RG 2014 nr 2 "Ratownictwo Górnicze"
Transkrypt
RG 2014 nr 2 "Ratownictwo Górnicze"
Ratownictwo Górnicze ISSN 1426-3092 Nr 2 (75) czerwiec 2014 r. KWARTALNIK CENTRALNEJ STACJI RATOWNICTWA GÓRNICZEGO S.A. RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 SPIS TREŚCI Redaguje zespół: Andrzej Plata - redaktor naczelny Mirosław Bagiński - z-ca redaktora naczelnego Barbara Kochan - z-ca redaktora naczelnego Katarzyna Myślińska - sekretarz redakcji Katarzyna Kajdasz-Szpotko Małgorzata Jankowska Adres redakcji: Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. ul. Chorzowska 25 41-902 BYTOM tel. (32) 388 04 19 lub (32) 388 04 53 fax. (32) 388 04 44 e-mail: [email protected] Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu ul. Chorzowska 12d 41-902 BYTOM tel. (32)38806 22 e-mail: [email protected] Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Jaworznie ul. Krakowska 95 43-600 JAWORZNO tel. (32) 616 22 86 fax. (32) 616 44 33 e-mail: [email protected] Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Wodzisławiu Śl. ul. Marklowicka 3 44-300 WODZISŁAW Śl. tel. (32) 455 47 06 e-mail: osrgwodzisł[email protected] Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego w Zabrzu ul. Jodłowa 33 41-800 ZABRZE tel. (32) 271 35 06 e-mail: [email protected] Redakcja nie odpowiada za treść reklam i zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów tekstów oraz zamieszczania własnych tytułów i śródtytułów. Nie zamówionych materiałów nie zwracamy. Skład, opracowanie techniczne oraz druk: Drukarnia Lipka ul. Mickiewicza 9A 14-200 Iława Nakład: 450 egz. NR 2/2014 • Krótko • Aleksandra Szatkowska-Mejer Rzecznik prasowy CSRG SA informuje… ............................................................... 1 • Barbara Kochan Wywiad z profesorem Krystynem Sosadą ............................................................................................................................................ 1 ............................................................... 2 • Zbigniew Kubica Pożar w KWK Mysłowice-Wesoła ................................................................................. 4 • Kazimierz Lebecki Normy europejskie w zakresie bezpieczeństwa ................................................... 7 • Małgorzata Jankowska, Katarzyna Myślińska, Katarzyna Kajdasz-Szpotko Szkolenie w CSRG SA .........................................................................................................10 • Piotr Pal Poprawa bezpieczeństwa w kopalniach • ..................................................................15 Gerard Libera Z kart historii - Wybuch pyłu węglowego w kopalni Rozbark .................16 • Bogdan Ożóg, Damian Stępień, Paweł Wachowicz Ćwiczenia ratownicze .........................................................................................................19 • Marcin Zawadzki Z kart historii - Ratowników górniczych już dziś tam nie ma ..................22 • Katarzyna Cichy – Szczepańska Rozwój osobisty a skuteczne zarządzanie i wzrost odporności na stres w pracy ........................................................................24 • Marcin Pypeć Nowa odzież ochronna dla ratowników górniczych • Marek Zawartka Wspólne ćwiczenia zastępów ratowniczych ......................................26 .......................................................27 Fot. na okładce: wspólne ćwiczenia Ratowników Grupy Poszukiwawczo-Ratowniczej z Jednostki Ratowniczo Gaśniczej nr 5 Państwowej Straży Pożarnej z Gdańska i Specjalistów Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. Bytom prowadzonych w ramach Krajowego Systemu Ratowniczo Gaśniczego. Autor zdjęcia na okładce – OSRG w Bytomiu 35 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 KRÓTKO Udział pogotowi i zastępów specjalistycznych w akcjach ratowniczych i pracach profilaktycznych. • 21.02.2014r. akcja pożarowa w KWK Mysłowice Wesoła. W akcji brały udział zastępy ratownicze OSRG Jaworzno. • 28.03.2014r. akcja polegająca na przewietrzaniu i penetracji wyrobisk w Kopalni Zabytkowej Guido. W akcji brały udział zastępy zawodowe CSRG S.A. • 31.03-02.04.2014r. akcja polegająca na przewietrzaniu i penetracji wyro- • • bisk KWK Knurów - Szczygłowice R. Knurów. W akcji brało udział specjalistyczne pogotowie pomiarowe CSRG S.A. 23.04.2014r. akcja polegająca na przewietrzaniu i penetracji wyrobisk w KWK Knurów – Szczygłowice r. Knurów. W akcji brało udział specjalistyczne pogotowie pomiarowe CSRG S.A. 07.05.2014r. akcja polegająca na przewietrzaniu i penetracji wyrobisk w KWK Bielszowice. W akcji brały udział zastępy ratownicze OSRG Bytom. Prace profilaktyczne: Udział specjalistycznego pogotowia NR 2/2014 przewoźnych wyciągów ratowniczych w pracach profilaktycznych polegających na kontroli obmurza w następujących zakładach górniczych: • 16.02.2014r. KWK Knurów Szczygłowice • 16.02.2014r. w KWK Budryk • 15.03.2014r. w KWK Borynia – Zofiówka – Jastrzębie r. Jas Mos • 29.03.2014r. KWK Pniówek • 30.03.2014r. KWK Pniówek • 06.04.2014r. KWK Knurów - Szczygłowice Opr. K. Szpotko RZECZNIK PRASOWY INFORMUJE... Odliczamy dni do zawodów… W momencie zamykania tego numeru kwartalnika /koniec kwietnia br./ już osiem drużyn ratowników górniczych, w tym dwie z Polski potwierdziło swój udział w IX Międzynarodowych Zawodach Ratownictwa Górniczego w Polsce. Organizatorzy czyli Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. i Wyższy Urząd Górniczy szacują, że z zawodach udział weźmie około 30 drużyn z całego świata. Udział w zawodach potwierdziły już drużyny z: Indii /TATA STEEL/, Wietnamu / VINACOMIN MINES RESCUE/ Rosji / EMERCOM OF RUSSIA /, Kazachstanu /KOMIR/ i po dwie drużyny z Australii / GLENCORE OAKY CREEK NORTH i KESTREL MINE / i Polski / KGHM Polska Miedź S.A., Kompania Węglowa/. Zgłoszenia przyjmowane są do połowy maja br. Międzynarodowe Zawody Ratownictwa Górniczego zaplanowano na 6- 13 września br. w Polsce. Zespoły ratowników rywalizować będą na terenach Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu oraz na terenach EXPO Silesia – Centrum TargowoKonferencyjne w Sosnowcu. – Międzynarodowe zawody to nie tylko walka o tytuł tej najlepszej. To także doskonała okazja do podnoszenia kwalifikacji ratowników górniczych, jak i do wymiany wiedzy technicznej i organizacyjnej. Uczestnicy zawodów poznają także struktury służb ratownictwa górniczego innych krajów, w tym zasady działania oraz ich wyposażenie ratownicze. Bardzo ważna jest także możliwość bezpośredniej wymiany doświadczeń oraz integracja międzynarodo- wego środowiska ratowniczego – wyjaśnia Adam Nowak, dyrektor techniczny CSRG S.A. w Bytomiu i koordynator zawodów ze strony CSRG S.A. Dla uczestników przygotowano pięć konkurencji. Najwięcej emocji budzi jednak symulacja prawdziwej akcji ratowniczej pod ziemią. Na jej potrzeby stworzona zostanie sceneria, która jak najbardziej będzie imitować warunki panujące w polskich kopalniach. Chodzi bowiem o to, by zastęp który dostaje zadanie czuł emocje i warunki najbardziej zbliżone do tego, co może go spotkać pod ziemią. Obok wspomnianej symulowanej akcji odbędą się jeszcze konkurencje dla mechanika sprzętu ratowniczego, mechanika sprzętu pomiarowego oraz pierwsza pomoc i test wiedzy ratowniczej. Na potrzeby tej ostatniej już przygotowano 147 pytań testowych. Wszystkie pytania, jak i pozostałe niezbędne informacje na temat zawodów można znaleźć na specjalnie przygotowanej stronie internetowej www.imrc2014.pl. Obok zawodów zaplanowano także organizację III Warsztatów Ratowniczych dla specjalistów z zakresu ratownictwa górniczego. Organizatorem Międzynarodowych Zawodów Ratownictwa Górniczego jest Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. i Wyższy Urząd Górniczy. Honorowy patronat nad zawodami objął Prezydent RP - Bronisław Komorowski. Akcja ratunkowa w Jaskini Ratownicy z Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu, Grupa Jurajska GOPR oraz stra- 1 żacy wzięli udział w akcji ratunkowej w Jaskini Wiernej pomiędzy Żarkami, a Złotym Potokiem koło Częstochowy, w sobotę 26 kwietnia br. Dwa zastępy ratowników górniczych wchodzących w skład specjalistycznych zastępów do prowadzenia prac wysokościowych, przy użyciu metod alpinistycznych wzięły udział w akcji ratunkowej na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Pierwszy zastęp do akcji został wezwany po godz. 21.20, drugi w niedzielę około 5.00 rano. W sobotę podczas zwiedzania jaskini - na głębokości 23 metrów blok skalny oderwał się od stropu i przygniótł grotołaza z Łodzi. Jaskinia na co dzień zamknięta - raz w roku udostępniana jest dla grotołazów. Do jaskini weszła grupa osób, w tym poszkodowany, doświadczony speleolog. Gdy mężczyzna znajdował się w najdalszym korytarzu jaskini (ok. 150 metrów od jej wejścia) ze stropu urwał się niemal tonowy głaz. - Spadł pionowo, dokładnie na plecy mężczyzny, powodując śmiertelne obrażenia. Osoby obecne na miejscu mówiły, że zmarł niemal natychmiast. Nikt z towarzyszy nie mógł mu pomóc, nikt nie byłby w stanie wydostać go spod takiego głazu – mówił van der Cohen – szef Jurajskiego pogotowia ratowniczego. Pozostała grupa grotołazów wezwała służby ratunkowe. Akcja ratunkowa rozpoczęła się ok. godz. 17 w sobotę. Na miejscu prace ratownicze wykonywali strażacy z OSP Janów, JRG 1 w Częstochowie oraz JRG CS PSP. Straż pożarna nie miała jednak możliwości dostać się do poszkodowanego. Strażacy wraz z ratownikami NR 2/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 medycznymi zabezpieczyli pomoc medyczną, ogrodzili miejsce zdarzenia. Zapewnilirównieżoświetlenieterenuakcji,sprzętyhydraulicznyiwyburzeniowy. Z Komendy Miejskiej w Częstochowie przyjechałagrupaoficerów.DoakcjiratunkowejprzystąpiłytakżetrzygrupyratownikówGOPR.Pogodz.22.00przybyli (wezwani przez Wojewódzkie StanowiskoKoordynacjiRatownictwa)ratownicy górniczyzCentralnejStacjiRatownictwa GórniczegoS.A.zBytomia.Przypomocy poduszek pneumatycznych, z wykorzystaniem doświadczenia z akcji zawałowych,usuniętoblokskalnyiprzystąpiono do wydobywania ciała ofiary. Musieli przy tym wspólnie z GOPR i służbami Straży Pożarnej odkopywać i wykuwać zpowierzchninowydostępdootworujaskini.Akcjaratowniczazakończyłasiępo ok. 19 godzinach. Jaskinia „Wierna” należydojednychztrudniejszychjaskiń na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Wcześniejniebyłowniejpodobnychwypadków. Ma ponad 1027m długości i30mgłębokości.OpiekujesięniąStowarzyszenienaRzeczOchronyPodziemnych ZjawiskKrasowych„Speleo-Myszków”. Projekt - kapsuła „Modułowa Kapsuła Ratunkowa do ewakuacji poszkodowanego w środowiskuniebezpiecznym”–toprojektrealizowanywramachIIKonkursuProgramu Badań Stosowanych (PBS). Jego uczestnikiem jest m.in. Centralna Stacja RatownictwaGórniczegoS.A.wBytomiu. Wramachrealizacjiprojektuprzewidujesięm.in.opracowaniezałożeńfunkcjonalnych,technicznychistudiumwykonalności,jakrównieżbadaniawytrzymałościmodułukapsułyratowniczejdo ewakuacji, transportu rannego lub zatrutegozeszczególnymuwzględnieniem akcjiratunkowychwgórnictwie. Założeniem projektu jest opracowaniemodelułatwejwtransporciekapsuły ratunkowej,którapowinnaułatwićewakuacjęratowanegozapewniającmujednocześniewłaściwewarunkitransportu i zabezpieczenie przed zagrożeniami, jaknp.:upadek,zasypanie,wysokatemperatura,skażeniepowietrzagazamiduszącymichemicznieifizycznie.Kapsuły powinnyskładaćsięztrzechmodułów: transportowego, ochronnego i medycznego.Powinnyposiadaćwyposażeniedo udzielaniazaawansowanejpierwszejpomocy–mówiJanuszŚliwa,koordynator projektuzestronyCSRGS.A. Wramachprojektuzostanieprzeanalizowanatakżemożliwośćzautomatyzowania procesu monitorowania stanu zdrowia i udzielania pierwszej pomocy wpostacisztucznegooddychaniaczydefibrylacjiitamowaniakrwotoków.Podczaspracynadprojektemanalizowanesą m.in.raportyzwypadkówwkopalniach iwbudownictwie,atakżeinneakcjeratownicze,podczasktórychwystąpiłakonieczność transportu rannego w trudnychwarunkachśrodowiskowych,bądź gdzietransportmógłnarazićrannegona noweurazy.Poduwagębranajesttakże długośćtransportuposzkodowanegodo miejscaudzielaniapomocylekarskiej. Obok analizy raportów z wypadków przeanalizowanybędzierównieżprzebieg akcji ratowniczych. Na jego podstawie opracowanezostanąmożliwescenariusze poszukiwania, docierania do rannych, udzielania im pierwszej pomocy oraz transportu poszkodowanych z uwzględnieniemmożliwychutrudnień. Na podstawie przeprowadzonych analizopracowanybędziemodelfunkcjonalny kapsuły określający jej zadania,skład,możliwesposobyużytkowania, narażenia i ograniczenia. Model będzieweryfikowanynapodstawiebadań symulacyjnych według wcześniej opracowanychscenariuszyzdarzeń. Projekt „Modułowa kapsuła ratunkowa do ewakuacji poszkodowanych w środowisku niebezpiecznym” finansowany jest przez Narodowe Centrum BadańiRozwoju.InstytutMechanizacji BudownictwaiGórnictwaSkalnegostoi na czele konsorcjum w skład, którego wchodzą: Akademia Górniczo-Hutniczaim.StanisławaStaszicawKrakowie, Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A., Politechnika Warszawska, WojskowyInstytutHigienyiEpidemiologii im. Generała Karola Kaczkowskiego oraz Wojskowy Instytut Medycyny Lotniczej. Zakończenie projektu zaplanowanonapoczątek2016roku. Rzecznik prasowy mgr Aleksandra Szatkowska-Mejer RATOWNICTWO OCZAMI SPECJALISTY Wywiad z profesorem Krystynem Sosadą Z Profesorem Krystynem Sosadą konsultantemwojewódzkimwdziedzinie medycyny ratunkowej, Kierownikiem Katedry i Oddziału Klinicznego ChirurgiiOgólnej,BariatrycznejiMedycyny Ratunkowej Śląskiego UniwersytetuMedycznegowKatowicach,rozmawiamy o systemie ratownictwa medycznegowPolsce. Prof. dr hab.n.med. Krystyn Sosada jestspecjalistąchirurgiiogólnej,medycynyratunkowejizdrowiapublicznego. Studia ukończył w Śląskiej Akademii Medycznej na Wydziale Lekarskim w Zabrzu.PostudiachpodjąłpracęwIII KatedrzeIKlinikiChirurgiiOgólnejw Bytomiu. W latach 