów baterie o pojemności kilku amperogodzin w zupełności wystarczającej na całkiem dobre oświetlenie miejsca pracy górnika przez 8 godzin. Diody LED stają się z roku na rok coraz bardziej wydajne, więc nic nie stoi na przeszkodzie, aby puszka z akumulatorem powędrowała na hełm. Problem plączącego się kabla niedługo sam zniknie. Przodujący w elektronice Chińczycy już od kliku lat oferują na rynku europejskim praktyczne lampy bezprzewodowe (szerszy opis w RG 2/2008), a nawet gotowe hełmy zintegrowane (diody LED w daszku, akumulator w skorupie kasku), jak pokazano na ryc. 1. Od takiego lampo-hełmu z własnym zasilaniem już niewiele brakuje do specjalizowanego nakrycia głowy spotykanego do niedawna jedynie w filmach sf lub grach komputerowych. Można w nim zamontować słuchawki (połączone z ochronnikami słuchu), mikrofon (np. kostny, ciemiączkowy – zbierający dźwięk bezpośrednio z kości czaski), kamerę połączoną z monitorem (w okularach), ba nawet układ chłodzący głowę górnika. To oczywiście dalekie i jeszcze drogie perspektywy rozwoju osobistych mikrosystemów pracowniczych wykorzystujących osiągnięcia informatyki ale z punktu widzenia łączności bezprzewodowej wysoce prawdopodobne. Systemy informacji przestrzennej. Korzystamy z nich na co dzień głównie jako kierowcy, bo odbiorniki GPS-u są w powszechnym użyciu. Z roku na rok 26 pojawiają się jednak kolejne zastosowania: dla turystów, osób pracujących w terenie itp. O ograniczeniach i błędach związanych z zaufaniem też powoli się dowidzieliśmy, wystarczy wjechać do parkingu podziemnego lub długiego tunelu. Lecz GPS to nie wszystko, wszak skutecznie udaje się lokalizować telefon komórkowy za pomocą sieci nadajników i to z bardzo dużą dokładnością. Przepowiadane przez futurystów samochody bez kierowców też jakoś będą musiały być naprowadzane w przypadku zaniku wiązki fal z satelity. Tu z pomocą przychodzą wszelkiego rodzaju systemy radarowe, a nawet co wydaje się zwykłemu człowiekowi niepojęte, „inteligentne” systemy rozpoznawania miejsca, bazujące na szybkiej analizie obrazów przekazywanych z kamer. Jeśli firma Google już dziś pozwala nam „wędrować” po …planecie Mars w wersji 2 lub 3D to jakim problemem jest „obfotografowanie” i stworzenie mapy 3D dla …sieci wyrobisk pod ziemią. Idąc dalej w niedługim czasie spodziewamy się systemów naprowadzających w pomieszczeniach zamkniętych, a więc bez dostępu do GPS, nie tylko turystów w muzeach lecz także klientów w centrach handlowych, pracowników w sieci instalacji technologicznych. Systemy radioetykiet (RFID lub podobnych), o których napisano w pierwszej części artykułu (RG 4/2013) pozwalają dziś już skutecznie śledzić umiejscowienie poszczególnych części składowych montowanego w fabryce wyrobu, jak np. samochód lub samolot. RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 Zestawiając ze sobą wszystkie wyżej wymienione wizje mamy chyba dość jasne wyobrażenie o przyszłości systemów lokacyjnych pod ziemią: wystarczy każdemu górnikowi dać osobisty telefon bezprzewodowy, wyposażyć ten telefon w szereg użytecznych funkcji, tak aby użytkownik musiał go stale potrzebować, a następnie śledzić położenia telefonu na mapie sieci wyrobisk. Jeśli nawet system śledzący zostanie częściowo uszkodzony np. poprzez zawał w miejscu wypadku, to poszukiwania zasypanego górnika możemy prowadzić w miejscu gdzie był on zlokalizowany bezpośrednio przed samym zdarzeniem. Jeśli