docVad vet Du om livet i Kosmos?
download 
Reklamacja Transkrypt
Vad vet Du om livet i Kosmos?
������ ���� Polonia Suecia tidskriften för kultur och information | kwartalnik kulturalno-informacyjny Ryssland, Vitryssland: ursäkta, får polacker stryk här? Rosja, Białoruś: przepraszam, czy tu biją Polaków? Vad vet Du om livet i Kosmos? Co Ty wiesz o życiu w Kosmosie? pris: 26,50 SEK ����������������������������������������������� ����� �������������� �������� ��������������������� ������������������������������ ��������������� ������������������������������ ������������� ������������������ � � � �� �� �� ��� � �������������������������� ���������������������� �������������� ��������������� ������������������������������� ����������������� ���������������� ������������������������� ������������������������������� �������������������������������������� �������������������������������������������������� Gondwana – Gdańsk – Kijów Gondwana – Gdansk – Kiev zy wiecie że północnowschodnia część olski leży na tej samej płycie tektonicznej co zwecja esz ta – zaskakujące – przywędrowała tu z drugiego końca świata z meryki ołudniowej a dokła dnie z okolic dzisiejszej iemi gnistej ył tam mały paleokontynent nazwany altica akieś pół miliarda lat temu przypłynął tu i przykleił się o z tego wynika dla naszej współczesności o nie wiemy ale w jakiś przedziwny sposób te niewyobrażalne wędrówki gigantycznych kontynentów łączą się z jeszcze bardziej niewyobrażalnymi wędrówkami ciał niebieskich które nieraz spadają na ziemię i może zawierają ślady życia ak te ślady życia odnajdywać mówi odkrywca nanobakterii sprzed miliardów lat polska uczona ałgorzata oczydłowska idal z niwersytetu w ppsali paleobiolog geolog ewolucjonista poruszająca się z równą swobodą po hinach yberii czy u stralii co i po kontynentach sprzed miliarda lat jak ondwana i aurentia która odkrywa przed nami siatkę nieoczekiwanych współzależności geologiczno–kulturowych jak również kosmi czno–ekonomicznych rzypadek czy nie ale na lecie olidarności która w dańsku poruszyła lawinę pod którą przepadł w końcu środkowoeuropejski komunizm ukazało się w zwecji kilka ważnych książek zwią zanych z olską iszemy obszernie o ilecie do olski w jedną stronę nkel biljett till olen jella lbina nderssona i o pierw szej od stu lat historii olski szwedzkiego autora czyli olsce w uropie olen i uropa etera ohnssona uecia olonia obiecywała niedawno że będzie starała się być łącznikiem zwecji nie tylko z olską ale i z pozostałą środkową uropą otrzymujemy słowa drukując esej rtura ehna o krainie jej historycznych związkach z olską i zwecją i o jej współczes ności czyli pomarańczowej rewolucji isste ni att den nordöstra delen av olen ligger på samma tektoniska platta som verige esten har överraskande nog förflyttat sig hit från andra sidan världen från ydamerika närmare bestämt från trakterna runt dagens ldslandet är fanns en liten paleokontinent kallad altica ör ungefär en halv miljard år sedan gled den hit och fastnade ad följer av detta för vår samtid et vet vi inte men på något märklig sätt är dessa gigantiska kontinenters osannolika förflyttningar förbundna med ännu mer osannolika för flyttningar av himlakroppar som ibland faller ner på jorden och kan innehålla spår av liv algorzata oczydlowska idal paleobiolog geolog och evolutionist som rör sig lika ledigt i ina ibirien och ustralien som på ondwana och aurentia kontinenter som fanns för en miljard år sedan från ppsala universitet berättar hur man ska finna dessa spår av liv och uppenbarar inför våra ögon ett flätverk av oväntade geologiska och kulturella liksom kosmiska och ekonomiska samband illfällighet eller inte men lagom till årfirandet av olidari tet som i dansk satte igång den lavin som till slut drog med sig kommunismen i entraleuropa har det i verige kommit ut några viktiga böcker om olen i skriver utförligt om jell lbin bra hamsons nkel biljett till olen och om den första historieboken om olen på hundra år som är skriven av en svensk det vill säga eter ohnssons olen i uropa ueciaolonia lovade nyligen att försöka vara veriges förbindel selänk inte bara till olen utan även till resten av entraleuropa i håller vårt ord genom att trycka rtur ehns essä om kraina om landets historiska band med olen och verige och om dess samtid det vill säga den orange revolutionen Ciekawe, że granice okręgów wyborczych, w których w ostanich wyborach przewagę uzyskał Juszczenko pokrywają się dokładnie z granicami Rzeczpospolitej, dopiero poza nimi na wschodzie i południu rozciagają sie obszary z przewagą głosów oddanych na człowieka Moskwy – Janukowicza. Det är intressant att se att de valkretsar Ukraina som röstade på Jusjtjenko i det senaste valet helt sammanfaller med polsk-litauiska Samväldets gamla gränser och det är bara i söder och öster som folket lade sin röst på den moskvatrogne Janukovytj. ��� �� �� �� � Suecia Polonia � Innehåll / Spis treści Polska - kresowa stolica Unii czy brama dla nowych państw członkowskich? Polen -Unionens gränspost eller en port för nya medlemsländer?| Arthur Sehn Polska, Rosja i Białoruś latem Polen, Ryssland och Vitryssland, sommaren | Arthur Sehn Bakterie pomogą znaleźć życie pozaziemskie Odkrycia Małgorzaty Moczydlowskiej -Vidal Bakterier kan hjälpa till att finna ET | Zbigniew Bidakowski Malgorzata Moczydlowska-Vidals forskning Polski Tydzień na Gotlandii. Przegląd prasy Polenvecka på Gotland. Pressöversikt Życie codzienne i artystyczne, Recenzje Vardag & kulturevenemang, Recensioner Prenumeration / Prenumerata Vill du prenumerera på de följande numren av Suecia Polonia så sätt in SEK på plusgiro -. Glöm inte ange namn och adress på inbetalnigskortet ��� �� Jeśli chcesz zaprenumerować kolejne numery Suecii Polonii wpłać SEK na plusgiro -. Nie zapomnij podać imienia, nazwiska i adresu. �� �� � � ��� �� �� �� � � ��� �� �� �� � � Arthur Sehn Polska – kresowa stanica Unii czy brama dla nowych państw członkowskich? Polen – Unionens gränspost eller en port för nya medlemsländer? D ramatyczne wydarzenia pomarańczowej rewolucji spra wiły że kraina wreszcie zaistniała w świadomości opinii publicznej na achodzie olitycy z zachodnich stolic nii musieli wreszcie – choć niechętnie – za brać głos w sprawie losów demokracji w jednym z naj większych krajów uropy śród doniesień w prasie światowej pojawiło się między innymi zdjęcie uszczenki w towarzystwie reprezentującego nię uropejską aviera olany oraz dwóch urzędujących prezydentów nowych państw członkowskich nii olski i itwy Zupełnie nieprzypadkowy jest fakt, że w Kijowie pojawił się właśnie Valdas Adamkus i Aleksander Kwaśniewski a nie na przykład Jacques Chirac, Gerhard Schräder, Göran Persson lub choćby przedstawiciele Czech, Słowacji albo Węgier. Wprawdzie Słowacja i Węgry graniczą z Ukrainą ale z wyjątkiem Zakarpacia nie mają z tym krajem zbyt wiele wspólnej historii. Z Polski natomiast w negocjacjach w Kijowie wziął również udział były prezydent i przywódca Solidarności Lech Wałęsa. Ukraina, Polska i Litwa to kraje które w kiedyś wchodziły w skład jednego państwa: Rzeczpospolitej. Łączy je kilkaset lat trudnej nieraz i bolesnej, ale wspólnej przeszłości. Do kompletu zabrakło na zdjęciu jeszcze przedstawiciela jednego kraju dawnej Rzeczpospolitej – Białorusi, ale nikogo nie zdziwił fakt, że Łukaszenka na zwycięstwo demokracji u południowych sąsiadów zareagował nerwową wrogością. Rzeczpospolita Rzeczpospolita Obojga Narodów, która ostateczny kształt otrzymała w wyniku zawartej w roku Unii w Lublinie składała się z dwóch członów: Wielkiego Księstwa Litewskiego i Korony Polskiej. W części litewskiej Rzeczpospolita obejmowała z grubsza rzecz biorąc terytorium dzisiejszej Litwy i Białorusi a w Koronie Polski i Ukrainy których terytoria tylko po części pokrywały się z obecnymi. Granice Polski na zachodzie przebiegały w czasach przedrozbiorowych podobnie do granic Polski międzywojennej, natomiast na wschodzie w skład województw wschodnich Korony wchodziła, oprócz województwa ruskiego ze stolicą we Lwowie, Wołynia i Podola i ówczesna prawo- i lewobrzeżna Ukraina (na prawym i lewym brzegu Dniepru). Na południe od Kijowa rozciągała sie wyludniona ziemia niczyja, Dzikie Pola, miejsce utarczek Kozaków z zagonami tatarskimi. W skład Rzeczpospolitej nie wchodziły natomiast nigdy południowe i wschodnie tereny obecnej Ukrainy: Donieck, Charków, Krym czy D en orangea revolutionens dramatiska händelseutveckling gjorde att kraina till slut tog plats på kartan i det all männa medvetandet i uropa olitikerna i väst var till slut tvungna – om än motvilligt – att ta ställning till de mokratins ställning i ett av uropas största länder unt om i världen publicerades bilder på usjtjenko tillsammans med avier olana som representerade och de två medlemsländerna olen och itauens presidenter et är ingen tillfällighet att det just var aldas damkus och leksander wasniewski som dök upp i iev och inte till exempel acques hirac erhard chröder öran ersson eller en före trädare för jeckien lovakien eller ngern isserligen gränsar både lovakien och ngern mot kraina men utöver ranskar patien har de inte lika starka historiska band till landet den polska delegationen ingick dessutom expresidenten och den forne olidaritetsledaren ech alesa kraina olen och itauen är länder som en gång ingick i samma statsbildning zeczpospolita – amväldet en månghundraåriga historien de delar var stund tals smärtsam men den är ändå gemensam å bilden saknas en företrädare för ytterligare ett land som ingick i den statsbildningen – itryssland men det är knappast någon som blev förvånad över den avoghet som ukasjenko mottog demokratins segrar med i sitt södra grannland Rzeczpospolita – Samväldet et polsklitauiska samväldet fick sin slutgiltiga form i och med unionen i ublin och bestod av två delar storfurstendömet itauen och kungariket olen en litauiska delen bestod i stort sett av dagens itryssland och itauen medan det polskukrainska kungadömet inte alls ryms inom dagens gränsdragningar olens gränser i väst liknade de som landet hade under mellankrigstiden öst ingick länet us med viv som huvudstad länen olynien och odolien samt det egentliga kraina njeprs västra och östra bank öder om iev sträckte sig stäppen – ett avfolkat ingen mansland där kosacker och tatarer drabbade samman äremot ingick aldrig de södra och östra delarna av dagens kraina onetsk harkov rim och dessa i amväldet essa områden befolkades tidigare av tatarer och erövrades och koloni serades av yssland först efter att amväldet hade upphört som statsbildning et är intressant att se att de valkretsar som röstade på usjtjenko i det senaste valet helt sammanfaller med amväldets gamla gränser och det är bara i söder och öster som folket lade sin röst på den moskvatrogne anukovytj Odessa. Ziemie te, niegdyś tatarskie podbite i skolonizowane przez Rosję weszły w skład Ukrainy już po upadku Rzeczpospolitej. Ciekawe, że granice okręgów wyborczych, w których w ostanich wyborach przewagę uzyskał Juszczenko pokrywają się dokładnie z granicami Rzeczpospolitej, dopiero poza nimi na wschodzie i południu rozciagają sie obszary z przewagą głosów oddanych na człowieka Moskwy – Janukowicza. Chociaż dziś, potocznie, o Rzeczpospolitej przedrozbiorowej mówimy Polska to utożsamianie jej z dzisiejszą Polską, tylko o granicach dalej na wschodzie jest kompletnym anachronizmem. Rzeczpospolita (na angielski przekłada się jako Commonwelth, na szwedzki Samväldet) była programowo państwem wielonarodowym. Dopiero powstała w roku tzw. Rzeczpospolita otrzymała w oficjalnej wersji przymiotnik Polska – Rzeczpospolita Polska. olen jämställer man i dagligt bruk zeczpospolita med olen men att tala om ett olen fast med gränser längre österut är en grov anakronism amväldet var till sin idé en mångnationell stat et var först när olen återuppstod som man lade till olen i namnet zeczpospolita olska – epubliken olen an kan jämföra amväldet med det rittiska samväldet eller snarare det örenade kungadömet som ju vid sidan om ngland omfattar kottland ales och ordirland tt kalla amväldet för olen är ungefär lika fel som att kalla örenade kungadömet eller torbritannien för ngland – vilket ju händer Unionen mellan Polen och Litauen en varade i nästan fyrahundra år från och med den första unionen ill en början var det hotet från yska orden i reussen som förde samman det katolska olen och det hednisktortodoxa itauen vilket också ledde till ordensriddarnas svidande nederlag under sla get vid annenberg laget har en stor symbolisk betydelse i olens itauens och itrysslands historieskrivning och det var trupper från de tre folken som besegrade de i huvudsak tyska ordensriddarna ill en början var det en personalunion den litauiske storfursten ogaila Unia polsko-litewska antog kristendomen och besteg den polska kungatronen i rakow Istniała prawie lat, począwszy od pierwszej unii polsko-litewskiej under namnet ladyslaw agiello roku . Początkowo zbliżenie Polski i pogańsko-prawosławnej Litwy było reakcją na zagrożenie ze strony Zakonu Krzyżackiego et dåvarande itauen omfattade större delen av det forna ievri w Prusach i rzeczywiście zaowocowało klęską militarną zakonu ket som försvagats och splittrats av tatarerna och sedan erövrat av de w bitwie pod Grunwaldem. Bitwa ta należy do heroicznej tradycji hedniska litauerna å den tiden sträckte sig storfurstendömet näs zarówno Polaków, Litwinów jak i Białorusinów, których wojska tan från hav till hav det vill säga från stersjön till varta havet wspólnie pokonały niemieckich w większości Krzyżaków. Początkowo unia personalna: na tron polski w Krakowie zaproszono itauerna påverkades snabbt av de besegrade rusernas vitryssar litewskiego księcia Jogaiłę, który ochrzczony na tę okazję, przybrał nas kultur och vitryskan blev administrativt språk i landet å det imię Władysław i panował w Polsce jako Władysław Jagiełło. sättet började den litauiska eliten stegvis ingå i den slaviska språk och kulturkretsen först den vitryska och några generationer senare Do unii wniósł państwo litewskie, które obejmowało wtedy wię- den polska oloniseringen av adeln i amväldets östra halva var kszość ziem ruskich, osłabionych wcześniej najazdami Tatarów, således ingen rak och enkelspårig process rozbitych i wreszcie krok po kroku podbitych w poprzednich pokoleniach przez wojowniczych, pogańskich Litwinów. Wielenna kulturella påverkan åtföljdes också av en religiös och där kie Księstwo Litewskie rozciągało się wtedy niemal od morza för var det den ortodoxa kristendomen som till en början spred sig (Bałtyckiego) do morza (Czarnego). bland de hedniska litauerna edan började den litauiska hög och lågadeln att stegvis konvertera till katolicismen en inte heller den Litwini szybko przyjmowali kulturę poddanych (Biało-) Rusinów övergången var rak och enkel ånga litauiska ätter var först protes i język (biało-) ruski dominował w pracach administracji litewskiej. Stąd elity litewskie najpierw wchodziły w krąg kultury i języka (biało-) ruskiego a dopiero w kilka pokoleń później polskiego. Proces polonizowania się szlachty wschodniej Rzeczpospolitej nie zawsze przebiegał więć bezpośrednio i jednokierunkowo. Porównajmy Rzeczpospolitą (która przecież na angielski tłumaczy się Commonwelth) z brytyjskim Commonwelthem, a właściwie Zjednoczonym Królewstwem, które obejmuje nadal, obok Anglii, Szkocję, Walię i część Irlandii. Podobnie jak Rzeczpospolitą nazywano nieraz potocznie Polską, również i dziś używa się nie całkiem poprawnego określenia Anglia dla Wielkiej Bytanii lub całego Zjednoczonego Królestwa. Przechodzenie do innej sfery kultury i języka związane było wtedy z religią stąd początkowo obok kultów pogańskich na Litwie dominowało prawosławie. Później, stopniowo szlachta i arystokracja Wielkiego Księstwa Litewskiego przechodziła na katolicyzm. Nawet jednak i ta konwersja nie była bezpośrednia. Wiele rodów litewskich przyjmowało w okresie reformacji wyznanie protestanckie i dopiero kilka pokoleń później przechodziło na katolicyzm. Typowym przykładem jest tu ród Radziwiłłów, którego szereg pokoleń wyznawało kalwinizm. Związek Polski i Litwy opierał się na początku w znacznej mierze na monarchii. Tradycyjnie za czasów Jagiellonów następca tronu Korony polskiej był Wielkim Księciem Litewskim. To zresztą jeszcze jedno podobieństwo do Wielkiej Brytanii gdzie następca tronu to Książe Walii – Prince of Wales. W zawartej w roku realnej Unii w Lublinie utworzono wspólny organizm państwowy – Rzeczpospolitą. Wtedy zdecydowano również o zmianie granic, w wyniku której litewską dotychczas Ukrainę Kijowską przyznano Koronie. Ten stan rzeczy utrzymał się w Rzeczpospolitej aż do końca, zmieniały się natomiast zewnętrzne granice wskutek podbojów rosyjskich i rozbiorów. Legenda wojen kozackich Powstanie Chmielnickiego i wojny kozackie lat nastepnych odgrywaja kluczową rolę w tworzeniu tradycji historycznej wspólczesnej Ukrainy. Kozacy odgrywają w niej rolę -wiecznych patriotów, bojowników o wolność Ukrainy, walczących to z Polską, to z Rosją, to Turcją. W jednym z projektów godła niepodległej Ukrainy tarcze Trójzębu trzymają po obu stronach lew symbol Lwowa i Zachodniej Ukrainy oraz -wieczny kozak z podgoloną głową i samopałem na ramieniu. Rosyjska tradycja główny nacisk kładzie na Kozaków jako obrońców prawosławia i podkreśla wspólne korzenie Wschodnich Słowian. Symbolem tej wersji jest tradycja Rady Perejasławskiej, która zadecydowała o przyłaczeniu kozackiej Ukrainy do Rosji. Tradycję tę hołubiono rzecz jasna i w czasach carskich i sowieckich. To w -tną rocznicę Rady Perejasławskiej Chruszczow sprezentował Ukraińskiej SRR Krym. Ukraina nie jest już sowiecka a Krym pozostaje w jej granicach. W polskiej tradycji obraz i ocena wojen kozackich była dwojaka już w trakcie ich trwania i później, w zasadzie aż do dziś. Jedna to przedstawiona obrazowo przez Sienkiewicza w Ogniem i mieczem podkreśla zasługi nieustępliwej partii wojennej, której przywódca i symbolem jest okrutny Jarema – Książe Jeremi Wiśniowiecki, z pochodzenia Rusin (czy jak powiedzielibyśmy dzisiaj Ukrainiec), z rodziny od niedawna spolszczonej i rzymsko-katolickiej. Duchowymi spadkobiercami Jaremy i jego stronników można by nazwać Narodowych Demokratów i innych polskich nacjonalistów. Koniec Rzeczpospolitej Wojny kozackie, później również najazdy Szwedów, Rosjan i wojny z Turkami osłabiły poważnie Rzeczpospolitą i w połączeniu z wewnętrznym rozkładem doprowadziły do jej upadku i rozbiorów. Rzeczpospolita przetrwała jeszcze jako idea do lat -tych wieku. Powstanie styczniowe ( r.) było kolejną próba odtworzenia