Zajęcia numer 3 i 4: gimnastyka buzi i języka

Zajęcia numer 3 i 4: gimnastyka buzi i języka
Warunkiem poprawnego wymawiania głosek jest sprawne działanie narządów
artykulacyjnych: języka, warg, policzków, szczęki dolnej (żuchwy), podniebienia
miękkiego. Ćwiczenia usprawniające motorykę narządów mowy są kontynuacją
ćwiczeń usprawniających całe ciało (duża motoryka). Dzieci mające trudności ze
sprawnym bieganiem, wspinaniem się, chodzeniem po schodach, łapaniem piłki czy
jazdą na rowerze mają często problemy z małą motoryką a więc ruchami
precyzyjnymi, do których zaliczamy również ruchy narządów artykulacyjnych.
Dlatego też usprawnianie wymowy, czyli usprawnianie aparatu artykulacyjnego,
powinno być powiązane z ćwiczeniami w zakresie dużej motoryki (ćwiczenie
sprawności całego ciała). Prawidłowe wymawianie dźwięków mowy nie jest także
możliwe bez umiejętności efektywnego oddychania.
Żeby ładnie i wyraźnie mówić, niezbędne są sprawne narządy
artykulacyjne, czyli: język, wargi, podniebienie miękkie i żuchwa (dolna
szczęka).. Zaczynamy od języka!
Gimnastykę buzi i języka rozpoczynamy od ćwiczeń najłatwiejszych i najlepiej by
było, gdyby były, przynajmniej na początku, wykonywane całą rodziną, a do tego
przy lustrze.
Przykładowe ćwiczenia języka
1. „Koniki” - kląskanie przy jednoczesnym uśmiechu.
2. „Koniki” - kląskanie z ustami ułożonymi w dzióbek (jak do pocałunku).
Pamiętajcie, by zęby przy tym ćwiczeniu były zaciśnięte, wtedy ćwiczy język, a nie
żuchwa.
3. „Piłeczka” - zamknijcie usta, prowadźcie język po prawym policzku do góry i do
dołu, analogicznie po lewym policzku. Następnie zróbcie trzy kółka językiem wokół
ust. Pamiętajcie, żeby wargi były cały czas złączone, a język prowadzony wewnątrz
jamy ustnej. Podczas tego ćwiczenia koniecznie oddychajcie nosem.
4. „Malowanie gwiazd” - czubkiem języka dotykajcie różnych miejsc na
podniebieniu.
5. „Malowanie sufitu” - dotknijcie językiem do podniebienia i prowadźcie go
wzdłuż podniebienia twardego do miękkiego, czyli od zębów do gardła.
6. Policzcie zęby czubkiem języka - najpierw na górze, a potem na dole.
7. „Mycie zębów” językiem od strony zewnętrznej i wewnętrznej. Przy tym
ćwiczeniu możecie mieć otwarte usta.
8. „Strzałka” - wysuwajcie język po kroplę wody, układajcie język tak, żeby był
bardzo ostry i cienki. UWAGA! Osoby, które wsuwają język między zęby, nie powinny
wykonywać tego ćwiczenia!
9. Zaciśnijcie z całej siły wargi, a następnie próbujcie je spychać językiem z zębów.
10. Skierujcie język do nosa, do brody, do prawego ucha, do lewego ucha. UWAGA!
Osoby, które wsuwają język między zęby, nie powinny wykonywać tego ćwiczenia!
11. Dotykajcie czubkiem języka na zmianę lewego i prawego kącika ust.
12. Przyklejcie język do podniebienia przy opuszczonej żuchwie. Następnie
gwałtownie odklejcie język tak, by uzyskać odgłos kląskania.
13. Oblizujcie językiem dolną i górną wargę. UWAGA! Osoby, które wsuwają język
między zęby, nie powinny wykonywać tego ćwiczenia!
14. „Rurka” – ułóżcie język w rurkę. UWAGA! Osoby, które wsuwają język między
zęby, nie powinny wykonywać tego ćwiczenia!
15. Wysmarujcie podniebienie czymś smacznym (np. czekoladą), a następne
dokładnie zliżcie to czubkiem języka.
16. „Język na gumce” - język przyklejcie do podniebienia, jednocześnie
opuszczając żuchwę (dolną szczękę). Nie pozwólcie, by język odkleił się od
podniebienia. To ćwiczenie rozciąga wędzidełko.
17. „Woźnica” – kląskajcie i cmokajcie na przemian.
18. „Motylek” - czubek języka oprzyjcie o górne jedynki, natomiast boki języka
spróbujcie podciągać do górnych zębów trzonowych. Jeśli Wam się uda, boki języka
zaczną falować, jak skrzydła u motyla.
19. Opuście dolną szczękę i połóżcie swobodnie język na dolnej wardze. Powinien być
spłaszczony i rozszerzony tak mocno, by jego boki dotykały do kącików ust.
20. „Koszyczek” - zwińcie język do środka buzi. Musi on być dosyć szeroki, by udało
się utworzyć z niego rodzaj koszyczka. Możecie sobie pomóc małymi cukierkami i z
języka zrobić „łyżeczkę”, która utrzyma cukierek w dole języka i nie spowoduje jego
połknięcia.
Przykładowe ćwiczenia warg
1.Wymawiajcie naprzemiennie samogłoski a-o, e-o przy dużym otwarciu warg.
Wymawiaj układy samogłosek z przesadną artykulacją.