2000-2005 był kie- rownikiem Katedry Medycyny RatunkowejiOddziałuKlinicznegoChirurgii UrazówWielonarządowychwBytomiu. Od2005rokukierujeKatedrąiOddziałemKlinicznymChirurgiiOgólnej, Bariatrycznej i Medycyny Ratunkowej w Zabrzu. W latach 2000- 2006 pełnił kolejnofunkcjeprodziekanaidziekana WydziałuZdrowiaPublicznegoŚląskiej AkademiiMedycznejwKatowicach. Jest konsultantem wojewódzkim w dziedzinie medycyny ratunkowej iwiceprezesemPolskiegoTowarzystwa Medycyny Ratunkowej. Jest też członkiem Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia.Od2002rokujestczłonkiem zespołu ekspertów ministra zdrowia 2 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 NR 2/2014 w dziedzinie medycyny ratunkowej. W 2008 roku uzyskał tytuł naukowy profesora. Profesor Krystyn Sosada jest autorem 340 publikacji naukowych krajowych i zagranicznych. Panie Profesorze, w swojej wypowiedzi użył pan takich określeń jak zespoły podstawowe i specjalistyczne, centra powiadamiania ratunkowego, szpitalne odziały ratunkowe. Proszę wytłumaczyć co znaczą te pojęcia. Panie Profesorze, czy system ratownictwa medycznego w swoich działaniach przewiduje jakieś miejsce dla jednostek niemedycznych, ale takich które również zajmują się ratowaniem zdrowia i życia? Panie Profesorze, jak działa system ratownictwa medycznego w Polsce? Państwowe Ratownictwo Medyczne działa w oparciu o trzy jednostki organizacyjne. Są to: centra powiadamiania ratunkowego (CPR), zespoły ratownictwa medycznego (ZRM) i szpitalne oddziały ratunkowe (SOR). Do zadań CPR należy przyjmowanie zgłoszeń z numeru alarmowego 112 o wszelkich zagrożeniach bezpieczeństwa publicznego takich jak pożary, wypadki komunikacyjne, wycieki gazu itp. Część z tych zgłoszeń dotyczy oczywiście zagrożenia zdrowia i życia. W takim przypadku operator CPR przekierowuje zgłoszenie do najbliższej dyspozytorni pogotowia ratunkowego. Dyspozytor medyczny po zebraniu wywiadu medycznego podejmuje decyzję o zadysponowaniu ZRM znajdującego się najbliżej miejsca zdarzenia. Zespoły ratownictwa medycznego w Polsce dzielą się na dwa typy: podstawowe i specjalistyczne. Zespół podstawowy składa się wyłącznie z ratowników medycznych. W zespole specjalistycznym znajduje się dodatkowo lekarz najlepiej specjalista medycyny ratunkowej. ZRM dysponowane są do stanów zagrożenia życia i po zaopatrzeniu poszkodowanego na miejscu zdarzenia transportują pacjentów do najbliższego szpitalnego oddziału ratunkowego. Ambulanse są w tej chwili na dobrym, europejskim poziomie. Ich wyposażenie nie odbiega niczym od standardów europejskich i światowych. W tej dziedzinie nie mamy żadnych niedociągnięć. Szpitalne oddziały ratunkowe powstały w celu leczenia pacjentów w stanie bezpośredniego zagrożenia życia niezależnie od przyczyny, w szczególności pacjentów w ciężkim stanie po urazach wielonarządowych. Do SOR trafiają pacjenci przywożeni przez ZRM lub mogą zgłosić się tam sami. Niestety bardzo często w obecnej kondycji służby zdrowia SOR jest traktowany przez pacjentów niewymagających pilnej interwencji medycznej jak całodobowa poradnia i służy do uzyskania szybkiej specjalistycznej porady lekarskiej. W konsekwencji utrudnia w Szpitalnym Oddziale Ratunkowym leczenie pacjentów w ciężkim stanie. Oczywiście, Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym definiuje pojęcie jednostek współdziałających z systemem PRM. Są to jednostki Krajowego Systemu Ratowniczo Gaśniczego takie jak Ochotnicza i Państwowa Straż Pożarna, jednostki ratownictwa specjalistycznego takie jak GOPR, TOPR, WOPR, w tym również ratownictwo górnicze, organizacje państwowe tj. Policja, Straż Miejska oraz organizacje społeczne zajmujące się szeroko pojętym udzielaniem pierwszej pomocy takie jak ratownicy PCK. W ramach ujednolicenia kompetencji i poziomu udzielania pomocy poszkodowanym Ustawa nakłada na ratowników w/w jednostek obowiązek uzupełniania certyfikatu z Kwalifikowanej Pierwszej Pomocy (KPP). Szkolenie z zakresu KPP trwa najkrócej 66 godzin i składa się z 25 godzin zajęć teoretycznych i 41 zajęć praktycznych. Kurs kończy się egzaminem państwowym składanym przed niezależną komisją. Egzamin składa się z części teoretycznej – test 30 pytań oraz części praktycznej polegającej na ocenie umiejętności wykonania zabiegów ratujących życie na fantomach do resuscytacji. Po zdaniu egzaminu kursant uzyskuje tytuł zawodowy ratownika z uprawnieniami przyznawanymi na okres trzech lat. Po upływie trzech lat należy ponownie przystąpić do egzaminu KPP. Tytuł zawodowy ratownika dotyczy jedynie kwalifikowanej pierwszej pomocy i nie daje uprawnień ratownika medycznego, które można uzyskać jedynie po trzech latach studiów licencjackich. System ratownictwa medycznego w Polsce jest systemem dość młodym. Działa on w oparciu o Ustawę o Państwowym Ratownictwie Medycznym z 2001 roku, która nakreśla ramy funkcjonowania systemu; kto, gdzie, kiedy i jak ma reagować w przypadku zagrożenia zdrowia i życia. Jednak nie mamy się czego wstydzić. Mamy nowoczesne ambulanse, śmigłowce działające w ramach Lotniczego Pogotowia Ratunkowego, szpitalne oddziały ratunkowe (SOR), centra powiadamiania ratunkowego (CPR), centra urazowe, dobry system kształcenia zarówno ratowników medycznych, jak i lekarzy specjalizujących się w dziedzinie medycyny ratunkowej. Należy również podkreślić stopniowy wzrost świadomości społecznej dotyczącej zasad udzielania pierwszej pomocy do czasu przybycia ambulansu. To, jak funkcjonuje system, zależy przede wszystkim od społeczeństwa. Należy podkreślić, że są pierwsze efekty nauczania pierwszej pomocy w szkołach i przedszkolach, np. kilkuletnie dzieci dzwonią na numer 112 i umieją spokojnie poinformować o tym, że np. mama bardzo źle się czuje. Jednak mamy jeszcze wiele do zrobienia w tym zakresie. Państwowe Ratownictwo Medyczne napotyka w swoim działaniu różne problemy wynikające z niedociągnięć całego systemu opieki zdrowotnej w Polsce oraz małej świadomości społeczeństwa, do jakich działań powołany jest system ratownictwa. Zespoły ratownictwa medycznego muszą często wypełniać zadania podstawowej opieki zdrowotnej, szczególnie w okresach nocnych, popołudniowych oraz podczas weekendowych dni. Szpitalne Oddziały Ratunkowe traktowane są przez pacjentów jako najszybszy i najprostszy sposób uzyskania porady lekarskie z pominięciem kolejek do specjalistów. Takie postępowanie powoduje duże utrudnienia w pracy SOR, które są powołane do leczenia pacjentów w stanie bezpośredniego zagrożenia zdrowia i życia. 3 Panie Profesorze, w jakim miejscu w systemie ratownictwa w Polsce widzi Pan ratownictwo górnicze, biorąc pod uwagę umiejętności udzielania pierwszej pomocy przez ratowników górniczych? Naturalnie górnictwo węgla kamiennego ma ogromne tradycje na Śląsku i przyczyniło się także do rozwoju struktur służby zdrowia. Obecnie w górnictwie szkolenie z pierwszej NR 2/2014 pomocy ratowników górniczych opiera się o 8 godzin zajęć na kursie podstawowym dla kandydatów na ratowników górniczych oraz 3 godzin szkolenia na okresowych kursach dla ratowników górniczych. Dodatkowo zastępowi kopalnianych drużyn ratowniczych odbywają 3 dniowy kurs z zakresu pierwszej pomocy. Wydaje się jednak że ratownictwo górnicze wymaga dostosowania w zakresie zasad udzielania pierwszej pomocy do norm obowiązujących w Polsce. Dlatego Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu uzyskała wpis w rejestrze Wojewody jako podmiot współpracujący z systemem Państwowe Ratownictwo Medyczne. Wynika z tego, że ratownictwo górnicze dołączyło do innych służb ratowniczych o charakterze niemedycznym, ale również udzielających pomocy w stanach zagrożenia życia. Obecnie trwają prace nad wprowadzeniem szkoleń z zakresu KPP do podstawowego programu szkolenia ratowników górniczych. W ramach programów pilotażowych w CSRG odbyło się już kilka szkoleń zakończonych RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 pozytywnym zdaniem egzaminu z KPP. Jako przewodniczący Komisji Egzaminacyjnej pragnę podkreślić duże zaangażowanie organizatorów i ratowników górniczych uczestniczących w kursach. Wysoko oceniam poziom na egzaminach zarówno pod względem teoretycznym i praktycznym. Wprowadzenie w ratownictwie górniczym kursów z KPP na pewno przyczyni się do wzrostu umiejętności udzielania pierwszej pomocy przez ratowników górniczych. Jest to szczególnie ważne ze względu na specyfikę zagrożeń w kopalniach węgla kamiennego takich jak wybuch/zapalenie się pyłu węglowego/metanu, zawał górotworu itp. Ratownicy górniczy stanowią pierwszą linię służb udzielających pomocy poszkodowanym w warunkach dołowych. Należy podkreślić, że zespoły ratownictwa medycznego nie zjadą „na dół” dla udzielania pomocy. Poszkodowani muszą zostać przetransportowani na powierzchnię i dopiero wtedy przekazani służbom medycznym. W przypadku ogłoszenia akcji ratowniczej na kopalni zadysponowane zostają zastępy ratownicze kopalniane i zastępy z okręgowych stacji ratownictwa górniczego. Równocześnie powiadomiony zostaje lekarz medycznej służby ratownictwa górniczego stacjonujący w Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego w Bytomiu. Podczas prowadzenia działań ratowniczych znajduje się on w bazie ratowniczej i w miarę swoich możliwości koordynuje działania z zakresu pierwszej pomocy wykonywane przez ratowników górniczych. Jest on jedynym medykiem „na dole”, który ściśle współpracuje z ratownikami górniczymi w zakresie udzielania pomocy poszkodowanym. Wprowadzenie obligatoryjnych kursów z KPP w systemie ratownictwa górniczego na pewno wpłynie pozytywnie na skuteczność udzielania pomocy w akcjach ratowniczych i pozwoli lekarzowi medycznej służby ratownictwa górniczego lepiej wykorzystać posiadane siły i środki podczas akcji ratowniczej. Bardzo dziękuję za rozmowę mgr inż. Barbara Kochan CSRG S.A. w Bytomiu POŻAR W KWK MYSŁOWICE – WESOŁA 21.02.-24.02.2014 W dniu 21.02.2014 r. w KHW S.A. w KWK „ Mysłowice –Wesoła” w Mysłowicach doszło do pożaru endogenicznego, w rejonie ściany 301, w pokładzie 318, na poziomie 465. Pokład 318 jest pokładem niemetanowym i nieskłonnym do tąpań a w rejonie eksploatowanej ściany zaliczony do V grupy samozapalności z 30 –to dniowym okresem inkubacji. Ściana o długości 275 m i wysokości 3.4 m wyposażona była w obudowę Fazos 19/35 i prowadzona z zawałem stropu pomiędzy pochylnią II a pochylnią I (wentylacyjną) z lokalnym pozostawianiem warstwy węgla w stropie do około 0,5m. Przewietrzanie ściany odbywało się systemem na „U” powietrzem w ilości około 300 m3 / min. W styczniu br. postęp ściany wyniósł zaledwie 3,5m w związku z utrudnieniami spowodowanymi wystąpieniem strefy uskokowej przy poch. I. W dniu 31.01.br. w rejonie skrzyżowania ściany z poch. II stwierdzono w zrobach ściany zawartość CO w wysokości 120 ppm i w ramach profilaktyki pożarowej rozpoczęto podawanie do zrobów mieszaniny wodno – popiołowej. W dniu 2.02. zadecy- dowano o czasowym zaizolowaniu ściany za pomocą korków z piany fenolowo – formaldehydowej o grubości 0,7 – 0,9 m zabudowanych w ścianie - około 50 m na wschód od skrzyżowania z poch. I oraz w pochylni II około 10 m poniżej wlotu powietrza do pochylni. Dodatkowo zaizolowano środkami chemicznymi zroby ściany na odcinku między wykonanym korkiem a pochylnią I. Dojście do korka przewietrzano wentylacją odrębną tłoczącą i przystąpiono do zalewania wodą rejonu skrzyżowania ściany z poch.II. W dniu 21.02.2014 r., około godziny 126 czujnik CO – metrii automatycznej zabudowany w pochylni I, w wylotowym prądzie powietrza zarejestrował wystąpienie w atmosferze CO w ilości 47 ppm. Nadsztygar wentylacji wykonując pomiary ręczne stwierdził w rejonie skrzyżowania ściany z poch.I ze ścianą stężenie CO w atmosferze w ilości 120 ppm oraz zaobserwował występowanie w ścianie lekkich dymów. O godz. 148 dyspozytor kopalni rozpoczął prowadzenie akcji ratowniczej pożarowej, wycofując z zagrożonego rejonu 21 pracowników. 4 W pierwszej fazie akcji zmobilizowano do akcji trzy zastępy własne kopalni, dwa zastępy z OSRG Jaworzno oraz zastęp pogotowia pomiarowego CSRG S.A. oraz lekarza. W związku z brakiem możliwości aktywnego ugaszenia pożaru, kierownik akcji podjął decyzję o izolacji rejonu przy pomocy korków przeciwwybuchowych ze spoiwa EKOBET, w oparciu o podwójne tamy bezpieczeństwa, w pochylni I i w pochylni II. W pierwszej fazie działań oprócz prac związanych z przygotowywaniem materiałów na budowę tam, przystąpiono do rozwijania linii chromatograficznej L- 1 z bazy do pochylni I. Linia ta została uruchomiona w dniu 21.02. o godz. 1340. Zawarcia obu tam przeciwwybuchowych zostały wymurowane z kostki i wyposażono je odpowiednio w poch. I w dwa przepusty (polski i czeski) a w poch. II w przepust polski. Na czas wykonywania prac przy TP -2, w dniu 22.02. o godz. 2110 uruchomiona została druga linia chromatograficzna L -2 do poch. II. Po zakończeniu budowy tam w dniu 23.02. o godz, 529 zamknięto przepusty a o godz. 8 55 rozpoczęto inertyzację RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 5 NR 2/2014 NR 2/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 otamowanej przestrzeni przy użyciu CO2, z wydajnością ok. 600 kg/ godz. W dniu 24. 02., po stwierdzeniu szczelności wykonanych korków oraz stabilnego, prawidłowego składu atStanowisko: L – 2 Pochylnia II Lp. 1. 2. 3. Data 2014.02.22 2014.02.22 2014.02.22 Godz. 21:10 22:10 23:10 Stanowisko: L -1 Pochylnia I Lp. 1. 2. 