raport z badań - Uniwersytet Wrocławski

UNIWERSYTET WROCŁAWSKI
INSTYTUT PSYCHOLOGII
Joanna Kiliś
Anna Trzepizur
Aldona Zapotoczna
PRÓBA KONSTRUKCJI POLSKIEGO KWESTIONARIUSZA
OCZEKIWANYCH EFEKTÓW PICIA ALKOHOLU
Raport z badań
Projekt badawczy przygotowany
pod kierunkiem
dra Ryszarda Poprawy
WROCŁAW 2014
Spis treści
1. Streszczenie..............................................................................................................3
2. Wprowadzenie.........................................................................................................3
3. Metoda badania........................................................................................................6
3.1. Proces zbierania danych..........................................................................................6
3.2. Zasady zbierania danych.........................................................................................6
3.3. Zasady tworzenia pytań użytych w ankiecie..........................................................7
3.4. Zasady przeprowadzania ankiety............................................................................8
3.5. Zasady formułowania stwierdzeń do kwestionariusza..........................................10
3.6. Proces tworzenia kwestionariusza.........................................................................10
3.7. Liczba stwierdzeń zapożyczonych........................................................................11
4. Opis próby..............................................................................................................11
5. Prezentacja wyników..............................................................................................13
5.1. Liczba stwierdzeń zebranych w ankiecie...............................................................13
6. Mocne i słabe strony badania (krytyka)..................................................................14
7. Wnioski....................................................................................................................15
Bibliografia
O autorach
Aneks nr 1- Kwestionariusz Oczekiwanych Efektów Picia (wersja eksperymentalna)
Aneks nr 2- Instrukcja dla ankietera
Aneks nr 3- wzór ankiety nt. oczekiwanych efektów picia
2
Streszczenie
Każdy człowiek podejmując decyzję o podjęciu jakiegoś działania kieruje się
pewnymi oczekiwaniami. Nie inaczej dzieje się w przypadku sięgania po alkohol. W
wyniku procesu tworzenia Kwestionariusza Oczekiwanych Efektów Picia Alkoholu można
było zauważyć, że Polacy mają więcej oczekiwań negatywnych względem tego, co
spowoduje u nich alkohol niż oczekiwań pozytywnych, co okazało się być niezgodne z
pierwotnymi oczekiwaniami autorek projektu. Wyniki te mogą stać się przyczyną
kolejnych badań, które będą miały na celu ustalić, dlaczego alkohol, pomimo tego, że
Polacy sięgając po niego spodziewają się głównie nieprzyjemnych efektów, był i nadal jest
nieodłącznym elementem polskiej kultury.
Wynikiem pracy autorek projektu było stworzenie 168 itemowego Kwestionariusza
Oczekiwanych Efektów Picia Alkoholu, który posłuży do dalszych badań na temat tego,
czym kierują się nasi rodacy sięgając po napoje wyskokowe.
Wprowadzenie
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie procesu tworzenia polskiego
Kwestionariusza
Oczekiwanych
Efektów
Picia.
Poniższe
rozdziały
stanowią
podsumowanie całego procesu oraz przedstawienie ostatecznej wersji wspomnianego już
kwestionariusza. Praca obejmuje podstawy teoretyczne, do których odwoływały się autorki
podczas planowania konstrukcji ankiet, badających oczekiwane efekty picia alkoholu oraz
podczas tworzenia pozycji kwestionariusza. Następnie opisany został proces gromadzenia i
grupowania danych, służących za podstawę do konstruowania kwestionariusza bliskich
przekonaniom i oczekiwaniom Polaków. W pracy zamieszczone zostały także dane
dotyczące liczby osób ankietowanych i podanych przez nich odpowiedzi. Zatem główną
zmienną zależną w tym badaniu były oczekiwane efekty picia alkoholu. Zmiennymi
niezależnymi, a więc takimi, które „mogą mieć wpływ na zachowania osób badanych”1
była płeć i wiek respondentów.
W mniejszej pracy wielokrotnie używane będą sformułowanie „oczekiwanie”, które
należy odróżnić od pojęcia motywu. Przez „oczekiwane efekty picia alkoholu” rozumiemy
subiektywne, pozytywne lub negatywne przewidywania człowieka na temat tego, co może
nastąpić, kiedy sięgnie on po alkohol. Przewidywania te mogą opierać się na
zachowaniach, zdarzeniach, stanach, których doświadczył osobiście bądź też o istnieniu,
których wywnioskował na podstawie obserwacji innych osób pijących alkohol, na
podstawie rozmów z innymi ludźmi oraz poglądów powszechnie podzielanych przez
społeczeństwo. Oczekiwanie nie jest tożsame z motywem, przez który rozumiemy
„motywację wzbudzaną psychologicznie lub społecznie, która, jak się zakłada, jest
przynajmniej częściowo wyuczona”2.
Na podstawie obserwacji życia społecznego i zjawisk w nim zachodzących można
wysnuć wniosek, że mężczyźni piją więcej, z większą częstotliwością niż kobiety i problem
uzależnienia od alkoholu częściej ich dotyczy. Istotnie tak jest, potwierdzają to dane
statystyczne. Aczkolwiek zwykła obserwacja może być niewystarczająca do oceny
rozmiaru
zjawiska
uzależnienia
czy
też
samego
picia
wśród
ludzi.
Dzięki
przeprowadzonym badaniom okazało się, że w ciągu ostatniej dekady znacznie wzrosła
liczba kobiet leczących się z choroby alkoholowej3.
Poza tym na wzorce i style picia wpływa również kultura. Polska zalicza się do
kręgu kultury zachodniej, w której mężczyźni mają większe przyzwolenie na picie, jest ono
bardziej akceptowane niż picie kobiety. Wizerunek pijącej niewiasty jest odbierany bardzo
negatywnie, wręcz potępiany społecznie. Mówiąc o wzorcach używania alkoholu należy
wspomnieć, że występują różnice między kobietami a mężczyznami, aczkolwiek
rzeczywistość zmierza w kierunku coraz większej unifikacji. Biorąc pod uwagę wiek, już
teraz widoczna jest zmiana częstotliwości i intensywności sięgania po używkę na
1
Francuz, P., Mackiewicz, R. (2007). Liczby nie wiedzą, skąd pochodzą- przewodnik po metodologii i
statystyce nie tylko dla psychologów (s. 41), Lublin: KUL.
2
Definicja pochodzi ze strony www. aneksy.pwn.pl.
3
Poprawa R. (2011). Kobiety i mężczyźni wobec ryzyka problemów alkoholowych. W: B. Bartosz (red.),
Wymiary kobiecości i męskości, od psychobiologii do kultury (s.342). Warszawa: Wydawnictwo Psychologii i
Kultury.
4
niekorzyść dziewcząt- pija one częściej i często „do upadłego, zaś w przypadku chłopców
zauważa się nawet niewielki spadek wskaźników częstotliwości i intensywności picia.