tylko częstotliwość „odświeżania” systemu i dokładność będą odpowiednio wysokie, wtedy właściwie uda się nam wypełnić potrzebę 4 lokalizacji (patrz. Tabela 1 w części 1-szej artykułu), co powinno zapewnić możliwość odnalezienia zaginionego pod zawałem. System GLON lub podobny będzie można w przyszłości odstawić do muzeum, tylko że nie w chwili obecnej. Oferowane współcześnie systemy śledzące są bowiem jeszcze zbyt mało precyzyjne. Przykładowo przy 10% dokładności lokacji za pomocą systemu GLON wprawny ratownik jest w stanie określić położenie lampy z nadajnikiem z odległości 10 m z błędem jedynie ± 1 m. Takiej precyzji nie mają jeszcze oferowane „bramki” służące do kontroli ruchu załogi, choć z roku na rok stają się one coraz mniej zawodne. I tutaj znowu należałoby zwrócić się do producentów lamp, gdyż w ich rękach leży klucz do dalszego postępu. Ktoś, kto zdecyduje się na masową produkcję na polski rynek lamp górniczych zintegrowanych z akumulatorem (na hełmie), będzie musiał rozwiązać problem zastąpienia systemu GLON/GLOP innym o alternatywnym działaniu. Rozwiązanie takie nie musi być globalne, bo może obejmować tylko część wyrobisk w kopalni. Przepis § 614 pkt. 4 Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dn. 28.06.2002r. w sprawie BHP, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych dopuszcza na warunkach tam określonych równoległe stosowanie kilku systemów lokacyjnych w zakładzie górniczym. NR 1/2014 Ryc. 2. Kolizja na linii czytniki – znacznik system UHF. Jednym z kilku oferowanych na naszym rynku rozwiązań kompleksowych jest sprawdzony w niemieckich, południowoafrykańskich i australijskich kopalniach elektroniczny system śledząco-antykolizyjny opracowany przez firmę Selectronic. Cechą charakterystyczną jest elastyczność rozwiązania, umożliwiająca dostosowaniu systemu do szczególnych potrzeb odbiorcy (kopalni), jakimi przede wszystkim mogą być: • ewidencja pracowników w strefach zagrożenia lub w określonym rejonie, • precyzyjne namierzenie zasypanego górnika podczas akcji ratowniczej, • zabezpieczenie kruszarek, taśmociągów, kolejek podwieszanych itp. (dzięki zastosowaniu sytemu UeSG w kopalniach niemieckich od lat dopuszczona jest jazda ludzi na taśmie z szybkością 3,2 m/s), • logistyka wewnątrzzakładowa: marker RFID (moduł CWS z zasilaniem bateryjnym) zamontowany na wagonach lub kontenerach może pełnić funkcję dokumentu transportowego poprzez przypisanie do niego określonej listy towarów (system śledzi nie tylko ludzi lecz także przedmioty, maszyny, podzespoły, partie materiałów itp.). Na bazie posiadanych doświadczeń w górnictwie (firma działa na rynku od 1976 r.) twórcom systemu udało się rozwiązać takie problemy jak: • niestabilność odczytów w strefach odbioru radiowego (czytników), • zakłócenia, mające swoje źródło w naturze falowej (odbicia, dyfrakcja, rozpraszanie), 27 • zakłócenia wynikające z obecność górniczych maszyn, sprzętu i urządzeń elektrycznych, • eliminacja niekorzystnego „efektu falowodu” w chodnikach kopalnianych, • błędy interferencyjne wynikające z kolizji znaczników (markerów RFID) i czytników (ryc. 2.). Powyższe zalety uzyskano między innymi poprzez dostosowywanie każdego czytnik i anteny do konkretnego miejsca gdzie ma on być zainstalowany, a także odpowiednie zamodelowanie strefy odbioru dostosowanej do rozmiarów przestrzeni odczytu w chodniku lub skrzyżowaniu wyrobisk. W