3. Data 2014.02.22 2014.02.22 2014.02.22 Godz. 13:40 14:40 15:40 mosfery – kierownik akcji podjął decyzję o jej zakończeniu. W akcji oprócz zastępów własnych, zastępów dyżurujących OSRG Jaworzno brały również udział 2 zastępy PKW S.A. ZG Sobieski O2 11,21 11,01 10,65 CO2 2,26 2,26 2,39 CO 0,0830 0,0840 0,0840 CH4 0,05 0,05 0,06 O2 18,46 18,63 18.45 CO2 0,67 0,61 0,65 CO 0,1260 0,1100 0,1200 CH4 0,06 0,05 0,06 H2 0,00 0,00 0,00 H2 0,00 0,00 0,00 6 w ramach planu wzajemnej pomocy kopalń. OSRG Jaworzno mgr inż. Zbigniew Kubica C2H4 0,00 0,00 0,00 C2H6 0,00 0,00 0,00 Temp. 0,0 0,0 0,0 N2 86,40 86,60 86,62 100G 0,71 0,70 0,68 TR 0,20 0,19 0,20 C2H4 0,00 0,00 0,00 C2H6 0,00 0,00 0,00 Temp. 0,0 0,0 0,0 N2 80,68 80,60 80,72 100G 4,31 4,03 4,08 TR 0,26 0,25 0,25 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 NR 2/2014 NORMY EUROPEJSKIE (EN) W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA PRZECIWWYBUCHOWEGO W GÓRNICTWIE W roku 2000 została utworzona w ramach Komitetu Technicznego TC 305 (Atmosfery wybuchowe) grupa robocza ds. normalizacji w górnictwie podziemnym. Zadaniem grupy było opracowanie norm zharmonizowanych z Dyrektywą ATEX, a odnoszących się do bezpieczeństwa przeciwwybuchowego w górnictwie. W ramach swojej działalności o pracowano normy na: tamę wentylacyjną o wytrzymałości 2 bar, zapory wodne przeciwwybuchowe, instalację automatycznego gaszenia zapłonu metanu na kombajnach chodnikowych, bezpieczeństwo instalacji odmetanowania. Artykuł przedstawia zasadnicze ramy tych norm oraz rolę normalizacji w kształtowaniu warunków bezpiecznej pracy w podziemnych wyrobiskach górniczych. Ustawa o Normalizacji [1] definiuje ją jako „działalność mająca na celu uzyskanie optymalnego stopnia uporządkowania w określonej dziedzinie, poprzez ustalenie postanowień przeznaczonych do powszechnego i wielokrotnego stosowania, dotyczących istniejących lub możliwych do zaistnienia problemów technicznych”. Centralną organizacją rządową prowadzącą działalność normalizacyjną jest Polski Komitet Normalizacyjny działający poprzez Komitety Techniczne. Jednym z nich jest Komitet Techniczny nr 275 – Techniki i Zagrożeń w Górnictwie prowadzący działalność normalizacyjną w tym zakresie. Od 1 stycznia 2004 roku PKN jest pełnoprawnym członkiem Europejskiego Komitetu Normalizacyjnego (przedtem był członkiem afiliowanym) Organizacja ta zrzesza nie tylko kraje członkowskie Unii, ale również kraje EFTA – Szwajcarię, Islandię, Norwegię. Aktualnie, chcąc utworzyć normę krajową PN trzeba wpierw upewnić się czy podobnej lub identycznej normy nie ma w którymś kraju członkowskim, dopiero po takim stwierdzeniu tworzy się normę, która staję się dostępna we wszystkich krajach członkowskich CEN. Wszystkie normy tworzone w ramach CEN stają się po zastosowaniu odpowiednich procedur – ankiecie powszechnej, głosowaniach wewnątrz Komitetu i jego wydziałów - normami krajowymi. Tak się stało z normami opracowanymi przez TC 305 (Komitet Techniczny CEN ds., Atmosfer Wybuchowych) w ramach Dyrektywy ATEX dla górnictwa. Jednym z celów normalizacji krajowej jest adaptacja norm międzynarodowych, w szczególności europejskich do krajowego systemu norm. Cel ten jest realizowany poprzez udział przedstawicieli polskich w odpowiednich grupach roboczych, udział polskich jednostek normalizacyjnych w procesie powszechnego ankietowania norm europejskich i wreszcie ich włączenie do wykazu polskich norm. Górnictwo podziemne nie jest ulubieńcem Unii Europejskiej i jest to widoczne w pracach CEN, który powołał tylko dwa Komitety Techniczne ściśle związane z górnictwem: TC 148 – Bezpieczeństwo transportu taśmowego (Safety Handling Equipment and Systems) oraz TC 196 - Maszyny dla górnictwa podziemnego (Machines for underground mining). Ale Dyrektywa ATEX 9/94/EC w szczególny sposób wyróżnia sprzęt dla górnictwa, dlatego przy Komitecie Technicznym TC305 – Atmosfery Wybuchowe, powołano w 2000 roku grupę roboczą nr 5(Working Group 5) „ Sprzęt i systemy ochronne dla górnictwa”. Kierowanie grupą roboczą powierzono niemieckiej organizacji normalizacyjnej DIN i jej agendzie górniczej FABERG. Zadaniem grupy było opracowanie projektów norm europejskich w zakresie bezpieczeństwa przeciwwybuchowego dla górnictwa, a więc w zakresie szeroko rozumianej aerologii górniczej. W początkowym okresie w pracach grupy 7 roboczej brali udział przedstawiciele Niemiec, Francji, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Republiki Czeskiej i Polski. W 2003 roku doszedł przedstawiciel Austrii, a w 2005 roku grupę opuścili przedstawiciele Francji w związku z zamknięciem ostatniej kopalni podziemnej w tym kraju. Rytm pracom grupy nadawały dwa plenarne posiedzenia rocznie, przemiennie w różnych krajach, jednak z zasadą,że jedno posiedzenie w roku było na terenie Niemiec. W sumie odbyło się 16 posiedzeń plenarnych. Zasadnicza działalność Grupy zakończyła się w 2008 roku, dalsze spotkania są dorywcze dla weryfikacji istniejących norm jeżeli występuje tako potrzeba. Oprócz posiedzeń plenarnych odbywały się posiedzenia ekspertów dla poszczególnych norm. Czas trwania posiedzeń nie przekraczał dwóch dni. Przewodniczącym grupy roboczej nr 5 jest były dyrektor Stacji Ratownictwa Zagłębia Saary dr Elmar Fuchs, a sekretarzem HansGeorg Blasgude z organizacji FABERG w Essen. Grupa robocza nr 5 zakończyła działalność w 2008 roku przekazując krajowym organizacjom normalizacyjnym 6 norm. Zostaną one omówione poniżej. Wszystkie poniżej przedstawione normy są transponowane do norm polskich przez Komitet Techniczny nr 275 ds. Techniki i Zagrożeń w Górnictwie jako normy PN-EN Charakterystyka norm • EN1127-2;2012 Atmosfery wybuchowe i ochrona przed wybuchem; część 2 Podstawowe pojęcia i metodologia dla górnictwa [4] Norma ta ostatnio nowelizowana jest drugim arkuszem normy EN1127-1 „Atmosfery wybuchowe i ochrona przed wybuchem. Podstawowe pojęcia i metodologia” odnoszącej się do przemysłu. NR 2/2014 W wykazie Polskich Norm istnieje od 2004 roku, obecnie jej kolejna wersja to PN-EN1127-2 ;2010. Znowelizowana wersja jako EN 1127-2; 2014 jest w trakcie procedury głosowania wpisywania do wykazu norm. Tekst normy podchodzi do zagrożeń wybuchowych w górnictwie podziemnym w sposób odbiegający od tradycji. Nie dzieli na zagrożenie wybuchem pyłu węglowego i zagrożenie metanowe lecz wprowadza pojęcie „zagrożenie wybuchem” obejmujące oba tradycyjne pojęcia. Dla ilustracji tych różnic cytuję kilka podstawowych wyjaśnień. Punktem wyjścia jest zawarta w Dyrektywie 9/94/EC definicja atmosfery wybuchowej: „atmosfera wybuchowa mieszanina substancji palnych w postaci gazów, par, mgieł lub pyłów z powietrzem w warunkach atmosferycznych, w której po zapaleniu spalanie rozprzestrzenia się na całą nie spaloną mieszaninę” [2,3]. Jednak różnice między atmosferą z metanem a atmosferą z pyłem jest wyraźnie dostrzeżona [4]. Widać to w sformułowaniach takich jak poniżej. Mieszaniny metanowo-powietrzne są zazwyczaj rozcieńczane i usuwane z wyrobisk na powierzchnię przez wentylację, tak, że podczas normalnej pracy stężenie metanu jest utrzymywane poniżej dolnej granicy wybuchowości. Jednak w sytuacjach awaryjnych (np. uszkodzenie wentylatora), w przypadku nagłego wydzielenia metanu (wyrzut), lub zwiększonego wydzielania metanu spowodowanego spadkiem ciśnienia atmosferycznego lub zwiększeniem wydobycia, dopuszczalne progi stężenia metanu mogą być przekroczone. Wytworzona w ten sposób atmosfera wybuchowa, chociaż ograniczona w przestrzeni i/lub czasie może stwarzać zagrożenie nie tylko w miejscu powstania, ale również w drogach zużytego powietrza, drogach ucieczkowych, i innych pomieszczeniach zakładu górniczego. Mieszaniny pyłu węglowego z powietrzem są zazwyczaj unieszkodliwiane u źródła przez zraszanie, systemy odpylania na maszynach lub stosowanie pyłu inertnego w celu zmniejszenia ich potencjału wybuchowego. Jednak zagrożenie wybuchem może istnieć, jeżeli pył wybuchowy tworzy obłoki, np. na przesypach, w zbiornikach i innych systemach transportu. RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 Dla autorów normy jest więc oczywistością jest sprawna wentylacja, zraszanie i odpylanie na maszynach urabiających. Norma nie narzuca dopuszczalnych stężeń metanu pozostawiając ich ustalanie przepisom krajowym. W aktualnej jeszcze wersji normy nowością jest wprowadzenie pojęcia warunków niebezpiecznych. Ich definicja jest następująca: • warunki niebezpieczne 2 (atmosfera potencjalnie wybuchowa) zakres stężenia metanu od zera do dolnej granicy wybuchowości lub powyżej górnej granicy wybuchowości do 100% zawartości metanu • warunki niebezpieczne 1 (atmosfera wybuchowa) zakres stężenia metanu w powietrzu między dolną a górną granicą wybuchowości Gdy możliwe jest wystąpienie warunków niebezpiecznych 2 powinno się stosować urządzenia elektryczne kategorii M2 a do warunków 1 kategorii M1. W wersji z 2014 (jeszcze nie jako PN-EN) niema pojęcia warunków niebezpiecznych Na tej klasyfikacji opiera się klasyfikacja stanów zagrożenia wybuchem (wersja PN0-EN 2010) Stan zagrożenia 1 (atmosfera wybuchowa) podziemne wyrobiska zakładów górniczych i związane z nimi instalacje na powierzchni są zagrożone przez metan i /lub pył palny. Chodzi tu o wyrobiska, w których stężenie metanu mieści się w granicach wybuchowości w wyniku na przykład awarii wentylatora, nagłego wydzielenia się dużych ilości metanu (wyrzut) lub zwiększenia jego emisji (z powodu spadku ciśnienia atmosferycznego lub intensywniejszego urabiania). Stan zagrożenia 2 (atmosfera potencjalnie wybuchowa): istnieje prawdopodobieństwo, że podziemne wyrobiska zakładów górniczych i w związane z nim instalacje na powierzchni są zagrożone przez metan i/lub pył palny. Chodzi tu o wyrobiska, w których stężenie metanu w powietrzu wentylacyjnym i w instalacji odmetanowania znajduje się w granicach wybuchowości. Zasadnicza część normy jest poświęcona identyfikacji ryzyka. Rozpatruje się możliwe źródła zapłonu: gorące powierzchnie, otwarty ogień, iskry tarciowe, urządzenia elektryczne, 8 iskry elektrostatyczne, sprężenie adiabatyczne, ultradźwięki, prądy błądzące. Norma zawiera obszernie opisane zasady oceny możliwych skutków wybuchu, sposoby eliminacji ryzyka wybuchu wśród których czołową rolę odgrywają inertyzacja pyłu osiadłego oraz zapory przeciwwybuchowe. Dla zapór i tam przeciwwybuchowych norma stawia bardzo ogólne wymagania. Zapory przeciwwybuchowe powinny być zaprojektowane tak, aby zapobiec przenoszeniu się wybuchu do innych wyrobisk i powinny być skuteczne w całym przekroju odpowiednich wyrobisk. Tamy przeciwwybuchowe powinny wytrzymać impuls ciśnienia wybuchu bez naruszenia funkcjonalności. Tamy te powinny zapewnić, co najmniej zmniejszenie skutków wybuchu i pozwolić na wycofanie załogi i możliwość przeprowadzenia akcji ratowniczej po wybuchu. W końcowej fazie, norma podkreśla rolę kwalifikacji i świadomości pracowników w systemie ochrony przeciwwybuchowej. • EN14591-1:2003Ochrona przeciwwybuchowa w podziemnych wyrobiskach zakładów górniczych. Systemy ochronne. Część 1 – Tama wentylacyjna przeciwwybuchowa o wytrzymałości 2bar. [5] Jest to pierwsza norma opracowana w całości przez grupę roboczą, wprowadzona jako PN-EN 14591-1 w roku 2005. Dotyczy ona przepustów tamowych przeciwwybuchowych i drzwi w tamie wentylacyjnej, odpornych na wybuch o nadciśnieniu do 2 bar i spełniających swoje funkcje po zaistnieniu wybuchu. Tamy przeciwwybuchowe z przepustami są systemami ochronnymi zapewniającymi przepływ powietrza po wybuchu, tak że skutki oddziaływania wybuchu na system przewietrzania podziemnych wyrobisk zakładów górniczych mogą być ograniczone, ale pozostawiają możliwość ucieczki i prowadzenie akcji ratowniczej. Tamy wentylacyjne przeciwwybuchowe bada się indywidualnie pod względem stabilności kierunku i odpowiedniej wielkości przepływu powietrza. Norma zawiera schematy i wykazy materiałów potrzebnych do budowy przepustów i drzwi w tamach przeciwwybuchowych. Tamy zgodne RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 z tą normą są produkowane w Polsce przez firmę Grunden- Hotten w Morągu • EN14591-2:2007 Ochrona przeciwwybuchowa w podziemnych wyrobiskach zakładów górniczych. Systemy ochronne. Część 2- Przeciwwybuchowe zapory wodne [6] Normą objęto wyłącznie zapory wodne jako najszerzej stosowane wgórnictwieeuropejskim.Zaporypyłowe są stosowane w Polsce, w bardzo małym zakresie w Wielkiej Brytanii. Norma została w 2007 roku włączona do wykazu Polskich Norm jako uznaniowa (U) to znaczy w języku oryginału,aod2008jestjużwwersjipolskojęzycznej. Zapory wodne są określone jako autonomicznysystemochronnyredukujący skutki wybuchów pyłów palnych i/lub metanu w podziemnych wyrobiskach zakładów górniczych wstopniuzapewniającymbezpieczeństwo. Celem stosowania zapór wodnychjestgaszeniepłomieniawybuchu w wyrobiskach kopalń podziemnych i w ten sposób ograniczenie jego zasięgu. Norma określa wymagania dla pojemników do zapór takie jak niepalność, antystatyczność, wytrzymałośćmechaniczna.Stosowaneobecnie w polskim górnictwie pojemniki do zapór wodnych są certyfikowane według wymagań normy. W Polsce stosujesiępojemniki40-litrowe,wpozostałych krajach Unii – 90litrowe. Norma dopuszcza obydwa warianty. Ilość wody na zaporze określono na minimum 200l/m2 przekroju wyrobiska. Rozróżnia się dwa typy zapór – zwykłe (concentrated barriers) i rozstawne(distributed). Polskie przepisy dopuszczają oba warianty, ale zapory rozstawne są stosowane rzadko. Rozmieszczeniezapórwwyrobiskachjest bliższeprzepisomniemieckimniżpolskim.Normazawierateżopisiwymagania dla zapór szybkiej konstrukcji, stosowanych podczas akcji ratowniczych • EN14591-2:2007 Ochrona przeciwwybuchowa w podziemnych wyrobiskach zakładów górniczych. Systemy ochronne. Część 4- Automatyczne systemy gaśnicze na kombajnach chodnikowych [7] Nowoczesne kombajny chodnikowe (roadheaders) przeznaczone do drążenia chodników w pokładzie metanowym są zaopatrywane w system automatycznego gaszenia zapłonu i wybuchu metanu. Norma formułuje wymagania dla takich systemów. Systemy te automatycznie wykrywają w fazie początkowej wybuch metanu zainicjowanyprzezgłowicękombajnuchodnikowegoigaszągowtakisposóbżezałogachodnikaniejestnarażonanaryzyko. Norma nie formułuje żadnych