Wartość odżywcza produktów spożywczych

Ewa Dmowska
Gimnazjum nr 2 im. J. U. Niemcewicza
Warszawa, ul. Koncertowa 4
Technika – Materiały merytoryczno-dydaktyczne
styczeń 2003
Proponuję zajęcia z techniki (dział „Żywność i żywienie”) dla gimnazjalistów,
prowadzone z wykorzystaniem techniki komputerowej. Zajęcia przeprowadzone są
w 2 cyklach 2-godzinnych.
Temat: Wartość odżywcza produktów spożywczych
Cele:
Podział żywności na grupy – wprowadzenie pojęcie inżynierii materiałowej
Utrwalenie wiedzy o wartości odżywczej produktów spożywczych
Poznanie jakościowej analizy wartości odżywczej produktów i posiłków
Szerzenie wiedzy na temat racjonalnego odżywiania się
Graficzny sposób przedstawiania informacji tekstowej
Wyszukiwanie informacji w tekście i odczytywanie informacji na wykresie
Realizacja treści ścieżek edukacyjnych: czytelniczej i prozdrowotnej
Kształcenie standardów wymagań egzaminacyjnych
a. Stosowanie terminów i pojęć
b. Wyszukiwanie i stosowanie informacji
c. Stosowanie zintegrowanej wiedzy
Środki:
Podręcznik „Technika – Czy wiesz, co jesz”, M. Boniecka, D. Łazuchiewicz, WSiP
Edytor tekstu, arkusz kalkulacyjny.
Uwagi do zajęć:
1 cykl
Uczniowie podają cechy będące podstawą podziału żywności na grupy
(pochodzenie, podobny skład chemiczny, podobna wartość odżywcza).
Dochodzą do wniosku, że żywność jest materiałem do przetwarzania:
o przez przyrządzanie posiłków w kuchni – sztuka kulinarna
o w przemyśle – przemysł spożywczy, gastronomiczny
o przez organizm żywy – trawienie, zaspokojenie potrzeb fizjologicznych
Każda dziedzina techniki posługuje się nauką charakteryzującą grupy materiałów
(towarów), które przetwarza lub sprzedaje.
Wprowadzenie pojęć:
MATERIAŁOZNAWSTWO, dawna nazwa międzydyscyplinarnej dziedziny nauki i techniki, zajmującej się
badaniem właściwości fiz., mech. i chem. różnych ciał w celu ich racjonalnego stosowania w praktyce; obecna
1
nazwa inżynieria materiałowa – połączenie z wytwarzaniem. – nauka o żywności, technologia żywności,
technologia spożywcza.
TECHNOLOGIA, [gr.], dziedzina wiedzy techn. zajmująca się zagadnieniami przetwarzania surowców
i wytwarzania półwyrobów i wyrobów. Zależnie od przetwarzanych materiałów rozróżnia się — technologie:
metali, drewna, węgla, ropy naft. itp.; zależnie od rodzaju otrzymywanych produktów — technologia papieru,
gumy, barwników, nawozów sztucznych, kwasów, produktów spoż., elektronową, budowy maszyn (obrabiarek,
samochodów, samolotów, silników spalinowych, turbin itp.); zależnie od stosowanych metod — technologię
chemiczną, która obejmuje metody zmiany składu chem. i struktury materiału, oraz technologię mechaniczną,
obejmującą metody kształtowania materiałów połączone ze zmianą niektórych ich właściwości (np.
wytrzymałościowych). Do technologii mechanicznej zalicza się np.: procesy odlewania, kucia, tłoczenia,
spawania, obróbki skrawaniem, nitowania. W wielu działach technologii występują zarówno procesy technologii
mechanicznej, jak i technologii chemicznej, np. w technologii budowy maszyn oprócz procesów kształtowania,
należących do technologii mechanicznej, występują procesy obróbki cieplnej i cieplno-chem. oraz procesy
należące do technologii chemicznej.1
1
Encyklopedia multimedialna PWN -Technika
1
Ewa Dmowska
Gimnazjum nr 2 im. J. U. Niemcewicza
Warszawa, ul. Koncertowa 4
Technika – Materiały merytoryczno-dydaktyczne
styczeń 2003
Uczniowie wymieniają składniki odżywcze (białka, węglowodany, tłuszcze,
witaminy, składniki mineralne, błonnik, woda - grupy związków chemicznych)
starając się uzasadnić rolę, jaką pełnią w organizmie (energetyczna,
budulcowa, regulująca) – powtórzenie wiedzy z chemii i biologii.
Uczniowie starają się określić pojęcie „wartość odżywcza”
(zawartość składników odżywczych: w produkcie, potrawie, daniu) – analiza
jakościowa (co?) i ilościowa (co? i ile?).
Nauka o produktach spożywczych i ich spożywaniu to nauka o żywności i żywieniu
Samodzielna praca uczniów
Praca z podręcznikiem „Technika – Czy wiesz, co jesz”, WSiP – wyszukiwanie informacji na
temat występowania składników odżywczych.
Przygotowanie w edytorze tekstu graficznego schematu występowania składników
odżywczych z wykorzystaniem autokształtów, pól tekstowych, grupowania – graficzny zapis
informacji. Przykład rozwiązania – patrz Rysunek 1.
Zadanie zaliczeniowe dla ucznia (następne zajęcia 2 godzinne):
Dokonanie jakościowej analizy wartości odżywczej posiłków, pokazanych i opisanych
na rysunkach przygotowanych przez nauczyciela w pilku, udostępnionym w sieci
lokalnej (wydruk: rysunek 2; przykład rozwiązania – rysunek 3).