W załączniku został zamieszczony ostateczny efekt pracy autorek – ich wkład
w konstrukcję kwestionariusza oraz gotowy Kwestionariusz Oczekiwanych Efektów Picia.
Powstałe
narzędzie
jest
wynikiem
połączenia
pozycji
zagranicznego
kwestionariusza AEQ Brown dotyczącego podobnego zagadnienia oraz odpowiedzi osób z
kręgu kultury polskiej4.
4
Alcohol Expectancy Questionnaire S.A.Brown i in. (1990), w tłumaczeniu R. Poprawy.
5
3. Metoda badania
3.1. Proces zbierania danych.
Do zbierania danych niezbędnych do skonstruowania polskiego odpowiednika
kwestionariusza, którego zadaniem byłoby określenie, jakich efektów spodziewają się nasi
rodacy, kiedy sięgają po alkohol posłużono się specjalnie skonstruowaną do tego celu
ankietą.
Kolejnym krokiem było określenie właściwości grupy, która zostanie poddana
badaniom ankietowym, a której odpowiedzi staną się dla nas materiałem na podstawie,
którego wygenerujemy itemy do „Kwestionariusza Oczekiwanych Efektów Picia
Alkoholu”.
Za grupę docelową zgodnie z pierwotnymi założeniami uznałyśmy Polaków w wieku
powyżej 18 roku życia (badania nie objęły osób młodszych z powodów etycznomoralnych). Badani zostali podzieleni na grupy ze względu na wiek oraz płeć, w wyniku
czego powstało 8 różnych grup:
1. Kobiety 18-24
2. Kobiety 25-30
3. Kobiety 31-50
4. Kobiety powyżej 50 roku życia
5. Mężczyźni 18-24
6. Mężczyźni 25-30
7. Mężczyźni 31-50
8. Mężczyźni powyżej 50 roku życia
3.2. Zasady zbierania danych:
Zasady opierały się na przesłankach wynikających z badań nad oczekiwanymi
efektami alkoholu5. Założono, że „oczekiwania alkoholowe” mogą być:
5
Miasto, S. A., Carrey, K. B., Bradizza, C. M., (2003). Społeczna teoria uczenia się. [W]: K. E. Leonard, H.
T. Blane (red.), Picie i alkoholizm w świetle teorii psychologicznych (s. 133- 208). Warszawa: PARPA.
6
- pozytywne lub negatywne
- kobiece i męskie
- różne w różnych grupach wiekowych
- dotyczyć różnych sfer funkcjonowania człowieka: społecznej, psychicznej, fizycznej,
poznawczej i behawioralnej
- odnosić się do bezpośrednich (natychmiastowych), zazwyczaj doraźnych efektów picia
lub/i odległych (odroczonych), zazwyczaj trwałych konsekwencji;
- mogą być niezależne od osobistych doświadczeń (tzn. występować u osób, które jeszcze
nigdy nie piły).
Oczekiwania dotyczące efektów picia mogą się kształtować przez modelowanie
(uczenie się zastępcze). Wchodzi ono w skład szerszej teorii społecznego uczenia się.
Wystarczy sama obserwacja istotnych społecznych modeli zachowań alkoholowych, aby
nabyć pewne schematy zachowań alkoholowych oraz wykształcić w sobie specyficzne
przekonania na temat alkoholu. „Oczekiwania alkoholowe istotnie współdeterminują
motywy i efekty picia oraz określają jego indywidualne schematy” 6.
3.3. Zasady tworzenia pytań użytych w ankiecie.
W procesie konstruowania ankiety przyjęto następujące założenia:
- ankieta powinna charakteryzować się jak najmniejszą liczbą pytań.
- pytanie powinno być jak najbardziej ogólne, tak by mogło u pytanego wywołać zjawisko
projekcji.
Pierwsza wersja pytania miała następującą postać:
,„Jakie efekty/skutki uzyskują ludzie, kiedy piją alkohol? Wskaż te, które uważasz
za pozytywne i negatywne, typowe dla ludzi w Twoim wieku. Pomyśl o ludziach
młodszych, starszych oraz Twoich rówieśnikach”.
Po przeprowadzeniu próbnych ankiet okazało się jednak, że osoby badane często
zapominały o podaniu niektórych z interesujących nas aspektów (pozytywnych lub
6
Poprawa R., (2006). Analiza wybranych psychospołecznych uwarunkowań stopnia zaangażowania w
używanie alkoholu przez młodzież. W: J. Klebaniuk (red.), Człowiek wobec masowych zjawisk społecznych
(s. 363). Wrocław: ATUT.
7
negatywnych, albo ograniczały swoje wypowiedzi jedynie do jednej grupy wiekowej).
Równocześnie podawanych przykładów było tak wiele, że zdecydowałyśmy się nie
dodawać kolejnych pytań, tak by nie męczyć osoby pytanej i nie tworzyć u niej wrażenia,
że pytamy bez przerwy o to samo (próba zadania pytania, „Jakich efektów możesz
spodziewać się pijąc alkohol" nie sprawdziło się w badanej próbie, gdyż osoby udzielały
odpowiedzi wymijających w stylu: "mam teraz dużo pracy", lub "alkohol kojarzy mi się z
wakacjami").
Pierwotne pytanie podzielono na dwa krótsze:
- „Jakie efekty/skutki uzyskują ludzie, kiedy piją alkohol? Wskaż te, które
uważasz za pozytywne i negatywne, typowe dla ludzi w Twoim wieku.”
- „Jakie efekty/skutki uzyskują ludzie, kiedy piją alkohol? Wskaż te, które
uważasz za pozytywne i negatywne, typowe dla ludzi starszych i młodszych od
Ciebie.”
Na podstawie własnych doświadczeń zdecydowałyśmy się również napisać, krótką
instrukcję dla ankieterów, tak by nie powielali błędów, które pojawiły się podczas naszych
badań próbnych, które mogłyby obniżyć wartość odpowiedzi ankietowanych (aneks nr 3).
W wyniku konsultacji z koordynującym projekt zdecydowałyśmy się na ponowną, a
więc trzecią już zmianę wersji pytania. Decyzja nasza poparta była argumentami, że jedno,
ale za to bardziej ogólne pytanie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia projekcji u
pytanych osób, oraz nie odwraca ich uwagi od ich własnych przeżyć, poglądów i
oczekiwań związanych ze spożywaniem alkoholu („ nie pytajmy o osoby starsze, ale
pytajmy osoby starsze”).
Podsumowując, ostateczna wersja pytania, która znalazła się w ankiecie brzmiała:
-„Jakie efekty/skutki uzyskują ludzie, kiedy piją alkohol? Wskaż te, które uważasz za
pozytywne i negatywne, typowe dla ludzi w Twoim wieku.”
3.4. Zasady przeprowadzania ankiety
Ankiety zostały przeprowadzone za pomocą dwóch strategii: badani udzielali
odpowiedzi na pytania w wyniku interakcji „twarzą w twarz” z ankieterem (w kontakcie
bezpośrednim badani sami wypełniali ankiety lub dyktowali swoje odpowiedzi osobie
8
pytającej) lub za pośrednictwem portali społecznościowych (facebook). Łącznie
przebadano 279 osób.