Rzeczpospolitej i ostatnim w długim szeregu wspólnych bojów, od Grunwaldu obecnych w tradycji historycznej Polski, Litwy i Białorusi. Był to jednak ostatni wspólny zryw – idea Rzeczpospolitej znalazła się pod obstrzałem rodzących się nacjonalizmów: litewskiego, białoruskiego, ukraińskiego i... polskiego. Po wojnie światowej hołdujący tradycjom Rzeczpospolitej w Polsce federaliści pod przewodnictwem Józefa Piłsudskiego przegrali z nacjonalistami Narodowej Demokracji rywalizację o kształt odbudowanego państwa polskiego. Polska międzywojenna była – zgodnie z duchem czasu – państwem narodowyma jej mieszkańcy innych narodowości zredukowani do roli mniejszości narodowych. tanter och blev först senare katoliker tt exempel på det är familjen adziwill där många generationer var kalvinister e polsklitauiska banden begränsade sig i början framförallt till monarkin nder den agellonska dynastin var tronarvingen traditionellt även storfurste av itauen et är för övrigt en annan likhet med torbritannien där tronföljaren är prins av ales nionsfördraget i ublin skapade en gemensam statsbild ning – amväldet å beslöt man sig också för att ändra gränserna och låta de södra delarna av det gamla ievriket som tidigare varit en del av itauen ingå i det polska kungadömet enna uppdel ning kvarstod så länge amväldet varade men de yttre gränserna ändrades av ryska erövringar och delningar Legenden om kosackupproret ohdan hmelnytskijs uppror mot polackerna och de kosackkrig som följde har spelat en viktig roll i formandet av den historiska traditionen i dagens kraina talskosackerna framställs som ukrainska patrioter som kämpar mot olen yssland och urkiet nligt en variant av det ukrainska statsvapnet hålls vapenskölden med den traditionella treudden av ett lejon som symboliserar viv och västra kraina och en kosack i talskläder med halvrakat huvud en ryska traditionen betonar framförallt kosackernas roll som den ortodoxa trons försvarare och östslavernas gemensamma röt ter ymbolen för denna tradition är det så kallade erejaslavavtalet som anslöt kosackerna sig till yssland enna symbol omhuldades såväl under tsar som sovjettiden et var vid årsminnet av erejaslavavtalet som hrusjtjov gav den krainska rådsrepubli ken rimhalvön i present kraina är inte längre sovjetiskt men rim har man fått behålla den polska traditionen har man haft en kluven syn på kosackupproret redan då det varade och har i princip haft det fram tills idag ienkiewicz målande beskrivningar i ed eld och svärd tar ställning för de som förespråkade krig under led ning av den grymme hertigen isniowiecki som för övrigt själv hade rusisk idag skulle vi säga ukrainsk påbrå och kom från en nyligen poloniserad och katolsk släkt oderna polska nationalister kan man se som andliga arvtagare till den traditionen Slutet på Samväldet osackkrigen följda av svenskarnas härjningar och krigen med yssland och urkiet försvagade amväldet och tillsammans med de inre striderna bidrog detta till statsbildningens delning och fall om idé levde det kvar till talet anuari upproret var ett sent försök att återupprätta amväldet och den sista av en lång rad strider med början vid annenberg som polacker litauer och vitryssar stred för en gemensam sak är det föll var det istället olika nationalismer som tog över den litauiska vitryska ukrainska och polska fter första världskriget fick amväldsidén som stöddes av ilsudski och hans federalister ge efter för en mer nationalistisk syn på den polska staten nder mellankrigstiden var olen – i enlighet med tidsandan – en nationalstat där andra nationaliteter var reducerade till etniska minoriteter et återstod också att fastställa gränserna en etniska blandningen inom det gamla samväldets �������������������������������������������������������� ������������� ����������� �� ��� ������������� ���������� � �������� ������������������ ���������� � ��������� � �������� ���������������������������������������������������� ����������� ���� Lviv/Lwów Foto. Ignacy Skwarcan Pozostała jeszcze do ustalenia kwestia granic. Przemieszanie ludności na terenach byłej Rzeczpospolitej uniemożliwiło sensowne rozwiązanie, które zadowoliłoby wszystkie strony. Pozostało rozwiązanie spornych kwestii granic z pozycji siły lub groźby jej użycia. Zwycięzcą w szeregu konfliktów była Polska – przegranymi Ukraińcy, Białorusini, i Litwini. Jedynie Litwinom udało sie uzyskać niepodległość w mocno okrojonym terenie etnicznej Litwy Kowieńskiej i Żmudzi. Konflikt polsko-ukraińsko-białorusko-litewski trwał, z przerwami, z różnym natężeniem i w różnych formach aż do roku . Najokrutniejsze w tej serii to czystki etniczne – niezwykle krwawe w czasie wojny na Zachodniej Ukrainie i bezwzględne w południowo-wschodniej Polsce. Pax sovietica Na dłuższą metę wszyscy przegrali a zwyciezcą okazał się Związek Sowiecki. Nowe granice ustalił Stalin, przy aprobacie zachodnich aliantów. Nowy komunistyczny porządek położył ostatecznie kres tradycji wielonarodowej tradycji Rzeczpospolitej. Polskę przesunięto na Zachód, za wschodnią granicę przyjęto tzw. Linię Curzona. sporne dotychczas tereny Wilna, Zachodniej Ukrainy i Białorusi – oczyszczono ostatecznie z większości mieszkających tam dotychczas Polaków (a Polskę z Niemców i Ukraińców). Liczni przed wojną Żydzi w Europie Środkowej i Wschodniej zginęli niemal w całości wymordowani przez hitlerowców i ich pomocników. Jednolita narodowo, komunistyczna Polska odwróciła się od tradycji Rzeczpospolitej nawiązując do wcześniejszej, Piastowskiej, która lepiej pasowała do nowych granic i antyniemieckiej propagandy. Polska emigracja polityczna z kolei nie uznawała postanowień jałtańskich i stojąc na gruncie legalizmu domagała się przywrócenia Polski z roku w tym – oczywiście – przywrócenia granic i – powrotu Lwowa i Wilna do Polski. Jeden ośrodek myśli politycznej na emigracji wyłamał się z tego nurtu: ośrodek Paryskiej Kultury. Myśl polityczna paryskiej Kultury Linia polityczna Kultury oznaczała definitywne uznanie powojennych granic Polski z równoległym poparciem opozycji czy emigracji – czyli potencjalnych przyszłych rządów Litwy, Białorusi i Ukrainy. Kresy wschodnie miały być ceną do zapłacenia gränser bjöd inte på några enkla lösningar som hade tillfredställt alla parter visterna avgjorde till slut med våld och hot olen gick segrande ur de flesta konflikterna på ukrainarnas vitryssarnas och litauernas bekostnad id sidan om polackerna var det bara litau erna som vann oberoende på ett mycket litet område som omfattade området runt aunas och amogitien e polskukrainskvitrysklitauiska gränstvisterna pågick med avbrott och i olika former fram till e etniska rensningarna och folkförflyttningarna i västra kraina och sydöstra olen utgör det sorgligaste kapitlet i dessa tvister Pax Sovietica en enda egentliga segraren var ovjetunionen ya gränser fastställdes av talin med de västallierades goda minne ommuni smen satte slutgiltigt stopp för den mångnationella samväldstradi tionen olen flyttades västerut och i öst följde men den så kallade urzonlinjen mråden som man tidigare tvistat om som ilnius västra kraina och itryssland rensades från kvarvarande polacker och inlemmades i ovjet å samma sätt rensades olen från ukrai nare och tyskar e många judarna som befolkat dessa områden förintades nästan helt av nazisterna och deras medarbetare et nya etniskt rensade och kommunistiska olen övergav sam väldstraditionen och anknöt istället till det medeltida riket under iastdynastin som passade de nya gränserna och den antityska propagandan e polska emigrantkretsarna vägrade i sin tur att acceptera de nya gränserna som drogs upp i alta och krävde en återgång till den ursprungliga gränsen från etta innebar att ilnius och viv skulle återanslutas till olen ara en enda emi grantkrets bröt detta tankesätt den polska tidskriften ultura som gavs ut i aris Den politiska idétraditionen kring ”Kultura” i Paris en utrikespolitiska linje som förespråkades av tidskriften ul tura innebar ett erkännande av de nuvarande gränserna samtidigt som man stödde självständighetsrörelserna i itauen itryssland och kraina e nya gränserna var det pris man fick betala om man ville ersätta det gamla amväldet med ett samarbete av fria nationer nligt detta synsätt var ett självständigt olen omöjligt utan ett självständigt kraina itryssland och itauen ara då za utworzenie w miejscu dawnej Rzeczpospolitej systemu niepodległych państw. Niepodległość Polski niemożliwa jest bez niepodległej Ukrainy, Litwy i Białorusi. Tylko w ten sposób narody Europy Środkowo–wschodniej mogłyby się oprzeć ewentualnym zakusom większych sąsiadów z Zachodu i – oczywiście – Wschodu. Idee Kultury nie były przy tym antyrosyjskie – przeciwnie nawiązano żywe kontakty z dysydentami i emigrantami rosyjskimi, regularnie ich drukując. Przyszłą Rosja postrzegana była jako równorzędny partner, jeden z szeregu krajów Europy Wschodniej. Było to w dalszym ciągu kontunuacją myśli politycznej Piłsudskiego – wręcz odwrotnej od linii endeckich nacjonalistów która preferowała dogadanie się z Rosjanami ponad głowami (i kosztem) narodów miedzy Rosją i Polską. Ciekawe skadinąd, że powojenna, komunistyczna Polska w kształcie swych granic, jednolitości narodowej i stosunkach z Rosją była niemal idealnym spełnieniem wizji endeckich. Koniec imperium To co jeszcze w latach siedemdziesiątych wyglądało na mrzonki i pobożne życzenia grupki emigrantów zostało dominującą ideą opozycji demokratycznej a później Solidarności. Kiedy sowieckie imperium chyliło sie ku upadkowi myśl polityczna Kultury stała się w praktyce główną linią polityczną polskiej polityki zagranicznej wobec wschodnich sąsiadów. Polska nawiązywałą kontakty z sąsiadami jeszcze przed uzyskaniem przez nich niepodległości. Wydarzenia roku w Wilnie były dramatyczne: krwawy szturm sowiecki na stację telewizyjną, obrona parlamentu, bardzo realne ryzyko eskalacji przemocy i represji. W konflikcie tym mniejszość polska na Wileńszczyźnie stanęła osobami swych przywódców po stronie sowieckiej. Na horyzoncie zarysowała się groźba porozumienia polsko-rosyjskiego w sprawie litewskiej, którego nagrodą dla Polaków miała być jakaś forma polskości Wilna. W tym momencie Polska udzieliła litewskiemu Sajudisovi jednoznacznego poparcia: wspólna deklaracja Sejmu i Senatu, odwołanie ambasadora z Moskwy, masowe demonstracje prolitewskie w Warszawie. Polskie poparcie dla litewskiej walki o niepodległość porównać można do poparcia dla pomarańczowej rewolucji na Ukrainie trzynaście lat później. Wielu Polaków udało się na Litwę by wesprzeć Sajudis na miejscu tak jak w roku w Kijowie. Napięte po uzyskaniu przez Litwę niepodległości stosunki z mniejszością polską na Wileńszczyźnie stanowiły w dalszym ciągu potencjalne zagrożenie dla relacji Polski i Litwy. Znów Polska zdecydowanie odcięła się od udzielenia jej politycznego wsparcia. Zwrócono się jedynie do rządu litewskiego o respektowanie norm europejskich w traktowaniu mniejszości polskiej. Warszawa odrzuciła więc pokusę aktywnego występowania w obronie Polaków za granicami kraju jako elementu polityki wobec swoich sąsiadów. W postkomunistycznej Europie był to rzadki przypadek, odwrotnie niż na przykład polityka Belgradu, Moskwy czy choćby Budapesztu. Polska uniknęłą dzieki temu sytuacji, w której polityka zagraniczna kraju jest swoistym zakładnikiem rodzimych nacjonalistów, którzy blokują lub wręcz sabotują mozolne próby zbliżenia do Zachodu – jak na przykład w przypadku Serbii lub Chorwacji. Na pewno jednym z motywów tego ostrożnego kierunku polityki polskiej wobec wschodnich sąsiadów była obawa przed analogicznymi roszczeniami ze strony zjednoczonych Niemiec. skulle denna del av entraleuropa kunna värja sig från tyska och ryska expansionstendenser ulturas idéer var inte antiryska – tvärtom – man hade intensiva kontakter med ryska dissidenter och emigrantkretsar och tryckte flera kända ryska författare et framtida yssland sågs som en jämbördig partner ett av många länder i östra uropa å många sätt var det en fortsättning på ilsudskis politik som var rakt mot satt den som förespråkades av nationalisterna som ville att yssland och olen skulle komma överens över grannländernas huvuden etta är synnerligen paradoxalt att efterkrigstidens kommunis tiska olen med sina gränser sin etniska enhetlighet och sin rela tion till yssland närmast var ett uppfyllande av nationalisthögerns drömmar Imperiets fall et som så sent som på talet sågs som fromma förhoppningar hos en grupp emigranter blev sedermera den dominerande ström ningen inom den demokratiska oppositionen och olidaritetsrö relsen olen knöt kontakter med grannfolken långt innan de blev självständiga ändelseutvecklingen i ilnius var dramatisk sovjettrup perna stormade tevetornet oppositionen försvarade parlamentet våldet riskerade att accelerera edarna för den polska minoriteten i ilnius ställde sig bakom sovjetmakten e hoppades på en polsk rysk överenskommelse som på något sätt skulle leda till ett polskt ilnius amtidigt gav det officiella olen sitt helhjärtade stöd åt den litauiska demokratirörelsen ajudis senaten och underhuset kom med ett gemensamt uttalande olens ambassadör i oskva kal lades hem och på arszawas gator demonstrerade folket sitt stöd åt litauerna et polska stödet för litauernas självständighetskamp kan liknas vid det stöd som man visade för den orangea revolu tionen i kraina tretton år senare ånga polacker begav sig till ilnius för att stödja ajudis på plats precis som man begav sig till kraina är litauerna återfått sitt självständighet var det spänningarna kring den polska minoriteten som hotade att störa de polsklitauiska relationerna olen fortsatte sin reserverade hållning mot de polska minoritetsledarna an uppmanade bara litauerna att leva upp till europeiska normer när det gäller etniska minoriteters rättigheter Lviv/Lwów Foto. Ignacy Skwarcan Minsk/Mińsk, .. Foto: Konrad Stasiuk Znakomitą koniunkturę dla prowadzenia takiej polityki stworzyła perspektywa – wtedy jeszcze bardzo odległa ale mimo wszystko realna – właczenia się Polski do ekskluzywnych dotychczas zachodnich klubów i Unii Europejskiej. Dziś też perspektywa wstąpienia do i przyświeca Ukraińcom i już funkcjonuje jako zachęta do wytrwania na drodze demokracji i praworządności. Jedynie rządzona jak kołchoz Łukaszenki Białoruś odwraca się od Europy i skłania w kierunku Rosji. Rosyjska bliska zagranica Rosja odgrywała i – jak można się było niedawno przekonać w Kijowie – odgrywa rolę hamulca regularnie sprzeciwiając się rozszerzeniu na wschód i i . W Moskwie duża, wschodnia część dawnej Rzeczpospolitej postrzegana jest jako bliska zagranica, część imperium czy to z czasów carskich czy sowieckich. Utrata jej jest dla Rosjan trudna do przełknięcia a pokusa ingerencji w jej sprawy często zbyt silna. Wystarczy przypomnieć sobie udział Putina w – kampanii wyborczej popieranego przez Rosję Janukowicza której symboliczny szczyt to bez wątpienia wspólne przyjmowanie parady wosjkowej w Kijowie, wa najgorszym sowieckim stylu. Pamiętajmy, że w latach -tych Rosja popierała separatystów w Gruzji (Abchazja) i Mołdawii (Transdnistria) specjalnie się z tym nie kryjąc. Stąd też groźba secesji Donieckiej Ukrainy była w czasie Pomarańczowej Rewolucji co najmniej skutecznym straszakiem ze strony popieranego przez Rosję Janukowicza. Wyjątkowa – mówiąc delikatnie – pewność siebie Putina w sprawie wyboru następcy Kuczmy nie spotkałą się początkowo z jakąś szczególną reakcją ze strony Zachodu. Dopiero w miarę rozwoju arszawa gav alltså inte efter för frestelsen att använda de polska minoriteterna i öst som brickor i ett politiskt spel mot grannlän derna det postkommunistiska uropa var detta unikt – elgrad oskva och till och med udapest använde en motsatt strategi å så sätt undvek man ett läge där utrikespolitiken blockeras av inhemska nationalister och hindrar ett närmande till äst – vilket till exempel har skett i erbien och roatien n bidragande faktor till olens försiktiga hållning var säkert hotet om liknande krav och revisioner från ysklands sida enna utrikespolitiska linje sammanföll dessutom med – den då avlägsna men likväl realistiska – ambitionen att få ansluta till de exklusiva klubbarna och u fungerar samma förhopp ningar som en morot för demokratirörelsen i kraina et är bara ukasjenkos privata kolchos itryssland som vänt västvärlden ryg gen och anslutit till yssland Rysslands nära utland yssland har försökt och försöker alltjämt stoppa – det var om inte annat helt tydligt under valet i kraina – alla försök att utvidga och österut oskva ser man hela den östra delen av det gamla amväldet som ett nära utland en del av imperiet – det tsar ryska och sovjetiska yssarna kan inte förlika sig med förlusten av ledarrollen i regionen och försöker ofta ngerera i ländernas inre angelägenheter a bara utins stöd till anukovytj under valrörelsen i kraina och när de gemensamt tog emot en militärparad i iev i värsta möjliga sovjetiska stil nder talet har ryssarna stött separatis ter i eorgien bchazien och oldavien ransdniestr utan att egentligen hymla med det ärför var det en högst effektiv skräm sytuacji i zaangażowania nowych państw członkowskich – Polski i Litwy, wiodący politycy Unii nie mogli już dłużej ignorować Ukrainy. Motywów tego braku zainteresowania było kilka: Po pierwsze zwykła ignorancja albo postrzeganie Ukrainy jako odległego, egzotycznego kraju Wschodu. Po drugie – po odkryciu Ukrainy – przerażenie rozmiarem kosztów z jakimi mogłaby być kiedyś związana pomoc dla niej na drodze do Unii. I wreszcie – być może najważniejsza – tradycyjna niechęć do drażnienia Moskwy. Taka reakcja Zachodu na wolnościowe aspiracje w Europie Wschodniej są przecież nam, Polakom doskonale znane. Tylko obszary tej specjalnej troski przesunęły się przez ostatnie dwadzieścia lat powoli na Wschód. Po Niemcach i Europie Środka kraje Bałtyckie, teraz Ukraina aw przyszłości – być może – Białoruś? Osły trojańskie w Unii? Polska odgrywa w tej sytuacji bardzo ważną, kluczową wręcz rolę: Jako nowy, co prawda, ale pełnoprawny przecież członek Unii ma równe prawo głosu również w sprawach polityki wschodniej. Budzi to nieraz pełne irytacji reakcje z zachodnich stolic spotęgowane najwyraźniej skutecznością tej polityki. Rola Polski daleko odbiegła od tej jaką początkowo wyobrażano sobie w Brukseli – przede wszystkim skutecznego strażnika uszczelnionej granicy na wschód. Jednym z warunków przystąpienia Polski do Unii było przywrócenie wiz dla obywateli Ukrainy, zniesionych w latach po uzyskaniu przez nia niepodległości. W rezultacie Polska i Ukraina osiągnęły w tej sprawie