materiałach informacyjnych producent twierdzi, że wytwarzane przez system pola odczytu i strefy ochronne charakteryzuje bardzo wysoka selektywność i 100 % pewność odczytu. Kształt pól odczytu użytkownik może ustalać wedle własnego uznania, odpowiednio układając antenę pętlową. Nie ma ryzyka nakładania się na siebie pól odczytu (ryc. 3.). Czytniki znaczników RFID posiadają wyjścia na dowolny jednomodowy system światłowodowy lub opcjonalnie WLAN. Mogą pracować w dowolnej strefie zagrożenia wybuchem i są podtrzymywane przez co najmniej 4 godz. po odłączeniu ogólnokopalnianej sieci energetycznej. W funkcji identyfikacji i trackingu marker CWS, gdy znajdzie się w polu czytnika RFID zostaje wzbudzony na falach VLF i przekazuje zwrotny sygnał na falach UHF do czytnika zawierający swój ID, ID pola, w którym został NR 1/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 Ryc. 3. Pola odczytu dowolnie kształtowane. wzbudzony, poziom napięcia V i aktualny czas. Funkcja identyfikacji i trackingu jest również bardzo energooszczędna gdyż marker nadaje tylko w momencie zapytania/wywołania. Marker jest zasilany z akumulatora lampy nahełmnej. Strefy ochronne generowane przez podsystem „ostrzeganie przed kolizją” mogą być konstruowane indywidualnie przez użytkownika. W systemach wokół przenośników taśmowych, kruszarek czy wlotów do zbiorników węglowych, ściśle określone strefy umożliwiają skuteczną 100% ochronę górników bez wyłączania ruchu systemów odstawy przez błędne alarmy. W przypadku konieczności lokalizacji w zawale zasypanego górnika marker nadaje tylko po wywołaniu go przez urządzenie lokacyjne, a więc nadawanie ogranicza się do momentów wykrycia go przez lokalizator. W odróżnieniu do systemu GLON, który stale emituje sygnał co powoduje, że około 30% pojemności lampy musi być przeznaczone na zasilanie GLON-a, w tym rozwiązaniu pojemność akumulatora może być mniejsza lub lampa na dłużej wystarczy górnikowi. Ogranicza to także emisję fal radiowych w kopalni, eliminuje praktycznie możliwość zakłócania pracy innych systemów i urządzeń, przy jednoczesnym spełnieniu wymagań krajowych przepisów BHP dotyczących pracowników przebywających w za- sięgu szkodliwego wpływu pól elektromagnetycznych (np. w lampowni). Mamy nadzieję, że takie lub podobne rozwiązania systemów lokacyjno-śledzących wejdą niedługo do powszechnego użytku w polskich kopalniach, co niewątpliwie przyczyni się do poprawy bezpieczeństwa zatrudnionych w nich pracowników. Autor składa wyrazy podziękowania przedstawicielom przedsiębiorstwa Integra Polska Sp. z o.o. za przekazane informacje i materiały prasowe związane z systemem lokacyjnym firmy Selectronic Funk- und Sicherheitstechnik GmbH. mgr inż. Piotr Golicz CSRG S.A. w Bytomiu W 100 – LECIE KOPALNIANEJ STACJI RATOWNICTWA GÓRNICZEGO W WIELICZCE. Rok ubiegły przyniósł okrągłą rocznicę Kopalnianej Stacji Ratownictwa Górniczego Kopalni Soli Wieliczka. Kopalnia Soli w Wieliczce to jeden z naszych najcenniejszych zabytków kultury materialnej w Polsce. Jednak kopalnię nie omijały zagrożenia górni- cze. Natura wielokrotnie ingerowała w jej egzystencję. Jej niszczycielska siła wiązała się z dopływami wód do wyrobisk i pożarami. Górnicy wielokrotnie zmuszani byli do ratowania kopalni przed żywiołami. Początkowo akcje ratownicze prowadzone były przez 28 doraźnie organizowane grupy ratownicze, w skład których wchodzili najbardziej doświadczeni