Końcowym etapem gromadzenia materiału niezbędnego dla wygenerowania itemów
Kwestionariusza było spisanie wszystkich odpowiedzi udzielonych przez ankietowanych
oraz umieszczenie ich w specjalnie stworzonej w tym celu bazie danych w programie
Microsoft Word. Odpowiedzi zostały pogrupowane ze względu na ich pozytywny lub
negatywny wydźwięk oraz z uwzględnieniem cech (wiek i płeć) osoby, która tychże
odpowiedzi udzieliła. Powtarzające się odpowiedzi lub podobnie brzmiące zaliczano
początkowo do bardziej szczegółowych kategorii (np. agresja, towarzyskość itd.), które
później zostały zebrane w grupy o większym stopniu ogólności (np. sfera poznawcza,
społeczna itd.).
Punktem wyjścia do dokonanego podziału były „Rodzaje oczekiwań alkoholowych:
pozytywnych i negatywnych efektów” wg B. Leigh (1999, s. 218).
Tab. 1. Podział oczekiwań i efektów dotyczących picia alkoholu.
Kategorie oczekiwań
Efekty
Pozytywne
Społeczne (social)
Fizyczne (physical)
stanie się bardziej towarzyskim,
mniej nieśmiałym,
bardziej rozmownym,
śmiałym w dziedzinie seksu
upicie się,
wzrost energii
Emocjonalne
(emotional)
Negatywne
wzmocnienie
(negative reinforcement)
Poznawcze (cognitive)
zrelaksowanie się,
dobre samopoczucie
zapomnienie o problemach,
redukcja napięcia (stresu)
Zabawa (fun)
dobra zabawa,
sposób na interesujące spędzanie czasu
wolnego,
zmiana świadomości,
przyjemność, zabawa i uczucie szczęścia,
bycie oszołomionym (zakręcony),
pozytywne doznania smakowe
Negatywne
wzmożenie agresywności,
utrata kontroli,
głośne, nieznośne, głupie,
niemądre zachowanie
kac,
utrata nieprzytomności,
bycie chorym, ból głowy
wzmożenie uczucia złości,
smutku, wstydu, poczucia winny
zaburzona ocena sytuacji,
osłabienie czujności i uwagi,
słaba koncentracja uwagi, spadek
zdolności motorycznych
9
Odległe konsekwencje
(consequences)
problemy w pracy,
wypadki,
problemy z prawem,
problemy z rodziną lub
przyjaciółmi
Podział autorek został jednak uproszczony ze względu na odmienny cel
formułowania kategorii oczekiwanych efektów picia. Zamiarem autorek było stworzenie
eksperymentalnej wersji kwestionariusza, nie zaś opracowywanie teorii. W związku z
powyższym zdecydowano uprościć podział i ograniczyć kategorie wyłącznie do czterech
sfer: poznawczej, emocjonalnej, społecznej, a także behawioralnej, która nie pojawiła się w
podziale B. Leigh. Uproszczony podział miał za zadanie ułatwić umiejscowienie itemów w
tworzonym kwestionariuszu.
3.5. Zasady formułowania stwierdzeń do kwestionariusza.
Zasady obejmowały zasady zbierania danych, a ponadto sformułowania miały:
- dotyczyć subiektywnie oczekiwanych indywidualnych efektów picia (!), nie zaś
motywów picia.
- mieć formę jasną, komunikatywną, wyrażoną w prostym języku;
- być poprawne gramatycznie;
-występować w 1 os. l. poj. (ja) lub w 3 osobie (on, ona, ono)
- występować w formie męskiej i żeńskiej
- być ułożone naprzemiennie pozytywne z negatywnymi
3.6. Proces tworzenia kwestionariusza
Proces tworzenia kwestionariusza rozpoczęto od stworzenia w Excelu bazy danych, w
której umieszczono wszystkie odpowiedzi osób ankietowanych z podziałem na wypowiedzi
o charakterze pozytywnym oraz negatywnym. Do tworzenia itemów kwestionariusza
zdecydowano się użyć jedynie tych oczekiwań, które pojawiały się u większości badanych
osób.
10
Następnie
odpowiedzi
zostały
przyporządkowane
do
grup
zgodnie
z
ich
przynależnością do sfery:

emocjonalnej, np. po alkoholu czuję się bardziej pewny/a siebie,

społecznej, np. po kilku kieliszkach łatwiej jest mi rozmawiać z ludźmi, których
dopiero, co poznałem/łam,

poznawczej, np. wypicie alkoholu sprawia, że jestem bardziej ciekawy/a świata,

behawioralnej, np. gdy jestem pijany/a łatwiej mi złamać prawo/ popełnić jakieś
wykroczenie.
3.7. Liczba stwierdzeń zapożyczonych
Na podstawie ankiety udało się stworzyć 168 itemów z czego 103 (61,31%) miało
wydźwięk pozytywny a 65 (38,69%) negatywny. Z tego też powodu nie udało się spełnić
jednego z pierwotnych założeń i ułożyć itemów na przemian zgodnie z ich pozytywną lub
negatywną treścią. W związku z tym przyjęto kolejność: dwa itemy pozytywne, a po nich
występuje jeden item negatywny. Do końcowej wersji kwestionariusza dołączono 29
(17,26% wszystkich itemów kwestionariusza autorskiego) stwierdzeń zaczerpniętych z
AEQ (Alcohol Expectancy Questionnaire) S.A. Brown i współpracowników, które nie
pojawiły się wprawdzie w odpowiedziach ankietowanych, ale istnieją podstawy by sądzić,
że znajdują swoje odzwierciedlenie w oczekiwaniach Polaków (aneks).
4. Opis próby
Na pytanie przeprowadzonej ankiety, (Jakie efekty/skutki uzyskują ludzie, kiedy
piją alkohol? Wskaż te, które uważasz za pozytywne i negatywne, typowe dla ludzi w
Twoim wieku). Odpowiedzi udzieliło łącznie 279 osób polskiego pochodzenia i
mieszkających w Polsce: 136 badanych to mężczyźni (48,75%), natomiast pozostałe 143
osoby to kobiety (51,25%).
11
W przedziale wiekowym od 18-24 lat odpowiedziało 37 mężczyzn (co stanowi
43,02% odpowiedzi udzielonych w tej grupie wiekowej) i 49 kobiet (co wynosi 56,98%
badanych w tej grupie). Łącznie w grupie wiekowej 18-24 odpowiedzi udzieliło 86 osób.
W przedziale 25-30 lat na pytanie z ankiety odpowiedziało również 37 mężczyzn (co
stanowi 58,73% osób w tej grupie) oraz 26 kobiet (co stanowi 41,27% odpowiadających w
tej grupie wiekowej). Łącznie w grupie 25-30 lat odpowiedzi udzieliły 63 osoby.