wymagańdlazwalczaniapożarówwdrążonychchodnikach. Automatyczny system gaszenia wybuchównakombajnachchodnikowych jestautonomicznymsystememochronnym zbudowanym zgodnie z Dyrektywą94/9/EC. Automatyczny system gaszenia wybuchównakombajnachchodnikowych składasięznastępującychpowiązanych wzajemnieczęści: • czujnikadowykrywaniazapłonu • pojemnikazśrodkiemgaszącymdla tłumieniawybuchu • systemukontrolidlamonitorowania poszczególnych części składowych i skutków ich działań jak również uruchomiania systemu gaszącego (układkontrolipracysystemu) • zasilaniaizasilaniaawaryjne Liczba i konfiguracja poszczególnych składników są określone typem maszyny i przekrojem poprzecznym drążonego wyrobiska. Detektor zapłonu wybuchu zaopatrzony jest w czujnik reagujący na ciśnienie i/lub płomieńwybuchu.Detektormazazadanie wykrywanie płomienia tylko wstrefieurabiania.Pojemnikześrodkiem gaszącym jest układem szybkiego rozładowania (High Rate Discharge), wyrzucającym środek gaszącypodciśnieniem.Systemkontroli części składowych wraz z awaryjnym zasilaniem ma zapewnić wysoki stopieńniezawodności.Zaletąnormyjest wyraźne sformułowanie wymagań bezpieczeństwainiezawodnościsystemówgaśniczychnakombajnachchodnikowych. • EN14983:2007 Zapobieganie wybuchowi i ochrona przed wybuchem w podziemnych zakładach 9 NR 2/2014 górniczych – urządzenia i systemy odmetanowania. [8] Norma ta była bardzo wnikliwie opracowywanazewzględunastosowanieodmetanowanianawetwkopalniach zamkniętych. Jako PN-EN14593:2008 funkcjonuje od 2008 roku. Według twórców normy odmetanowanie jest procesem technologicznym zmierzającymdousuwaniagazupalnegowcelu zredukowaniazagrożeniawynikającego z obecności palnych mieszanin gazowo-powietrznych, jest więc skutecznym środkiemochronyprzeciwwybuchowej. Wprzemyślewydobywczym,odmetanowanie prowadzone jest w wyrobiskach kopalń gazowych z pokładów i wyrobisk nieczynnych dla zapewnienia bezpieczeństwa przeciwwybuchowegopracowników.Niebezpieczeństwo wybuchuwynikazistnienianiedopuszczalnych nagromadzeń metanu w zrobach i szczelinach pozostawionych wgórotworzepoeksploatacji.Potrzeba ujmowania takich nagromadzeń oraz złożonośćsystemuodmetanowaniazależy od ilości metanu wydzielanego zwęglaiprawdopodobieństwajegowystąpienia w ilościach wybuchowych wwyrobiskachkorytarzowychieksploatacyjnych. Przykładowesytuacjewktórychmetanmożesiępojawićwilościachwybuchowych ze zrobów lub szczelin to: awaria systemu wentylacji kopalni lub nagła obniżka ciśnienia atmosferycznego. Przepisy bezpieczeństwa państw członkowskichwymagająwycofanialudzidostrefybezpiecznej,jeżelistężenie metanu w powietrzu przekracza dopuszczalną wartość określoną przepisami krajowymi. Odmetanowanie jest więcczęstostosowanewkopalniachgazowych dla zapewnienia zgodnego zprzepisamistężeniametanuwpowietrzu kopalnianym, nawet w sytuacjach awaryjnych jak opisano wyżej. Metan ujęty w danym wyrobisku może być alboodprowadzonydopowietrzawentylacyjnego i wypuszczony do atmosfery szybem wydechowym (wtedy rurociąg odmetanowania jest otwarty) albo wyprowadzony na powierzchnię. Wtymprzypadkumożebyćodprowadzonydoatmosferyuziemionymmetalowymkominemlubsprężonyidostarczonydoodbiorcynp.wcelachgrzewczych. NR 2/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 W nieczynnych kopalniach, odmetanowanie jest stosowane: • dla niedopuszczenia do narastania ciśnienia i wypływu gazu na powierzchnię, i • ochrony pracowników sąsiedniej kopalni lub • utylizacji np. w kotłowni dla wytwarzania ciepła lub w generatorach energii elektrycznej. ochronie przeciwpożarowej dla przypadku pożarów egzogenicznych. Norma formułuje warunki bezpiecznego użytkowania tych urządzeń w wyrobiskach górniczych będących przestrzeniami zagrożonymi wybuchem. Do wykazu polskich norm wchodzi w 2009 roku. Norma określa wymagania dla urządzeń i systemów zabezpieczających stosowanych w instalacjach odmetanowania. Zawiera ona również wymagania odnośnie budowy i monitoringu urządzeń i systemów ochronnych [4]). Norma nie stosuje się do systemów utylizacji metanu poza stosowaniem urządzenia odcinającego. Ponadto formułuje wymagania dla rurociągów, sprężarek, systemów izolacji wybuchu wydmuchu metanu, przerywaczy płomienia. W pracach podgrupy opracowującej normę aktywny udział brali eksperci Zakładu Odmetanowania Kopalń. Przedstawione wyżej dokumenty normalizacyjne są oparte na najwyższym aktualnie poziomie techniki i tzw. dobrej praktyce inżynierskiej. Są zharmonizowane z Dyrektywą ATEX 94/9/EC i ich stosowanie wynika z przepisów stosowania postanowień Dyrektywy. W każdej normie znajduje się załącznik opisujący powiązania normy z Dyrektywą. Normy są aktualizowane co 5 lat i mamy możliwość wpływu na ich treść, z zastrzeżeniem,że zgodnie z zasadami Unii Europejskiej wszelkie dokumenty są wynikiem kompromisu między zainteresowanymi stronami. • EN1710:2005 Urządzenia i podzespoły przeznaczone do stosowania w przestrzeniach zagrożonych wybuchem w podziemnych wyrobiskach zakładów górniczych Literatura Norma ta nie jest w pełnym sensie tego słowa normą aerologiczną, ale odnosi się do urządzeń mogących stanowić źródła zapłonu takie jak: wentylatory, akumulatory, urządzenia nieelektryczne takie jak napędy hydrauliczne i linowe, silniki spalinowe Diesla, urządzenia wiertnicze, operacja spawania. Specjalny rozdział jest poświęcony Podsumowanie 1. Ustawa o normalizacji z dnia 12.09 2002, Dziennik Ustaw nr.169 poz.1368, z późniejszymi zmianami 2. Dyrektywa 94/9//EC w sprawie ujednolicenia przepisów prawnych państw członkowskich dotyczących urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem – tekst wyd. GIG 2002 3. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 22.12.2005 nr 263, poz.2203 w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem ; Dz.U. 2005 4. PN-EN 1127-2;2004 Atmosfery wybuchowe i ochrona przed wybuchem; część 2:Podstawowe pojęcia i metodologia dla górnictwa 5. PN-EN14591-1:2003 Ochrona przeciwwybuchowa w podziemnych wyrobiskach zakładów górniczych. Systemy ochronne. Część 1 – Tama wentylacyjna przeciwwybuchowa o wytrzymałości 2bar. 6. PN-EN 14591-2:2007 Ochrona przeciwwybuchowa w podziemnych wyrobiskach zakładów górniczych. Systemy ochronne. Część 2Przeciwwybuchowe zapory wodne 7. PMN-EN 14591-2:2007 Ochrona przeciwwybuchowa w podziemnych wyrobiskach zakładów górniczych. Systemy ochronne. Część 4Automatyczne systemy gaśnicze na kombajnach chodnikowych 8. PN-EN 14983:2007 Zapobieganie wybuchowi i ochrona przed wybuchem w podziemnych zakładach górniczych – urządzenia i systemy odmetanowania. 9. PN-EN1710:2005 Urządzenia i podzespoły przeznaczone do stosowania w przestrzeniach zagrożonych wybuchem w podziemnych wyrobiskach zakładów górniczych Prof. dr hab.Kazimierz Lebecki Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach DZIAŁALNOŚĆ SZKOLENIOWA W CSRG S.A. W I KW. 2014 R. W oparciu o nadesłane zgłoszenia z zakładów górniczych opracowaliśmy harmonogram szkoleń na rok 2014. W ramach kursów statutowych wynikających z zapisów rozporządzenia Ministra Gospodarki z 12 czerwca 2002r. w sprawie ratownictwa górniczego planujemy w 2014r. przeszkolić ok. 6000 osób. W pierwszym kwartale 2014 r. w 80 kursach ratowniczych uczestniczyło 1845 osób. W tym samym okresie roku poprzedniego, przy liczbie kursów 87, przeszkoliliśmy 1988 osób. Natomiast w szkoleniach dodatkowych dla pracowników zakładów górniczych, którzy chcą podnieść swoją wiedzę z zakresu ratownictwa górniczego, zwalczania zagrożeń górniczych, ob- 10 sługi urządzeń i sprzętu stosowanego w ratownictwie, pomocy przedmedycznej i innych zagadnień związanych z górnictwem podziemnym przewidujemy udział ok. 1000 osób. I kwartał 2014r. zamknął się liczbą 282, przy 168 w porównywalnym okresie 2013 roku. W tabelach poniżej przedstawiono dane dotyczące konkretnych kursów. RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 Kursy statutowe Lp. stan na 31.03.2013r. Ilość Ilość kursów przeszkolonych Nazwa Kursu NR 2/2014 stan na 31.03.2014r. Ilość Ilość kursów przeszkolonych 1. Kurs dla kierowników akcji na dole 2 35 2 21 2. Kurs dla kierowników baz ratowniczych 3 52 2 36 3. Kurs dla kier. KSRG podstawowy 0 0 0 0 4. Kurs dla kier. KSRG okresowy 1 26 1 34 11 262 11 296 1 34 1 49 6 107 6 92 8. Kurs podstawowy dla ratowników górniczych 8 132 6 101 9. Kurs okresowy dla ratowników górniczych 21 385 21 393 1 14 0 0 3 72 4 68 30 869 26 755 87 1 988 80 1 845 Kurs z zakresu udzielania pomocy 5. przedmedycznej dla zastępowych kopalnianych drużyn ratowniczych Seminarium dla kierowników ruchu zakładu 6. górniczego Seminarium dla dyspozytorów ruchu 7. w podziemnych zakładach górniczych Kurs podstawowy dla mechaników sprzętu ratowniczego Kurs okresowy dla mechaników sprzętu 11. ratowniczego Kurs okresowy z zakresu ratownictwa górniczego dla osób kierownictwa i dozoru 12. ruchu podziemnego zakładu górniczego, niewchodzących w skład drużyny ratowniczej 10. RAZEM Kursy dodatkowe Lp. 1. 2. 3. 4. 5. stan na 31.03.2013r. Nazwa Kursu Dla osób wykonujących pomiary parametrów fiz-chem. atmosfery kop. Dla osób kontrolujących przyrządy służące do pomiarów parametrów atmosfery kopalnianej Kurs dla osób zatrudnionych przy napełnianiu zbiorników przenośnych powyżej 350 cm3 w zakresie: gazy sprężone – butle (UDT) Kurs dla osób zatr. przy konserwacji i kontroli sprzętu oczyszcz. ucieczkowego Kurs dla konserwatorów sprzętu przeciwpożarowego 6. Specjaliści kopalnianych drużyn ratowniczych Seminarium dla osób wchodzących w skład sztabu akcji ratowniczych 8. Kurs obsługi chromatografu gazowego 7. 9. Kurs laborantów w zakresie analizy gazów Kurs z zakresu użytkowania sprzętu oddechowego Kurs z zakresu kwalifikowanej pierwszej 11. pomocy 10. RAZEM stan na 31.03.2014r. Ilość kursów Ilość przeszkolonych Ilość kursów Ilość przeszkolonych 1 4 0 0 1 15 1 19 0 0 1 23 1 12 1 23 1 21 0 0 1 29 1 41 0 0 1 10 1 3 1 3 1 4 1 4 14 80 12 126 0 0 1 33 21 168 20 282 11 NR 2/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 Przypominamy Państwu harmonogram szkoleń na II półrocze 2014r. i zachęcamy do wzięcia udziału w szkoleniach uzupełniających wiedzę specjalistyczną. Harmonogramy kursów organizowanych w CSRG S.A. w II półroczu 2014r. Lp. 1. Nazwa szkolenia VIII IX Seminarium KRZG X XI XII 17-19 15-19 2. Seminarium dla dyspozytorów ruchu 29- -03 25-29 03-07 13-17 17-21 15-19 27-31 3. Kurs kierowników akcji na dole 06-10 4. Kurs kierowników bazy ratowniczej 20-24 5. Kurs KSRG – okresowy 6. 24-28 08-12 22-26 Pomoc przedmedyczna dla zastępowych kopalnianych drużyn ratowniczych 18-20 01-03 25-27 22-24 06-08 12-14 01-03 13-15 17-19 08-10 20-22 24-26 15-17 7. Seminarium dla osób wchodzących w skład sztabu akcji ratowniczych 8. Kurs okr. z zakresu ratownictwa gór. dla osób kierownictwa i dozoru ruchu nie wchodzących w skład drużyny ratowniczej – wyłącznie dla 25-29 zakładów górniczych rejonu OSRG Bytom 9. Kurs dla osób wykonujących pomiary parametrów fiz.-chem. atmosfery kopalnianej 10. Kurs dla osób kontrolujących przyrządy służące do pomiarów parametrów atmosfery kopalnianej 11. Kurs dla osób zatrudnionych przy napełnianiu zbiorników przenośnych o pojemności powyżej 350 cm3 12. Kurs z zakresu obsługi sprzętu do wykonywania profilaktyki pożarowej 13-15 13. Seminarium dla specjalistów kopalnianych drużyn ratowniczych 16 12-14 06-10 17-21 20-24 08-12 22-25 18-19 24-28 22- -03 14. Kurs z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy (KPP) 27- -07 15. Kurs dla ratowników górniczych - wysokościowcy - okresowy 22-26 16. Kurs dla laborantów kopalnianych laboratoriów 01-26 06-31 H A R M O N O G R A M kursów organizowanych w OSRG Bytom Lp. TERMINY Nazwa kursu 1. Kurs podstawowy dla kandydatów na ratowników górniczych 2. Kurs okresowy dla ratowników górniczych 3. Kurs podstawowy dla kandydatów na mechaników sprzętu ratowniczego 4. Kurs okresowy dla mechaników sprzętu ratowniczego IX X 15-30- 13-28 06-10 12 XI XII 24-28 01-08 20- -17 22- -01 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 NR 2/2014 HARMONOGRAM kursów organizowanych w OSRG Jaworzno Lp. Nazwa kursu 1. Kurs podstawowy dla kandydatów na ratowników górniczych 2. Kurs okresowy dla ratowników górniczych 3. 4. IX 01-16 15-19 TERMINY X XI 20- -04 06-10 17-21 22-26 13-17 XII 01-17 24-28 Kurs podstawowy dla kandydatów na mechaników sprzętu ratowniczego Kurs okresowy dla mechaników sprzętu ratowniczego 08-12 5 Kurs okresowy z zakresu ratownictwa górniczego dla osób kierownictwa i dozoru podziemnego zakładu górniczego nie wchodzących w skład drużyny ratowniczej 22-26 12-18 29- -03 24-28 08-12 06-10 HARMONOGRAM kursów organizowanych w OSRG Wodzisław Lp. Nazwa kursu IX 1. Kurs podstawowy dla kandydatów na ratowników górniczych 2. Kurs okresowy dla ratowników górniczych 3. 4. 5 01-05 Kurs podstawowy dla kandydatów na mechaników sprzętu ratowniczego Kurs okresowy dla mechaników sprzętu ratowniczego Kurs okresowy z zakresu ratownictwa górniczego dla osób kierownictwa i dozoru podziemnego zakładu górniczego nie wchodzących w skład drużyny ratowniczej TERMINY X XI XII 06-21 17- -02 06-10 17-21 08-12 20-24 08- -03 15-24 01-05 08-12 03-07 08-12 24-28 15-19 TERMINY X XI 06-21 03-19 XII 08-23 29- -03 13-17 27-31 HARMONOGRAM kursów organizowanych w OSRG Zabrze Lp. 1. Nazwa kursu Kurs podstawowy dla kandydatów na ratowników górniczych IX 08-23 01-05 22-26 2. Kurs okresowy dla ratowników górniczych 29- -03 24-28 20-24 27-31 3. 4. 