pracownicy. Historia profesjonalnego ratownictwa górniczego sięga roku 1913, kiedy to w budynku nadszybia szybu Daniłowicza powstała pierwsza stacja ratownicza RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 w Wieliczce. Załoga stacji liczyła 65 osób. W ciągu 100 lat rola ratowników nie zmieniła się. Ich zadaniem jest niesienie pomocy w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia osób, jak również zagrożenia bezpieczeństwa kopalni. Mimo, że przynależność do ratownictwa jest dobrowolna, to jednak wymagania psychofizyczne są bardzo wysokie. Aktualnie w skład kopalnianej drużyny ratowniczej wchodzi 45 osób, w tym 35 ratowników, kadra kierownicza i specjaliści. Kopalnia Soli Wieliczka jako zakład górniczy o turystycznym charakterze prowadzi ratownicze działania prewencyjne. W turystycznej części kopalni, którą rokrocznie zwiedza ponad milion turystów, zagrożenia zostały zminimalizowane. Trasa turystyczna, trasa górnicza, komory imprezowe, uzdrowisko, ekspozycje Muzeum Żup Krakowskich są szczególnie pod względem bezpieczeństwa przygotowywane i nieustannie kontrolowane. Skutecznie zminimalizowano również potencjalne zagrożenia w części poza turystycznej. Gwarancją tego bezpieczeństwa jest przede wszystkim człowiek - ratownik. Sprawność ratowników jest kontrolowana w czasie rygorystycznych badań kontrolnych, a w czasie ćwiczeń kondycja fizyczna, praktyczne umiejętności i wiedza przekazywana na specjalistycznych kursach zakończonych egzaminami. Stworzone przez Okręgową Stację Ratownictwa Górniczego w Jaworznie warunki do ćwiczeń są podobne do tych jakie panują pod ziemią w czasie akcji ratowniczej. Ratownik musi sprawdzić się w aparacie tlenowym, z ekwipunkiem ważącym min. 17kg, w zadymieniu i w wysokiej temperaturze. Predyspozycje zdrowotne weryfikowane są w specjalnej komorze cieplnej. Przeszkolone zastępy ratownicze wielokrotnie służyły pomocą w akcjach ratowniczych w innych kopalniach (np. w KWK Mysłowice-Wesoła podczas zawału wyrobiska). O skuteczności prowadzonych działań profilaktycznych świadczy chociażby to, że od ponad 20 lat w podziemiach wielickich nie zdarzyła się żadna większa ratownicza interwencja. Warto pod- 29 NR 1/2014 kreślić, iż w świetle przepisów ratownicy solni są traktowani na równi z ratownikami węglowymi, mimo że specyfika kopalń soli jest inna niż kopalń węglowych. W wielickiej kopalni podobnie jak w zakładach gdzie zaprzestano wydobycia większość zagrożeń naturalnych występuje w ograniczonym stopniu, jednakże nie da się ich zlikwidować całkowicie. Dlatego kopalnia musi posiadać służby, na których działaniu będzie mogła polegać w sytuacjach awaryjnych. W takich sytuacjach niezbędny jest udział ratowników górniczych. Problematykę ratownictwa górniczego mogą poznać turyści zwiedzający Trasę górniczą na wystawie, na której prezentowane są urządzenia i sprzęt ratowniczy zarówno z kopalni Wieliczka jak i z kopalń śląskich. Dzięki tej ekspozycji turyści z całego świata mają szansę poznać obiekt będący zabytkiem wpisanym nie tylko w kulturę polską ale zajmujący istotne miejsce na liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. Kopalnia soli w Wieliczce NR 1/2014 jest elementem dorobku górniczego wielu pokoleń, świadczącym o tym, że nie ma przyszłości bez przeszłości. Ratownictwo górnicze to wypadkowa długoletnich doświadczeń w przeciw- RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 