W wieku od 31-50 lat przebadanych zostało 32 mężczyzn (co wynosi 47,76%
odpowiedzi w tej grupie) i 35 kobiet (co wynosi 52,24% odpowiedzi w tej grupie). Łącznie
w grupie wiekowej 31-50 odpowiedzi udzieliło 67 osób, zaś w przedziale powyżej 50 roku
życia na pytanie odpowiedziało 30 mężczyzn (co wynosi 47,61% badanych w tej grupie
wiekowej) i 33 kobiety (co wynosi 52,39% badanych w tej grupie wiekowej). Ogółem w
grupie wiekowej od 51 roku życia odpowiedzi udzieliły 63 osoby. Wyniki prezentuje tabela
2.
Tab.2. Liczba respondentów.
wiek/ płeć
kobiety
mężczyźni
ogółem
18- 24
49 (56,98%)
37 (43,02%)
86 (30,82%)
25- 30
26 (41,27%)
37 (58,73%)
63 (22,58%)
31- 50
35 (52,24%)
32 (47,76%)
67 (24,01%)
> 50
33 (52,39%)
30 (47,61%)
63 (22,58%)
ogółem
143 (51,25%)
136 (47,75%)
279 (100%)
Źródło: badanie własne.
Średnia wieku dla mężczyzn w grupie wiekowej 18-24 wyniosła 21,96, zaś dla
kobiet w tej samej grupie wyniosła 21,61. Niemal w każdej grupie wiekowej widać
przewagę kobiet, jednak w grupie 25-30 odpowiedzi na pytanie ankiety udzieliło więcej
mężczyzn. Średnia wieku w grupie 25-30 lat dla mężczyzn wyniosła 26,81, natomiast dla
kobiet 26,88. Z kolei w grupie 31-50 lat średnia wieku dla mężczyzn stanowi 40,13, zaś dla
kobiet 41,11. W ostatniej grupie
wiekowej (powyżej 50 roku życia) średnia dla mężczyzn wyniosła 57,63, a dla kobiet
58,42. Ogółem średnia wieku w ankiecie wyniosła 36,82. (tabela 3).
12
Tab. 3. Średnia wieku
Wiek/ Płeć
Kobiety
Mężczyźni
18- 24
21,61
21,96
25- 30
26,88
26,88
31- 50
41,11
40,13
> 50
58,42
57,63
ogółem
36,82
Źródło: badanie własne.
5. Prezentacja wyników
5.1. Liczba stwierdzeń
Wszyscy respondenci wskazali w ankiecie łącznie 1923 stwierdzenia dotyczące
oczekiwanych efektów picia alkoholu. Przyjmując kryterium płci, kobiety podały łącznie
999 określeń (51,95% wszystkich stwierdzeń), w tym 445 pozytywnych (23,15%
wszystkich stwierdzeń) i 554 negatywnych (28,80%). Mężczyźni wypisali łącznie 924
określeń (48,05% wszystkich stwierdzeń), w tym 426 pozytywnych (22,15%) i 498
negatywnych (25,90%). U kobiet zauważono więcej stwierdzeń zarówno pozytywnych jak i
negatywnych w porównaniu do mężczyzn.
Przyjmując kryterium wieku, w grupie od 18- 24 lat zebrano 682 stwierdzenia
(35,46% wszystkich), w tym 315 pozytywnych (16,38%) i 367 negatywnych (19,08%). W
grupie od 25- 30 lat padły 434 stwierdzenia (22,57%), w tym 193 pozytywne (10,04%) i
241 negatywnych (12,53%). W przedziale wiekowym od 31- 50 lat uzyskano 430 określeń
(22,36%), z czego było 191 pozytywnych (9,93%) i 239 negatywnych (12,43%). W
ostatniej grupie powyżej 50 lat zebrano 377 stwierdzeń (19,61%), w tym 172 pozytywnych
(8,94%) i 205 negatywnych (10,67%). Mimo niewielkich różnic w każdej grupie wiekowej
było więcej wskazań negatywnych, prawdopodobnie ze względu na zmienną aprobaty
społecznej, według których picie przynosi więcej złych niż dobrych efektów. Ogólny
pogląd na temat alkoholu głosi, że ludzie powinni go spożywać w umiarkowanych
ilościach, w przeciwnym razie dojdzie do skutków negatywnych, objawiających się
13
problemami osobistymi, rodzinnymi, społecznymi, prawnymi itd. Wyniki przedstawia
tabela 4.
Tab. 4. Liczba stwierdzeń według płci i wieku.
wiek/ płeć
stw. pozytywne
stw. negatywne
ogółem
kobiety
mężczyźni
kobiety
mężczyźni
18- 24
187
128
217
150
682 (35,46%)
25- 30
70
123
82
159
434 (22,57%)
31-50
103
88
141
98
430 (22,36%)
> 50
85
87
114
91
377 (19,61%)
ogółem
445
426
554
498
1923 (100%)
Źródło: badanie własne.
6. Mocne i słabe strony badania (krytyka)
Podczas podziału odpowiedzi ankietowanych na kategorie oraz podczas tworzenia
itemów kwestionariusza występował
problem
przyporządkowania
poszczególnych
stwierdzeń do grupy pozytywnych lub negatywnych. Niejednokrotnie zdarzyło się, że
oczekiwanie pozytywne dla jednego ankietowanego stanowiło oczekiwanie negatywne dla
innego, np. zapominanie o problemach było oceniane jako pozytywne lub jako negatywne,
gdy chodziło o ignorowanie problemu i niepodejmowanie działań naprawczych.
Oczekiwania pozytywne i negatywne różniły się również natężeniem i intensywnością,
np. oczekiwania dotyczące wpływu alkoholu na zdrowie były określane jako pozytywne
(lepsze trawienie), jeśli chodzi o niewielkie ilości wypijanego alkoholu, zaś jako negatywne
(marskość wątroby), gdy wiązały się z nadmiernym i zbyt częstym piciem.
Początkowo zakładano, że itemy do kwestionariusza będą tworzone na zasadzie
uzupełniania - stwierdzenia, które nie pojawiły się w ankiecie miały być zaczerpnięte z
innych podobnych tematycznie kwestionariuszy, ale ze względu na ryzyko przesadnego
wydłużenia ilości itemów zrezygnowano z tej intencji i bazowano jedynie na
kwestionariuszu AEQ Brown.
14
Respondenci, mimo instrukcji podanej przez ankietera, nie zawsze w pełni rozumieli
treść pytania i udzielali odpowiedzi niezwiązanych z oczekiwanymi efektami picia, np.
alkohol dodaje smaku potrawom, ciastom albo alkohol przynosi dochód państwu.