upokarzający dla Ukraińców kompromis polegający na tym, że Polacy mogą nadal podróżować na Ukrainę bez wizy natomiast Ukraińcy muszą takową przd wjazdem do Polski (i Unii) zdobyć. Zaangażowanie Polski i Litwy przyczyniło się niewątpliwie do umieszczenia Ukrainy na mapie wspólczesnej Europy. Uk raina rozmawia ju ż z o możliwości wstąpienia do sojuszu. Rozpoczęły się też już dyskusje nad przerażąjącą dla niektórych perspektywą przyjęcia tego kraju do . Bo jeśli Turcja to dlaczego nie Ukraina? – pytają niewinnie w Warszawie i Wilnie. Jeśli demokratyczny eksperyment uda się na Ukrainie pozostanie jeszcze tylk o je d e n k r aj d a w nej Rzeczpospolitej – Białoruś. selteknik när onetskregionen hotade att lämna kraina under den orangea revolutionen en självsäkerhet – milt uttryckt – med vilken utin självmant utsåg utjmas efterträdare ledde till en början inte till några nämn värda reaktioner i väst et var först när två nya medlemsländer – olen och itauen – engagerade sig i frågan som det blev omöjligt för de ledande politikerna i att fortsätta att ignorera kraina et bristande intresset hade flera orsaker ör det första handlade det om okunnighet – man såg helt enkelt kraina som ett exotiskt land långt borta i öster ör det andra – när man väl hade satt sig in i kraina – började man oroa sig för hur mycket det skulle kosta att hjälpa kraina in i ch den sista – men kanske mest avgörande – orsaken var att man inte ville stöta sig med yssland en här sortens reaktioner på krainas demokratiska ambitioner är inget nytt för polackerna en intresset för demokratiska refor mer har flyttats österut under de senaste tjugo åren rån yskland och entraleuropa till de baltiska länderna nu senast kraina och i framtiden – vem vet – kanske itryssland Trojanska åsnor inom Unionen? olen spelar en ytterst viktig nyckelroll i den här processen andet är en visserligen en ny men likväl betydande medlem i unionen och man är en röst som kan påverka östpolitiken etta väcker stundtals irritation bland de gamla medlemmarna och det om något är även ett tecken på politikens effektivitet olens roll i unionen har blivit annorlunda en man först hade tänkt sig i ryssel där man framförallt ville se landet som en väk tare vid nionens yttre östgräns är olen gick med i blev man tvungen att återinföra visum för ukrainare – de hade man tagit bort när grannlandet blev självständigt esultatet blev en kompromiss som måste kännas bitter på den ukrainska sidan – polacker kan resa visumfritt till grannlan det medan ukrainare behöver visum till olen och olens och itauens engagemang har tvek löst bidragit till att pla cera kraina på kartan andet har inlett samtal om medlemskap i an har även inlett försiktiga samtal om ett framtida medlem skap – något som många fruktar m urkiet skulle kunna gå med varför inte kraina – frågar man oskyldigt i arszawa och ilnius m demokratiförsöket lyckas i kraina återstår bara ett land i det gamla amväldet – itryss land Minsk/Mińsk, .. Foto: Konrad Stasiuk Arthur Sehn Polska, Rosja i Białoruś latem Jeszcze nie przygasł entuzjazm po zwycięstwie omarańczowej ewolucji na krainie a już wiosną i latem byliśmy świadkami kilku incydentów w stosunkach olski z osją i iałorusią ego że ani utin ani ukaszenka nie będą czekać z za łożonymi rękami aż ich poddani zorganizują kolejną kolorową rewolucję w krainie post sowieckiej można się było spodziewać pewnie nieprzypadkowo dostało się tutaj i olakom których niewybredna propaganda na iałorusi i w osji odmalowuje jako główne narzędzie w amerykańskiej kon spiracji wymierzonej w tej kraje rezydent utin podobno obrażony rów nież na olaków za afront jakim była kata strofa jego zaangażowania w wybory prezy denckie na krainie nie przepuszcza okazji by odegrać się anakomitą do tego okazją były majowe uroczyste obchody zwycięstwa nad faszyzmem brew wielu sceptycznym głosom w olsce rezydent waśniewski do oskwy pojechał i wylądował na trybunie honorowej gdzieś w tylnych rzędach wśród gości pomniejszej wagi o tego utin z ostentacyjnią wylewnością przyjął gen aruzelskiego ostatniego komunistycznego przywódcę olski pokazując tym samym jakich olaków reml ceni co zgadzało się z jego wypowiedziami w czasie ob chodów określającymi upadek jako nieszczęście postponowanie waśniewskiego można było jeszcze odczytać jako swoistą karę wymierzoną mu przez reml za osobiste zaangażowanie w wydarzenia w ijowie iedy jednak utin w swoim przemówieniu całkowite pominął rolę olski i olaków w walce z hitlerowskimi iemcami dziękując równocześnie niemieckim i włoskim anty faszystom to był to ewidentny afront wobec olski i olaków astępną okazją do okazania olakom i itwinom niełaski remla były uroczyste obchody jubileuszowe w aliningradzie obchodzono rocznicę założenia róle wcaych najbliższych sąsiadów enklawy kaliningradzkiej którzy dzielili też z ró lewcem wiele wieków wspólnej historii nie zaproszono przybyli natomiast zaproszeni hirac i chräder itewski komentator pocie szał zresztą pominiętę strony że powinni się cieszyć z tego że nie uczestniczyli w tym zjeździe itaniców jak wiadomo żadnemu z tych przywódców nie wiedzie się ostatnio na własnym podwórku ardziej absurdalny był następny incy dent kiedy to utin gwałtownie zareagował na pobicie przez chuliganów dzieci rosyj skich dyplomatów w arszawie określił je jako agresję ze strony polskiej dokonaną na fali rzekomych nastrojów antyrosyjskich panujących w olsce rezydent zażądał na wet oficjalnych przeprosin ze strony pols kiej eakcję remla komentowano na ogół jako kuriozalnie gwałtowną krótce nastąpiła seria pobić przez tzw nieznanych sprawców polskich dyplomatów i dzien nikarza w oskwie ładze rosyjskie zrzu ciły winę na miejscowych chuliganów ncydenty te nie miały w gruncie rzeczy zbyt wielkiego znaczenia stanowiły swe go rodzaju kremlowskie prztyczki w nos z zemsty za pomarańczowe upokorzenie w ijowie eagując na te afronty powi nni jednak olacy uważać ksperci ostrzegają że jednym z motywów tych posunięć rosyjskich może być chęć sprowo kowania olaków do ostrych wystąpień antyrosyjskich co niewątpliwie zaszko dziłoby im ogromnie w opinii achodu arcia te nie wpłynęły też wcale na rosyj ską opinię publiczną która zapewne traf nie odczytała je jako kremlowskie gry polityczne i nie przywiązuje do nich spe cjalnej wagi nadal postrzegając olaków jako przyjazny naród orzej być może przdstawia się sprawa na iałorusi gdzie wszechobecna propaganda rzuca gromy na przewrotnych polskich panów działających rzekomo na zlecenie i za pieniądze eżim ukaszenki zasto sował represje wobec demokratycznie wybranych działaczy wiązku olaków na iałorusi usiłując zastąpić ich posłusznymi olakami pierwszym rzędzie akcja ta umotywowana jest chęcią zlikwidowania i podporządkowania sobie organizacji jako takiej – reżim nie toleruje po prostu jakiejkolwiek niezależności wiązkowi olaków na iałorusi propaganda przy pisuje przy okazji rolę piątej kolumny wro giego achodu iestety sprytna zagrywka ukaszenki pozostawia mniejszość polską na iałorusi w niewdzięcznej roli swego rodzaju zakład ników reżimu i obnaża bezradność strony polskiej w tym konflikcie otychczasowe sankcje krajów nii nie odniosły spe cjalnego skutku i nie wygląda na to że można tu wiele zdziałać dla obrony niezależności wiązku olaków na iałorusi oraźnie można jedynie występować w obronie poszczególnych działaczy i udzielić im schronienia w olsce ługofalowo olska może liczyć z kolei na wsparcie nii uro pejskiej która już skrytykowała represje ozostaje jeszcze najlepsza broń w walce z reżimem ukaszenki wspieranie wolnego przepływu informacji np wolnego radia białoruskiego które nadawało już kiedyś z olski lecz upadło z braku funduszy i które – z pomocą olski i – powinno wreszcie zacząć ponownie nadawać Arthur Sehn Polen, Ryssland och Vitryssland, sommaren Än har inte entusiasmen efter den orange revolutionen i kraina lagt sig och redan under våren och sommaren fick vi bevittna ett par incidenter i olens relationer till yssland och itryssland tt varken utin eller ukasjenka tänker sitta med korslagda armar och vänta på att deras undersåtar ska organisera nästa färgglada revolution i det postsovjetiska landet var väntat ch säkert är det ingen tillfällighet att även polackerna har fått se på annat eras anspråkslösa pro paganda i itryssland och yssland fram ställs som det huvudsakliga verktyget i s konspiration mot dessa länder resident utin som även lär vara sur på polackerna för den nesa hans katastro fala engagemang i presidentvalen i kraina innebar försitter inte ett tillfälle att ge igen ägtidlighållandet i maj av segern äver fascismen var ett utmärkt tillfälle rots många skeptiska röster i olen åkte president wasniewski till oskva och hamnade bland mindre viktiga gäster nå gonstans i de bakersta raderna på hederstri bunen essutom tog utin emot general aruzelski olen sista kommunistiska ledare med översvallande hjärtlighet och visade därmed vad för slags polacker reml värdesätter vilket överensstämde med hans uttalanden under högtidlighållandet i vilka han kallade ovjets sammanbrott för olyckligt ingaktandet av wasniewski kan man också tolka som ett särskilt straff från reml fär hans personliga engagemang i händelserna i iev en när utin i sitt tal fullständigt utelämnade olens och polack ernas roll i kampen mot nazisterna medan han samtidigt tackade de tyska och ita lienska antifascisterna var det en flagrant skymf mot olen och polackerna löst skulle skada deras goda anseende i äst otsättningarna har heller inte påverkat den ryska allmänna opinionen som säkert med rätta har tolkat dem som ett politiskt spel från remls sida och fäster ingen vikt vid dem utan ser fortfarande på olen som en vänskapligt sinnad nation ästa tillfälle att visa polacker och li tauer remls missnöje var det högtidliga jubileumsfirandet i aliningrad man fi rade årsdagen av önigsbergs grundande nklavens närmaste grannar som delat många sekler av gemensam historia med önigsberg var inte inbjudna vilket dä remot hirac och chröder var n litauisk kommentator tröstade de förfärdelade par terna med att de borde vara glada över att inte behöva befinna sig bland de sjunkande skeppen det går som bekant inte så bra för någon av dessa ledare på hemmaplan ärre ser det kanske ut i itryssland där den allestädes närvarande propagandan far ut mot dessa lömska polska herrar som på stås agera fär s räkning ukasjenkas regim har tillgripit repressalier mot demo kratisk valda aktivister i olackers förening i itryssland och försökt byta ut dem mot lydiga polacker första hand är aktionen ett försök att avskaffa eller underordna sig or ganisationen som sådan – regimen tolererar helt enkelt inget som helst oberoende ro pagandan i itryssland tillskriver samtidigt olackers förening rollen som det fientliga ästs femtekolonnare ästa incident var mer absurd utin reagerade våldsamt på att barn till ryska diplomater i arszawa hade misshandlats av huliganer han kallade det för en polsk aggressionshandling som begåtts under in flytande av påstådda antiryska stämningar i olen residenten krävde till och med en officiellt ursäkt från den polska sidan remls reaktion kommenterades i allmän het som ovanligt stark trax därpå miss handlades polska diplomater och en polsk journalist i oskva av så kallade okända gärningsmän e ryska makthavarna lade skulden på lokala huliganer essa incidenter har i grund och botten inte haft någon större betydelse e har varit ett slags näsknäpp som hämnd för den orange förödmjukelsen i iev en polacker bär dock vara försiktiga med sina reaktioner på dessa skymfer xperter var nar att ett av motiven för de ryska utspelen kan vara ett försök att provocera polackerna till skarpa antiryska uttalandet vilket tvek yvärr försätter ukasjenkas tilltag den polska minoriteten i itryssland i den otack samma rollen som ett slags regimens gisslan och blottar den polska sidans hjälpläshet i denna konflikt s sanktioner hittills har inte fått någon särskild effekt och det verkar inte som att det går att göra så mycket för olackers förenings oberoende i itryss land an kan endast provisoriskt rycka ut till enskilda aktivisters försvar och ge dem skydd i olen å lång sikt kan olen å sin sida räkna med stöd från som redan har kritiserat repressalierna et främsta vapnet i kampen mot ukasjenskas regim återstår att stödja ett fritt informationsflöde t ex den fria vitryska radion som tidigare sände från olen men gick omkull på grund av finansiella problem ed hjälp från olen och borde den äntligen börja med sina sändningar igen Bakterie pomogą znaleźć życie pozaziemskie ogłosił The Times Higher Education Supplement w roku. A to dzięki odkryciu nanobakterii sprzed ponad milionów lat, które, w osadach kambryjskich, znalazła Małgorzata Moczydłowska Vidal profesor Uniwersytetu w Uppsali. Specjalność: mikropaleontologia stosowana. W jaki sposób tak okropnie stare bakterie, których skamieliny można zobaczyć dopiero pod -krotnym powiększeniem, mogą pomóc w odkryciu ET? Per aspera ad astra? Bakterier kan hjälpa till att finna utomjordiska livsformer meddelade The Times Higher Education Supplement år . Detta tack vare miljoner år gamla nanobakterier som Uppsalaprofessorn Malgorzata Moczydlowska Vidal upptäckt i jordlager från den kambriska tidsåldern. Hennes forskningsområde kallas fär mikropaleontologi. På vilket sätt kan dessa uråldriga, förstenade bakterier, som bara kan skådas när de förstorats gånger, bidra till letandet efter utomjordiska livsformer? Per aspera ad astra? Bakterier kan hjälpa till att finna ET Bakterie pomogą znaleźć życie pozaziemskie (ET) W ppsali ałgorzata pracuje na ydziale eologii w budynku mieszczącym wspaniałe muzeum paleon tologiczne z fascynującymi eksponatami – skamie liny i szkielety całych zwierząt i to w większości prawdziwe nie plastikowe rekonstrukcje ie publi kujemy jednak żadnych zdjęć z tego muzeum zachęcamy do wizyty w ppsali i zobaczenia rexa i pterodaktyla na własne oczy o czym zajmuje się prof oczydłowskaidal nie da się niestety pokazać w muzeum raca doktorska ałgorzaty oczydłowskiejidal miała na celu ustalenie wieku skał zalegających na olbrzymiej głębokości kilka tysięcy metrów na obszarze lubelskim i w związku z tym dotyczyła jednokomórkowych glonów które żyły w tych skałach – mln kat temu ednokomórkowce stanowiły bowiem potencjalną metodę ustalenia wieku względnego skał w których się znajdują znajdowały się w skałach kambryjskich ambr był pierwszym okresem geologicznym w którym pojawiły się zwierzęta wielokomórkowe morskie okresem bardzo gwałtownej ewolucji organizmów na naszej planecie adania glonów jednokomórkowych były bardzo praktyczne czyli miały zastosowanie wykraczające poza paleontologię kazało się że te skamieniałości mogą służyć nie tylko do wyzna czenia wieku geologicznego ale również określenia procesów geologicznych jakie zachodziły w skorupie ziemskiej p takiego procesu jak formowanie ropy naftowej latach tych i tych było zapotrzebowanie na te badania ze strony przemysłu naftowego M algorzata är verksam vid nstitutionen för geove tenskaper i ppsala en byggnad som även rymmer ett enastående paleontologiskt museum med många fascinerande utställningsföremål fossiler och hela djurskelett som består av verkliga ben – och det är inte frågan om några rekonstruktioner i plast i publicerar inga bilder från museet utan uppmanar våra läsare att bege sig till ppsala och skåda rexen och terodaktylen med egna ögon algorzatas egen forskning går tyvärr inte att ställa ut på samma sätt ennes doktorsavhandling hade som mål att fastställa åldern på djupt begravda stenformationer flera tusen meter under jordytan i närheten av staden ublin i olen samband med det granskade hon encelliga alger som levde på dessa klippor för - miljoner år sedan enom att fastställa åldern på algerna skulle man kunna datera klipporna som de levde på lipporna härstammande från den kambriska tidsåldern en geologisk term för den tid då flercelliga vattendjur dök upp på vår planet och orsakade en kraftig evolution av livsformer på jorden orskningen kring encelliga alger visade sig ha en bred praktisk tillämpning som gick utanför den traditionella paleontologin tö ver fastställandet av åldern på jordlagren som man fann de i visade de även på en rad geologiska processer som ägt rum i jordskorpan ill exempel hur olja bildats nder och talen användes den kunskapen av oljeindustrin i sina försök att finna nya oljelager olen stöddes forskningen kring jordlagrens ålder av företaget etrobaltic som letade efter olja under havsbotten i poszukiwawczego ównież w olsce rzedsiębiorstwo etro baltic poszukujące ropy pod dnem morza finansowało badania dzięki którym można było badać wiek skał opy naftowej szukamy tak analizujemy próbki z wierceń przeprowadzanych w różnych miejscach adamy wiek skał ich rodzaj jaka jest historia termiczna skał wykrywamy jakie procesy zachodziły i oddziaływały na te skały bo znając te procesy można przewidzieć czy w tych skałach tego wieku mogła tworzyć się ropa naftowa i czy mogła się zachować właśnie analizując mikroskamieniałości można określić jakie były paleotemperatury i stąd wiemy czy mogła tam powstać ropa opa którą teraz wydobywamy i która odgrywa taką rolę we współczesnym świecie ma ponad pół miliarda lat opy szukano też w olsce na lubelszczyźnie i cała północnowschodnia olska wykazywała osady wskazujące na to że może tam być ropa ale to nie były użyteczne pokłady – niewielkie ilości ednak dla nauki te badania były bezcenne bo przy okazji uczeni prowadzili również i swoje badania teoretyczne ogli śledzić losy pierwotnych organizmów czy wymarły czy też ewoluowały doprowadzając do powstania innych zwierząt – wielokomórkowych zięki nafciarzom dokonał się ogromny skok w naszej wiedzy na temat zamierzchłej historii geologicznej ziemi i ewolucji życia na ziemi dopóki metody geofizyczne nie zastąpiły badań mikropaleontologicznych przy poszukiwaniu ropy rofesor oczydłowska brała udział w tych badaniach i wtedy rozwinęły się jej zainteresowania ewolucją najwcześniejszych organizmów zisiaj badanie paleomikroorganizmów to pure science chociaż nie ma już właściwie takiej czystej nauki tzn rzadko finansuje się badania czyste które mogą nie mieć bezpośrednich korzyści dla społeczeństwa dla przemysłu Moim zdaniem – mówi profesor – to jest przesada, że tak trudno jest otrzymać pieniądze na badania podstawowe, bo przecież trudno jest przewidzieć z góry, czy mogą one mieć jakieś zastosowanie praktyczne i kiedy. lasyczny przykład to dyskusja dlaczego finansuje się takie abstrakcyjne badania jak badania kosmiczne w tym obecnie astrobiologię czyli kompletną abstrakcję – badanie czegoś co nie istnieje czywiście nie wiadomo co z tego wyniknie lecz przedtem kiedy przygotowywano program pollo tak samo narzekano że wszystko to jest za drogie ale efektem było np odkrycie teflonu który miał służyć izolacji termicznej promów kosmicznych a teraz jest w każdej kuchni badania typu pure science są chyba podstawową siłą napędową nauki jak również zaspokajaniem podstawowej potrzeby ludzkiej – ciekawości potrzeby poznawania czegoś co nie musi od razu zna leźć praktycznego zastosowania i przynosić korzyści ekonomicznych tej chwili w zwecji starając się o pieniądze na badania wiąże się temat badawczy z bezpośrednimi korzyściami dla społeczeństwa le tak naprawdę to większość badaczy próbuje zaspokoić swoją ciekawość naukową i sprawdzić swoje przewidywania i hipotezy ałgorzata oczydłowskaidal ukończyła ydział eologii na niwersytecie arszawskim kierunek paleontologia która stała wtedy na bardzo wysokim poziomie w olsce ył to okres lata te i te wielkich wypraw do ongolii gdzie odkryto ogromne ilości skamielin i szkieletów gadów i ssaków uzeum w ałacu ultury i auki w arszawie jest znakomite jeśli chodzi o tego rodzaju znaleziska zwecji nauki przyrodnicze są bardzo interdyscyplinarne eśli chodzi o paleontologię to jest obecnie tendencja na świecie by używać raczej nazwy paleobiologia aleontologia opisywała är man letar efter olja analyserar man borrprover från olika plat ser ldern på klipporna fastställas deras sammansättning och ter miska historia an granskar de processer och temperaturer som kan ha påverkat klipporna och på så sätt uppskattar man om olja kan ha uppstått i dem och om den eventuellt har bevarats ljan som utvinns idag och som har en sådan avgörande roll för vår samtid uppstod för över en halv miljard år sedan ven i olen har man letat efter olja och allt tyder på att det finns oljelager i när heten av ublin och runtom nordöstra olen men det rör sig om alltför små fyndigheter för att de ska vara lönsamma att utvinna etenskapen hade däremot stor nytta av detta letande efter olja tack vare den kunde man bedriva sin egen forskning an studerade de första livsformerna för att se om de dog ut eller om de fortsatte att utvecklas och övergick i flercelliga organismer ack vare oljan tog kunskapen om de mest avlägsna tidsperio derna i vår geologiska historia och arternas evolution ett gigantiskt kliv framåt å var det fram tills att geofysiken ersatte mikropale ontologin som den mest använda forskningsmetoden vid sökandet efter olja algorzata deltog i det forskningsarbetet och det var då hennes intresse för de tidiga evolutionen av organismer väcktes agens paleontologiska forskning är ren science gentligen finns det knappast ren forskning längre eftersom det är svårt att påvisa den praktiska nyttan av den och därmed erhålla nödvändiga anslag algorzata tycker att det är märkligt att man inte kan få medel till grundforskning inom området det är ju svårt att veta på förhand vad effekten av sådan forskning kan tänkas vara tt klassikt exempel är diskussionen kring s stöd till ast robiologin det vill säga en rent abstrakt forskning kring något som inte existerar ådan forskning kan få oförutsedda resultat är man förberedde rymdprogrammet pollo klagades det på de oerhörda kostnaderna men en praktisk sidoeffekt var till exempel upptäckten av teflon som man skulle använda som isoleringsmate rial i rymdfärjorna och som nu finns i var och var annat kök ent spekulativ forskning driver vetenskapen framåt och stillar ett av mänsklighetens grundläggande behov upptäcktslusten och sökandet efter sådant som inte nödvändigtvis har en omedelbart praktisk tillämpning eller ekonomisk grund öker man pengar till forskning i dagens verige måste man påvisa samhällsnyttan med projektet medan forskarna i själva verket motiveras av sin egen nyfikenhet och vilja att pröva nya hypoteser algorzata oczydlowskaidal studerade geologi med paleon tologisk inriktning vid universitetet i arszawa id den tiden - Actinotodissus ubuii wykopaliska skamieniałości interpretowała ewolucję życia na ziemi Teraz staramy się zrozumieć – tłumaczy profesor – jak te zwierzęta funkcjonowały, ich fizjologię, jakie były współdziałanie i zależność od środowiska. Nauka dla ludzi Nigdy nie napisalam nic popularyzującego. To jest moja słabość – przyznaje oczydłowska Poza tym, nie jest to dziedzina łatwa do popularyzacji – jak ludziom pokazać mikroby? A są one bardzo ważne, organizm Homo sapiens jest w dużym stopniu sterowany przez mikroby i bez nich nie moglibyśmy np. przyswoić jedzenia bo nie potrafilibyśmy w swoim organizmie rozłożyć go. Łatwiej jest popularyzować np. dinozaury, czy inne efektowne stworzenia, które można pięknie rekonstruować, pomalować, co bardzo pobudza wyobraźnię. o się zresztą w ostatnich latach zmienia m in w związku z nową gałęzią nauki – astrobiologią czyli poszukiwaniem śladów a raczej możliwości istnienie życia poza ziemią w osmosie ilka lat temu opublikowano informację wokół której rozpętała się wielka naukowa i medialna burza że znaleziono skamieniałości w meteorycie który przybył z arsa kazało się to fałszywym alarmem ale wzbudziło niesamowite zainteresowanie społeczeń stwa i potrzebę popularyzacji aki naukowy fałszywy alarm dobrze jest – okazuje się – co jakiś czas urządzić en miał znaczenie strategiczne uczeni nie byli do końca przekonani że to rzeczywiście jest skamieniałość czyli ślad życia ale mieli bardzo wiele poszlak i dlatego rozpętali taką burzę i zyskali na tym bo przeznaczyła olbrzymie fundusze na badania paleobiologiczne i astrobiologiczne auka też musi prowadzić – w pewnym sensie – działalność marketingową W głąb czasu Teraz zajmuję się skałami jeszcze starszymi – ciągnie profesor idal Okazuje się, że w skałach, o których sądzono, że nie ma tam śladów życia, coraz starszych, znajdujemy mnóstwo skamielin. Ja zatem posuwam się coraz bardziej wstecz jeśli chodzi o czas geologiczny, zaczęłam badania w wieku – mln lat temu, teraz jest to , mld do , mld lat temu. W tej chwili mam dwa duże projekty: jeden w Chinach, drugi w Australii, gdzie badam skały pochodzące z przedziału czasowego – mln lat i w tych skałach jest olbrzymia ilość dobrze zachowanych Polygonium gracile och talet höll den forskningen i olen mycket hög standard an företog expeditioner till ongoliet och fann stora mängder reptil och däggdjursfossiler ånga av fyndigheterna går att se på museet i ulturpalatset i arszawa verige är naturämnena mycket tvärvetenskapliga är det gäl ler paleontologi är den rådande tendensen världen över att snarare tala om paleobiologi en gamla paleontologin beskrev utgräv ningar och fossiler och tolkade djurens och växternas evolution agens forskning berättar algorzata är inställd på att försöka förstå hur djuren fungerade deras fysiologi deras samverkan med omgivningen Forskning för människor ag har aldrig skrivit något populärvetenskapligt et är en svag het erkänner algorzata en min forskning är nog inte heller så lätt att återberätta för en bredare allmänhet ur ska man visa upp pyttesmå bakterier en de spelar en viktig roll i våra liv tan dem skulle inte en omo apiens kunna smälta mat et är lättare att sälja in dinosaurier och andra effektfulla varelser som det går att göra färggranna och fantasieggande rekonstruktioner av en allt det här håller sakta på att förändras genom det nya forskningsområdet astrobiologi det vill säga sökandet efter spår av liv eller snarare spekulerande kring möjligheten av att det finns liv i rymden ör några år sedan publicerades uppgifter om att man hade hittat fossila rester i en meteorit från ars et väckte stor uppståndelse i medier och inom vetenskapsvärlden edan visade sig uppgifterna vara ett falskt alarm men intresset för den här typen av forskning har förblivit stort et visar sig vara nyttigt att komma med den här sortens upp gifter med jämna mellanrum även om de inte alltid är sanna etenskapsmännen visste inte helt säkert om det var fossiler men mycket tydde på det och därför valde de att gå ut med uppgifterna ppmärksamheten ledde till väldiga anslag från till paleobio logisk och astrobiologisk forskning etenskapen är också tvungen att marknadsföra sig själv Att gräva sig bakåt i tiden u ägnar jag mig åt ännu äldre klippor fortsätter algorzata i hittar allt fler fossiler i sådana jordlager där man inte trott sig kunna finna något liv å så sätt rör jag mig allt längre bakåt i tiden i min forskning ag började för ungefär - miljoner år sedan och nu befinner jag mig mellan , och , miljarder år före vår tid ust nu arbetar jag med två projekt ett i ina och ett i ustra lien är tittar jag på klippor som är mellan och miljoner år gamla och de proverna är fulla av välbevarade livsformer et var främst två processer som bidrog till uppkomsten av nya arter genetiska förändringar och miljöförändringar som klimatet tempe raturerna i jordskorpan uppkomsten av nya oceaner och försvin nandet av andra ortfarande är det mycket vi inte vet om de olika processernas samverkan men vi vet att båda var lika viktiga för uppkomsten av nya arter det vill säga evolutionen en utveck lingen fortsätter än idag och berör även människan e encelliga organismerna spelar en nyckelroll i livets uppkomst på jorden men de är trots det styvmoderligt behandlade av icke forskningsvärlden ack vare fotosyntesen det vill säga omvandlandet av koldioxid till syre skapade de encelliga djuren organisk materia ed andra ord skapade de sina egna födoämnen lercelliga djur kan inte längre producera de kan bara konsumera det som redan finns i naturen organizmów. Zdajemy sobie teraz sprawę, że takie wielke wydarzenia geologiczne doprowadzające do powstawania nowych form życia odbywały się już wtedy. Mam na myśli radiacje, czyli powstawanie nowych gatunków. Były one uwarunkowane dwoma procesami: zmianami genetycznymi i zmianami środowiska: klimat, temperatury środowiska geologicznego, powstawanie nowych oceanów i zamykanie innych... Współdziałanie tych dwóch procesów nie jest jeszcze do końca dobrze rozumiane, ale wiemy, że razem prowadzą do powstawania nowych form życia czyli ewolucji. To zachodzi i obecnie, również z człowiekiem. naczenie jednokomórkowych organizmów w ewolucji życia na ziemi jest zasadnicze lecz niedoceniane przez nienaukowców o pierwsze te zwierzęta w wyniku fotosyntezy czyli pochła niania dwutlenku węgla i wydalania tlenu produkowały substancję organiczną czyli produkowały swoją własną żywność wierzęta wielokomórkowe nie potrafią produkować one mogą tylko konsumować to co już jest w naturze gotowe latego zwierzęta wielokomórkowe mogły powstać i rozwi nąć się później niż jednokomórkowce fotosyntetyzujące laczego w pewnym momencie rozwoju powstały organizmy wielokomórkowe żywiące się tym co wyprodukowały bakterie glony itp – tutaj mamy tylko tylko szereg domysłów naukowych ale właściwie nie wiemy rawdopodobnie jednokomórkowce zaczęły tworzyć kolo nie i osobniki zaczęły ze sobą współdziałać co okazało się korzystne dla osobników i te symbiotyczne kolonie stworzyły organizm wiekomórkowy iedy patrzymy na nasz organizm to odkrywamy że my też żyjemy w symbiozie z różnymi organizmami jednokomórkowymi ymbioza była siłą napędową powstania organizmów bardziej złożonych ykazały one natychmiast swoją przewagę możność życia w różnych środowiskach ale równocze śnie organizmy jednokomórkowe żyją do dzisiaj świetnie sobie radzą i liczebnie dominują Ewolucja homo sapiens w naszych czasach ozwijają się nowe grupy bakterii – korzystne dla człowieka i nie – organizm stara się więc przystosować lub uodpornić się i tak – dzięki współdziałaniu pomiędzy grupami organizmów – następuje ewolucja eszcze ważniejsza jest jednak mózg wolucja mózgu człowieka jest od kilkudziesięciu tysięcy lat czyli od chwili kiedy zaczęly tworzyć się społeczeństwa w miejsce małych grupek i hord bardzo szybka owstanie społeczeństwa spowodowało inny spo sób wytwarzania inne domostwa inne formy zabezpieczenia i to powodowało ewolucję mózgu empo tego procesu jeszcze się nasiliło w miarę rozwoju cywilizacji zmiany trybu życia inne narzędzia itd Dasydiacrodium sp. et är därför de större djuren uppkom mycket senare än de ur sprungliga organismerna som levde genom fotosyntes i vet inte hur de flercelliga organismerna som började livnära sig på det bak terierna och algerna producerade egentligen uppstod llt vi har är kvalificerade gissningar roligtvis började de encelliga livsformerna bilda kolonier där de olika organismerna samarbetade med varandra etta visade sig gynnsamt för alla och kolonin omvandlades till en flercellig orga nism m vi tar och tittar på vår egen kropp ser vi att även vi lever i symbios med en rad encelliga livsformer en typen av symbios har lett till allt mer sammansatta organismer och de visade sig snart vara överlägsna på många sätt e hade till exempel lätt att anpassa sig till nya miljöer men de encelliga organismerna lever kvar och till antalet är de dominerande på vår planet Homo Sapiens evolution i vår tid et uppstår ständigt nya former av bakterier issa av dem är gynn samma för människan och andra inte år kropp försöker hela tiden att anpassa sig eller göra sig immun mot dem och i denna samverkan fortsätter evolutionen en ännu viktigare är den mänskliga hjärnan edan människan började bilda små samhällen för cirka femtio tusen år sedan har den genomgått en dramatisk utveckling amhällets uppkomst har lett till nya redskap nya hem nya sätt att skydda sig och allt detta har lämnat ett avtryck på hjärnan en här utvecklingen har sedan ac celererat i takt med att samhället har blivit allt mer komplicerat ent genetiskt är hjärnan densamma et är människan som har fått lära sig och föra över kunskaperna på sina barn verförings processen finslipade hjärnan som börjar fungera ännu effektivare amhällets uppkomst och utveckling har haft en enorm inverkan på människans evolution som art et är för tidigt att uppskatta förändringarnas fulla inverkan till exempel livsstil och födoäm nen på vårt utseende våra gener och vår biologi men tveklöst handlar det om stora förändringar tt exempel på det är vi ruset m vi inte hittar lämpliga botemedel kan en sådan epidemi leda till mänsklighetens utdöende en genom sin egen evolution medicinens utveckling har människan lärt sig att skydda sig eller åtminstone begränsa virusets spridning amtidigt är det värt att komma ihåg att det kommer att dröja mycket länge innan anpassningen till nya levnadsvillkor sätter sina spår i människans utseende enernas eventuella muteringar är knappt synliga och de måste ackumuleras under en mycket lång tid för att märkas Metoder i sökandet efter liv i rymden algorzata oczydlowskaidal förbereder sin forskning själv on åker ut i terrängen och samlar prover i utgrävningar med hjälp Dasydiacrodium sp. Actinotodissus ubuii ózg genetycznie nie zmieniał się le człowiek musiał uczyć się i przekazywać tę wiedzę dzieciom rzekazując doświadczenia i umiejętności mózg był trenowany i dzięki temu zaczął lepiej szybciej funkcjonować wolucja społeczeństwa ma wielki wpływ na ewolucję człowieka jako gatunku rudno na razie oszacować wielkość tego wpływu jak zmiany trybu życia odżywiania na przykład wpływają na morfologię zmiany genetyczne biochemiczne ale taki wpływ jest niewątpliwy rzykład to wirus dybyśmy nie znaleźli odpowiedniego medykamentu to taka epidemia mogłaby być równie dobrze końcem ludzkości le człowiek ewolucyjnie rozwój medycyny przystosował się do niej czyli nauczył się przed nią bronić poprzez zapobieganie czy co najmniej ograniczanie ależy jednak pamiętać że zanim takie przystosowanie da zmianę morfologiczną może minąć bardzo dużo czasu bo ewentualne mutacje genetyczne sa bardzo małe i byśmy mogli je dostrzec muszą się kumulować przez dłuższy czas Metodologia wykrywania ET rofesor oczydłowskaidal do badań wszystko przygotowuję sama: jadę w teren, pobieram próbki z odsłonięć, przy pomocy młotka, albo jadę do magazynu rdzeni i pobieram próbki stamtąd. Rdzenie wiertnicze to są próbki pobrane przez geologów, np. poszukiwaczy surowców. Oni są zainteresowani, abym opracowała je pod względem naukowym: budowa i skład skał, ich wiek. Następnie rozpuszczam próbki w kwasach. Chodzi mi o rozpuszczenie minerałów. W skałach są skamieniałości zbudowane z materii organicznej. Materia organiczna ma tę własność, że nie ulega rozpuszczeniu kwasami. Na dnie probówki zostaje mi więc ta materia plus skamieniałości. Robię z tego preparaty biologiczne i oglądam je pod mikroskopem. Jeżeli coś ciekawego znajduję prowadzę dalsze obserwacje i analizy. W większości wypadków nie znajduję, bo trudno znaleźć igłę w stogu siana, ale jeżeli się trafi na pewien rodzaj skał, gdzie jest więcej zachowanych skamielin to z – próbek może w jednej do trzech znajdę skamieniałości, które dokładniej badam. Za największe osiągnięcie w mojej dotychczasowej pracy uważam odkrycie czegos, co bardzo trudno znaleźć. Czyli skamienialości nanobakterii, a więc już nie jednokomórkowych glonów, które mają średnicę mikronow i dają się oglądać pod mikroskopem optycznym. Nanobakterie sprzed milionów lat można zobaczyć pod mikroskopem elektronowym powiekszając wiele tysięcy razy. Najtrudniejsze w tej pracy było argumentowanie, przekonanie środowiska, że to nie były obiekty tylko kształtem przypominające bakterie. Konieczne były badania chemiczne, spektroskopowe i inne by udowodnić, że rzeczywiście mamy do czynienia z skamieniałościami nanobakterii. Nie wszystkich zresztą o tym przekonałam, ale na tym polega nauka. Do najistotniejszych badań, jakie prowadziłam zaliczam również badanie kambryjskich skał w Polsce. W tym samym czasie takie same organizmy żyły na różnych paleokontynentach, które dzisiaj stanowią teren Polski albo Ameryki Północnej albo Chin. W ten sposób, poza paleobiologią, odtwarza się też historię geologiczną w skali planetarnej: jak przemieszczały się płyty kontynentalne, jaki panował klimat, temperatury w miejscu, gdzie ten kontynent wtedy się znajdował. A więc sumując informacje paleobiologiczne można odtworzyć historię ziemi jako planety, nie tylko historię ewolucji. Tę metodologię odnajdywania i badania skamieniałości możemy wykorzystywać badając i odtwarzając historię geologiczną, szukając śladów życia w kosmosie, na innych planetach, które miały kiedyś podobne środowisko jak Ziemia. Polygonium gracile av en hammare eller så åker hon till magasin och hämtar färdiga borrprover essa görs av geologer i jakt på råvaror i jorden et ligger i deras intresse att få proverna vetenskapligt undersökta gäl lande ålder och sammansättning edan löser hon upp sina prover i syror i syfte att smälta