5 Kurs podstawowy dla kandydatów na mechaników sprzętu ratowniczego Kurs okresowy dla mechaników sprzętu ratowniczego Kurs okresowy z zakresu ratownictwa górniczego dla osób kierownictwa i dozoru podziemnego zakładu górniczego nie wchodzących w skład drużyny ratowniczej 13 08-12 06-10 03-07 08-12 15-19 13-17 17-21 15-19 NR 2/2014 Zachęcamyrównieżdokorzystaniaz naszej strony internetowej www.csrg. bytom.pl. Znajdą tam Państwo w zakładce „Szkolenia” informacje dotyczące: • warunkówprzyjęcianakursy, • harmonogramykursóworganizowanychwCSRGS.A.iOSRGna2014r, • rozdzielniki miejsc na szkolenia obowiązkowe, RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 • rozdzielnikimiejscnaszkolenianieobowiązkowe, • wykazkierownikówkursów, • daneteleadresowe. wg wzoru zamieszczonego na stronie internetowej CSRG S.A. (oraz poniżej) w terminie nie mniej niż tydzień przed datą rozpoczęcia szkolenia. Ponadto przypominamy, że zgodnie z zawartymi umowami z zakładami górniczymi warunkiem przyjęcia na szkolenie jest dostarczenie imiennego zgłoszenia uczestników Autorzy: mgr inż. Małgorzata Jankowska Katarzyna Myślińska Katarzyna Kajdasz-Szpotko 14 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 NR 2/2014 POPRAWA BEZPIECZEŃSTWA PRACY W KOPALNIACH Eksploatacja złóż w podziemnych zakładach górniczych związana jest nierozłącznie z występowaniem różnegorodzajuzagrożeniamipochodzenia naturalnego oraz spowodowanych działalnościąludzką.Sąonewynikiem istnienia trudnych warunków geologiczno-górniczychicharakteryzująsię różnądynamikąrozwojuzjawiska.Jednymzgłównychzagrożeńwpodziemnych zakładach górniczych są pożary. W celu minimalizacji możliwości powstania skutków pożarów podziemnych oraz ograniczenia jego wpływu na zagrożoną załogę, stosuje się różnego rodzaju profilaktykę stanowiącą system bezpieczeństwa. Jednym z elementów takiego systemu, są odpowiednio przygotowane drogi ucieczkowe.Stanowiąoneszczególneznaczeniajakośrodekdlasamoratowaniasię załogi w sytuacji zagrożenia ze strony atmosfery kopalnianej. Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu posiada znaczący udział w tej dziedzinie. Aktualnie bierze udziałwkilkuprojektachbadawczych w ramach strategicznego projektu badawczego„Poprawabezpieczeństwa w kopalniach”, ogłoszonego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju. Projekt ten powstał z inicjatywy dr inż. Piotra Litwy, ówczesnego prezesaWUG,któryokreśliłnajpilniejsze tematybadawczedlagórnictwa,wynikłezwieloletnichstarańnadzorugórniczego o zwiększenie wsparcia nauki dlagórnictwa.Wramachtegoprojektu do realizacji zostało sformułowanych dwanaście zadań badawczych, będącychkonsekwencjąprackomisjipowoływanych przez prezesa WUG, w celu zbadania przyczyn i okoliczności największych wypadków zaistniałych w ostatnich latach w polskim górnictwie. Głównym celem projektu strategicznego „Poprawa bezpieczeństwa pracy w kopalniach” jest opracowanie rozwiązańorganizacyjnychitechnicznych,którychwdrożenieprzyczynisię dominimalizacjizagrożeńizwiększenia poprawy bezpieczeństwa pracy wzakładachgórniczych. Wdniu3stycznia2013r.,wGliwicach,zostałazawartaumowakonsor- cjum pomiędzy Politechniką Śląską Wydziałem Górnictwa i Geologii InstytutemEksploatacjiZłóżzsiedzibą wGliwicach,będącąlideremKonsorcjum,aCentralnąStacjąRatownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu, celem realizacji projektu badawczego nr 12 nt. „Opracowanie systemów orientacjiisygnalizowaniakierunkuwycofania się załogi na drogach ucieczkowychwchodnikachprzyścianowych”. Projekt składa się z dwóch części. Pierwsza część projektu realizowana przez Politechnikę Śląską w Gliwicachrozłożonajestnasiedemetapów, wktórychzałożonychjestpięćcelów szczegółowych.Drugączęśćprojektu realizuje Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu, w pięciu etapach, zawierających czteryceleszczegółowe. Cele szczegółowe projektu: 1. ocena wpływu warunków panujących w wyrobiskach, na czas przejściadrogamiucieczkowymi, 2. analiza,napodstawieliteratury,rozwiązań stosowanych w innych krajachwzakresiesystemóworientacji isygnalizowaniakierunkuewakuacji zagrożonejzałogi, 3. opracowanie założeń teoretycznych i technicznych systemów orientacji isygnalizowaniakierunkuewakuacji możliwych do zastosowania w warunkach polskich kopalń węgla kamiennego oraz ich przebadanie wwarunkachpolskichkopalńwęgla – zaprojektowanie systemu orientacji i sygnalizowanie kierunku ewakuacjiwwersjielektronicznej, 4. opracowanie założeń teoretycznych i technicznych systemów orientacji isygnalizowaniakierunkuewakuacji możliwych do zastosowania w warunkach polskich kopalń węgla kamiennego oraz ich przebadanie wwarunkachpolskichkopalńwęgla – zaprojektowanie elementów nieelektronicznychsystemóworientacji ikierowaniaewakuacją, 5. opracowanie,napodstawieprzeprowadzonych badań, katalogu systemóworientacjiikierowaniaewaku- 15 acją zagrożonej załogi, ze wskazaniem ich skuteczności, zalet i wad, z opisem technicznym ich budowy, atakżezakresemstosowania, 6. analiza problemów wynikłych z zastosowania linek ratowniczych wczasieprowadzeniapracratowniczych w warunkach zadymienia iograniczonejwidocznościnapodstawiedostępnejdokumentacjioraz specjalnie przeprowadzonych ćwiczeń, 7. opracowanie modeli nowych rozwiązań technicznych w zakresie funkcjonalnych sposobów połączeniazastępuwoparciuosyntezęrozwiązań już istniejących na naszym rynku, analizie rozwiązań stosowanych w innych krajach oraz zaprojektowanienowegoukładutechnicznego, eliminującego dotychczasowe wadypołączeniapomiędzyratownikamiwzastępie, 8. zbadaniewkomorachćwiczeńiwkopalniach podziemnych, funkcjonalnościnowychrozwiązańpołączeńratowników w zastępie oraz sformułowaniewnioskówodnośniewadizalet tychpołączeń,wtym: • ustaleniu praktycznego sposobu wyposażeniazastępuwtzw.linię życia, • ustaleniu metody poruszania się zastępuwszyku, • wskazaniu dodatkowych urządzeń (elementów) poprawiającychporuszaniesięzastępu, • analiziezastosowaniaróżnegorodzajulinekratowniczychwzależnościodrodzajumateriałuzktóregozostaływykonane. 9. Określeniewdrodzebadań,maksymalnych bezpiecznych odległości możliwychdoprzejściaprzezzastęp ratowniczy,wwarunkachzupełnego brakuwidocznościwtym: • ustalenie metody ograniczenia widzialnościdlazastępuratowniczego,poruszającegosięwwyrobisku zadymionym, w zależności odgęstościzadymienia, • pomiarze czasu przejścia zastępu ratowniczego wyrobiskami korytarzowymi o różnych nachyleniach, NR 2/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 • obliczeniu maksymalnej długości drogi, jaką może bezpiecznie pokonać zastęp w warunkach braku widoczności, • ustalenia wpływu systemu kierowania załogą, na czas marszu ratowników, a w przypadku braku takiego systemu, wpływ rozwinięcia linki przez ratowników, wskazującej drogę powrotu. 10.Opracowanie zasad połączenia ratowników w zastępie linką, uwzględniających nowe rozwiązania połączeń, w tym: • ustalenia sposobu połączenia zastępu linką ratowniczą, w zależności od rodzaju aparatów roboczych, w jakie zastęp został wyposażony, • ustalenia możliwości alternatywnego łączenia się ratowników linką, bez wykorzystania do tego celu aparatów roboczych, • analizie zastosowania różnego rodzaju linek ratowniczych, w zależności od: a) rodzaju materiału z którego zostały wykonane, b) sposobu regulacji długości linki, przez zastępowego, c) zastosowania dodatkowych lonży dla każdego z ratowników. Oczekiwane rezultaty projektu: W wyniku realizacji projektu, oczekuje się osiągnięcia następujących rezultatów: 1. Katalogu rozwiązań systemów orientacji i sygnalizacji kierunku ewakuacji, skierowanego do kopalń węgla kamiennego i kopalnianych stacji ratownictwa górniczego. 2. Projektu modelu elektronicznego urządzenia do lokalizacji górników, orientacji i sygnalizacji kierunku ewakuacji, skierowanego do producentów elektronicznych systemów dla górnictwa, a następnie, jako gotowego produktu – do kopalń podziemnych dowolnej kopaliny w kraju. 3. Projektu rozwiązania połączenia ratowników w zastępie linką, skierowanego do grupy producentów po- siadających możliwości wytworzenia tego typu produktu. 4. Katalogu zasad połączenia ratowników linką w zastępie, przeznaczonego do użytku w stacjach ratownictwa górniczego oraz w szkołach i uczelniach górniczych, jako pomoc dydaktyczna oraz do zamieszczenia w przepisach górniczych. Unormowanie sposobów oznakowania dróg ucieczkowych oraz katalog rozwiązań systemów orientacji i sygnalizacji kierunku ewakuacji, wsparty urządzeniami elektronicznymi, przyczynią się do skrócenia czasu ewakuacji i w znacznym stopniu usprawnią akcję ratowniczą. Natomiast opracowanie nowych modeli rozwiązań technicznych w zakresie funkcjonalnych sposobów połączenia linką ratowników w zastępie, podniesie poziom bezpieczeństwa pracy ratowników oraz poprawi skuteczność akcji ratowniczej. mgr inż. Piotr Pal OSRG Zabrze Z KART HISTORII W KOPALNI „ROZBARK” WYBUCH PYŁU WĘGLOWEGO 31 stycznia 1923 r. o godz. 800 nastąpił wybuch pyłu węglowego w kopalni „Rozbark”, który spowodował śmierć 145 górników, z czego 23 zginęło wskutek działania płomienia wybuchu, 118 poniosło śmierć w wyniku śmiertelnego zatrucia gazami powybuchowymi, 4 przy ratowaniu innych górników. Ilość ofiar byłaby jeszcze większa gdyby nie ofiarnie i prawidłowo prowadzona akcja ratownicza przez Centralną Stację Ratownictwa Górniczego w Bytomiu wraz z ratownikami z kopalni Rozbark, w wyniku której uratowano 80 górników. Pierwsze wiadomości z dołu kopalni do kierownika ruchu zakładu górniczego Adamskiego dotarty z podszybia szybu Prittwitz-Maure (obecnie Stalmach) z poziomu 540 m. Meldowano, że w części wschodniej pola eksploata- cyjnego na poziomie 540 m za III głównym uskokiem, wybuchł prawdopodobnie pożar. W związku z tym przypuszczano, że jest to pożar w polu wschodnim nad poziomem 540 m w oddziałach eksploatujących pokład Gerhard (pokład 501), Heintzmann (pokład 504) i Siodłowy (pokład 510) były to oddziały sztygarów Strassburga i Mildnera. Dlatego też starano się szukać potwierdzenia tego zdarzenia w tych oddziałach. Stwierdzono wkrótce, że dymy wypływają z poz. 660 m. Tak więc źródła zdarzenia należało szukać w rejonie szybu Römhild (obecnie szyb Lompa). W międzyczasie do szybu Prittwitz z odległego o 2 km szybu Römhild dotarły wiadomości o czarnej chmurze gwałtownie wyrzuconej z szybu i braku wiadomości od sygnalisty tego szybu z poz. 660 m. W związku z tym usiłowano otrzymać bardziej wy- 16 czerpujące informacje na temat zdarzenia w szybie Römhild. Było to utrudnione, gdyż szyb Römhild był nieprzejezdny wskutek uszkodzenia wywołanego przez eksplozję (dużo drabin szybowych wgniecionych zostało w obudowę szybu). Przeszkoda ta została usunięta o godz. 1130. Pozwoliło to na stwierdzenie w głównym chodniku przewozowym pokładu Valeska uszkodzeń świadczących o eksplozji w północnej części tego pokładu. Eksplozja objęła wszystkie chodniki górnicze oraz urządzenia odstawy - dowierzchnię I i II z dołączonymi do niej filarami, dowierzchnię II ze środkowym i równoległym chodnikiem, upadową z chodnikami eksploatacyjnymi 10 i 1,1 jak też chodnik przewozowy linowy zostały objęte wybuchem. Wszystkie zatrudnione w tych wyrobiskach osoby (23 górników) zginęły od Rêczne Górnicze Urz¹dzenie Py³owe (RGUP) Systemu POLKO do opylania py³em kamiennym ociosów wyrobisk górniczych Parametry techniczno-eksploatacyjne: ~1050 - zasilanie sprê¿onym powietrzem o nadciœnieniu 0,2 - 0,5MPa - wydajnoœæ 0,5 - 2,0 Mg/h - odleg³oœæ transportowa ok. 60m - œrednica przewodu transportowego DN50 - masa urz¹dzenia ok. 20,0kg Kooperacja POLKO zarejestrowa³a RGUP jako Wspólnotowy Wzór Przemys³owy o numerze 001099600 - 0001 Rêczne Górnicze Urz¹dzenie Py³owe (RGUP) Systemu POLKO posiada wszelkie wymagane przepisami dopuszczenia i certyfikaty do stosowania w podziemnych wyrobiskach górniczych Kooperacja POLKO zaprasza do wspó³pracy oferuj¹c doradztwo techniczne, dobór parametrów technicznych urz¹dzeñ, szkolenie za³ogi, sprawny serwis gwarancyjny i pogwarancyjny RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 NR 2/2014 Przekrój sytuacyjny wybuchu pyłu węglowego w KWK Rozbark w 1923r. płomienia wybuchu i gazów powybuchowych.Zwłokigórnikówświadczyły, żeobokzatruciatlenkiemwęglapowodem śmierci były oparzenia - dowód, żepłomieńwybuchuobjąłwszystkiete wyrobiska. Z właściwego pola eksploatacji,eksplozjarozwinęłasięwdwóch kierunkach,zktórymipoleeksploatacji miało połączenie. Powstała w wyniku eksplozjifalaciśnieniaprzeszłachodnikiemprzewozowymlinowymdoszybu Römhildnagłębszypoziom660moraz szybem Römhild na powierzchnię wpostaciczarnejchmurypyłuwyrzuconegozszybu.Skutkieksplozjiwszybie jak na i powierzchni były mało widoczne jednak na poz. 660 m były bardzo duże. Gazy powybuchowe na poz. 660 m popłynęły do przodków górniczych przecznicą a dalej szybikiem ślepym do pokł. XV aż do międzypoziomu620m.Zatrudnieninatej drodzegórnicyzginęliwwynikuzatruciagazamipowybuchowymi.Zmiędzypoziomu620mgazypowybuchowepopłynęłyupadowąIwpokładzieValeska w górę pokładem 419 do poz. 540 m, gdziepołączyłysięzprądempowietrza płynącymzgłównegoszybuwydobywczego i z tym prądem popłynęły po wzniosie do wyrobisk pola wschodniegonapoz.540mdoprzodkówpo- kładów Gerhard (501), Heintzmann (504) i Sattel (siodłowy 510) - oddziałówStrassburgaiMildnera.Dopływającymidymamipowybuchowymizostali zagrożeni zatrudnieni w oddziałach górnicy.Ponieważniezdawalionisobie sprawyzprzyczynyiwielkościzagrożenia nie wycofali się natychmiast drogamiucieczkowymi,costałosięichtragedią. Dymy powybuchowe zadymiły dużączęśćchodnikakierunkowegona poz.540minależałowpierwprzedsięwziąć środki do ich odprowadzenia - wszystko to przyczyniło się do tego, żezastępyratowniczedopieropo7godzinach od eksplozji mogły wejść do tychwyrobisk.Największaczęśćzatrudnionych tutaj górników zginęła w wyniku zatrucia się dymami powybuchowymi-razemzgórnikamizpoz.660m byłoto118 osób. Przebieg prac ratowniczych Pierwsza wiadomość o katastrofie dotarładobiurakierownikaruchuzakładuokołogodz.830zpoz.540m.Pochodziłaonaodgórnika,któryzatrudniony był w oddziale sztygara Strassburga, czyli ze wschodniej części pola górniczego.Podałon,żenapoz.540m wybuchłprawdopodobniepożariokre- 17 ślił,żeprzypuszczalnymmiejscemjego powstania jest przecznica wznosząca na wschód od III głównego uskoku, która odgałęzia się od chodnika głównego pokładu Gerhard (501). Po zjeździe pod ziemię, kierownik ruchu zakładuspotkałnapodszybiuszybuPrittwitz(Stalmach)napoz.540msygnalistę,którypoinformowałgo,żezupadowejIwypływajągazypożarowenapoz. 