Największym problemem, z którym przyszło zmierzyć się autorkom były trudności w
odróżnieniu motywów picia od efektów picia alkoholu. Wielokrotnie również w procesie
generowania itemów, w obawie przed zaktywizowaniem u przyszłych badanych zmiennej
aprobaty społecznej, tworzyły pozycje, które w ich zamierzeniu miały być jak najmniej
zagrażające, a w rzeczywistości były zbyt ogólne lub zawierały w sobie ocenę
wartościującą dane oczekiwanie. Często również łamały jedno z podstawowych założeń
tworzenia itemów i posługiwały się językiem specjalistycznym, psychologicznym, który
nie tylko mógł być niezrozumiały dla badanych, ale też mógł wpłynąć na obniżenie
motywacji do odpowiadania na pozycje kwestionariusza oraz stać się źródłem negatywnych
odczuć.
Mocną stroną badania było zdecydowanie się na tylko jedno pytanie w ankiecie, które
dotyczyło zarówno pozytywnych jak i negatywnych oczekiwań. Większa ilość pytań
mogłaby zniechęcić respondentów do wzięcia udziału w badaniu, a poza tym znacznie
wydłużyłaby czas zbierania danych. Atutem było również rozprowadzanie ankiety kanałem
internetowym (na pocztę mailową, facebooka), co także zmniejszyło koszty i czas badania.
Pomoc innych studentów w przeprowadzeniu ankiety umożliwiła dotarcie do
zróżnicowanych grup, co wpłynęło na uzyskanie odpowiedzi różnorodnych, ponieważ
pochodzących z niejednolitych kręgów.
7. Wnioski
Celem niniejszego projektu badawczego było po pierwsze sporządzenie ankiety
dotyczącej oczekiwanych efektów picia alkoholu wśród kobiet i mężczyzn w
poszczególnych grupach wiekowych. Po drugie na jej podstawie skonstruowano
eksperymentalną wersję kwestionariusza dotyczącego powyższego problemu, który
posłuży za narzędzie pilotażowe do dalszych badań.
15
Zgodnie z przewidywaniami autorów okazało się, że osobom badanym nie jest obcy
temat alkoholu (często ujawniało się to wprost lub nie wprost w odpowiedziach).
Prawdopodobnie respondenci odpowiadali na podstawie doświadczeń związanych z
piciem, co było jednocześnie projekcją pewnych zachowań, np. stylu picia. Założeniem
ankiety było to, że odpowiedzi nie muszą być zależne od doświadczeń badanych, tzn. nie
muszą oni osobiście uczestniczyć w rytuale picia, wystarczy, że mają pewne wyobrażenie,
ukształtowane na bazie obserwacji zachowań społecznych rówieśników i nie tylko.
W wyniku analizy danych dostarczonych przez osoby ankietowane odkryto ciekawe
różnice płciowe w oczekiwaniach efektów picia. Wśród oczekiwań pozytywnych efektów
picia badane kobiety najczęściej wymieniały chęć zwiększenia poczucia własnej wartości,
rozluźnienia się oraz zapomnienia o problemach; mężczyźni natomiast oczekują, że alkohol
zwiększy ich poczucie własnej atrakcyjności i ułatwi im nawiązanie kontaktów z płcią
przeciwną. Najciekawsze różnice widać jednak w oczekiwaniach negatywnych - panie
wymieniają wśród nich agresję i prawdopodobieństwo utraty kontroli nad własnym
zachowaniem; panowie są w swych oczekiwaniach dużo bardziej pragmatyczni spodziewają się, że będą musieli wydać dużo pieniędzy na alkohol, a następnego dnia po
jego nadmiernym spożyciu będą znajdować się w stanie niedyspozycji fizycznej, którą
potocznie nazywa się „kacem”. Dane te mogą stać się wstępem do kolejnych badań na
temat różnic płciowych występujących wśród Polaków w odniesieniu do oczekiwanych
efektów spożywania alkoholu oraz zastanowienia się nad ich ewentualnymi przyczynami.
Zadziwiające w badaniu było to, jak precyzyjne mogą być określenia oczekiwanych
efektów picia, bardzo trafnie i często adekwatnie oddające rzeczywistość. Z jednej strony
pojawiło się mnóstwo oryginalnych stwierdzeń, które mogą świadczyć o kreatywności
respondentów, chęci przypodobania się ankieterowi i podniesieniu własnego poczucia
wartości, a z drugiej strony ogromna liczba stwierdzeń była podobna lub nawet taka sama
w treści. Oznacza to, że ludzie mają w dużej mierze zbieżne przekonania czy
doświadczenia związane z piciem alkoholu i co zastanawiające, chętnie się tym dzielą. W
kulturze polskiej alkohol nie jest spostrzegany jako groźna używka. Często jest elementem
wielu zabaw, świąt i uroczystości oraz spotkań towarzyskich, podczas których wypity
alkohol dostarcza podobnych skutków, stąd też oczekiwania Polaków są podobne
(wynikają z podobnych doświadczeń – własnych i obserwowanych). Jeśli zaś mówimy o
16
śmiałości Polaków do odpowiadania na pytania związane z alkoholem, może się to wiązać
z zakorzenionym w naszej kulturze przekonaniem, że picie alkoholu nie jest czymś złym,
podobnie jak jednorazowe upicie się. Częstym powodem do dumy jest też tzw. „mocna
głowa” do picia.
Respondenci chętnie odpowiadali na pytanie i okazywali zaangażowanie. Było ono
tym większe, ponieważ zostali poinformowani o randze badania, które pozwoli
skonstruować kwestionariusz na podstawie właśnie ich stwierdzeń. Ich motywacja mogła
być wyższa z powodu osobistego przyczyniania się do rozwoju badań nad efektami picia
alkoholu. Ważna dla autorów była informacja zwrotna w trakcie i po badaniu ankietą badani często dziękowali za możliwość udziału, który sprawił, że sami musieli się
zastanowić nad tym, jak piją i jakie to może przynieść skutki. Pytanie u wielu
sprowokowało introspekcję i refleksję, czego niektórzy byli świadomi.
Dzięki takim sytuacjom jak powyższa warto prowadzić brać pod uwagę odczucia
samych badanych i nie traktować ich jedynie jako maszyny produkujące dane, ale jak
indywidua, które chcą powiedzieć przez narzędzie badawcze coś ważnego.
17
Bibliografia
Alcohol Expectancy Questionnaire S.A.Brown i in. (1990), w tłumaczeniu R. Poprawy.
Francuz P., Mackiewicz R. (2007). Liczby nie wiedzą, skąd pochodzą- przewodnik po
metodologii i statystyce nie tylko dla psychologów, Lublin: KUL.
Leigh B. C. (1999). Thinking, feeling and drinking: Alcohol expectancies and alcohol use.
W: Peele S., Grant M. (red.) Alcohol and pleasure: A healtf perspective (s. 215- 231).
Philadelphia: Brunner/ Mazel.
Miasto, S. A., Carrey, K. B., Bradizza, C. M., (2003). Społeczna teoria uczenia się. [W]: K.
E. Leonard, H. T. Blane (red.), Picie i alkoholizm w świetle teorii psychologicznych (s.
133- 208). Warszawa: PARPA.