mineralerna ellan stenarna finns organiskt material som syrorna inte rår på etta material och eventuella fos siler hamnar i botten på provglaset form av biologiska preparat granskar hon dem sedan under mikroskop m jag hittar något spännande fortsätter jag att granska och analysera dem på olika sätt llt som oftast hittar jag ingenting et är ju inte lätt att hitta en nål i höstack men om jag kommer över en klippa med många lämningar är det kanske en till tre intressanta prover av trettio som granskas in hittills största framgång var upptäckten av något som är mycket svårt att uppfatta et vill säga fossila nanobakterier e är mycket mindre än fossila alger som har en diameter på mikroner och syns i ett vanligt optiskt mikroskåp e miljoner år gamla nanobakterierna syns bara i elektronmikroskop med flera tusen gångers förstoring en svåraste uppgiften var att övertyga mina forskningskollegor om att det inte bara var objekt som liknade bakterier till sin form ärför var jag tvungen att genomföra kemiska prover undersöka dem genom ett spektroskop och mycket annat för att bevisa att vi verkligen hade att göra med fossila nanobakterier n i dag har inte alla låtit sig övertygas men det är det vetenskapen går ut på orskningen kring de kambriska klipporna i olen räknar jag också till det viktigaste jag har gjort under min bana i den ti den levde liknande organismer på olika urkontinenter som ligger begravda under dagens olen ordamerika eller ina å det sät tet bidrar den paleontologiska forskningen även till en noggrann beskrivning av jordens geologiska historia kontinentalplattornas rörelser klimatförändringar och temperaturer där kontinenten rå kade befinna sig vid en given tidpunkt ärför kan man säga att den paleontologiska forskningen bidrar till en helhetsbeskrivning av planetens historia och inte bara arternas ursprung och evolution iknande forskningsmetoder kana man använda vid sökandet av livsspår i rymden på andra planeter som kunde ha geologiska historia som orden arför skulle livet på andra planeter likna vårat det vill säga bygga på vatten kolföreningar och proteiner frågar jag osäkert och drar mig till minnes science fiionförfattaren tanislaw ems ironiserande över proteincentrismen le dlaczego życie na innych planetach musi przypominać nasze tzn musi być tam woda musi być oparte na węglu na białkach itd – pytam nieśmiało przypominając sobie utwory tanisława ema w których wyśmiewał białkocentryzm Nie musi – odpowiada pani profesor Może być zupełnie innny rodzaj chemii, na podstawie której inne formy życia mogły powstać, ale my nie wiemy, jakie to by mogły być formy. Najłatwiej jest nam rozpoznać, szukać tego, co już znamy. Ale nie jest wykluczone, że znajdziemy inne życie, które będzie oparte np na krzemie. A może się przecież zdarzyć, że nieznanej nam formy życia nie rozpoznamy, nie będziemy wiedzieli, że to jest życie – to, na co patrzymy. czyli earch for xtraterrestrial nteligence – między narodowy program istniejący od lat tych ubiegłego wieku traktuje atrobiologię bardzo poważnie i ma na jej rozwój pokaźne środki rzywiezione przez sondy próbki z innych planet albo meteoryty możemy na iemi analizować tak jak próbki tutejsze eśli znajdziemy coś podobnego do ziemskich znalezisk komórek możemy próbować to interpretować jako ślady życia pozaziemskiego ogą to być ślady biochemiczne gdy nie mamy zachowanego całego organizmu ani nawet całej komórki ale możemy odkryć związek chemiczny który nie może powstać poza organizmem żyjącym zw molecular fossils czyli skamieniałości cząsteczkowe byłyby bardzo silnym dowodem istnienia życia ie wykryto ich dotąd może dlatego że tak mało dowozi się pozaziemskich skalnych próbek do badań lady biochemiczne są bardzo ciekawe wiązki chemiczne syntetyzowane w organizmach żywych występują też w kosmosie w meteorytach w kometach ale okazuje się można je odróżnić wiązki powstałe w organizmach żywych maja inną strukturę krystaliczną niż te same związki zsyntetyzowane w laboratorium zyli badając sieć krystalograficzną molekuły możemy się dowie dzieć skąd ona pochodzi ten sposób nauka rozwija coraz subtelniejsze metody badań które dają nam coraz większą wiedzę o nas samych nawet jeśli życia w osmosie na razie nie znajdujemy Astrobiologia bardzo stymuluje – mówi profesor oczydłowska idal To jest inny sposób myślenia, inna świadomość, inna perspektywa. Nikomu już teraz nie wydaje się szokujące, że na meteorycie z kosmosu mogą być ślady życia. To jest ewolucja naszego sposobu myślenia: postrzegania świata, postrzegania samych siebie i wszystkich rzeczy, które dzieją sie wokół nas. et behöver det inte alls svarar algorzata an kan tänka sig en helt annan form av kemi som ligger till grund för en annan sorts livsformer men vi har ingen aning om hur den kemin skulle kunna se ut ärför är det enklast för oss att leta efter sådant som vi redan känner till en det är inte omöjligt att vi kommer att finna helt an dra livsformer till exempel sådana som baseras på silikon et kan ju rent av vara så att vi inte kommer att känna igen en främmande livsform när vi ser den det vill säga earch for xtraterrestrial nteligence är ett internationellt program med drygt ett halvsekel på nacken som tar astrobiologin på mycket stort allvar och får stora anslag rover som har hämtats från andra planeter eller meteoriter ana lyseras på samma sätt som våra egna prover m vi hittar något som liknar våra jordiska fyndigheter kan man tolka det som ett spår efter liv i rymden et kan till exempel vara frågan om biokemiska kvarlämningar där det inte finns någon bevarad organism men där den kemiska sammansättningen tyder på att den måste ha uppstått genom en organisk process en här typen av molekulära fossiler skulle utgöra ett starkt bevis på att det finns liv i rymden ittills har man inte funnit några men det kan även bero på att man inte har tagit med sig så många prover till jorden e här biokemiska spåren är mycket intressanta emiska fören ingar som vanligtvis uppstår i levande organismer finns även i rym den man har till exempel funnit sådana på meteoriter och kometer en det går att skilja på föreningar som uppstått i ett laboratorium och de som uppstått organiskt ristallerna ser annorlunda ut e nom att granska molekylernas kristallisering kan vi säga mycket om dess ursprung å så sätt utvecklar forskningen allt mer subtila forskningsmetoder som ger oss en allt djupare kunskap om oss själva även om vi hittills inte har funnit något liv i rymden strobiologin är mycket stimulerande säger algorzata oczyd lowska – idal et är ett nytt sätt att tänka ett nytt perspektiv dag är det ingen som höjer ett ögonbryn när man letar efter spår av liv på meteoriter et tyder på en evolution av vårt eget tänkande vårt sätt att se på världen oss själva och allt som sker omkring oss bigniew idakowski bigniew idakowski Małgorzata Moczydłowska-Vidal Profesor Paleontologii Stosowanej, Uniwersytet Uppsalski (od ) Studia: Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Lundzki (doktorat ) Post-doctoral fellowship w Uniwersytecie Harvarda. Ok. artykułów naukowych, monografie. Malgorzata Moczydlowska-Vidal Professor of Applied Paleontology, Uppsala Universitetet (sedan ) Studier: Warszawa Universitetet, Lund Unversitetet (doktorsexamen ) Post-doctoral fellowship på Harvard Universitetet. C:a artiklar, monografier. ����������������� ������������������������������ ���������������������������������������������� ���������������������������������������������������������������� ���������������������������������������������������� ����������������������������������������������������������� �������������������������������������������������������� ������������������������������������������ ���������������������������������������������������������������� �������������������������������������������������������������� ��������� ������������������������������������������������������������ ������������������������������������������������������������� ����������������������������������������������������������������� ����������������������� ������������������������������������������������������ ������������������ ����������������������������������������������������� ������ ���� �� ��������������������� życie codzienne i artystyczne Y Polski Tydzień na Gotlandii, – sierpień Przegląd prasy ył to urozmaicony program z dużą liczbą imprez i atrakcji iermasz zespoły ludowe koncerty polska kuchnia sztuka wystawy i wiele innych dkąd nger arlevi została w ubiegłym roku polskim kon sulem w isby zrobiło się dużo olski po tegorocznym olskim ygodniu nie wygląda na to by polskogotlandzkie kontakty skończyły się – przeciwnie ontakty nawiązane podczas tego tygodnia duże zainteresowanie okazane przez oficjalną olskę i przez polskie media mogą być tak to wygląda wstępem do czegoś nowego na otlandii GA Rolf K. Nilsson szystkie raporty wskazują że ostatnio zakończony olski ydzień na otlandii był sukcesem kontakty mogą sprawić że nie skończy się na jednym tematycznym tygodniu GT Hans E. Andersson ym kto cały czas wytrwale pracuje nad rozpowszechnianiem polskiej kultury w zwecji jest iotr egielski dyrektor nstytutu olskiego w ztokholmie którego zadaniem jest aranżować kulturalne imprezy i wspierać kulturalną wymianę między obu krajami egielski jest – z ramienia władz polskich – koordynatorem olskiego ygodnia GA, Carl-Henrik Fridén Rocznicowa uroczystość w Lärbro ażnym punktem programu jest uroczystość w związku z tą rocznicą zakończenia wojny światowej a cmen tarzu w ärbro spoczywają polscy więźniowie obozów kon centracyjnych którzy zmarli krótko po swoim przybyciu do zwecji i na otlandię rewniany krzyż nad polskimi więźniami jest małym odłamkiem historii o którym dzisiejsza olska niemal nie pamiętała aż do dzisiaj odczas uroczystości zostanie odsłonięty pamiątkowy kamień w obecności polskiego wiceministra obro ny narodowej ambasadora i biskupa ennarta oskinena Gotlandsjustnu, Jenny Nordenaker olski tydzień zaczął się nieoficjalnie już w czwartek kiedy polski poszukiwacz przygód arek amiński zatrzymał się w isby będącym etapem jego podróży małą gumową łódką dookoła ałtyku amiński opowiedział że on również rzucał kamieniami w czasie protestów które doprowadziły do upadku komunistycznej władzy rotesty organizowane były przez związek olidarność który kończy lat w sierpniu w tym roku o że prześladowania są tak nieodległe w czasie może być wyjaśnieniem że olska bierze udział w pracy nad budową demokracji w raku otowość do ponoszenia ryzyka i dźw igania części brzemienia by dopomóc innemu krajowi w pozbyciu się tyranii wzmacniana jest przez wiedzę co oznaczają słowa tyrania i wol ność becnie olska ma ok żołnierzy w raku i przewodzi międzynarodowej dywizji liczącej ok ludzi GA GA – Gotlands Allehanda, GT – Gotlands Tidningar meblowanie miasta i publiczna sztuka ten sposób anna okczyńska określa swoje trzy różowe jelenie w lmedalen elenie są kopią instalacji która od roku znajduje się przy niwersytecie arszawskim – arszawa jest dość brzydkim i szarym miastem utaj na północy mamy długie ciemne zimy – w ten sposób sugeruje artystka jaką funkcję jej jelenie mogłyby spełniać GA, Carl-Henrik Fridén Foto: Polska Institutet Y vardag & kulturevenemang Polenvecka på Gotland, – augusti, Pressöversikt et har varit ett varierande program med ett stort utbud av aktiviteter och arrangemang arknadstång folkdansare kon serter mat konst utställningar och mycket mer edan nger arlevi förra året blev polsk konsul i isby har det blivit mycket olen ch efter årets olenvecka ser det inte ut att vara över med det polskgotländska kontakterna – tvärt om e kontakter som tagits under den gångna veckan det stora intresse som visats från det officiella olen och från polsk media ser ut att kunna bli inledning på något nytt för otland GA Rolf K. Nilsson lla rapporter tyder på att den nyss avslutade olenveckan här på otland blev framgångsrik olenkontakterna kan leda en bra bit längre än till bara en isolerad temavecka GT Hans E. Andersson n som alltjämt arbetar med att sprida den polska kulturen i verige är iotr egielski direktör för olska nstitutet i tock holm med uppgift att arrangera kulturella evenemang och främja utbyte mellan länderna egielski är den polska statens projektkoordinator under o lenveckan GA, Carl-Henrik Fridén Minnesceremoni i Lärbro n viktig punkt på programmet är minnesceremonin i sam band med årsdagen av andra världskriget slut å ärbro kyrkogård vilar polska koncentrationsläger fångar som avled kort efter sin ankomst till verige och otland räkorsen över de polska fångarna är en liten flisa av historien som dagens olen knappast haft någon kännedom om förrän nu samband med ceremonin ska en officiell minnessten av täckas i närvaro av bland annat polske biträdande försvarsmi nister olens ambassadör och biskop ennart oskinen Gotlandjustnu Jenny Nordenankar torsdags smygstartade olenveckan när äventyrare arek aminski stannade till i isby som en del av hans äventyrsresa i en öppen gum mibåt runt stersjön aminski berättade i förbifarten att också han var med och kastade sten i de protester som slutade med kom munistväldet fall rotesterna anordnades av fackföreningsrörelsen olidaritet som fyller år nu i augusti tt förtrycket ligger så nära i tiden kan vara en förklaring till att olen deltagit i arbetet för att bygga demokrati i rak iljan och beredskapen att ta risker och bära en del av en tung börda för att hjälpa ett annat land att göra sig av med förtrycket stärks av att veta vad både förtrycket och frihet innebär ör närvarande har olen omkring soldater i rak och leder en internationell division om ungefär man GA GA – Gotlands Allehanda, GT – Gotlands Tidningar tadsmöbler och offentlig konst å beskriver anna okczynska sina tre rosa hjortar i lmedalen jortarna är en kopia av den installation som sedan ett år står vid universitetet i arszawa – arszawa är en ganska ful och grå stad är uppe i norr har vi de långa mörka vintrarna beskriver hon förhoppningen om vilken funktion hjortarna ska få GA, Carl-Henrik Fridén życie codzienne i artystyczne Y Bocian jako prefiguracja losu narodowego Bilet w jedną stronę kojarzy nam się raczej ze zsyłką, przymusowym wyjazdem do miejsca, skąd nie ma powrotu, w każdym razie nie wtedy, kiedy sami tego chcemy. Autor książki, Kjell Albin Abrahamson, sam zesłał się do Polski i bardzo to sobie chwali. I chwali Polskę w sposób – nie waham się powiedzieć – wzruszający. Oto fragment rozmowy autora z pewnym Austriakiem (podczas kuracji w Austrii): – Co jest da Pana ważne? spytał marynarz. – Polska jest dla mnie ważna, tam mogę jechać z biletem w jedną stronę. – Czy nie powiedział Pan, że jest Szwedem? – Jestem Szwedem na procent, ale jednocześnie jestem ein Herzenpole, Polakiem w sercu. Abrahamson jest poza tym silnym patriotą europejskim, by nie powiedzieć, szowinistą:„ W dzisiejszej Europie jest tyle rzeczy dających powody do radości i dumy. Nasza nowa Europa podoba mi się do tego stopnia, że, z całym szacunkiem, uważam ten kontynent za lepszy od innych”. No a co myśli o Szwecji w Europie: „Szwedzka mentalność europejska to „poczekamy, zobaczymy”. Jeśli europejska budowa pójdzie w diabły to myśmy niczego nie ryzykowali tylko siedzimy sobie w pasach bezpieczeństa na tylnym siedzeniu. Jesteśmy w Europie „kierowcami z tylnego siedzenia”. Szwecja wysyła naprzód inne kraje, niby psy do detonowania min, zanim sami zajmiemy stanowisko. (...) Nazywam to „postawą Stalingrad ”, czeka się aż będzie łatwiej zająć stanowisko. Dwa tysiące lat temu Cezar powiedział: przyszedłem, zobaczyłem, zwyciężyłem. Szwedzka wersja veni, vidi, vici powinna brzmieć: kiedy zobaczyłem, że zwyciężyli, przyszedłem”. Książka jest częściowo o autorze, cześciowo o Polsce (podobnie jak jego poprzednie dzieło „Polska – diament w popiele” i o Szwecji, a właściwie Szwedach. Metaforyczny pierwszy rozdział książki traktuje o bocianach. Autor, po zawale, leży w szpitalu, który jest, jak wiadomo, dobrym miejscem na refleksję, życiowe podsumowania i postanowienia na przyszłość. Punktem wyjścia opowieści o bocianach jest próba rozbicia stereotypu vardag & kulturevenemang pokutującego w Szwecji i w wielu krajach starej UE, że Polska jest krainą zatrutą przez wyziewy przemysłowe, zaniedbaną, miejscem katastrofy ekologicznej – na pewno nie nadającym się na rekonwalescencję dla sercowca. Abrahamson wspomina małą wieś w północno-wschodniej Polsce zamieszkałą przez zaledwie mieszkańców, ale mającą bocianich gniazd zamieszkałych przez, mniej więcej, ptaków. Tam gdzie chwalą sobie bociany jest z pewnością czysto i zdrowo, ale w szwedzkim i polskim bocianie widzi Abrahamson prefigurację odmiennych losów i, co za tym idzie, charakterów obu nacji. „Szwedzkie bociany nie mają doświadczenia w migracji. Za długo były karmione. Polskie bociany muszą im wskazać drogę. One mają właściwy instynkt”. W Szwecji, jak wiadomo, bocianów prawie nie ma i to nie dlatego, że za zimno, ale odkąd, jak pisze Abrahamson, melioracja wysuszyła Skanię. Nieliczne młode sztuki, które się w południowej Szwecji, budząc sensację, pojawiają to turyści, którzy nigdy nie zostają. „Te młode bociany uciekają być może z naszego kraju kiedy zobaczą szwedzkie bociany. Mieszkające za ogrodzeniem. Oswojone, z podciętymi skrzydłami”. Tytuł tego pierwszego rozdziału brzmi „Ptaki w niewoli tęsknią – dzikie lecą”. To już tak podbija Polakom bębenka, że przypominają się, jako antidotum, słowa „My Polacy złote ptacy” z powieści Tadeusza Konwickiego. Jednak to są tylko pozory, tzn. Abrahamson z niekłamaną sympatią i zrozumieniem odnosi się do Polaków i polskich spraw, ale jego książka nie jest żadną laurką z bocianami lecz poważną pozycją wpisującą się w debatę na temat charakteru narodowego (czy taki fenomen w ogóle istnieje?) tym ciekawszą, że opartą nie na teoretycznych wywodach lecz na ciągłej analizie porównawczej dwóch sąsiadujących przez morze narodów. A autor wie, co mówi – jest przecież studziesięcioprocentowym Szwedem i Polakiem z serca. Z polskiego punktu widzenia najważniejszą misją książki jest uparte niszczenie stereotypów na temat Polski i Polaków. Nie tylko w Szwecji pokutują takie stereotypy. Abrahamson ciekawie zauważa, że stereotyp więcej mówi o tym, kto go wyznaje, niż o tym, kto jest przedmiotem owego sterotypu. „Niemcy mówią polnische Wirtschaft, kiedy gospodarka jest rzeczywiście w ruinie. Takiego powiedzenia nie ma po szwedzku. (...) Kiedy coś jest rzeczywiście chaotyczne i niezorganizowane my Szwedzi kochamy mówić „polski parlament”. Żaden kraj na świecie nie üżywa tego powiedzenia tak jak my. Rzecz w tym, że jesteśmy