a–i–o–e–u–y

a–i–a–i

a–u–a-u

u–i–u-i

i–a–i-a

i–u–i-u

u–a–u–a
2.Przy zamkniętych zębach ściągaj i rozciągaj wargi.
3.Wciągnij wargi do wnętrza jamy ustnej.
4. Naśladujcie parskanie konia prrrr- wibracja dolnej i górnej wargi; obie są
maksymalnie rozluźnione, kąciki ust luźne, powietrze nadyma również policzki.
5.Cmokajacie wargami, jak woźnica na konia.
6. Spróbuj podnieś wargami ołówek, przytrzymaj między wargami a nosem.
7. Nabierzcie powietrza pod górną, później pod dolną wargę.
8. Przytrzymajcie wargami kartkę papieru.
Powyższe ćwiczenia języka i warg można prowadzić w formie zabawowej, np.
oblizujemy się, jak kotek po wypiciu mleka lub miś po zjedzeniu miodu, itp.
.
Zabawa „Zjadacz makaronu”, ma na celu poprawienie muskulatury warg. Polega
ona na stopniowym wciąganiu do ust nitki makaronu (stopniowo coraz dłuższej).
W przypadku zawodów zwycięża to dziecko, które pierwsze wciągnie do buzi nitkę
makaronu.
Przykładowe ćwiczenia żuchwy
1. Opuszczanie żuchwy – powoli i spokojnie opuszczajcie żuchwę, starając się jak
najszerzej otworzyć buzię. Po serii powolnych ruchów, przyspieszcie je.
2. Ziewanie – świetne ćwiczenie na rozluźnienie stawu. Ziewnijcie kilkukrotnie.
3. Robienie kółek żuchwą – raz w prawo, raz w lewo. Ćwiczenie wykonajcie
trzykrotnie.
4. Przeżuwanie – ruszajcie buzią tak, jak byście coś jedli lub coś żuli. Zamknij usta.
Wyobraź sobie, że żujesz gumę, która jest najpierw bardzo mała i stopniowo staje się
coraz większa. Dbaj o to, aby usta były cały czas zamknięte, a żuchwa wykonywała
wyraźny ruch ku dołowi.
Przykładowe ćwiczenia podniebienia miękkiego
1. Płukanie gardła – to jedno z najprostszych i najbardziej znanych ćwiczeń
podniebienia miękkiego.
2. Chuchanie na ręce tak - dokładnie tak, jak robicie to zimą, gdy zmarzną Wam
ręce.
3. Chrapanie na wdechu i wydechu – to wcale nie jest łatwe, prawda?
4. Spróbujcie kaszleć z językiem wysuniętym na zewnątrz jamy ustnej lub kaszleć z
otwartą buzią.
5. Energicznie wymawiajcie połączenia głoskowe typu: ygy-ygo-ygu, ak-ka, ag-ga,
uk-ku, ug-gu, ok-ko, og-go, ek-ke, eg-ge, yk-ky, yg-gy, ik-ki, ig-gi.
6. Trzymając usta szeroko otwarte, wymawiajcie bardzo krótko samogłoski: a, e, i, o,
u, y.
7. Nabierzcie powietrze ustami, zatrzymajcie go w policzkach, a następnie wypuśćcie
powietrze nosem.
8. Szczery śmiech jest lekiem na wszystko i tu także może Wam pomóc. Śmiejcie się
więc jak najwięcej! Wtedy pracuje podniebienie miękkie i nie tylko, bo wszystkie
partie mięśni naszego ciała.
Jeśli udało Wam się zrobić większość ćwiczeń, to bardzo dobrze. Jeśli