Poprawa R., (2006). Analiza wybranych psychospołecznych uwarunkowań stopnia
zaangażowania w używanie alkoholu przez młodzież. W: J. Klebaniuk (red.), Człowiek
wobec masowych zjawisk społecznych (s. 363). Wrocław: ATUT.
Poprawa, R. (2001). Kobiety i mężczyźni wobec ryzyka problemów alkoholowych. W: B.
Bartosz (red.) Kobiecość i męskość, od psychobiologii do kultury, Warszawa:
Wydawnictwo Psychologii i Kultury.
O autorach
Joanna Kiliś- zastępca szefa grupy, wkład pracy: opis próby (liczba respondentów),
wprowadzenie, korekta stylistyczna pracy, streszczenie
Anna Trzepizur- szef grupy, wkład pracy: kontakt z koordynatorem projektu, metodologia
badania, ogólny zarys treści raportu dotyczącego projektu, graficzna forma kwestionariusza
(aneks)
Aldona Zapotoczna- wkład pracy: prezentacja wyników, zbiór wszystkich stwierdzeń
(baza), korekta stylistyczna pracy, wnioski, tabele, przypisy, bibliografia
Wszyscy autorzy pracowali nad skonstruowaniem ankiety, procesem zbierania
danych, przy którym pomagali inni studenci. Pracą wspólną było również formułowanie
itemów do kwestionariusza i korekta merytoryczna
19
Aneks nr 1
Kwestionariusz OEP (Oczekiwanych Efektów Picia)
Wersja eksperymentalna
Płeć:
K
M
Wiek: …………. Data badania ……………………………
Poniższy kwestionariusz zawiera stwierdzenia, które wyrażają oczekiwane efekty
picia alkoholu. Przeczytaj uważnie każde zdanie i odnieś je do Twoich własnych
sądów, uczuć i przekonań, jakie masz teraz wobec alkoholu i jego picia. Jesteśmy
zainteresowani tym, czego Ty oczekujesz od alkoholu, niezależnie od tego, czego mogą
oczekiwać inni.
Kiedy zdania dotyczą picia alkoholu, możesz myśleć o piciu jakiegokolwiek napoju
alkoholowego, np. piwa, wina, wódki, likieru i różnych innych napojów zawierających
alkohol. Nie jest ważne, czy masz aktualnie jakieś doświadczenia z piciem.
Prosimy, abyś odpowiadał zgodnie ze swoimi oczekiwaniami wobec efektów, jakie
może wywołać u Ciebie alkohol. Ważne jest, abyś szczerze odpowiedział na każde pytanie.
Twoje odpowiedzi są anonimowe i poufne7.
Udzielając odpowiedzi wykorzystaj następującą skalę:
1 - zdecydowanie nie zgadzam się
2 - raczej nie zgadzam się
3 - ani się zgadzam ani nie zgadzam
4 - raczej zgadzam się
5 - zdecydowanie zgadzam się
Zakreśl tę cyfrę, która ukazuje, jak bardzo zgadzasz się lub nie zgadzasz
z każdym z poniższych stwierdzeń (zdań):
1
2 3
4
5
1. Po alkoholu czuję się bardziej pewny/a siebie.
1
2
4
5
2. Alkohol poprawia mój nastrój i samopoczucie.
7
3
Instrukcja do kwestionariusza została zaczerpnięta z AEQ S.A. Brown i współpracowników.
20
1
2
3
4
5
3. Kiedy wypiję mam mniejszą ochotę na seks.
1
2
3
4
5
4. Po wypiciu alkoholu staję się bardziej otwarty/a na ludzi.
1
2
3
4
5
5. W stanie nietrzeźwości narażam się na wypadki, uszkodzenia i
urazy ciała.
1
2
3
4
5
6. Kiedy jestem podchmielony/a częściej przeklinam.
1
2
3
4
5
7. Alkohol sprawia, że staję się bardziej rozluźniony/a.
1
2
3
4
5
8. Alkohol sprawia, że mniej odczuwam stres.
1
2
3
4
5
9. Po paru drinkach łatwiej jest wzniecić awanturę czy bójkę*.
1
2
3
4
5
10. Mając kieliszek w ręce czuje się bardziej pewny/a siebie.
1
2
3
4
5
11. Kiedy piję więcej się śmieję.
1
2
3
4
5
12. Alkohol powoduje, że moje zachowanie jest nieprzewidywalne.
1
2
3
4
5
13. Gdy jestem pijany/a łatwiej mi złamać prawo/ popełnić jakieś
wykroczenie.
1
2
3
4
5
14. Alkohol dobrze smakuje.
1
2
3
4
5
15. Kiedy zaczynam pić, tracę umiar i wypijam więcej niż
zakładałem/am.
1
2
3
4
5
16. Alkohol umożliwia mi wprowadzenie się w dobry nastrój.
1
2
3
4
5
17. Pijąc, staję się mniej krytyczny/a wobec siebie*.
1
2
3
4
5
18. Picie może spowodować pogorszenie relacji z otoczeniem.
1
2
3
4
5
19. Większość alkoholi smakuje okropnie*.
1
2
3
4
5
20. Po alkoholu nie czuję się skrępowany/a rozmawiając z nowo
poznanymi ludźmi.
*
Itemy zapożyczone z kwestionariusza AEQ Brown i współpracowników.
21
1
2
3
4
5
21. Spożywanie alkoholu powoduje, że tyję.
1
2
3
4
5
22. Picie pomaga mi czuć się tak, jak tego pragnę*.
1
2
3
4
5
23. Lubię być w stanie lekkiego rauszu.
1
2
3
4
5
24. Picie alkoholu pogarsza kontakty z innymi ludźmi*.
1
2
3
4
5
25. Picie sprawia, że patrzę w przyszłość z większym optymizmem
(widzę ją w jaśniejszych barwach)*.
1
2
3
4
5
26. Kiedy jestem po kilku drinkach mężczyźni/ kobiety chętniej i
częściej mnie podrywają/ flirtują ze mną.
1
2
3
4
5
27. Picie zwiększa moją agresywność.
1
2
3
4
5
28. Alkohol pozwala mi złagodzić ból fizyczny.
1
2
3
4
5
29. Czasami, kiedy piję sam lub z inną osobą, czuję się bardziej
romantycznie i przytulnie*.
1
2
3
4
5
30. Po wypiciu kilku drinków zachowuję się jak osoba mniej
inteligentna.
1
2
3
4
5
31. Alkohol pozwala mi zapomnieć o tym, że muszę żyć w ciągłym
pośpiechu, pozwala mi zwolnić tempo.