mistrzami świata w organizowaniu i najgorsi na świecie w improwizacji”. Przy okazji analizowania stereotypów przybliża Abrahamson czytelnikowi polskie sprawy. Najpierw przedstawia skąd się w ogóle Polska wzięła w tym dobrym towarzystwie, czyli w EU. Natrząsa sie z samego określenia „rozszerzenie na wschód”. „W jakim kierunku miałaby się Europa właściwie rozszerzać? – pyta retorycznie. Już prędzej możnaby scharakteryzować rozszerzenie UE jako przedłużanie Zachodu. (...) Poprzednim razem, gdy rozszerzano UE, o Finlandię, Szwecję i Austrię, był rok . Stolice wszystkich trzech krajów leżą na wschód od Pragi. Mentalna mapa zimnej wojny, mur w naszych głowach dzielący zachodnią i wschodnią Europę, trzyma się mocno. Europa bez Warszawy, Pragi, Bratysławy i Budapesztu jest nie do pomyślenia jak Tarzan bez Jane, gin bez tonicu, miłość bez pocałunków”. Dalej pisze pasjonująco o m. in. rolnictwie, przedstawia najnowszą historię Polski przez pryzmat zorganizowanej przestępczości, na przykładzie dziejów mafijnego przywódcy o wdzięcznym przydomku „Baranina”, zmarłego w tajemniczych okolicznościach w wiedeńskim więzieniu. Pisze o antysemityzmie, Kościele, papieżu i roli religii w polskiej polityce i o populistycznych meandrach polskiej polityki. Przyświeca chyba temu myśl przedstawienia Polski jako kraju, w którym występują zjawiska takie jak wszędzie indziej: w Polsce jest Lepper, ale we Francji – Le Pen, w Austrii – Haider itd. Konstatuje też Abrahamson z goryczą, że nigdy jeszcze polski film, dramaturgia, literatura nie były tak mało obecne w szwedzkiej kulturze, jak teraz, po upadku komunizmu. A może działa tu taki psychologiczny mechanizm: ktoś (czyli Polska), kto do niedawna mógł być tylko przedmiotem współczucia, pomocy, słowem ubogi krewny zza żelaznej kurtyny nagle, na skutek historycznych zajść, wszedł na nasze salony. I nie zachowuje się wcale życie codzienne i artystyczne Y skromnie i nieśmiało, lecz pewnie siebie, ma wymagania, kłóci się o swoje i nie chce ustąpić. Kogoś takiego wyprosić z salonu już, oczywiście, nie można. Ale można udawać, że się go nie widzi. Ta książka, która jest i gorącą debatą, i kompendium wiedzy o różnych dziedzinach polskiego życia może robić wrażenie, że jest przeznaczona dla szwedzkiego czytelnika. Nic bardziej mylnego! Jak najsłuszniej – już ją przetłumaczono i ma ukazać się niebawem w Polsce nakładem wydawnictwa Znak. Kjell Albin Abrahamson, „Enkel biljett till Polen” (Bilet do Polski w jedną stronę), Y Storken som sinnebild för en nations öde och nationalkaraktär En enkel biljett förknippar vi snarast med förvisning, en tvångsförflyttning till en plats från vilken det inte finns någon återvändo, i alla fall inte när vi själva vill. Författaren till boken, Kjell Albin Abrahamson, har förvisat sig själv till Polen och är mycket nöjd med det. Och han lovordar Polen på ett sätt jag inte tvekar att kalla rörande. Här följer ett fragment av ett samtal med en österrikare (under en kurortsvistelse i Österrike): – Och vad är viktigt för er? undrade sjömannen. – Polen är viktigt för mig, dit kan jag åka också på enkel biljett. – Men ni är svensk, sa ni? – Jag är svensk till hundratio procent men jag är samtidigt ein Herzenpole, polack i hjärtat. Abrahamson är dessutom en övertygad europeisk patriot, för att inte säga chauvinist: ”Det finns i dagens Europa så mycket att glädja sig åt och vara stolt över. Jag tycker till den grad om vårt nya Europa att jag ödmjukt anser denna kontinent vara bättre än andra.” Vad tänker han då om Sverige i Europa? ”Den svenska mentaliteten är att vänta och se. Går det europeiska bygget åt helsike har vi inte tagit några risker utan sitter tryggt med bilbältet på där i baksätet. Vi är Europas back seat drivers. Sverige skickar vardag & kulturevenemang fram andra länder som politiska minhundar innan vi själva tar ställning. (...) Jag kallar det för ”Stalingrad -hållningen”, man avvaktar tills det har blivit lättare att ta ställning. För två tusen år sedan sa Caesar: jag kom, jag såg, jag segrade. Den svenska översättningen av veni, vidi, vici borde lyda: När jag såg att de segrade kom jag.” Boken handlar delvis om författaren, delvis om Polen (liksom hans föregående bok, Polen – diamant i aska), om Sverige och i synnerhet om svenskarna. Bokens metaforiska första kapitel handlar om storkar. Författaren ligger efter en infarkt på sjukhus, vilket som bekant är en bra plats för eftertanke, summering och beslut inför framtiden. Utgångspunkten för berättelsen om storkarna är hans försök att sticka hål på den stereotyp som lever kvar i Sverige och många andra länder i det gamla EU: att Polen är land förgiftat av utsläpp, det är eftersatt och en ekologisk katastrof – helt klart olämpligt för konvalescens för en hjärtsjuk. Abrahamson nämner en liten by i nordöstra Polen med trettiosex invånare, där det finns fyrtio storkbon bebodda av cirka fåglar. Där storkar är nöjda är det säkert rent och hälsosamt men Abrahamson ser i de svenska och polska storkarna en bild för de båda nationernas olika öden och, vilket följer av detta, nationalkaraktärer. ”Svenska storkar saknar flyttvana. De har matats för länge. De polska storkarna måste visa vägen. De har den rätta instinkten.” I Sverige finns som bekant nästan inga storkar kvar och det beror inte på att det är för kallt, utan därför att utdikningarna torrlade Skåne, som Abrahamson skriver. De fåtaliga unga exemplar som kan synas till i södra Sverige, och som väcker sensation, är turister som aldrig stannar kvar. ”Kanske flyr dessa ungstorkar från vårt land när de får syn på de svenska storkarna. De går i hägn. Tama, vingklippta.” Det första kapitlets rubrik lyder ”Tama fåglar långtar – vilda flyger”. Det smickrar polackerna så de måste, som motgift, påminna sig ironiska orden ”Vi polacker, gyllene fåglar” från Tadeusz Konwickis roman. Men det är bara falska föreställningar, Abrahamson förhåller sig förvisso med oförställd sympati och förståelse till polacker och polska angelägenheter, men hans bok är inget lovtal utan en allvarlig bok som skriver in sig i debatten om nationalkaraktärer (existerar något sådant över huvud taget?). Den är desto mer intressant som den inte stöder sig på teoretiska resonemang utan på en oupphörlig jämförande analys av de två grannfolken på varsin sida av havet. Och författaren vet vad han talar om – han är ju svensk till hundratio procent och polack av hela sitt hjärta. Ur polsk synvinkel är bokens viktigaste uppgift att rasera de stereotyper som finns om Polen och polacker. Det är inte bara i Sverige sådana stereotyper lever kvar. Abrahamson påpekar något intressant, nämligen att en stereotyp säger mer om den som hyser den, än om det som är föremål för stereotypen. ”(..) tyskarna talar om polnische Wirtschaft, när en ekonomi är riktigt missskött. Det uttrycket finns inte på svenska. (...) När någonting är riktigt rörigt och oorganiserat älskar vi svenskar att karaktärisera det som ”polsk riksdag”. Inget annat land använder det uttrycket som vi svenskar. Det beror på att (...) vi är världsmästare på att organisera och världssämst på att improvisera.” Samtidigt som Abrahamson analyserar stereotyper gör han läsarna förtrogna med polska angelägenheter. Först skildrar han hur Polen över huvud taget har hamnat i detta fina sällskap, det vill säga i EU. Han driver med själva uttrycket ”Östutvidgningen”. ”Åt vilket håll skulle EU annars utvidgas?” – frågar han retoriskt. ”Snarare skulle man kunna karaktärisera EU:s utvidgning som en västerförlängning. (...) Förra gången som EU utvidgades, med Finland, Sverige och Österrike, var . Huvudstäderna i dessa tre länder ligger samtliga öster om Prag. Den mentala krigskartan, muren i våra huvuden, med uppdelningen i Väst- och Östeuropa, sitter kvar. Ett Europa utan Warszawa, Prag, Bratislava och Budapest är lika otänkbart som Tarzan utan Jane, som gin utan tonic, som kärlek utan kyssar.” Vidare skriver han fängslande om bland annat jordbruket, han presenterar Polens nutidshistoria med den organiserade brottsligheten som utgångspunkt, till exempel berättar han historien om en maffialedare med smeknamnet Baranina (Lammkött) som dog under mystiska omständigheter i ett fängelse i Wien. Han skriver om antisemitismen, om kyrkan, påven och religionens roll i polsk politik, och om den polska politikens populistiska villovägar. Han belyser detta genom att presentera Polen som ett land där det förekommer fenomen som överallt annars: i Polen finns Lepper, i Frankriken Le Pen och i Österrike Haider och så vidare. życie codzienne i artystyczne Y Abrahamson konstaterar också bittert att aldrig tidigare har polsk film, dramatik och litteratur varit så frånvarande i svensk kultur som nu, efter kommunismens fall. Eller så kanske det är en psykologisk mekanism: någon (det vill säga Polen) som tills helt nyligen bara var föremål för medlidande och hjälp, kort sagt. en fattig släkting från andra sidan järnridån, har plötsligt, till följd av historiska incidenter, har kommit in i våra salonger. Och han uppför sig inte alls försynt och blygsamt, utan är självsäker, ställer krav, tar strid för sitt och vill inte ge vika. Att be någon sådan att lämna salongen kan man naturligtvis inte göra. Men man kan låtsas som att man inte ser honom. Denna bok, som är både en intensiv diskussion och en lärobok om olika områden i polskt liv, kan kanske göra intryck av att vara avsedd för en svensk läsare. Inget kan vara mer felaktigt! Med rätta har den redan översatts och ges inom kort ut i Polen på förlaget Znak. Kjell Albin Abrahamson, Enkel biljett till Polen, Fischer & Co. Y Artur Szulc, Röster som aldrig tystnar. Tredje rikets offer berättar, Bokförlaget Prisma, Stockholm , ss. . W r. tysiące więźniów z niemieckich obozów koncentracyjnych znalazło się w wyniku akcji ”białych autobusów” w Szwecji. Wśród nich było wielu Polaków. Lektor języka polskiego na uniwersytecie w Lund Zygmunt Łakociński pomagał urzędnikom szwedzkim, przyjmującym w Malmö uratowanych więźniów, jako tłumacz. Wtedy zrodził się pomysł zorganizowania Polskiego Instytutu Źródłowego oraz zebrania relacji z doświadczeń okupacyjnych i obozowych, a także wszelkiej dokumentacji, dotyczącej przeżyć więźniów. Materiał w postaci ponad zeznań, utrwalony w ciągu kilkukilkunastu miesięcy od zakończenia wojny, jest unikatowy. vardag & kulturevenemang Dopiero w ostatnich latach Dział Rękopisów Biblioteki Uniwersyteckiej w Lund, gdzie zespół Łakocińskiego został zdeponowany, udostępnił dokumenty historykom. Niedawno ukazało się zwięzłe opracowanie prof. Eugeniusza S. Kruszewskiego na temat dziejów grupy ludzi skupionej wokół Łakocińskiego [Polski Instytut Źródłowy w Lund (–). Zarys historii i dorobek, Londyn-Kopenhaga ] wraz z tomem protokołów przesłuchań więźniów (Mówią świadkowie Ravensbrück. Wybór, wstęp i opracowanie E. S. Kruszewski, Kopenhaga ). Publikacje ukazały się w niewielkim nakładzie w języku polskim, a zatem nie mogły dotrzeć do szerszego odbiorcy, nawet wśród Polaków. Opracowanie Artura Szulca pt. ”Głosy, które nigdy nie zamilkną. Ofiary Trzeciej Rzeszy opowiadają”, młodego historyka szwedzkiego pochodzenia polskiego ze Sztokholmu to próba przybliżenia materiału z Lund czytelnikowi szwedzkiemu. W swej książce przedstawił krótki szkic biograficzny Z. Łakocińskiego oraz zwięzłą historię stworzonego przez niego zespołu ludzi, którzy zajęli się utrwalaniem zeznań więźniów. Celem Szulca nie była jednak wyłącznie prezentacja cennego dorobku Z. Łakocińskiego. Zbiór zeznań stał się dla niego pretekstem do ukazania nieludzkiego systemu obozów koncentracyjnych oraz realiów życia pod okupacją niemiecką w Polsce w latach – opisywanego przez rozmaitych ludzi. Autorami relacji, wybranych przez Artura Szulca, są zarówno kobiety jak i mężczyźni, katolicy i Żydzi, lekarz, dziennikarz, studentka filozofii i oficer, ale i prosta szwaczka. Wszystkich łączy stosunkowo młody wiek oraz straszliwe przeżycia. W zeznaniach powtarzają się opisy masowych egzekucji, okrutnych tortur, eksperymentów medycznych przeprowadzanych na więźniach, niewolniczej pracy ponad ludzkie siły, męki fizycznej i psychicznej, jakiej wszystkie ofiary były poddawane. Relacje dają obraz życia obozowego: codziennego głodu, braku jakiejkolwiek higieny, chorób i śmierci, z którą obcowano na co dzień. Każda z wybranych przez Szulca relacji została poprzedzona krótkim wprowadzeniem, gdzie opisano dzieje jednego z obozów koncentracyjnych. Obok Ravensbrück, na którym koncentrowały się poprzednie analizy materiału zebranego przez grupę Łakocińskiego, podane zostały informacje dotyczące Oświęcimia (Auschwitz), Majdanka, Treblinki, Stutthofu, Buchenwaldu, Sachsenhausen i Płaszowa, a także niewielkich obozów na terenie Norwegii. Autor, prezentując przeżycia więźniów, umieścił je w szerszym kontekście, opisując zwięźle najważniejsze wydarzenia okresu okupacji w Polsce, w tym powstanie warszawskie w r. oraz powstanie w getcie warszawskim w r. Czytelnik szwedzki może się dowiedzieć, z czym każdemu Polakowi kojarzy się łapanka, Pawiak i aleja Szucha w Warszawie. Artur Szulc przypomina w swej książce o okrutnych czasach. Wojna, o której opowiadali w zeznaniach przywołani przez niego jej świadkowie skończyła się lat temu. Dziś publikacja Artura Szulca jest ważnym głosem w niemilitarnych zmaganiach o pamięć. Paweł Jaworski Y Artur Szulc, Röster som aldrig tystnar. Tredje rikets offer berättar, Bokförlaget Prisma, Stockholm Till följd av Folke Bernadottes hjälpaktion kom tusentals fångar från tyska koncentrationsläger till Sverige med de s.k. vita bussarna. Många av de överlevande var polska medborgare. Zygmunt Lakocinski, lektor i polska vid Lunds Universitet, arbetade som tolk vid mottagandet av de räddade fångarna. Då föddes idén att inrätta en arbetsgrupp, Polska Källinstitutet, för att samla in redogörelser från ockupationer och läger, och även för att dokumentera fångarnas upplevelser. Materialet, som omfattar över vittnesmål och insamlades under tiden närmast efter kriget, är unikt. Det är först under senare år som de dokument Lakocinski och arbetsgrupp deponerade på Universitetsbibliotekets handskriftsavdelning gjorts tillgängliga för życie codzienne i artystyczne Y historikerna. Nyligen kom det ut en kortfattat publikation av Eugeniusz Kruszewski om Lakocinski och hans medarbetare, ”Polska källinstitutet i Lund (-). översikt över dess historia och prestationer”, London-Köpenhamn tillsammans med samling protokoll från intervjuer med fångar, ”Mowia swiadkowie Ravensbrück”. Wybor, wstep i opracowanie E. S. Kruszewski (”Vittnen från Ravensbrück talar”. Urval, inledning och bearbetning av E. S. Kruszewski), Köpenhamn . Publikationen kom ut i liten upplaga på polska och har därför inte ens i Polen kunnat nå ut till en vidare läsekrets. Artur Szulcs bok ”Röster som aldrig tystnar. Tredje rikets offer berättar”, är ett försök av en ung historiker från Stockholm, svensk med polskt ursprung, att föra ut materialet från Lund till den svenska läsaren. I boken finns en kort biografisk presentation av Z. Lakocinski och en kortfattad historik över den arbetsgrupp han byggde upp och som ägnade sig åt att bevara fångarnas vittnesmål till eftervärlden. Szulc målsättning har dock inte endast varit att presentera Z. Lakocinskis ovärderliga arbete. Intervjumaterialet är en förevändning för att visa koncentrationslägrens omänskliga system och under vilka livsbetingelser människor levde under den tyska ockupationen i Polen åren -. Artur Szulc har valt ut elva intervjuer, både med kvinnor och män, judar och katoliker. Vi får möta en läkare, en journalist, en filosofistudent och en officer, men också en enkel sömmerska. Gemensam nämnare är deras förhållandevis unga ålder och hemska upplevelser. I intervjuerna återkommer beskrivningar av massavrättningar, tortyr, medicinska experiment som utfördes på fångarna, omänskligt slavarbete och det fysiska och psykiska lidande som alla offer utsattes för. Vittnesmålen ger en bild av livet i lägren: den dagliga hungern, de hygieniska förhållandena, sjukdomar och den död de dagligen umgicks med. Före varje vittnesmål som Szulc har valt ut finns en kort inledning där ett av koncentrationslägren beskrivs. Vid sidan av Ravensbrück, som de tidigare analyserna av det material Lakocinskis arbetsgrupp samlat in koncentrerade sig på, finns information om Auschwitz, Majdanek, Treblinka, Stutthof, Buchenwald, vardag & kulturevenemang Sachsenhausen och Plaszow, samt om mindre läger i Norge. Szulc placerar fångarnas upplevelser i ett större sammanhang och beskriver endast kort de viktigaste händelserna under ockupationen i Polen, där ibland Warszawaupproret och upproret i Warszawagettot . Den svenske läsaren får veta vad varje polack förknippar med razzia, Pawiakfängelset och Szuchallén i Warszawa (den gata där Gestapo hade sitt högkvarter). Artur Szulc bok handlar om en grym tid. Det krig som ögonvittnen berättar om slutade för år sedan. Idag utgör Artur Szulc bok en viktig röst i den ickemilitära kampen för att denna tid inte ska falla i glömska. Pawel Jaworski Y Polacy przy stole i pod stołem W innym miejscu w tym numerze piszemy o najnowszej książce Kjella Albina Abrahamsona, w której autor zajmuje się m. in. obalaniem stereotypów na temat Polski i Polaków. Zbigniew Kuklarz, w swojej debiutanckiej powieści, zajmuje się tym samym, tylko w odwrotny sposób, mianowicie negatywne stereotypy wyolbrzymia i, tym samym, karykaturuje. Rodzinę narratora poznajemy w trakcie przyjęcia urodzinowego jego siostry, chociaż właściwie powinno to być przyjęcie imieninowe; w Polsce nie obchodzi się urodzin, o których dacie zadecydowały siły natury, tylko imieniny, o których terminie decyduje spis świętych, czyli kultura. Akcja lsiążki obejmuje, powiedzmy, wieczór i noc plus epizod wizyty w szpitalu trochę później. W tym krótkim czasie dzieje się dużo, a jeszcze więcej w głowie narratora, który wspomina epizody ze swojego dzieciństwa i młodości, i życia swoich krewnych, tak że poznajemy całą ich historię. Zamykanie opowieści, która jest czymś więcej niż tylko opowieścią, w szczupłych ramach czasowych jest dobrą tradycją literacką, także i w Polsce, żeby wspomnieć choćby „Wesele” Wyspiańskiego. Współcześnie z tego chwytu korzysta również film, polski przykład to„Wesele” Wojtka Smarzowskiego. Nikt jeszcze, o ile mi wiadomo, nie zrobił filmu Urodziny (albo Imieniny), ale scenariusz już jest. Były trzy fazy przyjęcia, które autor po prostu ponumerował, a mógł nadać im tytuły, np. alkoholowa euforia, następcze otępienie, wyrzuty sumienia, czyli kac. W ten