540 m. Okazało się, że zagrożony był oddział sztygara Szymy oraz oddziały StrassburgaiMildnerawwynikuzadymienia prądu powietrza płynącego zmiędzypoziomu620mnaupadowąI napoz.540m. Kierownik ruchu zakładu podał te spostrzeżenianapiśmienapowierzchniędoodpowiednichmiejsciusiłował iść dalej chodnikiem kierunkowym, gdziespotkałpierwszychwycofujących się górników. Ponieważ ci tłumaczyli mu,żewewschodniejczęścichodnika kierunkowego wypływają dymy, kazał natychmiast otworzyć żelazne tamy przy szybie wdechowym Prittwitz, tak aby cały prąd powietrza skierować do chodnika kierunkowego, zmuszając tym samym dymy do cofnięcia się. Powykonaniutegomanewruudałosię kierownikowi ruchu zakładu dojść do końca upadowej II na międzypoziom NR 2/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 Kopalnia Węgla Kamiennego „Rozbark”. Wybuch pyłu węglowego w 1923r. 620 m, gdzie stwierdził kierunek wypływudymów.Porozeznaniu,żezagrożenie powstało poniżej poziomu 540 i obejmuje prawdopodobnie większą część kopalni, wyjechał na powierzchnię aby pokierować pracami ratowniczymi. Było to około godz. 1000 przed południem. W tym czasie do kopalni przybyli urzędnicy nadzoru państwowego oraz dyrektorCentralnejStacjiRatownictwa Górniczego. Postawiono w stan gotowościzastępyratowniczekopalni„Rozbark”.Z22ratownikówkop.„Rozbark”, pod ziemią pracujących było 13. Z tej grupy, ośmiu ratowników zmobilizowanodoakcjiratowniczej,do5pozostałychratownikówniemożnabyłodotrzeć ponieważ pracowali w wyrobiskach, w których płynęły dymy powybuchowe. Do akcji ratowniczej dołączyłojeszcze4ratowników,którzymieli być zatrudnieni na zmianie popołudniowejinocnej.Częśćratownikównie czekając na polecenia i wskazówki - jednakwdobrychzamiarachniesienia pomocy-zjechałapodziemiępodkierownictwem sztygarów Strassburga i Szymy, usiłując przejść do oddziału Strassburga. W tym przedsięwzięciu brała też udział nie w pełni obeznana zratownictwemgrupagórników.Akcja ta musiała zostać przerwana, gdyż ludzieniebyliprzygotowaninatakiwysi- łek,nadomiarzłegotrzechludziwaparatachponiosłośmierć. Po przybyciu na kopalnię ratowników biorących w tym czasie udział wćwiczeniachwCentralnejStacjioraz po przybyciu ratowników z sąsiednich kopalń,kierownictwoakcjiratowniczej objąłdyrektorCSRG-inż.Woltersdorf. Ustalono,żegłównaczęśćbędącychdo dyspozycjiratowników,podkierownictwem dyrektora CSRG, miała udać się do wyrobisk zagrożonych od strony głównego szybu wydobywczego Prittwitz. Równocześnie utworzono grupę ratowniczą pod kierownictwem nadsztygara Hellera przy szybie Römhild (szyb Lompa). Taka była sytuacja ogodz.1100przedpołudniem. GruparatowniczaprzyszybieRömhild wskutek uszkodzeń w szybie, nie mogła od razu wejść do działań a na podszybiumiędzypoziomu620mzgromadziła się grupa 30 górników z oddziałuSzymy,którzywycofalisięzpołudniowej części pokładu Valeska do pokładuXVidalejobchodzącpoziom 660mwyszlinamiędzypoziom620m. Wyciągnięto ich na powierzchnię wschodnią klatką wydobywczą do połowygłębokościszybu,następnieprzemieszczono ich do zachodniej klatki wydobywczej i tą klatką wywieziono ich na powierzchnię. Po usunięciu uszkodzeńwszybiegruparatowników 18 nadsztygaraHelleramogławejśćwpółnocną część pola Valeska (pokł. 419). SpostrzeżenianadsztygaraHellerazpenetracjiupewniływszystkich,żechodzi tu o gwałtowną eksplozję w pokładzie Valeskaanieopożar.Dalszepraceratowniczewtejczęścipolazostałyuzależnioneodsytuacjinapoz.540m. Napoz.540mzastępratowniczyna polecenie dyrektora CSRG Woltersdorfa, miał wejść do oddziału Strassburga.Naskutekzniszczeniadużejilości tam wentylacyjnych nastąpiło rozchwianiesystemuwentylacyjnego,szyb Römhildbardzomocnowciągał,dymy na poz. 540 m cofały się w kierunku głównego szybu wydobywczego (Prittwitz). Zastępy ratownicze zmuszone byłydowycofaniasię. Ustalono, że po wydostaniu górników z międzypoziomu 620 m szybem Römhild, zamknięte zostaną żelazne klapy szybowe szybu Römhild by dławićwciąganiepowietrzaszybemRömhild. Stało się to około godz. 1630 popołudniu.Toprzedsięwzięciespowodowało,żekrótkopotymzastępyratownicze z szybu Prittwitz w silnym świeżym prądzie powietrza na poz. 540 m, bezaparatówoddechowychmogłyprzedrzeć się do wyrobisk górniczych pola eksploatacyjnego powyżej poz. 540 m, któreuprzedniozadymionebyłygazami powybuchowymi.Wciągupopołudnia, RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 nocyinastępnegorankazostałyspenetrowaneiprzeszukanewszystkiewyrobiska z wyjątkiem górnej części pokładuValeskaiwytransportowanonieżyjących. Ostatnim żyjącym, którego uratowanowdniu1lutegoogodz.1600 był17-letnigórnikzatrudnionywpołudniowej części pokładu Valeska międzypoziomu 620 m. W rejonie szybu Rómhildprowadzonopraceratownicze tak długo, aż wyrobiska wybierkowe, powyżejpoz.540mbyływolneodgazów powybuchowych. Kiedy to osiągnięto,spowodowano,żeszybRömhild stałsięponowniewdechowym.Pooglę- dzinach wszystkich wyrobisk ustalono plan usuwania skutków eksplozji. Trwałyonedo18marca1923r.Wtym dniu też wytransportowany został ostatnimartwygórnik.Uratowanojednegogórnikaprzyużyciuaparatówoddechowychoraz79bezużyciaaparatów oddechowych. W czasie prowadzenia akcji wystąpiły niedociągnięcia, które miaływpływnajejprzebieg.Niektórzy zastępowi sami podejmowali działania bez czekania na polecenia kierownictwaakcjibiorącudziałzczęściąratowników samodzielnie w akcji. Było to wykonywane w dobrej wierze, jednak NR 2/2014 sprzeczne z ustaleniami i poleceniami kierownictwaakcji. W wyniku przeprowadzonych badań przez biegłych można stwierdzić, że eksplozja w kopalni „Rozbark” wdniu31.01.1923r.byłaprzypadkiem powstania klasycznego wybuchu pyłu węglowegowwynikunieprawidłowości przy prowadzeniu robót strzałowych przyużyciuczarnegoprochu. mgr inż. Gerard Libera OSRG Bytom ĆWICZENIA RATOWNICZE Grupy Poszukiwawczo Ratowniczej Państwowej Straży Pożarnej i Specjalistów Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w ramach Krajowego Systemu Ratowniczo – Gaśniczego. Wdniach21–23.02.2014r.odbyły się wspólne ćwiczenia Ratowników Grupy Poszukiwawczo-Ratowniczej zJednostkiRatowniczoGaśniczejnr5 PaństwowejStrażyPożarnejzGdańska iSpecjalistówCentralnejStacjiRatownictwaGórniczegoS.A.BytomprowadzonychwramachKrajowegoSystemu Ratowniczo Gaśniczego. Na terenie Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego w Bytomiu gościliśmy dowódcę jednostki, dowódców zmiany, instruktorówszkoleniapsóworazstrażaków– przewodnikówpsówratowniczych. Gdańska Grupa Poszukiwawczo Ratownicza(GPR)składającasięzwysoko wyspecjalizowanych ratowników wchodziwskładUSARPoland(UrbanSearch & Rescue), której zadaniem jest między innymi poszukiwanie ludzi w gruzowiskachpowstałychnaskutekkatastrofbudowlanych. Podczas poszukiwań grupa wykorzystujespecjalistycznysprzętlokacyjnyorazspecjalniewtymceluwyszkolone psy ratownicze. Dotychczas Grupa brałaudziałwakcjachposzukiwanialudzinatereniecałejPolskijakipozagranicaminaszegokraju,niosącpomocmiędzyinnymiofiaromtrzęsieńziemiwTurcji1997r.,Indiach2001r.,Algierii2003 r.,Pakistanie2005r.orazwHaiti2010r. Strażacy ratownicy-przewodnicy zpsaminieślipomoctakżeposzkodowanymgórnikomuwięzionympodziemią w akcjach zawałowych na terenie polskichkopalń. Zdj. 1. Specjalistyczne ćwiczenia z psami - penetracja wyrobisk w OSRG Bytom. Zdj. 2. Specjalistyczne ćwiczenia z psami – penetracja niskich wyrobisk w OSRG Bytom. 19 NR 2/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 Zdj. 3. Specjalistyczne ćwiczenia – penetracja wyrobisk - widok z kamery termowizyjnej na OSRG Bytom. Zdj. 4. Ćwiczenia specjalistyczne – znalezienie poszkodowanego ukrytego w otworze. Zdj. 5. Ćwiczenia specjalistyczne – penetracja przypuszczalnego miejsca przebywania poszkodowanych. 20 Wspólne ćwiczenia odbywały się wkomorzećwiczeńnaterenieOkręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego w Bytomiu, na gruzowisku budowlanym na terenach poprzemysłowych, na otwartej przestrzeni oraz w KatowickimHoldinguWęglowymS.A.naterenie Kopalni Węgla Kamiennego „Wujek” Ruch Wujek. Ćwiczenia miały na celuocenępracyprzewodnikaipsaratowniczego w ekstremalnie trudnych warunkachorazzapoznanienowowcielonychdogrupypsówzespecyfikąwarunków dołowych. Stanowiły szeroką bazędoświadczeńprzydatnąwdalszym procesie doskonalenia ratowniczego strażaków i ratowników górniczych. Obserwacja pracy zespołu piesprzewodnikpozwoliłanapełnepoznaniezachowańpsawczasiepracy. 21.02.2014r.poustaleniuharmonogramućwiczeńpomiędzydowódcąJRG nr 5 a przedstawicielami CSRG S.A. przewodników z psami podzielono na dwiegrupy,zktórychjednapodokiem instruktorów ćwiczyła na gruzowisku, adrugawkomorzećwiczeń.Ćwiczenia odbywające się w zmodernizowanej komorze ćwiczeń Okręgowej Stacji RatownictwaGórniczegowBytomiupolegały na ukryciu kilku pozorantów w chodnikach ćwiczebnych, po czym każdy strażak przewodnik ze swoim psem ratowniczym przeszukiwał wyrobiskakomoryodnajdująckolejnopozorantów. Psy poszukiwały pozorantów najpierw w warunkach normalnej widoczności, a następnie przy zgaszonym świetle w zupełnej ciemności. Dodatkowowceluzwiększeniapoziomutrudności w komorze uruchomiono efekty dźwiękoweiwizualne.Większośćpsów bardzo dobrze poradziła sobie w pracy wtaktrudnychwarunkach.Każdypies ćwiczył indywidualnie tylko ze swoim przewodnikiem i przeszukiwał teren całejkomoryćwiczeń.Zazwyczajukrytychbyło3pozorantów,każdywinnym miejscu. Miejsca ukrycia pozorantów były zmieniane dla każdego psa tak, żeby przewodnik nie znał miejsca ich ukrycia i żeby nie pomagał swojemu psu. W momencie znalezienia pozoranta pies szczekał dając przewodnikowi znak i wskazując miejsce jego lokalizacji. Cały przebieg ćwiczeń z pomieszczenia sztabu akcji komory ćwiczeń nadzorowali i oceniali wspólniedowódcajednostkistrażypożarnej orazspecjalistajednostkiratownictwa. RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 Zdj. 6. Stanowisko pierwsze - ratownik znajdował się w lutni obudowy przeciwwybuchowej przepustu tamowego. Zdj. 7. Stanowisko drugie – ratownik ukryty pod odwróconym wozem kopalnianym. Zdj. 8. Stanowisko trzecie – ratownik ukryty w wnęce poza obudową wyrobiska. 21 NR 2/2014 Podczasobserwacjiwykorzystywaliobrazz14-tukamerdziałającychnapodczerwień oraz z 3 kamer termowizyjnych.Podglądobrazunakamerachna podczerwień pozwala zauważyć co dziejesięwkomorzećwiczeńwwarunkachzupełnejciemnościnatomiastobraz z kamer termowizyjnych pozwala na podgląd wszystkiego co dzieje się wciemnościorazwwarunkachograniczonej widoczności spowodowanej zadymieniem. Druga grupa równolegle zajmowała się poszukiwaniem pozorantów ukrytychnagruzowiskuznajdującymsięna terenach poprzemysłowych. Zadaniem przewodnikówzpsamiwtymmiejscu było odnalezienie pozorantów ukrytych pod gruzami oraz przykrytych płytami w opuszczonych i zagruzowanych pomieszczeniach i kanałach ciepłowniczych. Tutaj również ćwiczenia byłyprowadzonewramachustaleńzawartychpomiędzyinstruktoramizPSP a przedstawicielami Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. Każdy strażakprzewodnikzeswoimpsemindywidualnie miał za zadanie przeszukanie całego wyznaczonego terenu iznalezieniejaknajwiększejliczbypozorantów i zasygnalizowanie swojemu przewodnikowi faktu znalezienia poprzez szczekanie. Na otwartej przestrzeni w warunkach normalnej widocznościpsyniemiałyproblemówze znalezieniem pozorantów. Po zakończonych działaniach na otwartej przestrzeniorazwkomorzećwiczeńnastąpiło podsumowanie i wymiana spostrzeżeńpomiędzystrażakamiaspecjalistamizCSRGS.A. Wdrugimdniu22.02.2014r.gościliśmy ze strażakami w Kopalni Węgla Kamiennego „Wujek” Ruch Wujek na poziomieszkoleniowym370m.Często natymszkoleniowympoziomieodbywająsięćwiczeniadołoweratowników górniczych wchodzących w skład drużynyratowniczejKWK„Wujek”.Oprócz stanowisk do szkolenia ratowników wtymrejoniekopalniznajdująsięspecjalnie przygotowane stanowiska do ćwiczeńpsówratowniczych,gdyżćwiczymytamzpieskaminiepierwszyraz. Ćwiczenia Specjalistycznej Grupy PoszukiwawczoRatowniczejodbywałysię pod nadzorem Specjalistów Jednostki Ratownictwa, Kierownika Kopalnianej Stacji Ratownictwa Górniczego KWK „Wujek” Ruch Wujek oraz Dowódcy NR 2/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 Zdj. 9. Stanowisko czwarte – ratownik znajdował się w zamkniętej skrzyni. Jednostki Straży Pożarnej. W wyrobiskachgórniczychprzygotowanezostały czterymiejscawktórychukrylisięratownicy z drużyny ratowniczej KWK „Wujek” Ruch Wujek. Stanowisko pierwsze – stanowiła lutnia obudowy przeciwwybuchowej przepustu tamowego, stanowisko drugie – odwrócony wóz kopalniany, stanowisko trzecie – wnęka poza obudową wyrobiska, stanowiskaczwarte–zamykanaskrzynia. Każdypiesratowniczymiałzazadanie przeszukanie wyrobisk górniczych o łącznej długości około 800 m, gdzie rozlokowane były stanowiska, w celu znalezieniajaknajwiększejliczbyukrytychratownikówpodczassymulowanej akcji ratowniczej. W momencie znalezieniapozorantapsyratowniczesygnalizujątenfaktswojemuprzewodnikowi poprzezszczekanieidokładnewskazanie miejsca przebywania uwięzionych ludzi. Celem ćwiczenia było przystosowaniepsówratowniczychdozupełnieodmiennych warunków dołowych i ci- śnieniowychzjakimidotejporysięnie spotkały oraz dalsze udoskonalanie swoichumiejętności.Pozakończonych ćwiczeniach i po powrocie na teren Okręgowej Stacji Ratownictwa GórniczegowBytomiunajednejzsalwykładowych nastąpiło podsumowanie i omówienie 2 dni ćwiczeń. Zdobyta wiedza praktyczna i teoretyczna pozwala na stwierdzenie że, wzajemne współdziałanie, wymiana spostrzeżeń i doświadczeń jak również zapoznanie ze sprzętem i techniką prowadzenia działańwwarunkachakcyjnychstrażaków Państwowej Straży Pożarnej oraz przedstawicieli Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w ramach Krajowego Systemu Ratowniczo - Gaśniczegoznaczniepodnosikwalifikacje