1
2
3
4
5
32. Alkohol ułatwia mi bycie spontanicznym.
1
2
3
4
5
33. Po alkoholu robi mi się niedobrze i źle się czuję.
1
2
3
4
5
34. Kiedy wypiję czuję się bardziej atrakcyjny/a fizycznie.
1
2
3
4
5
35. Alkohol pozwala mi odreagować po ciężkim tygodniu/ dniu pacy.
1
2
3
4
5
36. Po wypiciu alkoholu mam wyrzuty sumienia.
1
2
3
4
5
37. Dzięki piciu mam większe poczucie humoru.
1
2
3
4
5
38. Picie alkoholu pozwala mi zaimponować znajomym.
22
1
2
3
4
5
39. Gdy jestem pijany/a zdarza mi się tracić kontrolę nad tym, co
robię.
1
2
3
4
5
40. Kiedy piję czuję, że mogę osiągnąć wszystko.
1
2
3
4
5
41. Picie alkoholu pozwala mi wyzbyć się własnych kompleksów*.
1
2
3
4
5
42. Picie zmniejsza moją motywację do radzenia sobie z problemami.
1
2
3
4
5
43. W stanie upojenia mam trudności z trafną oceną sytuacji.
1
2
3
4
5
44. Alkohol powoduje, że jestem bardziej tolerancyjny/a wobec ludzi,
których nie lubię*.
1
2
3
4
5
45. Po wypiciu, czuję się odważny i bardziej skory/a do walki*.
1
2 3
4
5
46. Kiedy piję, łatwiej jest mi być sobą i robić to, co chcę*.
1
2
3
4
5
47. Myślę, że gdybym pił mniej, nie miałbym/abym tylu przyjaciół.
1
2
3
4
5
48. Alkohol sprawia, że tracę panowanie nad sobą*.
1
2
3
4
5
49. Po spożyciu alkoholu odczuwam mniejsze napięcie mięśni.
1
2
3
4
5
50. Jestem bardziej szczery/a po wypiciu paru drinków.
1
2
3
4
5
51. Pijąc narażam się na ośmieszenie.
1 2
3
4
5
52. Alkohol może korzystnie wpłynąć na moje zdrowie.
1
2
3
4
5
53. Kiedy piję, rzeczywistość nabiera barw.
1
2
3
4
5
54. Następnego dnia po wypiciu alkoholu odczuwam kaca
moralnego.
1
2 3
4
5
55. Po kilku drinkach jestem bardziej spontaniczny/a.
1
2
3
4
5
56. Alkohol dodaje mi wiary w siebie.
1
2
3
4
5
57. Picie alkoholu obniża moją sprawność fizyczną.
23
1
2
3
4
5
58. Kiedy piję życie wydaje mi się zabawniejsze.
1
2
3
4
5
59. Alkohol sprawia, że staję się bardziej zżyty/a z moimi
przyjaciółmi.
1
2
3
4
5
60. Mam wrażenie, że gdy jestem wstawiony/a tracę autorytet w
oczach innych.
1
2
3
4
5
61. Alkohol daje mi odwagę do wyrażania własnych emocji.
1
2
3
4
5
62. Wypicie alkoholu sprawia, że problemy wydają się błahe.
1
2
3
4
5
63. Picie powoduje u mnie wstyd.
1
2
3 4
5
64. Picie pozwala mi rozluźnić się w towarzystwie.
1
2
3
4
5
65. Picie sprawia, że czuję się dobrze*.
1
2
3
4
5
66. Alkohol sprawia, że ignoruję innych.
1
2
3
4
5
67. Jestem bardziej komunikatywny/a i chętny/a do rozmowy, kiedy
wypiję.
1
2
3
4
5
68. Alkohol rozkręca nudne imprezy.
1
2
3
4
5
69. Po wypiciu mam spowolniony refleks.
1
2
3
4
5
70. Po alkoholu łatwiej jest mi wyrazić to, o czym myślę.
1
2
3
4
5
71. Picie alkoholu pozwala mi oderwać się od rzeczywistości.
1
2
3
4
5
72. Obawiam się, że będę się wstydzić swojego zachowania, kiedy za
dużo wypiję.
1
2
3
4
5
73. Po kilku kieliszkach łatwiej mi nawiązać nowe znajomości.
1
2
3
4
5
74. Po alkoholu mam lepsze kontakty z przyjaciółmi.
1
2
3
4
5
75. Kiedy wypiję, mogę powiedzieć więcej niż bym chciał/a.
24
1
2
3
4 5
76. Po wypiciu alkoholu staję się bardziej śmiały/a w kontaktach z
płcią przeciwną.
1
2
3
4
5
77. Po alkoholu lepiej mi się tańczy.
1
2
3
4
5
78. W trakcie picia pogarsza się moje samopoczucie (np. odczuwam
bóle głowy, nudności).
1
2
3
4
5
79. Piję, aby poczuć się lepiej.
1
2
3
4
5
80. Alkohol umożliwia mi dobrą zabawę.
1
2
3
4
5
81. Picie alkoholu zapewnia mi akceptację grupy.
1
2
3
4 5
82. Gdy jestem nietrzeźwy/a, mam skłonności do ryzykownych i
ekstremalnych zachowań.
1
2
3
4
5
83. Pod wpływem alkoholu łatwiej mi podejmować decyzje.
1
2
3
4
5
84. Alkohol pozwala mi zapomnieć o problemach i zmartwieniach.
1
2
3
4
5
85. Mam wrażenie, że gdy jestem pijany/a tracę szacunek innych
ludzi.
1
2
3
4
5
86. Po wypiciu alkoholu odczuwam błogość.
1
2
3
4
5
87. Picie uwalnia mnie od nudy*.
1
2 3
4
5
88. Alkohol stwarza zagrożenie dla mojego zdrowia*.
1
2
4
5
89. Po kilku kieliszkach łatwiej jest mi rozmawiać z ludźmi, których
3
dopiero co poznałem/am.
1
2
3
4
5
90. Kiedy jestem podchmielony/ona staję się duszą towarzystwa.
1
2
3
4
5
91. Pod wpływem alkoholu mogę skrzywdzić nawet bliską osobę.
1
2
3
4
5
92. Alkohol nasila moje doznania.
1
2
3
4
5
93. Wypicie alkoholu sprawia, że jestem bardziej ciekawy/a świata.
25
1
2
3
4
5
94. Jestem drażliwy/a kiedy wypiję.
1
2
3
4
5
95. Dopiero, gdy uczczę swój sukces pijąc alkohol, czuję, że
zrobiłem/am coś naprawdę dobrze.
1
2
3
4
5
96. Picie alkoholu sprawia, że mam większą ochotę na seks.
1
2
3
4
5
97. Picie powoduje, że zaniedbuję obowiązki rodzinne, domowe.
1
2
3
4
5
98. Picie jest miłe, ponieważ jednoczy ludzi w zabawie*.
1
2
3
4
5
99. Niektóre alkohole dobrze smakują.
1
2
3
4
5
100. Z powodu alkoholu cierpi na tym moje dobre imię.
1
2
3
4
5
101. Alkohol sprawia, że czuję się mniej samotny.
1
2
3
4
5
102. Gdy piję staje się silniejszy.
1 2
3
4
5
103. Kiedy jestem pod wpływem alkoholu staję się nachalny/a.
1
3
4
5
104. Kiedy wypiję jest mi łatwiej przekonać innych ludzi do tego, by
2
zrobili coś dla mnie lub przyznali mi rację.