działaniu zagrożeniom. Jego historia wywodzi się z wielowiekowej tradycji i kilkuset letnich doświadczeń. W artykule wykorzystano materiały tekstowe i zdjęcia z archiwum Kopal- nianej Stacji Ratownictwa Górniczego KS Wieliczka. mgr inż. Barbara Kochan CSRG S.A. w Bytomiu ODREAGOWANIE PSYCHOLOGICZNE Procedura stosowana w celu minimalizowania negatywnych skutków udziału w zdarzeniach silnie obciążających psychicznie W 2009r. w ramach konferencji szkoleniowej pt. „Zdarzenia kryzysowe” zaprezentowane zostały wnioski z prac „grupy roboczej do weryfikacji procedur stosowanych podczas wypadków masowych lub katastrof ”(1) powołanej w celu przygotowania wspólnej procedury postępowania w przypadku zdarzeń masowych i katastrof przemysłowych. Powołanie grupy zainicjowały katastrofy górnicze i masowe zdarzenia o silnie traumatycznym charakterze, które miały miejsce na terenie Śląska w latach 2006-2008. Przedstawiony na wspomnianej konferencji materiał z zakresu psychologii sytuacji kryzysowych zawiera min. wskazanie działań w celu zapobiegania psychicznym skutkom katastrof u ratowników. W punkcie 5 tych wskazań czytamy, iż „zaleca się przeprowadzanie sesji odreagowania po zakończeniu operacji, w czasie których zachęca się uczestników do opisania tego z czym się zetknęli i doznali”(2). W tym miejscu zasadne wydaje się przedstawienie czym jest odreagowanie psychologiczne jako środek pomocy dla uczestników masowych zdarzeń traumatycznych, ratowników, policjantów, strażaków, żołnierzy, lekarzy pogotowia czy członków sztabów kryzysowych. Odreagowanie, o którym mowa może mieć dwie podstawowe formy: defusingu i debryfingu. Defusing przeprowadzić mogą osoby działające w ramach danej formacji zawodowej, u której z racji specy- 30 fiki wykonywanych obowiązków służbowych istnieje podwyższone ryzyko uczestnictwa w zdarzeniach krytycznych. Osoby te, jako ochotnicy będący obdarzeni zaufaniem swoich współpracowników i posiadający silną potrzebę pomagania innym, zostały przeszkolone w zakresie zasad pomagania ludziom przeżywającym kryzys. Mogą oni zainicjować powołanie swoistej grupy wsparcia dla swoich kolegów, którzy z tytułu wykonywanych zadań zawodowych uczestniczyli w zdarzeniu traumatycznym czyli raniącym. Tego rodzaju odreagowanie można z powodzeniem stosować podczas lub bezpośrednio po powrocie do jednostki lub bazy, w grupach osób dobrze i bezpiecznie czujących się w swoim towarzystwie. RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 Celem defusingu jest odreagowanie silnych emocji i napięć, zniwelowanie skutków przeżytego stresu, przywrócenie równowagi i normalizacja reakcji na zdarzenie(3). Drugą formą odreagowania jest debryfing, czyli strukturalizowane spotkanie, którego celem jest wymiana doświadczeń związanych ze zdarzeniem, normalizacja reakcji psychicznych na to zdarzenie, mobilizacja indywidualnych zasobów i umiejętności radzenia sobie z ostrym stresem, psychoedukacja w zakresie możliwych źródeł wsparcia. W założeniu, tego typu odreagowanie przeprowadzane jest przez psychologa, zwykle 48 godzin po zakończeniu działań lub później. W najczęściej stosowanej formie, debryfing ma charakter sesji grupowej, w której bierze udział maksymalnie 10-14 osób. Debryfing ma określoną strukturę, składają się na nią następujące etapy: wprowadzenie, analiza faktów i zbudowanie wspólnego obrazu zdarzenia aby wszyscy mogli jak najlepiej zrozumieć, co się zdarzyło