zarówno strażaków jak i ratowników górniczych. Mogliśmy się o tym przekonać choćby podczas usuwania skutkówtragediizawaleniasięhalwystawowych na terenie MTK Katowice oraz w czasie górniczych akcji zawałowych gdzie przewodnicy z psami pomagali lokalizować zasypanych górników wpodziemnychwyrobiskachkopalnianych. Bogdan Oźóg mgr inż. Damian Stępień mgr inż. Paweł Wachowicz OSRG w Bytomiu Z KART HISTORII - RATOWNIKÓW GÓRNICZYCH JUŻ DZIŚ TAM NIE MA OkręgowaStacjaRatownictwaGórniczego w Sosnowcu mieściła się przy ulicy 1-go Maja 31, tuż przed rondem Ludwik.Wykorzystywaneprzezniąbudynkinadalistnieją,alesłużąjużinnym celom, popadając w ruinę. Młodsi Sosnowiczanie nie pamiętają już, co się tutajmieściło. Szkoda, bo historia sosnowieckiej „okręgówki”jestnaprawdębogata.Jej początkisięgajączasówsprzedpierwszejwojnyświatowej.NaVIIZjeździe Przemysłowców Królestwa Polskiego, który odbył się w Warszawie w dniu 18maja1910roku,postanowionobezzwłocznie przystąpić do powołania w Zagłębiu Dąbrowskim Centralnej Stacji Ratunkowej. Towarzystwo Hrabia Renard (później Kopalnia Sosno- wiec), wyraziło zgodę na dzierżawę placuopowierzchni3310m²,znajdującego się w Sosnowcu, w dzielnicy Ostra Górka. Budowę rozpoczęto w1910roku,jeszczeprzedoficjalnym podpisaniem umowy. Infrastruktura Stacji była gotowa w drugiej połowie 1911 roku. Koszt budowy wyniósł 27825rublii65kopiejek.Rocznybudżet Stacji, wliczając w to utrzymanie parykoni,wynosił11000rubli. Pierwszymkierownikiemiorganizatorem Centralnej Stacji Ratunkowej wSosnowcubyłinż.JózefJuroff. Na początku swojej działalności wsamymtylkoZagłębiuStacjasprawowała nadzór nad 31 czynnymi kopalniami.Byłyto: - Jan, Jadwiga, Andrzej III, Jakub, 22 Wańczyków, Matylda, Flötz Rudolf, Alwina, Andrzej II, Helena, Staszic, Tadeusz, Reden, Antoni, Grodziec, Mikołaj, Franciszek, Flora, Czeladź, Saturn, Koszelew, Feliks, Parys, Kazimierz, Andrzej I, Hrabia Renard, Milowice, Mortimer, Klimontów, Niwka iBarbara. W 1913 roku, kierownictwo CentralnejStacjiRatunkowejwSosnowcu, objął inż. Edward Porczyński, który pracowałwniejdo1958roku.Wybitna postać polskiego ratownictwa, wspaniałyczłowiek. W okresie międzywojennym Stacja zajmowałasię: • szkoleniemratowników, • szkoleniem mechaników aparatowych, RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 • przeprowadzaniem ćwiczeń w komorze ćwiczeń (kopalnie komór nie posiadały), • dostarczaniem dla kopalń sprzętu (butli tlenowych, części zamiennych, pochłaniaczy itp.), • kontrolą i naprawą sprzętu ratunkowego w kopalniach, • analizą chemiczną powietrza w kopalniach. Stacja Ratownicza w Sosnowcu, skupiała nie tylko specjalistów przygotowanych do szkolenia ratowników, nie tylko sprzęt niezbędny do akcji, ale posiadała również dobrze zorganizowane laboratorium chemiczne dla analiz gazowych. Wykonywało ono wiele prac w tym zakresie dla kopalń, w których nie wszędzie zorganizowane były podobne placówki. Z poważniejszych wydarzeń w okresie międzywojennym, należy wspomnieć o katastrofie z 1924 roku, która miała miejsce w kopalni „Reden” w Dąbrowie Górniczej. W pożarze zginęło wówczas 38 górników. Pożar rozwinął się do takich rozmiarów, że mimo ogromnego wysiłku drużyn ratowniczych z Sosnowca i Zagłębia, nie udało się opanować szalejącego żywiołu. Pożar rozprzestrzenił się również na szyby wentylacyjne i uniemożliwił ratownikom zjazd na dół kopalni, w celu kontynuowania akcji ratowniczej. Dyrekcja kopalni postanowiła: akcję przerwać, szyby uszczelnić, kopalnię zatopić. Znaczenie Stacji dla kopalń tamtejszego rejonu było tak znaczące, że nawet okupant w latach 1939 – 1945 nie zawiesił jej działalności. Pozwalało to na kontakt ratowników z różnych okolic Śląska i Zagłębia, co niejednokrotnie wykorzystywane było także w walce konspiracyjnej. W okresie okupacji hitlerowskiej funkcję zwierzchnią nad całym ratownictwem górniczym powierzono Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego w Bytomiu, której bezpośrednio podlegała Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego w Sosnowcu. Z frontowej ściany budynku usunięty został symbol polskiego ratownictwa górniczego. Samą zaś Stację przemianowano na „Bezirks Rettungstelle fur Kohlengruben in Dąbrowa Rivier”. Praca w ratownictwie górniczym, niejednokrotnie chroniła Polaków przed wywiezieniem na roboty w głąb Rzeszy. Na uwagę zasługuje również fakt, że chociaż materiały szkoleniowe były opracowane w języku niemieckim, to wykłady i ćwiczenia prowadzono w języku polskim, co było surowo zakazane. Po zakończeniu wojny Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego w Sosnowcu została przemianowana na Okręgową Stację, podlegającą pod Centralny Zarząd Przemysłu Węglowego. W tym okresie OSRG w Sosnowcu sprawowała nadzór nad 32 kopalniami: • 12 Dąbrowskiego Zjednoczenia PW, • 6 Katowickiego Zjednoczenia PW, • 9 Jaworznicko – Mikołowskiego Zjednoczenia PW, • w kopalniach soli Bochnia i Wieliczka, • w kopalniach rud cynku i ołowiu. W 1955 roku w OSRG Sosnowiec utworzono Pogotowie Ratownicze, którego pierwszą obsadę stanowiły dwa zastępy ratowników z kopalni „Jowisz”. W roku 1960, powołane zostało pogotowie medyczne ratownictwa górniczego, a obowiązki kierownika przychodni przy OSRG Sosnowiec powierzono lekarzowi Witoldowi Rogalewiczowi. Przez prawie 90 lat ratownicy z OSRG Sosnowiec nieśli ofiarną pomoc poszkodowanym w wypadkach górnikom, stale podnosząc i doskonaląc swoje umiejętności. Wielu z nich zapłaciło najwyższą cenę. Do akcji wyjeżdżali 3691 razy (dane z roku 1996). Z ważniejszych powojennych akcji należy wymienić (dane z roku 1996): • Generał Zawadzki – 1969 r., • Czerwona Gwardia, Klimontów i Kleofas – 1970 r., • Bobrek, Niwka – Modrzejów, Mysłowice – 1975 r., • Gottwald – 1976 r., • Wujek – 1977 r., • Dymitrow, Silesia – 1979 r., • Sosnowiec, Andaluzja, Barbara Chorzów, Pokój – 1980 r., • Siemianowice – 1981 r., • Niwka – Modrzejów, Julian – 1983 r., • Komuna Paryska – 1984 r., • Barbara Chorzów, Andaluzja – 1988 r., • Bobrek, Jowisz – 1986 r., • Czerwone Zagłębie, Mysłowice – 1987 r., • Andaluzja, Staszic – 1988 r., • Paryż, Halemba, Śląsk – 1991 r., 23 NR 2/2014 • Porąbka - Klimontów – 1992 r., • Wieczorek – 1994 r., • Mysłowice – 1996 r. W 1986 roku OSRG Sosnowiec świętowała jubileusz 75-lecia swojej działalności. W uznaniu za ogromny wkład w rozwój służb ratowniczych w Polsce i nieprzerwaną (nawet w okresie I i II wojny światowej) działalność, przyznano jej prawo do posiadania własnego sztandaru. Uroczyste wręczenie odbyło się 28 listopada 1986 roku w hali KWK „Czerwona Gwardia” w Czeladzi. Obecnie sztandar zajmuje honorowe miejsce w Sali Pamięci OSRG Jaworzno. W związku z restrukturyzacją górnictwa oraz likwidacją większości kopalń w rejonie Zagłębia Dąbrowskiego, podjęto decyzję o zakończeniu działalności Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego w Sosnowcu. Nastąpiło to 31 marca 1999 roku. Ostatni dyżur pełnili ratownicy z KWK Niwka – Modrzejów. Ostatnim Dyrektorem zaś był Kazimierz Tyka. Dziś górników z ostatniej naszej kopalni Kazimierz – Juliusz strzegą ratownicy z OSRG Jaworzno. Przez dziesiątki lat sosnowieccy ratownicy górniczy stanowili nieodłączny element górniczego krajobrazu Zagłębia Dąbrowskiego. Tysiące akcji ratowniczych, wiele ocalonych istnień ludzkich, setki świetnie wyszkolonych ratowników górniczych i fachowców, którzy „wyszli” z OSRG Sosnowiec to dziedzictwo, o którym powinni pamiętać nie tylko sami ratownicy, ale i ci, którzy tu żyją, mieszkają i których los, mniej lub bardziej związał z tą szczególną profesją. Należę do nich i ja. Syn ziemi Dąbrowskiej i wnuk ratownika górniczego Zygmunta Tekieli, który pełnił tę zaszczytną ale i trudną służbę w latach 1950 – 1975 (lub dłużej) w KSRG KWK Milowice i OSRG Sosnowiec. Nie było mi dane słuchać opowiadań Dziadka, bo zmarł, gdy miałem niespełna osiem lat. Jednak pamięć jego osoby oraz wielu spotkanych na mej drodze ratowników górniczych na zawsze pozostaną w mojej pamięci. Mam nadzieję, że ten krótki artykuł przybliżył nieco historię OSRG Sosnowiec, a osobom, które kiedyś wykonywały tam swoje obowiązki, przypomniał „stare” czasy i skłonił do refleksji. Starałem się tu przedstawić nieco mniej NR 2/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 To zdjęcie ratowników wykonano 9 marca 1953 r. Mój Dziadek, stoi pierwszy z lewej. znane fakty z okresu świetności Stacji. Mamnadzieję,żesięudało. Jeśli ktoś z czytelników, może podzielić się ze mną wiadomościami na temat Zygmunta Tekieli lub rozpoznał kogoś na zamieszczonej fotografii, to bardzoproszęokontaktmail’owy: [email protected] Szczęść Boże wszystkim RatownikomiBraciGórniczej Wyrażamzgodęnaumieszczenieartykułu w kwartalniku „Ratownictwo Górnicze”. Marcin Zawadzki ROZWÓJ OSOBISTY A SKUTECZNE ZARZĄDZANIE I WZROST ODPORNOŚCI NA STRES W PRACY Od umiejętności oddziaływania na pracowników zależy powodzenie wszystkichstarańiprzedsięwzięćosób kierownictwaidozoru.Abyskutecznie zarządzaćludźmitrzebaprzedewszystkimzadbaćorozwójautorytetuosobistego i stworzyć pozytywną atmosferę emocjonalnąwmiejscupracy.Pracując nadrozwojemosobistym,budującwłaściwe relacje i pozytywne środowisko wokół siebie otrzymujemy zwykle bonus w postaci poczucia kompetencji isprawstwa,któreprzejawiąsięmiędzy innymizadowoleniemzsiebieatozko- leiprzekładasięnaskutecznezarządzaniestresemswoimipodwładnych.Nie jestteżtajemnicą,żeludziezadowoleni z życia, mający poczucie wpływu na otaczającąrzeczywistośćsązdrowsiilepiejznoszątrudnościlosu. 1. Autorytet formalny i osobisty. Kierunek rozwoju. Rozwójosobistykadryzarządzającej powinienprzyjmowaćzawszekierunek zmiany w zakresie autorytetu formalnego na rzecz autorytetu nieformalnego, osobistego. Autorytet formalny wynika z piastowanego stanowiska 24 ipełnionejfunkcji.Autorytetformalny daje władzę z mocy prawa lub urzędu. Jesttozinstytucjonalizowaneuprawnieniedopodejmowaniadecyzjiiwydawaniapoleceńwimieniufirmy.Autorytet formalny, sam w sobie daje prawo do rozkazywania ale nie zawsze wymusza posłuszeństwo i posłuch. Aby skutecznie zarządzać ludźmi, należy ponadto budowaćautorytetosobisty.Niewykluczaonformalnegoalepowiniengouzupełniać. Autorytet osobisty to rodzaj władzy nieformalnej, umiejętności zjednywaniasobieludziipociąganiaich RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 za sobą. To zdolność wywierania wpływu na innych wynikająca z posiadanej wiedzy, doświadczenia, posiadanego systemu wartości, umiejętności współdziałania z innymi w atmosferze szacunku i zaufania. Rozwój w tym kierunku odbywa się głównie poprzez właściwe kontakty z podwładnymi gdzie komunikacja interpersonalna służy nie tylko jak nośnik poleceń ale jako przestrzeń do budowania dobrej atmosfery emocjonalnej w pracy. 2. Rola pozytywnej atmosfery w pracy. Emocje pozytywne sprzyjają współpracy, rozsądnym działaniom bez podejmowania zbędnego ryzyka. Dobra atmosfera pomaga przekonać innych do swoich racji bez odwoływania się do kłamstwa i manipulacji. Pozytywne emocje są jak balsam dla duszy i światło dla umysłu. Ludzie zadowoleni, szczęśliwi, mają większe szanse w życiu. Ich zdolności i potencjał łatwiej zauważyć, tryskają inicjatywą, pomysłami, są chętni do współdziałania i otwarci na propozycje. Dlatego budując autorytet osobisty warto zadbać o dobre samopoczucie podwładnych. Ludzie dają z siebie więcej, gdy czują się ważni i wiele warci. Środkiem do osiągnięcia tego celu jest delegowanie uprawnień czyli okazywanie wiary w to, że pracownicy sobie poradzą, zaufanie do ich kompetencji, traktowanie na równi niżej postawionych. Jednym z aspektów dobrej atmosfery w pracy jest także humor. Warunkiem jego pozytywnego wpływu na otoczenie i relacje między ludźmi jest jednak to, by nie był to humor agresywny. Rozweselający efekt agresywnego żartowania jest krótkotrwały i na dłuższą metę pogarsza relacje między ludźmi. 3. STOP dla agresji w zarządzaniu. W dobrym środowisku pracy nie trzeba nikogo straszyć. Operowanie lękiem nie powinno mieć miejsca i nikt nie może traktować go jako narzędzia władzy. Dlatego aby budować autorytet nieformalny, osobisty konieczna jest otwarta komunikacja, bez agresji. Chcąc być asertywnym nie napada się na rozmówcę, nie straszy go, nie poddaje w wątpliwość wartości cech jego charakteru i umysłu. W przeciwnym wypadku nakręcona zostanie spirala agresji, która zawsze ma ten sam przebieg. Najpierw ludzie obrażają swoje zdolności umysłowe, potem padają porównania do przyrody ożywionej, a na końcu wyzywają się stosując odwołania do przedmiotów nieożywionych. Stąd niestety prosta droga do ataku i przemocy fizycznej. Słowa trzeba dobierać właściwie i być odpowiedzialnym za to co się mówi. Ogromną rolę pełni w komunikacji słowo JA. Skutecznie zarządzający musi umieć używać komunikatu JA szczególnie w sytuacjach trudnych. Powinien nauczyć się wyrażać swoje emocje przy pomocy tego komunikatu co jest równoznaczne z umiejętnym zarządzaniem stresem w sytuacji trudnej. Zależność pomiędzy stresem i agresywnym zachowaniem jest bardzo prosta. Wzrost napięcia wywołuje w ludziach negatywne emocje, w tym lęk. W wyniku treningu społecznego nauczyliśmy się jednak maskować poczucie lęku, bezradności czy beznadziei, w to miejsce pojawiają się najczęściej zachowania agresywne. 