sposób czytelnik byłby już wprowadzony w nastrój przyjęcia, na którym, niczym pod szkłem powiększającym albo raczej w weneckim lustrze może oglądać Polaków, poddanych, aby zachowywali się zgodnie z ich prawdziwą naturą, działaniu alkoholu. Lustro jest bardzo krzywe: widać w nim dziwaczną menażerię ludzką, która się upija, dłubie w nosie, rzuca w siebie talerzami, bije dzieci pasem, gryzie, bełkocze, kaleczy język szwedzki, zmienia nastrój w jednej chwili z pijackiej czułościu do agresji itd, co potrafią głównie Słowianie. Jest to słowem lekko przejaskrawiony obraz wyobrażeń szowinistycznie nastawionego Szweda o Polakach, a może w ogóle o Słowianach, a może w ogóle o obcych. Drugim wątkiem powieści jest historia przezwyciężania kompleksu niższości albo odmienności. To problem narratora, który trochę się nad sobą rozczula: „Ratunku, nazywam się Zbigniew” – tytuł mówi sam za siebie; znamy jednak większe nieszczęścia. Autor przedstawiając historię swego życia jako gimanzjalisty nawiązuje do dzisiejszych dyskusji prasowych o źródłach przestępczości wśród imigranckiej młodzieży z przedmieść. A więc powodem popełniania przestępstw przez imigrantów przybyłych do Szwecji jako dzieci lub urodzonych tutaj jest wyobcowanie rodziców (kaleczą język) i, co za tym idzie, poczucie odmienności i wykluczenia dzieci, które popełniają przestępstwa, aby zdobyć poważanie szwedzkich rówieśników. Narrator Zbigniew przyznaje się do licznych życie codzienne i artystyczne Y kradzieży w sklepach, aby zaimponować szwedzkim kolegom z gimnazjum i zarobić trochę. Ale„Zbigniew” nie jest oczywiście żadną doraźną publicystyką, tylko powieścią, w której autor, jak Hemingway lub Hłasko, im więcej daje brutalizmów, tym większe pokłady sentymentalizmu pod nimi ukrywa. Zbigniew stara się o przezwyciężenie swego kompleksu polskiego i kiedy myślimy, że już mu się udało znowu wpada w polskość, pociągając zresztą za sobą swojego syna chrzestnego – Janusza. Problematykę tej debiutanckej powieści można określić tak: skąd bierze się inny i szukanie na to odpowiedzi w pełnym problemów dzieciństwie i młodości. Przypomina ona problematykę niektórych utworów Jonasa Gardella. Stylistycznie jednak podobieństwa są niewielkie. Gardell jest bardziej lakoniczny, oszczędny, nie daje się ponosić swadzie, no i autor ”Dojrzewania błazna” jest na serio a Kuklarz błaznuje, ironicznie przejaskrawia, prowokuje. Na zakończenie książki, pointę autor nie miał pomysłu: wyszło bardzo wątle i sentymentalnie, bo też„Zbigniew” jest w istocie zbiorem rodzinnych i szkolnych anegdot, historyjek, skeczów do opowiadania przy urodzinowym stole – jaka tu może być pointa? To jednak, że taki materiał udało się Kuklarzowi przerobić na powieść – świadczy o obiecującym talencie. Zbigniew Kuklarz, Hjälp, jag heter Zbigniew, Albert Bonniers Förlag Zbigniew Bidakowski Y Polacker vid och under bordet På annan plats i detta nummer skriver vi om Kjell Albin Abrahamsons senaste bok, där han bland annat ägnar sig åt att vederlägga olika stereotyper om Polen och polacker. Zbigniew Kuklarz ägnar sig åt samma sak i sin debutbok, fast tvärtom, han förstorar nämligen upp negativa stereotyper och karikerar dem därmed. Vi lär känna berättarens familj under hans vardag & kulturevenemang syster födelsedagskalas, fast egentligen borde det vara namnsdagskalas; i Polen firar man inte födelsedagar, deras datum har avgjorts av naturens krafter, istället firar man namnsdagar, vilkas tidpunkt bestäms av helgonförteckningen, det vill säga av kulturen. Bokens handling omfattar, låt oss säga, en kväll och en natt plus en senare sjukhusepisod. Under denna korta tidrymd händer mycket, och ännu mer händer i huvudet på berättaren som minns episoder från sin barnoch ungdom, och ur sina släktingars liv. På så sätt får vi ta del av hela deras historia. Att stänga in en berättelse, som är något mer än bara en berättelse, i snäva tidsramar är en god litterär tradition, även i Polen, för att bara nämna Wyspianskis Wesele (Bröllopet). Numera används även det greppet i film, ett polskt exempel är Wojtek Smarzowskis Wesele. Så vitt jag vet har ännu ingen gjort någon film med titeln Födelsedagsfest (eller Namnsdagsfest) men filmmanus finns redan. Kalaset i boken består av tre faser som författaren helt enkelt har numrerat, och han kunde ha gett dem titlar, t ex. alkoholrus, påföljande avtrubbning och samvetskval, det vill säga baksmälla. På så sätt skulle läsaren på en gång invigas i stämningen på kalaset och genom förstoringsglas, eller snarare genom en skrattspegel, kunna betrakta polacker när de uppför sig i enlighet med deras sanna natur, under inverkan av alkohol. Denna spegel ger en väldigt skev bild: man får se ett mänskligt menageri som super, petar sig i näsan, kastar tallrikar, slår barn med livrem, bits, sluddrar, misshandlar svenska språket, växlar på ett ögonblick från känslosamhet till aggressivitet och så vidare, på ett sätt som bara slaver är i stånd till. Det är med andra ord en chauvinistiskt sinnad svensks lätt överdrivna föreställning om polacker, eller kanske om slaver i allmänhet, eller kanske om främlingar i allmänhet. Det andra temat i boken handlar om att övervinna mindervärdeskomplex eller känslan av att vara annorlunda. Det är det problem berättaren har och han tycker lite synd om sig själv: ”Hjälp, jag heter Zbigniew” – titeln talar för sig själv; dock kan man drabbas av större olyckor. Författaren presenterar sitt liv som gymnasist och anknyter till dagens diskussioner i massmedia om orsaken till brottslighet bland invandrarungdomar i förorterna. Orsaken till att immigranter som kommit till Sverige som barn eller är födda här begår brott är således föräldrarnas alienation (de misshandlar språket) och därmed barnens känsla av att vara annorlunda och uteslutna, varför de begår brott för att bli respekterade av svenska jämnåriga. Berättaren Zbigniew medger att han ett flertal gånger har snattat för att imponera på sina svenska kamrater på gymnasiet och för att tjäna lite. Men ”Zbigniew” är naturligtvis inget debattinlägg utan en roman. Ju mer brutaliteter författaren serverar, desto mer sentimentalitet döljer det sig under de ytan, som hos Hemingway och Hlasko. Zbigniew försöker övervinna sina polska komplex och just när vi tror att han har lyckats återfaller han till det polska och drar för övrigt med sig sin gudson, Janusz. Problematiken i denna debutbok kan man definiera på följande sätt: hur det kommer sig att man är annorlunda, och sökandet efter ett svar i en problemfylld barnoch ungdom. Det påminner om problematiken i en del av Jonas Gardells böcker. Stilistiskt finns det dock inte många likheter. Gardell är mer lakonisk och återhållsam, han hemfaller aldrig åt någon svada, och författaren till ”En komikers uppväxt” menar allvar medan Kuklarz spelar narr, provocerar, brer på och är ironisk. Kuklarz har inte haft någon idé till slutkläm för att avsluta boken, slutet är otillräckligt och sentimentalt. Men så är ju också ”Zbigniew” en samling anekdoter om familj och skoltid, små historier och sketcher man kan berätta vid ett födelsedagsbord – vad kan det egentligen finnas för slutkläm? Det faktum att Kuklarz har lyckats omarbeta detta material till en roman vittnar om en lovande talang. Zbigniew Kuklarz, Hjälp, jag heter Zbigniew, Albert Bonniers förlag, Zbigniew Bidakowski Y życie codzienne i artystyczne Y Podróż przez historię Książka rysuje szeroki obraz Polski w Europie, polskiej historii od początków państwa w wieku dziesiątym po pokojową rewolucję – napisał wydawca na okładce książki Petera Johnssona „Polen i Europa. En resa i historia – .” (Carlssons Bokförlag). I jest to prawda. Po ponad stu latach przerwy doczekaliśmy się szkicu histori Polski pióra szwedzkiego autora. Przed Johnssonem był Anton Nyström, który w opublikował pracę „Striderna om Östra Europa” zawierającą rozdziały omawiające dzieje Polski od jej poczatków po klęskę antyrosyjskiego powstania - r. Na samym końcu ksiązki Nyström napisał: „Polacy udowodnili tym powstaniem swą przynależność do Europy, a Europa winna zrozumieć konieczność wspierania swego polskiego elementu...” Gdy w Sztokholmie drukowano te słowa, na mapie Europy nie było od ponad wieku państwa Polskiego. Trzeba było czekać jeszcze lat by ponownie się odrodziło. O tym, jak to się działo pisze już Johnsson, który był też świadkiem kolejnego odrodzenia Polski: powstania III Rzeczpospolitej po upadku komunizmu. Pierwszy raz znalazł się na polskiej ziemi z krótka wizytą na początku lat -tych Był jeszcze studentem z Lund, ciekawym jak wygląda świat po drugiej stronie morza. Powrócił tam dopiero pod koniec dekady już jako dziennikarz i na wiele lat związał się z Polską. Peter Johnsson należy do tej grupy Szwedów, których Polska zafascynowała. Spotkanie z krajem między Bałtykiem a Tatrami wywarło przemożny wpływ na ich losy. Mika Larsson, która już po raz drugi jest attaché kulturalnym ambasady szwedzkiej w Warszawie i autorką wielu publikacji prasowych; Kjell Albin Abrahamson ze Szwedzkiego Radia, autor książek „Polen – diamant i aska” oraz „Enkel biljett till Polen”, o której piszemy w innym miejscu. Teraz dołączył do nich Peter Johnsson, który przez lat był korespondentem w Polsce dziennika Göteborgs-Posten. Żadne z nich pisząc o Polsce nie ucieka od problemów historii. Zdają sobie sprawę, vardag & kulturevenemang że skomplikowane i niełatwe dzieje bardzo odcisnęły się na charakterze i kształcie kraju. Na jego dniu dzisiejszym. Johnsson ukończył studia historyczne i dlatego jego rozumienie związków przeszłości z dniem dzisiejszym jest pełne i dojrzałe. Jego wiedza pozwala mu na dyskusję z gwiazdą szwedzkiego pisarstwa historycznego Peterem Englundem. Przytacza przy tym opinię brytyjskiego historyka Roberta Frosta, że ilość błędów popełnionych przez Englunda dotyczących dziejów Polski jest tak ogromna, że nie podobna ich nawet wyliczyć. Peter Johnsson wypomina Englundowi, że ten w swoich książkach romantycznemu obrazowi wojny – stworzonemu przez noblistę Henryka Sienkiewicza przeciwstawił równie nieprawdziwy i też romantyczny szwedzki wizerunek konfliktu. Udawadnia to odpowiednimi i przekonywującymi cytatami z „Lat wojny” i „Niezwyciężonego”. Ale dawniejsza historia ustępuje zdecydowanie dziejom nowszym. Lata polski niepodległej – i kolejna wojna połączona z bestialstwem okupantów. Autor w sposób systematyczny i ciekawy opowiada szwedzkiemu czytelnikowi o polskich losach i działaniach w czasie drugiej wojny światowej. Udział w walkach na najróżniejszych frontach wojny od Norwegii, Libii, przez Holandię, Belgię, Atlantyk i Morze Śródziemne po Berlin. O Powstaniu Warszawskim r., w którym zginęło prawie tys mieszkańców miasta. Specjalny rozdział poświęcił autor polskim Żydom i ich niełatwym a, podczas drugiej wojny światowej, tragicznym dziejom na polskich ziemach. Podobne specjalne rozdziały poświęcone są polskiej kulturze czy postaci Jana Pawła II. Najwięcej miejsca zajmują w książce lata komunizmu, budowania niechcianej władzy, jej utrwalania, a następnie rozpadu. Johnsson pisze, że w Polsce uruchomiono polityczną lawinę, która we wschodniej i środkowej Europie zmiotła to, co komuniści i Związek Sowiecki tworzyli przez czterdziesci lat. Równie ciekawy jest rozdział poświęcony drodze III Rzeczpospolitej do Unii Europejskiej. Z jednej strony jest to czas najbliższy nam i czasami umykają naszej uwadze znamienne choć drobne fakty. Z drugiej – czas, wydawałoby się, pozbawiony wielkich i dramatycznych wydarzeń. Okres coraz bardziej skutecznej i wydajnej pracy, niełatwego porządkowania kraju, nudnego tworzenia praw i przepisów. Tymczasem niespodziewanie w sąsiedniej Ukrainie wybucha „pomarańczowa rewolucja” i Polska odgrywa w niej niepoślednią rolę. Autor pisze o tym i o innych wydarzeniach, które rozgrywały się na jego oczach. Książkę tę pisał w Polsce uzupełniając stale tekst nowymi informacjami. Adresował ją oczywiście do szwedzkiego czytelnika. Ale jestem pewien, że przeczytają ją i Polacy mieszkający w Szwecji. Bo czas zaciera pamięć nawet niedawnych wydarzeń a warto odświeżyć sobie ich przebieg. Michał Haykowski Peter Johnsson „Polen i Europa. En resa i historia – .” (Carlssons Bokförlag) Y En resa i historien ”I den här boken ges en bred skildring av Polens plats i Europa, av Polens historia från den första statens grundande på -talet fram till den fredliga revolutionen ”. Detta står att läsa på baksidan av Peter Johnssons bok Polen i Europa. En resa i historien - (Carlssons Bokförlag). Och det stämmer. Efter ett uppehåll på drygt hundra år har vi fått en ny översikt över Polens historia, författad av en svensk. Före Johnsson hade vi Anton Nyström som publicerade sin bok ”Striderna om Östra Europa”, som innehöll kapitel om Polens historia från begynnelsen fram till det katastrofala antiryska upproret -. I slutet av boken skrev Nyström: ”Polackerna ha i sina uppror visat sin samhörighet med Europa, och Europa borde ha insett nödvändigheten af att bistå sitt polska element”. När dessa ord trycktes i Stockholm hade den polska staten inte funnits med på Europas karta i över ett sekel. Man skulle bli tvungen att vänta i ytterligare år innan landet återuppstod. życie codzienne i artystyczne Y Om hur det gick till skriver nu Johnsson, som även var vittne till Polens nästa återuppståndelse: som Tredje Republiken Polen efter kommunismens fall. Den första gången Johnsson gjorde ett kort besök i Polen var i början på -talet. Då var han fortfarande en student från Lund som var nyfiken på hur världen såg ut på andra sidan havet. Han återvände först i slutet på -talet, nu som journalist, och var under många år knuten till Polen. Peter Johnsson hör till den grupp svenskar som är fascinerade av Polen. Mötet med landet mellan Östersjön och Tatraberget har haft ett väldigt stort inflytande på deras liv. Mika Larsson, som för andra gången är kultur attaché på svenska ambassaden i Warszawa och författare till många artiklar; Kjell Albin Abrahamson från Sveriges radio, författare till boken ”Polen – diamant i aska” samt ”Enkel biljett till Polen”, om vilken vi skriver på annan plats i tidningen. Till dem ansluter sig nu även Peter Johnsson som under tjugofem år varit Göteborgs-Postens korrespondent i Polen. Ingen av dem undviker problemen i historien när de skriver om Polen. De inser att komplicerade och svåra händelser har lämnat spår i karaktären och landets utformning. Än i denna dag. Johnsson har historiestudier bakom sig och därför är hans förståelse av sambanden mellan det förflutna och våra dagar grundlig och kunnig. Hans kunskap låter honom diskutera med det svenska historieskrivandets stjärna Peter Englund. Han nämnder dessutom den brittiska historikern Robert Frosts uppfattning att antalet fel Englund har angående Polens historia är så stort att det inte går att räkna upp dem. Peter Johnsson förebrår Englund att han i sina böcker har satt den romantisk bild som Nobelpristagaren Henryk Sienkiewicz skapade av kriget - mot den svenska bilden av konflikten, även den är osann och romantisk. Detta leder han i bevis med lämpliga och övertygande citat ur ”Ofredsår” och ”Den oövervinnelige”. Men forna tider får definitivt ge vika för nyare historia. Han skildrar åren av självständighet - och ockupanternas grymhet som var förenad med kriget som följde. Författaren berättar på ett systematiskt och intressant sätt för den svenska läsaren om polska öden och gärningar under andra världskriget. Om polackernas delta vardag & kulturevenemang gande i kampen på vitt skiljda fronter, från Norge och Libyen via Holland, Belgien, Atlanten och Medelhavet, till Berlin. Om Warszawaupproret , där nästan av stadens invånare dog. Johnsson har ägnat de polska judarna och deras svåra, och under andra världskriget tragiska, historia ett eget kapitel. Även polsk kultur och den polske påven Johannes Paulus II har fått egna kapitel. Störst utrymme i boken upptas av kommunisttiden; uppbyggnaden av den oönskade maktapparaten, dess konsolidering och därpå följande sönderfall. Johnsson skriver att i Polen sattes en politisk lavin i rörelse som sopade med sig allt vad kommunisterna och Sovjet byggt upp i Öst- och Centraleuropa under fyrtio år. Lika intressant är kapitlet om Tredje republikens väg till Europeiska unionen. Å ena sidan är det en tid som ligger nära oss och ibland undslipper små men signifikanta fakta vår uppmärksamhet. Å andra sidan är det en tid som vara i avsaknad av stora och dramatiska händelser. En tid av allt effektivare och produktivare arbete, den svåra uppgiften att få ordning på landet, det trista skapandet av lagar och förordningar. Samtidigt bryter i grannlandet Ukraina den orange revolutionen ut, i vilken Polen spelar en inte oviktig roll. Johnsson skriver om allt detta och om andra händelser som har utspelat sig inför hans ögon. Han skrev boken i Polen och kompletterade ständigt texten med ny information. Den vänder sig naturligtvis till svenska läsare. Men jag är övertygad om att även polacker bosatta i Sverige kommer att läsa den. För tiden utplånar till och med minnet av nyligen inträffade händelser och det lönar sig att påminna sig deras förlopp. Michal Haykowski En resa i historien - (Carlssons Bokförlag). Y Ambasador Marek Prawda wraca do Polski Po czterech latach kończy służbę w Szwecji i powraca do kraju Ambasador RP Marek Prawda. Trzeci ambasador III Rzeczpospolitej. Listy uwierzytelniające na ręce króla Karola XVI Gustawa złożył listopada . Wówczas jeszcze nie mówił po szwedzku. Przed końcem swego pobytu, w związku z rocznicę utworzenia Solidarności, wręczając polskie odznaczenia Szwedom, którzy wspierali polską opozycję, przemawiał w ich języku. Poznał Szwecję, jej polityków, problemy i jej stosunek do Europy i do Polski. Poznał też szwedzka Polonię. Gdy zaczynał służbę w pierwszym przemówieniu do zgromadzonych w salach ambasady wspominał o oglądanym wcześniej średniowiecznym fresku w jednej z katedr Strasburga.Widać na nim orszak kilkunastu konnych rycerzy zmierzających do krzyża. Każda z postaci jest podpisana: Germania, Galia, Aragonia...ostatnia zaś – Polonia. Ten ostatni rycerz jako jedyny odwraca się do tyłu patrząc, czy nadążąją dwaj piesi wędrowcy nazwani Orient i Lituania, czyli Wschód i Litwa. Krzyż na fresku symbolizuje jedność Europy. Orszak, narody europejskie zmierzające ku niej. Gest Polski odwracającej się znamionuje zainteresowanie, by do wspólnego celu dotarli też jej wschodni sąsiedzi. Tak było przed wiekami, tak też jest i obecnie – mówił w swoim wystąpieniu. Polska dążąc do wspólnoty europejskiej nadal o nich