niektóre ćwiczenia są zbyt trudne – nie martwcie się, niedługo Wam się
uda! Ćwiczcie dalej, a zadziwcie wszystkich swoim nowym sposobem
mówienia, jego starannością i poprawnością. Powodzenia!
Bajka logopedyczna-gimnastyka narządów mowy
Osoba dorosła opowiada bajkę—wymyśloną przez siebie lub zaczerpniętą z jakiegoś
źródła. Ważne jednak jest to, że dorosły w trakcie opowiadania demonstruje
dziecku różnego rodzaju ćwiczenia narządów mowy, które dziecko ma powtarzać razem z nim. Ćwiczenia te, oczywiście, powinny stanowić sensowną jedność
z treścią bajki. Podam tu bardzo krótki przykład takiej bajki:
W małym miasteczku żyła sobie dziewczynka o imieniu Ania. Pewnego
ranka Ania obudziła się i szeroko ziewnęła (ziewamy). Spojrzała na zegarek, który miała na lewej ręce (pokazujemy lewą rękę), po czym stwierdziwszy, że pora na śniadanie udała się do kuchni. Kuchnia w domku Ani
znajdowała się po lewej stronie długiego korytarza (dotykamy końcem
języka lewego kącika ust). Śniadanie bardzo Ani smakowało (mówimy bardzo wyraźnie: mniam, mniam…), bardzo długo je przeżuwała (udajemy
przeżuwanie). Gdy dziewczynka skończyła jeść, pobiegła do swojego
pokoju, który znajdował się po prawej stronie korytarza (końcem języka
dotykamy prawego kącika ust). Szybko ubrała lewy but (pokazujemy lewą
stopę) i prawy but (pokazujemy prawą stopę) i pobiegła na podwórze (tup,
tup, tup…) Na podwórku czekał na nią ukochany koń Siwek. Ania ucałowała go (cmokamy) z czego Siwek bardzo się ucieszył (naśladujemy rżenie
konia). Ania postanowiła udać się na przejażdżkę po swojej farmie
i odwiedzić pozostałe zwierzęta. Wsiadła więc na Siwka i ruszyła przed siebie itd. itp.
Drodzy Rodzice!
Chodzi o to, by wymyślać coś takiego, do czego możemy dopasować ruchy narządów mowy. Wszelkie parskania, chichotania, cmokania, piania, muczenia, szczekania,
syczenia, zwijanie języka w trąbkę, dotykanie czubkiem języka nosa lub brody
i wszystko, co tylko Wam przyjdzie do głowy jest w takiej historyjce mile widziane.
Jeśli brak Wam pomysłu to poszukajcie czegoś w sieci lub księgarni. Ważne, byście
się dobrze przy tym bawili i wręcz przesadnie wykonywali wszystkie ćwiczenia. Dorosły powinien siedzieć na przeciwko dziecka (dzieci), by mogło ono widzieć dokładnie
demonstrowane ruchy, a zarazem aby dorosły widział, czy dziecko dobrze wykonuje
dane ćwiczenia. Wiem, że pokazywanie lewej stopy nie jest ćwiczeniem narządów
mowy, ale umiejętność odróżniania stron (tzw. lateralizacja) jest ważna dla rozwoju
(choćby podczas przygotowania do czytania i pisania) i warto ją ćwiczyć już od najmłodszych lat.
L. Błażejewska