4. Jasna komunikacja, asertywne zachowanie i nagrody. Otwarta i jasna komunikacja zakłada precyzyjne określanie zakresu działań, oczekiwań i obszarów odpowiedzialności. Podwładny musi wiedzieć co ma zrobić, z czego będzie rozliczony i w jakim czasie. Otwarta komunikacja zakłada jasne określenie norm i zasad. Pierwsze prawo asertywności nie bez przyczyny głosi „ Używaj otwarcie słów TAK i NIE”. Można dopowiedzieć, że istotne jest tutaj przyznanie sobie prawa do bycia sobą jak również przyznawania się do błędu. Wszystko to sprzyja budowaniu autorytetu osobistego, który dobrze zakorzeniony umożliwia realizację własnych zamiarów bez wywierania zbytniego nacisku na innych. To założenie ma niebagatelne znaczenie w sytuacjach trudnych, gdy ktoś ewidentnie zawinił, ponieważ brak ustępstw w sytuacjach karygodnych jest również środkiem zarządzania ludźmi a bycie konsekwentnym jest wyznacznikiem posiadanej władzy nieformalnej, gdzie kara jest naturalnym następstwem złamania zasad a nie tylko przejawem sprawowanej władzy formalnej. Wspominając o karze nie można zapominać o nagrodach. Nagradzanie jest ogromnym narzędziem wywierania wpływu. Często pochwała i zauważenie czyjegoś wkładu, dobre słowo, uznanie przed innymi, mają niebagatelne znaczenie dla całokształtu dobrej atmosfery w pracy. Ludzie potrzebują poczucia akceptacji i łakną dobrego słowa. Słowa 25 NR 2/2014 maja ogromną moc, dobre słowa nie powinny być rarytasem a rodzajem naturalnego środka zarządzania innymi, zarządzania opartego na szacunku do drugiego człowieka. Właściwie użyte słowo jest jak klucz do zamkniętych drzwi. 5. Odporność na stres. Trzy ważne czynniki: poczucie wewnętrznej zgody, wpływu i kompetencji Budując świadomie autorytet nieformalny, wierząc, że warto pracować nad poprawną komunikacją i pozytywną atmosferą w pracy, nie sposób nie zauważyć, że środowisko pracy zmienia się wraz z nami i staje się miejscem bardziej przewidywalnym i przyjaznym. Miejscem do którego wraca się chętnie, bez poczucia przymusu. To z kolei ma ogromne znaczenie dla umiejętności radzenia sobie z trudnościami i zarządzania stresem w pracy. Istnieje pogląd, że ludzie którzy mają wewnętrzną zgodę na to, że pracują w tym a nie w innym miejscu, na tym a nie innym stanowisku z tymi a nie innymi ludźmi są bardziej odporni na działanie negatywnych zdarzeń i w konsekwencji pojawiający się stres, niż ci, którzy tej wewnętrznej zgody nie posiadają i prawdopodobnie mogą go odczuwać ze zdwojoną siłą. Z takim obciążeniem nie łatwo sobie poradzić, takie obciążenie, trudniej znieść a jeszcze trudniej odreagować po ustaniu działania stresora. Drugim niebagatelnym czynnikiem na drodze budowania odporności na stres jest poczucie wpływu i kontroli. Jeżeli mamy wrażenie, że w jakiejkolwiek sytuacji nic od nas nie zależy lub formalnie nic nie możemy zrobić, to przeżywany stres ulega w nas spotęgowaniu. Jest to szczególnie ważne dla osób mających wrodzoną potrzebę działania. Czasem i oni nie mogą nic więcej niż tylko czekać. Trzecim ważnym dla budowania odporności na stres czynnikiem jest poczucie kompetencji. Chyba każdy pamięta sytuacje, które same w sobie trudne przytrafiły się mu pierwszy raz w życiu. Każdy kolejny podobny incydent na pewno przyjmowany był z większym spokojem. Praca nad wzrostem samoświadomości i wzrost kompetencji w zarządzaniu stresem własnym i innych są istotnym środkiem do budowania pozytywnej atmosfery w pracy i sprzyja umiejętnemu zarządzaniu. mgr Katarzyna Cichy-Szczepańska psycholog NR 2/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 NOWA ODZIEŻ OCHRONNA DLA RATOWNIKÓW GÓRNICZYCH Wdniu12.02.2014r.wauligłównej CentralnejStacjiRatownictwaGórniczego S.A. odbyło się seminarium wzwiązkuzrealizacjąprojektubadawczego pn. „Opracowanie odzieży ochronnejdlaratownikówgórniczych” wykonywanego w ramach projektu strategicznego pn. „Poprawa bezpieczeństwapracywkopalniach”.Projekt realizowanyjestwramachkonsorcjum naukowego, które tworzą Centralny Instytut Ochrony Pracy-Państwowy Instytut Badawczy z siedzibą w Warszawie, Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej Wytwórnia Umundurowania Strażackiego z Brzezin oraz Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. Celem projektujestopracowaniemodeluaktywnejbieliznyzfunkcjątermoregulacji mikroklimatu pododzieżowego imożliwościąwspółpracyzsystemem monitorowaniareakcjifizjologicznych ratownika, jak również opracowanie modelu odzieży ochronnej dla ratownika górniczego o konstrukcji zapewniającej możliwość oddawania ciepła w warunkach prowadzenia akcji ratowniczej.Wseminariumopróczpartnerów konsorcjum uczestniczyli równieżprzedstawicielepodziemnychzakładówgórniczychreprezentującyśrodowisko ratowników górniczych tj. kierownicy kopalnianych stacji ratownictwagórniczegoorazkierownicy akcji na dole. Łącznie w seminarium udziałwzięło81osób.Podczasspotkania zaprezentowano następujące referaty: 1. Założenia i cele projektu badawczego RESCLO pt. „Opracowanie odzieży ochronnej dla ratowników górniczych”. 2. Innowacyjny zestaw bielizny iodzieżyochronnejdlaratowników górniczych - założenia konstrukcyjneimateriałowe. 3. Bielizna o właściwościach trudnopalnychiantyelektrostatycznych 4. Obciążenie cieplne pracowników wśrodowiskugorącym. 5. Systemy chłodzenia ratowników podczasakcjiprowadzonychwtrudnychwarunkachmikroklimatu. 6. Sprzęt ratowniczy do ochrony układu oddechowego stosowany w podziemnychzakładachgórniczych. 7. Niedogodnościioczekiwaniaratowników górniczych w stosunku do odzieżyochronnejielementówchłodzących. 8. Prace ratownicze w warunkach zagrożeniawybuchowegoizagrożenia klimatycznego-taktykadziałań. 9. Badania górników w komorze klimatycznej CSRG - analiza wydatku energetycznego na podstawie częstościskurczówserca. 26 Podczasseminariumprzedstawiono celeorazplanowanerezultatyzwiązane z realizacją projektu badawczego pn. „Opracowanie odzieży ochronnej dlaratownikówgórniczych”. Zaprezentowano również zgłaszane przez ratowników górniczych niedogodności w stosunku do bielizny i odzieży ochronnej. Dane zebrano na podstawieopiniiratownikówbiorących udział w ćwiczeniach sprawdzających wCSRGS.A.oraznabazieprzeprowadzonychbadańankietowychwśródratowników górniczych. Oprócz niedogodności zgłaszanych przez ratownikówobszerniezaprezentowanooczekiwaniawstosunkudonowoprojektowanejbielizny,odzieżyochronnej,aparatówpowietrznychbutlowychielementówchłodzącychstosowanychpodczas akcjiratowniczych.Pozakończeniuseminariumuczestnikomspotkaniarozesłano ankiety dotyczące wymagań funkcjonalnychitechnicznychwzakresie odzieży ratowniczej, w których przedstawiononiedogodnościioczekiwania ratowników górniczych w stosunku do odzieży ratowniczej. Osoby obecne na seminarium poproszono o opinię na ten temat jak również przedstawienie innych własnych oczekiwańwstosunkudonowejodzieżydla RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 NR 2/2014 ratowników górniczych. Zebrane opinieratownikówgórniczychiosóbfunkcyjnychzpodziemnychzakładówgórniczych oraz szczegółowa analiza zagrożeńorazwarunkówpodczasprowadzenia akcji ratowniczych w środowiskugorącympozwoliłynaopracowanie wymagań funkcjonalnych dla zestawu bielizna/odzież ochronna przeznaczonych dla ratowników górniczych uwzględniających zapewnienie bezpieczeństwaimożliwośćoddawaniaciepła wwarunkachakcjiratowniczej.Wymaganiafunkcjonalnepozwoląnaopracowaniewymagańkonstrukcyjnychimateriałowychdlazestawubielizna/odzież ochronnadlaratownikówgórniczych. mgr inż. Marcin Pypeć OSRG Wodzisław WSPÓLNE ĆWICZENIA ZASTĘPÓW RATOWNICZYCH Wspólne ćwiczenia służb ratowniczych z okazji Austriackiego Dnia Ratownictwa Górniczego i Gazowego w Kopalni „Kupferplatte” w Jochberg Wdniu25kwietnia2014rokunazaproszenie Głównej Stacji Ratownictwa GórniczegoiOchronyGazowejwAustrii, zastęp ratowników CSRG S.A. uczestniczyłporazdrugiwewspólnych ćwiczeniach zastępów ratowniczych wAustrii. Oprócz zastępu z Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. (zdjęcie nr1),wsymulowanejakcjiratowniczej uczestniczyłorównież7grupratownikówgórniczychzAustrii,2zastępyratowniczezNiemiec,zastępratowniczy z Włoch, zastęp ratowniczy z Czech orazjednostkistrażypożarnej,pogotowia,wojskaorazratownikówgórskich. Scenariuszćwiczeńprzewidywałnastępującyprzebiegzdarzeń: Specjalny pociąg przewożący zwiedzającychwkopalni„Kupferplatte”wykolejasię.Trasa,poktórejporuszałsię pociągzostajezatarasowana.Pasażerowie jadący pociągiem (dorośli oraz dzieci)zostająranniiwpaniceuciekają z miejsca zdarzenia. W lokomotywie dochodzi do zapalenia się przewodów aztegopowodudosilnegozadymienia części wyrobisk. Zgodnie z planem awaryjnym zawiadomione zostaje kierownictwo kopalni oraz Krajowy Od- dział Ratownictwa Górniczego w Tyrolu.Namiejscezdarzeniadocierastraż pożarnazJochberguirozpoczynaakcję ratowniczą. Ponieważ aparaty tlenowe strażypożarnejmająkrótszyczasużycia, niezbędnym okazuje się wezwanie napomocratownikówgórniczych. Po przybyciu do kopalni „KUPFER- 27 PLATTE”wJochbergu,zastępratowników z CSRG S.A zameldował się w „sztabie akcji”, gdzie otrzymał polecenie przygotowania swojego sprzętu doakcjiorazoczekiwanianadalszepolecenia. Przybywające sukcesywnie do kopalni poszczególne grupy ratownicze NR 2/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 również przygotowywały swój sprzęt (zdjęcienr2,3,4,5). PoprzygotowaniusprzętuKierownik Akcjiwydałpolecenieudaniasięzastępu CSRG S.A. razem z zastępem z Austrii dosztolniSebastian.(zdjęcienr6) ZastępratownikówgórniczychzAustrii dostał polecenie dotarcia do poszkodowanegoiwytransportowaniego zwyrobiskaazastępCSRGS.A.miałiść zarazzatymzastępemirozciągaćlinię telefoniczną. Ratownictwo górnicze w Austrii działawinnysposóbniżwPolsce–połączonejestonowewspólnysystemratownictwa. Dlatego m.in. przygotowaniem łączności telefonicznej oraz dostarczeniem telefonów zajmowało się Zdjęcie nr 1 –zastęp CSRG S.A. przed ćwiczeniami zdjęcie nr 2 – grupa strażaków zdjęcie nr 3 – zastęp ratowniczy z Austrii zdjęcie nr 4 – grupa medyczna zdjęcie nr 5 – zastęp ratowniczy z Czech 28 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 NR 2/2014 Zdjęcie nr 6 – schemat wyrobisk przede wszystkim wojsko. Zadaniem zastępu ratowniczego CSRG S.A. było rozciągnięcie linii telefonicznej wsztolniwceluuzyskaniałącznościze sztabemakcji. PrzedprzystąpieniemdozadaniaratownicyzBytomiazostaliprzeszkoleni przezwojskowobsłudzeidziałaniuich telefonów(zdjęcianr7i8) Następnie obydwa zastępy zostały przewiezione do sztolni Sebastian, którejwlotznajdowałsiępozaterenem kopalni(zdjęcienr9) W tym samym czasie, kiedy zastęp ratowników CSRG S.A. oraz ratownikówzAustriibyłprzewożonydomiejscaplanowanychprac,wkopalnitrwała już akcja ratunkowa, wytransportowy- Zdjęcia nr 7 i 8 – szkolenie z zakresu obsługi telefonów 29 wano i udzielano pomocy pierwszym poszkodowanym(zdjęcianr10i11). Po kontroli i założeniu aparatów (zdjęcienr12)ratownicyprzystąpilido wykonaniaprzydzielonegoimzadania. Jak się okazało najpierw musieli przejść ok. 30 m w lutni o średnicy ok. 800-900 mm (zdjęcia nr 13 i 14) a następnie musieli przedzierać się NR 2/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 przezchodnik,któregoodcinkamiwysokość a przede wszystkim szerokość nie pozwalała na swobodne przejście (zdjęcianr15,16,17,18).Wprzeważającejwiększości,szerokośćchodnikabyła mniejsza od szerokości aparatu roboczegonoszonegonaplecach. Po dojściu i rozciągnięciu linii telefonicznejnaodległośćok500m,zastępowy zastępu z Austrii zameldował, żemajązamałyzapastlenu,abydotrzeć doposzkodowanegoipóźniejgojeszcze wytransportowaćidlategozarządzawycofanieswojegoorazzastępuCSRGS.A. zesztolni.Pokrótkiejdyskusji,wktórej ustalono,żezastępCSRGS.A.majeszczewystarczającyzapastlenuwaparatach aby kontynuować penetrację sztolni i wytransportować poszkodowanego,zastępowyzastępuratowników z Austrii stwierdził, że zgodnie z austriackimi procedurami, obydwa pracujące w grupie zastępy muszą zostać Zdjęcie nr 9 – dojście do sztolni Sebastian Zdjęcia nr 10 i 11 – udzielanie pomocy poszkodowanym wycofanesztolniąnazewnątrzkopalni (zdjęcienr19). Po powrocie na kopalnię był jeszcze czasnakrótkąwymianęuwagispostrzeżeń dotyczących ćwiczeń z Wilhelmem SCHÖN –PrezesemGłównejStacjiRatownictwaGórniczegoiOchronyGazowej w Austrii oraz końcowe podsumowanie ćwiczeń przez kierownictwo kopalni oraz szefów służb ratowniczych Austrii(zdjęcianr20i21). Celem przeprowadzonych ćwiczeń było: • współpraca wszystkich stacji ratownictwagórniczego, • współpraca z organizacjami publicznymi oraz innym jednostkami służb ratowniczychbiorącymiudziałwakcji, Zdjęcie nr 12 – zastęp gotowy do akcji 30 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 Zdjęcia nr 13 i 14 – wejście do sztolni Zdjęcia nr 15 i 16 – przedzieranie się w sztolni Zdjęcia nr 17 i 18 – przedzieranie się w sztolni 31 NR 2/2014 NR 2/2014 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 • kierowanie akcją ratunkową w ramachsztabukryzysowego, • udzielaniepomocyosobomposzkodowanym przez ratowników wyposażonychwaparatytlenowe, • dokonywaniepomiarówstężeniagazów, • wykorzystanie technik linowych podczasakcji, • wykorzystanie śmigłowca do transportuposzkodowanychdoszpitali. Ćwiczenia ratownicze organizowaneodkilkulatprzezPrezesaGłównej Stacji Ratownictwa Górniczego iOchronyGazowejwAustriimająna celusprawdzeniedziałaniacałegosystemu ratownictwa (wspólnej współpracy różnych służb) podczas mogących się wydarzyć niebezpiecznych zdarzeń w różnych kopalniach-muzeach. UdziałratownikówCSRGS.A.wtakichćwiczeniachpozwalanawymianę obustronnych doświadczeń, co może być wykorzystywane również w polskichrealiach. W przyszłym roku 23 października planowanesąćwiczeniawkopalnisoli „Salinen Austria AG” w Dürrnbergu, na które ratownicy Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. zostali jużterazzaproszeni. mgr inż. Marek Zawartka CSRG S.A. w Bytomiu Zdjęcie nr 19 – wyjście ze sztolni Zdjęcia nr 20 i 21 – podsumowanie wspólnych ćwiczeń ratowniczych 32 RATOWNICTWO GÓRNICZE NR 75 33 NR 2/2014 Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. ul. Chorzowska 25 41 - 902 Bytom tel. 32 282-25-25 fax. 32 282-26-81 e-mail: [email protected] http://www.csrg.bytom.pl
Podobne dokumenty
RG 2014 nr 3 "Ratownictwo Górnicze"
w wyrobiskach z pracą kierownika akcji i jego asystenta w bazie ratowniczej. Konkurencja symulowanej akcji ratowniczej została przeprowadzona na torze odzwierciadlającym ścianowy system eksploatacj...
Bardziej szczegółowo