nie zapomina. Dziewiętnaście miesięcy później Polska stała się członkiem UE. Poprzedziło ten historyczny moment referendum a wcześ niej zażarte rokowania. W grudniu r., na konferencji w Kopenhadze ważyły się warunki polskiego uczestnictwa w Unii. Rzecz szła o dopłaty dla rolnictwa. I wtedy na pomoc Polakom przyszedł premier Szwecji Göran Persson. Szwedzi, ktorzy sami są płatnikami netto do unijnego budżetu, bardzo silnie wsparli polskie stanowisko. Potem przyszły inne gesty, choćby ten, że Szwecja otworzyła rynek pracy dla Polaków. Okazało się, że nie tylko Polonia ogląda się na sąsiadów,, ale robi to i Suecia. Bez wątpienia jest w tym zasługa również i ambasadora Marka Prawdy. Bo podczas jego służby, w Riksdagu powstała kilkudziesięcioosobowa tzw. grupa polska. Skupia posłów z różnych partii, gotowych życie codzienne i artystyczne Y vardag & kulturevenemang Foto: Polska Institutet Marek Prawda återvänder till Polen uczestniczyć w różnych formach współpracy z Polską. Podobno największe kłopoty z tą grupą ma marszałek Izby, Björn von Sydow, który żartobliwie skarży się na jej nadmierną aktywność. Grupa rodziła się stopniowo a jednym z ważniejszych impulsów był Rok Polski w Szwecji ogłoszony w odpowiedzi na wcześniejszy Rok Szwedzki w Polsce. Rokiem Polskim pod hasłem Polen.nu sterowała Ambasada RP i polska dyplomacja. Ale jego treść, czyli dziesiątki imprez, seminariów, konferencji, wystaw, prezentacji, pokazów, koncertów dostarczyły polskie województwa, regiony, gminy, miasta i miasteczka, uczelnie, instytucje, organizacje i samorządy. Zaowocowało to nawiązaniem stałych kontaktów i współpracy pomiędzy regionami czy miastami, np. wojwództwa Uppsalskiego z Małopolską a Poznania z Umeå. Wielka i pracochłonna akcja, która w dużej mierze zmieniła obraz Polski w oczach Szwedów. Sam ambasador za bardzo istotne w procesie kształtowania nowego obrazu Polski uważa rozbudowę sieci Honorowych Konsulatów RP, na których czele stają znane społeczeństwu postacie. Konsulaty takie powołano ostatnio w Halmstad z honorowym konsulem Bo Chronier, w Uppsali z Ann-Cathrine Haglund i w Visby na Gotlandii, gdzie tą funkcję pełni Inger Harlevi. W podobnym kierunku zmierza też, wspierana przez ambasadę, inicjatywa powołania stowarzyszenia polskich naukowców pracujących w Szwecji, SueciaPolonia IQ. Na września wyznaczono termin pożegnalnej wizyty Ambasadora RP Marka Prawdy u króla Karola XVI Gustawa. Tak zaczynała sie Jego misja w Szwecji i tak oficjalnie się kończy. Możemy pogratulować Mu jej wyników oraz złożyć za nie podziękowania. MH Efter fyra år i Sverige slutar Tredje Republikens tredje ambassadör, Marek Prawda, sin tjänstgöring i Sverige och återvänder till Polen. Kreditivbrevet överlämnades till kung Carl XVI Gustaf den tredje november . På den tiden talade han ännu inte svenska. När han inför slutet på sin vistelse, i samband med :e årsdagen sedan fackföreningsrörelsen Solidaritets föddes, överlämnade polska utmärkelser till svenskar som stödde den polska oppositionen, höll han tal på deras språk. Han har lärt känna Sverige, dess politiker, problem och förhållande till Europa och Polen. Han har också lärt känna polacker som är bosatta i Sverige. När han påbörjade sin tjänstgöring nämnde han i sitt första tal till de församlade på ambassaden en medeltida fresk han sett tidigare i en av Strasbourgs katedraler. På fresken syns ett följe av ett drygt dussintals riddare som rider mot ett kors. Under varje riddare finns ett namn: Germania, Galia, Aragonia … och under den sista: Polonia. Den sista riddaren är den enda som vänder sig om för att se efter ifall två vandrare till fots hinner med; Orient och Lituania, det vill säga Österlandet och Litauen. Korset på fresken symboliserar ett enat Europa. Följet de europeiska nationerna som strävar dit. Polen gest betecknar intresset för att även Europas östra grannar ska nå fram till detta gemensamma mål. ”Så var det för sekler sedan och så är det även nu”, sade Prawda i sitt tal. Polen strävar mot den europeiska gemenskapen men har inte glömt sina östra grannar. Nitton månader senare blev Polen medlem i EU. Detta historia ögonblick föregicks av en folkomröstning och före den av hetsiga förhandlingar. På Europeiska rådets sammanträde i Köpenhamn i december avgjordes villkorens för Polens medlemskap i EU. Saken gällde jordbruksavgifterna. Och då kom Sveriges statsminister Göran Persson till Polens hjälp. Svenskarna som själva är nettobetalare till unionens budget stödde kraftigt den polska ståndpunkten. Därefter kom andra gester, till exempel att Sverige öppnade sin arbetsmarknad för polacker. Det visade sig att inte bara Polonia ser sig om efter sina grannar, utan även Sverige gör det. Tveklöst har också ambassadör Marek Prawda en del i det. I riksdagen har det under hans tjänstgöring bildats en så kallad polsk grupp som består av ett tjugotal personer, riksdagsmän från olika partier, beredda att deltaga i olika former av samarbete med Polen. Det sägs att talman Björn von Sydow har fått stora problem med denna grupp, han beklagar sig skämtsamt över den är för aktiv. Gruppen har uppstått gradvis och en av de viktigaste impulserna var Polenåret i Sverige, ett svar på det tidigare Sverigeåret i Polen. Polenåret under parollen Polen.nu leddes av Polens ambassad och den polska diplomatin. Men innehållet, ett tiotal evenemang, seminarier, konferenser, utställningar, presentationer, visningar och konserter tillhandahölls av polska län, regioner, kommuner, städer och köpingar, lärosäten, institutioner, organisationer och förvaltningar. Det resulterade i att varaktiga kontakter knöts och samarbete inleddes mellan olika regioner och städer, t ex. mellan Uppsala län och Malopolska, och mellan Poznan och Umeå. Det hela var en stor och arbetskrävande insats som i stor utsträckning ändrade bilden av Polen i svenskars ögon. För att skapa en ny bild av Polen anser ambassadören själv att tillkomsten av flera nya honorärkonsulat har varit väsentlig. Dessa leds av personer som är kända i samhället. Ett sådant konsulat inrättades nyligen i Halmstad med Bo Chronier som honorärkonsul, i Uppsala är det Ann-Cathrine Haglund och i Visby på Gotland fylls den funktionen av Inger Harlevi. Med samma målsättning har det även tagit ett initiativ, som ambassaden stöder, till att bilda ett sällskap för polska forskare som arbetar i Sverige, Suecia-Polinia IQ. Datum för polska ambassadörens avskedsvisit hos kung Carl XVI Gustaf är utsatt till den tjugoförsta september. Så började hans uppdrag i Sverige och så upphör det officiellt. Vi kan bara gratulera honom till det han har uträttat och framföra vårt tack. Michal Haykowski Alfabet Solidarności Solidaritets alfabet Dwudziesta piąta rocznica powstania Solidarności. Tjugofem år sedan Solidaritets föddes Suecia Polonia nr 3 (13)/2005 Dobrze, że istniała tzw. polska szkoła plakatu. Dzięki temu -ta rocznica powstania Solidarnosci, czyli pierwszego gwoździa do trumny wschodnioeuropejskiego komunizmu, stała się nie tylko wydarzeniem politycznym, ale i artystycznym. Miała też swój wymiar religijny. W okolicznościowej mszy pod gołym niebem, w Gdańsku, celebrowanej przez arcybiskupa Stanisława Dziwisza, obecnie ordynariusza krakowskiego a do niedawna osobistego sekretarza zmarłego papieża Jana Pawła , uczestniczyło m. in. prezydentów i premierów, w tym premier Szwecji Göran Persson. Wcześniej, sierpnia, był koncert Jeana Michella Jarre'a z towarzyszeniem orkiestry Polskiej Filharmonii Bałtyckiej i Chóru Uniwersytetu Gdańskiego. Odbył się w Stoczni Gdańskiej, której mury i dźwigi wykorzystano jako elementy scenografii oraz ekrany do wyświetlania filmów. Reflektory biły w niebo na wiele kilometrów. Na fantastyczne widowisko przybyło ponad tys. ludzi z całej Polski i z zagranicy. Koncert był był niezwykłym wydarzeniem społecznym, no i, przede wszystkim, artystycznym. Polska szkoła plakatu lat -tych zaszczepiła dobry styl projektowania plakatów tak silnie, że trwa on do dziś. Można było o tym się przekonać odwiedzając wystawę Tidsvittnen (Świadkowie czasu) w Instytucie Polskim w Sztokholmie. Były tam zresztą nie tylko plakaty. Największą zwięzłościa, celnością i dramatyzmem uderzały jednak właśnie plakaty. Operujące jednym wyrazistym symbolem i typografią. Takim oszczędnym sposobem, tak jakby miały być drukowane na podziemnym, nielegalnym powielaczu, jak za komuny, przekazują tyle treści i ładunku emocjonalnego, jakich nie mają dzieła dysponujące, zdawałoby się, bogatszymi środkami wyrazu. Det är bra att den så kallade polska affischskolan har funnits. Tack vare det blev den inte bara en politisk, utan också en konstnärlig händelse när man firade tjugofemte årsdagen sedan Solidaritet – den första spiken i den östeuropeiska kommunismens kista – föddes. Firandet hade även sin religiösa dimension. I en högtidlig mässa under bar himmel i Gdansk, som förrättades av ärkebiskop Stanislaw Dziwisz, för närvarande ordinarius för Kraków och till nyligen personlig sekreterare till den avlidne påven Johannes Paulus II, deltog bland annat tjugofem presidenter och premiärministrar, däribland Sveriges statsminister Göran Persson. Tidigare, den augusti, var det konsert med Jean Michelle Jarre, ackompanjerad av Polska Östersjöfilharmonikerna och Gdansk universitetskör. Konserten ägde rum på Gdanskvarvet, vars murar och lyftkranar utnyttjades som scenografi samt för att visa film. Strålkastarna syntes på himlen från flera kilometers håll. Till denna fantastiska föreställning kom över hundratusen personer från hela Polen och utomland. Konserten var en enastående tilldragelse både samhälleligt men framför allt konstnärlig. Sextiotalets polska affischskola har inympat denna goda konststil för affischer så starkt att den varar än i dag. Om det kunde man övertyga sig på utställningen Tidsvittnen på Polska institutet i Stockholm. Där fanns för övrigt inte bara affischer. Men det var just affischerna som frapperade med att vara mest koncisa, träffsäkra och dramatiska. Med en enda tydlig symbol och typografi. På ett sparsamt sätt – som om de skulle tryckas på en underjordisk, illegal kopieringsapparat, som under kommunisttiden – tycks de förmedla mer innehåll och emotionell laddning än verk som förfogar över rikare uttrycksmedel. ”Suecia Polonia” utges av Föreningen Forum Suecia-Polonia Ansvarig utgivare: Zbigniew Bidakowski Redaktör: Zbigniew Bidakowski Äversättning: Stefan Ingvarsson, Lisa Mendoza Åsberg Grafisk form: Anna Bidakowska. Foto: Anna Bidakowska, Polska Institutet, Ignacy Skwarcan, Konrad Stasiuk Adress:”Suecia Polonia”, Himlabacken , Solna Tel/fax:+-()- , +-() e-mail: [email protected] Alla inbetalningar till Postgiro: 194 626-8 Föreningen Forum Suecia-Polonia Redaktionen tar inget ansvar för innehåll i annonser, återsänder inte obeställd materiall och har inga möjligheter att svara på alla insända brev. Vi förbehåller oss rätter att förkorta och redigera texter samt ändra rubriker „Suecia Polonia” jest pismem wydawanym przez Stowarzyszenie Forum Suecia-Polonia Wydawca odpowiedzialny: Zbigniew Bidakowski Redaktor: Zbigniew Bidakowski Tłumaczenia: Stefan Ingvarsson, Lisa Mendoza Åsberg Opracowanie graficzne: Anna Bidakowska Foto: Anna Bidakowska, Polska Institutet, Ignacy Skwarcan, Konrad Stasiuk Adres:„Suecia Polonia”, Himlabacken , Solna Tel/fax:+-()- , +-() e-mail: [email protected] Wszystkie wpłaty na Postgiro: 194 626-8 Föreningen Forum Suecia-Polonia Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń, nie zwraca materiałów nie zamówionych i nie ma możliwości odpowiadania na wszystkie nadsyłane listy. Zastrzegamy sobie prawo skracania i adiustacji tekstów oraz zmiany ich tytułów. ISSN 1651-0658 Turlista Karlskrona - Gdynia 7 januari - 18 december 2005 ���������������������������������� ������������������������������������������ ������ ������� ����� ����� ������ ����� ������ ����� ������ ����� ��� ��� ��� ���� ������� ������� ������� ������� ������� ��� ��� ��� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ��������������������������� �������������������������������������� ������ ������� ����� ����� ������ ����� ������ ����� ������ ����� ��� ��� ��� ���� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ��� ��� ��� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ��������������������������� ������������������������������������������ ������ ������� ����� ����� ������ ����� ������ ����� ������ ����� ��� ��� ��� ���� ������� ������� ������� ������� ������� ��� ��� ��� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ��������������������������� �������������������������������������� ������ ������� ����� ����� ������ ����� ������ ����� ������ ����� ��� ��� ��� ���� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ��� ��� ��� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ��������������������������� ��������������������������� ������ ������� ��� ��� ��� ���� ��� ��� ��� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ����� ����� ������� ������ ����� ������� ������������������ ������ ������� ��� ��� ��� ���� ��� ��� ��� ����� ����� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ������ ����� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ��������������������������� ������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������ ��������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������ Priser ð Boka på telefon 031-704 00 00 eller www.stenaline.se Priser Karlskrona - Gdynia 2005 ������������������������ ������������������������������������������� ������������������������������������� ������� ������������������������������������� ������� �������������� ���������� �������������� ��������� ���������������������� ���� �������������� �������������� ������������� ����� ���������������������������������� � ��� ��� ����� ��� ��� ��� ��� ��� ��� � � � � ����� ��� ����� ��� ��� ��� ����� ��� ����� ����� ����� ����� ����� ��� ����� ����� ��� ��� ��� ��� ����� ��� ����� ����� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� � ����� ����� ����� ����� ��� ����� ��� ��� ��� �������������������������������������� ��������������������������������������������������������������� ������� ���������� ������������������������������������� ������� ����������������� ������������������������������������� ���������� ���������� �������������� ���������� ����������������� �������������� � ����� ����� ����� ���� � ����� ����� ����� ���� � ����� ����� ����� ���� � ����� ����� ����� ���� � ����� ����� ����� ���� � ����� ����� ����� ���� ��������������� ������������������������ �� ������������������������������������������������������������������������������������������������ ���������������������������������������������������������� ������������������������ ����������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������ �������������������� ��������������������������� �� ��������������������������������������������������������������������������������������� �������������������������� ���������������������������������������������������������� ������������������������ ����������� ������������������������������������������������������������������������������������������������ ����������� ������������� ������������������������������������������������� ������������ ������������������������������������������������������������������������������������ ������������ ������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ���� � � � ����� ����� � � ����� ����� ����� ����������� ���������� ���� ��� ���� ��� ���� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� �������� ������ ������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������ ����������������������������� � ���� ����������� ���������� ��������������������������������������������������������������������������������������������� ����������������������� ������� � ���� ��� ������������������������ ����������� ����������� ����������� ������������ ������������� ������� ��������������� ������������������������ ����������������������������� �������������������� ��������������������������� �������������������������� ����������� ������������ ����������� ������������� ������������ ������������ ������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ���� � � � ����� ����� � � ����� ����� ����� ����������� ���������� ���� ��� ���� ��� ���� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� �������� ������ ����������������������������� � ����������������������� ����������� ����������� ����������� ������������ ������������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ���� � ����� � � � � ����������� ���������� ���� ��� ���� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ������ ������������������������������������������������� � �������������������� ����������� ����������� ����������� ������������ ����������������������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ���� � ����� � ��� � � ����������� ���������� ���� ��� ���� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ������� ������� ������� ������� ������� ����� � � � � ���� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ������ ������������������������������������������������� � �������������������� ����������� ����������� ����������� ������������ ����������������������� ���������������������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� ������� � � ���� � ����� � ��� � � � ���� ����������� ���������� ���� ��� ���� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ��� ������ ��� ������ ����������������������������������������������������� ��������������������������������������������������� ����������������������������� �������������������������������������������������������� ����������������� ���������������������������������������������������������������������������� �������������������������������������������������������������������������������������������������������� ��������������������������������������� ������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������ ��������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������ Boka på telefon 031-704 00 00 eller www.stenaline.se
Podobne dokumenty
Polska – kresowa stanica Unii czy brama dla nowych państw
odtworzenia Rzeczpospolitej i ostatnim w długim szeregu wspólnych bojów, od Grunwaldu
obecnych w tradycji historycznej Polski, Litwy
i Białorusi. Był to jednak ostatni wspólny zryw –
idea Rzeczposp...
Warszawabo i Stockholm Warszawianka w
Bogislav Erik och hans vapen | Zbigniew Bidakowski
Bogusław Eryk i jego herb | Zbigniew Bidakowski
Vardag & kulturevenemang
Życie codzienne i artystyczne
Nanas krönika
Nanafelieton |