2 cykl
Uczniowie analizują opisy na opakowaniach produktów dotyczące zawartości
składników odżywczych, energetyczności. Oglądają tablice wartości
odżywczych. Zauważają, że wartości liczbowe odnoszą się do 100 gramów
produktu.
Uczniowie stwierdzają, że do ilościowej analizy wartości odżywczej można
wykorzystać arkusz kalkulacyjny – zapoznają się z przykładem elektronicznym
przygotowanym przez nauczyciela (załącznik plik: Wartość_odżywcza.xls):
o porównanie wartości odżywczej świeżych ryb
o badanie zawartości witaminy C w owocach i warzywach
o wartość energetyczna przykładowych produktów
(Technika komputerowa - wykorzystanie funkcji arkusza kalkulacyjnego: średnia, wartość max
i min, jeżeli; porządkowanie danych; graficzna prezentacja danych; formatowanie warunkowe).
Uczniowie wspólnie z nauczycielem interpretują wykresy. Na ich podstawie
powinni odczytać następujące informacje:
o Podać przykłady ryb: wysokoenergetycznych (węgorz, makrela) i
o
o
o
o
niskoenergetycznych (dorsz, sandacz, morszczuk)
Wartość energetyczna ryb związana jest z zawartością w nich tłuszczu. Ilość
białka jest podobna.
Witamina C nie występuje w produktach zwierzęcych, głównym jej źródłem są
owoce i warzywa – jednak nie wszystkie są jej bogatym źródłem.
Bogate źródła wit. C to: natka, porzeczki, papryka, koper, truskawki, poziomki,
szczypiorek, warzywa kapustne, cytrusy, maliny, agrest, pomidory. Ziemniaki,
choć nienajbogatsze, są dobrym źródłem ze względu na częstość spożycia w
polskiej kuchni.
Przyjmując, że energetyczność produktu powyżej 1500 kJ/100g to wysoka
wartość – produkty: tłuszcze, boczek, cukier, słodycze, płatki zbożowe, makarony,
kasze, orzechy – uznamy za wysokoenergetyczne (jest to związane z zawartością
2
Ewa Dmowska
Gimnazjum nr 2 im. J. U. Niemcewicza
Warszawa, ul. Koncertowa 4
o
o
Technika – Materiały merytoryczno-dydaktyczne
styczeń 2003
w nich dużych ilości tłuszczy i węglowodanów). Przyjmując wartości poniżej 500
kJ/100g – niska wartość – produkty: warzywa, owoce, mleko, chude przetwory
mleczne, chude mięso i ryby, ziemniaki – uznamy za niskoenergetyczne (jest to
związane z niską zawartością węglowodanów, tłuszczy, większą zawartością
wody).
Ogólnie: piki tłuszczów są wysokie, piki grupy słodyczy i przetworów zbożowych
średnie, piki owoców i warzyw, chudych przetworów niskie. Energia z pożywienia
pochodzi przede wszystkim od węglowodanów, bo tych ilościowo spożywamy
więcej niż tłuszczów, choć są one dwukrotnie mniej energetyczne niż tłuszcze.
Podstawą pożywienia są:
produkty zbożowe z uwagi na węglowodany;
warzywa i owoce z uwagi na witaminy i minerały;
nabiał z uwagi na białko.
Propozycja innego zadania dla ucznia
Uczniowie sami mogą dokonać badania produktów przez analizę porównawczą i
zinterpretować diagramy przygotowane w arkuszu kalkulacyjnym. Informacje o
wartości odżywczej mogą znaleźć w opisie produktu na opakowaniach lub wyszukać
danych w tablicach wartości odżywczych.
Propozycje analizy porównawczej innych zestawów produktów.
Mleka tłustego, półtłustego, chudego
Jogurtów: tłustych, chudych
Mleka, jogurtu, kefiru, zsiadłego mleka
Chleba razowego, zwykłego, bułki
Czekolady: mlecznej, gorzkiej, z orzechami
Tortu, drożdżówki, lodów, herbatników, czekolady
Produktów pod kątem zawartości witaminy A
Sera twarogowego, żółtego, topionego, pleśniowego
Szynki, boczku, pasztetu, kiełbasy
Sera, szynki, chleba, jajka
Kasz, ryżu, makaronu
Produktów pod kątem zawartości błonnika.
Rys. 1. WYSTĘPOWANIE SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH
3
Ewa Dmowska
Gimnazjum nr 2 im. J. U. Niemcewicza
Warszawa, ul. Koncertowa 4
Technika – Materiały merytoryczno-dydaktyczne
styczeń 2003
Rys.2. Wartość odżywcza posiłków - zadanie dla ucznia
4
Ewa Dmowska
Gimnazjum nr 2 im. J. U. Niemcewicza
Warszawa, ul. Koncertowa 4
Technika – Materiały merytoryczno-dydaktyczne
styczeń 2003
Zadanie
Dokonaj jakościowej oceny wartości odżywczej posiłków, wpisując w pola tekstowe
nazwy składników odżywczych charakterystycznych dla poszczególnych produktów.
Rys. 3. Wartość odżywcza posiłków – przykład rozwiązania
5
Ewa Dmowska
Gimnazjum nr 2 im. J. U. Niemcewicza
Warszawa, ul. Koncertowa 4
Technika – Materiały merytoryczno-dydaktyczne
styczeń 2003
Zadanie
Dokonaj jakościowej oceny wartości odżywczej posiłków, wpisując w pola tekstowe
nazwy składników odżywczych charakterystycznych dla poszczególnych produktów.
6