i jaka była ich rola, identyfikacja myśli generowanych w trakcie zdarzenia i ich wpływu na emocje i zachowania, analiza emocji i reakcji uczuciowych, analiza objawów dystresu, normalizacja reakcji i psychoedukacja (4). Obydwie formy odreagowania umożliwiają ponadto identyfikację osób, u których dyskomfort jest znacznie silniejszy niż u pozostałych uczestników, co stanowi wskazanie do dalszej pracy. Tego typu formy odreagowania są obecnie stosowane w różnego typu służbach emergencyjnych, gdyż nowoczesne standardy bezpieczeństwa, adekwatne do współczesnych zagrożeń, muszą się opierać nie tylko na zaawansowanych rozwiązaniach technicznych ale też na szczegółowej wiedzy o społecznym i psychologicznym funkcjonowaniu człowieka oraz umiejętnościach radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Poniżej zaprezentuję jak spożytkowane zostały osiągnięcia i wiedza psychologiczna na użytek osłony psychicznej pełniących służbę w Siłach Zbrojnych RP, Państwowej Straży Pożarnej i Więziennictwie, gdzie odreagowanie stanowi normalną procedurę stosowaną w celu zminimalizowania negatywnych skutków przeżytego w akcji stresu oraz zapobiegania poważniejszym zaburzeniom. Dodatkowo przedstawiam zadania psychologów w ww. służbach. SIŁY ZBROJNE RP. Na podstawie Decyzji nr 444/MON z 29.12.2009r. w sprawie profilaktyki psychologicznej w Siłach Zbrojnych RP, stworzone zostały Zasady organizacji i funkcjonowania profilaktyki psychologicznej w Siłach Zbrojnych. Podstawowym celem oddziaływania psychologicznego w wojsku jest profesjonalne wspieranie dowódców, osłona psychiczna żołnierzy uczestniczących w sytuacjach kryzysowych i wykonujących zadania w ekstremalnie trudnych warunkach, przeciwdziałanie patologiom społecznym w tym uzależnieniom, ochrona i promocja zdrowia psychicznego. Tak rozumiana działalność realizowana jest przez psychologów jednostek wojskowych – konsultantów dowódcy do spraw profilaktyki psychologicznej bądź koordynatorów do spraw profilaktyki psychologicznej. Poza tym zajmują się oni monitowaniem środowiska oraz psychologicznych uwarunkowań służby przez kontakt z żołnierzami w pododdziałach a stosownie do potrzeb podejmują interwencje w sytuacjach kryzysowych oraz uczestniczą w pracach doraźnie powoływanych zespołów, grup interwencji kryzysowej. Zadania psychologów obejmują także współpracę z wojskowymi i cywilnymi instytucjami oraz organizacjami zajmującymi się ochroną zdrowia psychicznego. Jest to niezbędny obszar pracy, gdyż wsparcie innych specjalistów (psychiatrów, terapeutów uzależnień) bywa nieodzowne a skoordynowanie wspólnych działań przynosi najlepsze efekty. Psychologowie w Siłach Zbrojnych wiele uwagi poświęcają psychoprofilaktyce i kształtowaniu kompetencji psychologicznych dowódców. Udzielają konsultacji dotyczących postępowania z żołnierzami, uczą jak rozpoznawać potrzeby i stany emocjonalne podwładnych oraz jak na nie reagować. Szczególnie dotyczy to osób w kryzysie. STRAŻ POŻARNA. W PSP wprowadzono uaktualnioną Procedurę dysponowania określającą zasady organizacji systemu pomocy psychologicznej w PSP przy akceptacji Komendanta Głównego PSP z października 2010r. Zakres zadań psychologa w obszarze interwencji i pomocy psychologicznej został uszczegóło- 31 NR 1/2014 wiony do udzielania pomocy strażakom biorącym udział w zdarzeniach traumatycznych, interwencji kryzysowej dla strażaków, członków ich rodzin i osób poszkodowanych podczas zdarzeń masowych. W zakresie psychoedukacji wprowadzono doradztwo w obszarze zarządzania zasobami ludzkimi dla kadry dowódczej i kierowniczej. Psychologowie zajmują się również profilaktyką z zakresu uzależnień, koordynacją działań i nadzorem nad pracą innych specjalistów spoza służby, na rzecz dobrostanu i ochrony zdrowia strażaków. Od psychologa w PSP oczekuje się także współpracy merytorycznej przy aktualizacji planów ratowniczych, analizie zdarzeń, jak również przy organizacji i realizacji ćwiczeń, szczególnie symulacji zdarzeń masowych. W przywoływanych Zasadach organizacji systemu pomocy psychologicznej w PSP, czytamy również o przewidywanych formach oddziaływań psychologicznych po zdarzeniach traumatycznych, mogących odbyć się w formie spotkań grupowych i konsultacji indywidualnych. Jest tam również zapis, że Kierownik jednostki na terenie której przeprowadzana jest interwencja zobowiązany jest do zapewnienia warunków do jej przeprowadzenia, dopilnowując obowiązkowej obecności ratowników, uczestników zdarzenia, angażując się ponadto w realizację przedsięwzięć technicznych mających za zadanie minimalizowanie negatywnych skutków stresu dla strażaków. SŁUŻBA WIĘZIENNA. W Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 29.05.2003r. w sprawie zadań służby medycyny pracy wynikających ze specyfiki ryzyka zawodowego w jednostkach organizacyjnych Służby Więziennej, czytamy że zadaniem psychologów jest sprawowanie profilaktycznej opieki zdrowotnej oraz analiza warunków służby i pracy w więziennictwie uwzględniająca występowanie czynników szkodliwych, narażenia na stres chroniczny i traumatyczny wynikający z realizowanych zadań. Natomiast Wytyczne nr 1/09 Dyrektora Generalnego Służby więziennej, określają sposób postępowania po ekspozycji na zdarzenia stanowiące źródło silnego stresu. Wskazują one, że interwencje NR 1/2014 prowadzone przez służbę medycyny pracy (psychologa), przeprowadza się: z urzędu (opisane są rodzaje zdarzeń skutkujące koniecznością przeprowadzenia interwencji), na wniosek kierownika jednostki lub z inicjatywy pracownika. Istnieje tutaj zastrzeżenie, że w przypadku funkcjonariuszy ze stażem służby do 2 lat, interwencja służby medycyny pracy jest obowiązkowa również w sytuacji braku występowania istotnych zaburzeń. Interwencje prowa- RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 dzone są w formie grupowej lub indywidualnej w terminie do 10 dni od ekspozycji na zdarzenie silnie obciążające psychicznie. 1. Zarządzenie nr 344/09 Wojewody Śląskiego z dnia 30.09.2009r. 2. M.Zagdan „Działanie w sytuacji silnego stresu. Pomoc ofiarom katastrof i innych zdarzeń traumatycznych” Materiały z konferencji „Sytuacje kryzysowe” 2009r. 3. B.Nowak „Stres bojowy. Przyczyny, oznaki, zapobieganie”. Materiały do zajęć z kształcenia obywatelskiego. MON 2011r. 4. D.Merecz „Debryfing i co dalej?” Warsztaty psychologiczne „Wsparcie psychologiczne w sytuacjach kryzysowych” SGSP, 2007r. mgr Katarzyna Cichy-Szczepańska psycholog INNOWACYJNE TECHNOLOGIE „JUTRA” …INREQ W ramach Funduszu Badawczego Węgla i Stali od lipca 2012 roku Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. realizuje europejski projekt pt. „Zwiększenie skuteczności i bezpieczeństwa ratowników pracujących w warunkach wysokiego ryzyka poprzez zaprojektowanie innowacyjnych systemów ratownictwa” - akronim INREQ. Celem projektu jest poprawa efektywności, bezpieczeństwa i komfortu pracy ratowników górniczych podczas prowadzenia akcji ratowniczej. Metodologia badań obejmuje opracowanie, wykonanie oraz testy nowej generacji urządzeń przeznaczonych do wykonywania tuneli ratowniczych w celu szybkiego dotarcia do poszkodowanych górników w strefie zawału przy zapewnieniu możliwości zdalnego monitoro- wania w czasie rzeczywistym stanu zagrożenia (monitoring warunków klimatycznych panujących w wyrobisku oraz parametrów fizjologicznych ratownika). Planowane jest także stworzenie wirtualnych symulacji działań ratowniczych. Wspólnie opracowane modele urządzeń ratowniczych wykorzystane zostaną do utworzenia aplikacji 3D mających posłużyć m.in. jako materiały instruktażowe dla każdego urządzenia. W ramach projektu realizowane są prace nad następującym sprzętem ratowniczym: • lekka obudowa ratownicza do zabezpieczania wykonywanego tunelu ratowniczego, • lekki przenośnik zgrzebłowy wyposażony w platformę do transportu 32 • • • • osprzętu ratowniczego, przeznaczony do odstawy skał z wykonywanego tunelu ratowniczego, przenośny klimatyzator, poprawiający komfort pracy w małych przestrzeniach, gdzie pracują ratownicy, urządzenie do wykonywania tunelu ratowniczego w litej skale metodą wyrywania skały, działające od wnętrza calizny skalnej poprzez wywiercone otwory penetracyjne, urządzenie do wykonywania tunelu ratowniczego w litej skale z zastosowaniem technologii hydro-urabiania, urządzenie pomiarowe do określania parametrów atmosfery w wyrobisku, gdzie prowadzona będzie akcja ratownicza, oraz do przesyłu tych danych do bazy, RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 74 • urządzenie pomiarowe monitorujące stan ratownika, pozwalające na określenie chwili, gdy jego wycofanie z akcji jest konieczne z uwagi na przyczyny zdrowotne. Projekt INREQ został podzielony na 7 zadań strategicznych (WP – „work package”) WP0 –Zarządzanie projektem WP1 –Określenie wymagań i Specyfikacja nowego sprzętu ratowniczego WP2 –Opracowanie dokumentacji technicznej dla prototypów urządzeń ratowniczych WP3 –Projektowanie prototypów i systemów komunikacji do pomiaru danych biometrycznych i parametrów atmosfery WP4 –Produkcja sprzętu prototypowego WP5 –Testowanie elementów systemu w warunkach laboratoryjnych i eksploatacyjnych WP6 –Wnioski o certyfikację i zatwierdzenie do stosowania w podziemnych zakładach górniczych CSRG S.A. posiadająca praktyczne doświadczenie w zakresie prowadzenia wszelkiego rodzaju działań ratowniczych w zakładach górniczych przedstawiła na początku projektu minimalne wymagania dla mających powstać urządzeń. Obecnie rola CSRG S.A. polega na stałym kontakcie z koordynatorem projektu - Instytutem Techniki Górni- 33 NR 1/2014 czej KOMAG z Gliwic oraz pozostałymi 5 firmami z krajów UE (GAUK z Wielkiej Brytanii, DMT z Niemiec, AITEMIN oraz GEOCONTROL z Hiszpanii, ICOP z Włoch). Ma to na celu sprecyzowanie sposobu wykonania urządzeń oraz zmaksymalizowanie ich wydajności podczas akcji. Prototypy, które powstaną będą w końcowej fazie projektu testowane przez ratowników z Bytomia w warunkach laboratoryjnych oraz bojowych. Zamknięcie projektu planowane jest na czerwiec 2015r. Adam Szadurski Tomasz Twardokęs CSRG S.A. w Bytomiu Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. ul. Chorzowska 25 41 - 902 Bytom tel. 32 282-25-25 fax. 32 282-26-81 e-mail: [email protected] http://www.csrg.bytom.pl