1
2
3
4
5
105. Picie w nadmiernych ilościach może spowodować, że moi
przyjaciele odsuną się ode mnie lub zerwą ze mną kontakt.
1
2
3
4
5
106. Po paru drinkach jestem mniej pokorny i uległy wobec ludzi z
autorytetem*.
1
2
3
4
5
107. Alkohol sprawia, że czuję się bliżej z innymi ludźmi1.
1
2
3
4
5
108. Po wypiciu paru piw jestem pełen energii.
1
2
3
4
5
109. Gdy jestem pijany/a zdarza mi się tracić kontrolę nad tym, co
mówię.
1
2
3
4
5
110. Po alkoholu czerpię większą przyjemność ze stosunku
seksualnego.
26
1
2
3
4
5
111. Drink, albo dwa, wyzwalają moje ukryte poczucie humoru*.
1
2
3
4
5
112. Po kilku drinkach mam skłonność do brawury.
1
2
3
4 5
113. Picie powoduje, że przebywanie razem z innymi jest bardziej
zabawne*.
1
2
3
4
5
114. Kiedy jest mi zimno, alkohol mnie rozgrzewa*.
1
2
3
4
5
115. Po wypiciu alkoholu staję się wulgarny/a.
1
2
3
4
5
116. Picie pozwala mi złagodzić poczucie winy.
1
2
3
4
5
117. Alkohol sprawia, że staję się bardziej interesujący/a*.
1
2
3
4
5
118. Kiedy jestem pod wpływem alkoholu zdarza mi się zachować
agresywnie.
1 2
3
4
5
119. Kiedy się boję, alkohol zmniejsza mój strach.
1
2
3
4
5
120. Kiedy piję mam skłonność do obrażania, grożenia innym.
1
2
3
4
5
121. Kiedy wypiję łatwiej jest mi znaleźć rozwiązanie z trudnych
sytuacji.
1
2
3
4
5
122. Kiedy wypiję, czuję się bardziej troskliwy/a i otwarty/a na
innych.
1
2
3
4
5
123. Picie sprawia, że zaniedbuję obowiązki w pracy.
1
2
3
4
5
124. Pijąc alkohol czuje się równy/a innym.
1
2
3
4
5
125. Alkohol poprawia mój apetyt i trawienie*.
1
2
3
4
5
126. Po alkoholu mam problemy z zachowaniem równowagi, zataczam
się lub "chodzę zygzakiem".
1
2
3
4
5
127. Kiedy wypiję, czuję się mniej skrępowany/a seksualnie*.
1
2
3
4
5
128. Kiedy piję, czuję się mniej samotny/a i wyobcowany/a*.
27
1
2
3
4
5
129. Kiedy wypiję moje ruchy stają się mniej precyzyjne.
1
2
3
4
5
130. Gdy piję, wzrasta u mnie ochota na zrobienie czegoś
niecodziennego, szalonego.
1
2
3
4
5
131. Picie umożliwia mi integrację z grupą.
1
2
3
4
5
132. Kiedy jestem po alkoholu mam większą odwagę do uprawiania
seksu z przypadkowo spotkaną osobą.
1
2
3
4
5
133. Po kilku drinkach mam bardziej otwarty umysł, staję się bardziej
kreatywny/a, twórczy/a.
1
2
3
4
5
134. Po alkoholu czuję się wolny/a od trosk i zmartwień.
1
2
3
4
5
135. Picie uszczupla moją kieszeń.
1
2
3
4
5
136. Alkohol sprawia, że czuję się jak nowo narodzony/a.
1
2
3
4
5
137. Alkohol zwiększa doznania seksualne.
1
2
3
4
5
138. Jestem impulsywny/a, gdy wypiję.
1
2
3
4 5
139. Picie alkoholu pomaga w załatwieniu pewnych interesów*.
1
2
3
4
5
140. Alkohol sprawia, że staję się innym człowiekiem.
1
2
3
4
5
141. Po spożyciu alkoholu podejmuję nieprzemyślane decyzje.
1
2
3 4
5
142. Alkohol sprawia, że nie muszę być odpowiedzialny za to co robię
i tłumaczyć się*.
1
2
3 4
5
143. Po wypiciu jestem bardziej zadowolony/a z seksu.
1
2
3 4
5
144. Picie alkoholu stwarza problemy w relacjach z innymi ludźmi.
1
2
3
4
5
145. Po wypiciu jestem bardziej romantyczny/a*.
1
2
3 4
5
146. Po wypiciu alkoholu czuję się wolny/a od ograniczeń
społecznych.
28
1
2
3
4
5
147. Jestem nieodpowiedzialny/a po kilku porcjach alkoholu.
1
2
3
4
5
148. Gdy piję czuję się bardziej męski / kobieca.*.
1
2
3
4
5
149. Przez to, że piję, odsuwam się od innych.
1
2
3
4
5
150. Alkohol sprawia, że wolniej myślę.
1
2
3
4
5
151. Alkohol daje mi wolność.
1
2
3
4
5
152. Przez to, że piję, tracę przyjaciół.
1
2
3
4
5
153. Picie pomaga fajnie spędzić czas w gronie przyjaciół.
1
2
3
4
5
154. Po wypiciu alkoholu mam większą odwagę do czynów
niezgodnych z prawem.
1
2
3
4
5
155. Po wypiciu czuję się bardziej pobudzony/a*.
1
2
3
4
5
156. Gdy wypiję, zdarza mi się nie pamiętać co wydarzyło się
poprzedniego dnia.
1
2
3
4
5
157. Po wypiciu alkoholu staję się bardziej otwarty/a na nowe
doznania.
1
2
3
4
5
158. Po wypiciu alkoholu trudniej mi się skoncentrować.
1
2
3
4
5
159. Pijąc alkohol mogę się uzależnić.
1
2
3
4
5
160. Alkohol pomaga mi zasnąć.
1
2
3
4
5
161. Kiedy jestem na rauszu, łatwiej jest mi wszcząć bójkę lub
odpowiedzieć na zaczepki innych osób.
1
2
3
4
5
162. Picie pomaga lepiej zorganizować czas wolny.
1
2
3
4
5
163. Po alkoholu trudniej mi się kontrolować.
1
2
3
4
5
164. Picie zwiększa zażyłość między ludźmi*.
1
2
3
4
5
165. Alkohol powoduje, że jestem pijany/a.
29
1
2
3
4
5
166. Alkohol powoduje przyjemne uczucie upojenia.
1
2
3
4
5
167. Picie pozwala uczcić ważne wydarzenie.
1
2
3
4
5
168. Picie powoduje kłopoty finansowe.
30
Aneks nr 2- Instrukcja dla ankietera
Instrukcja dla ankietera
Twoim zadaniem jest przeprowadzenie ankiety na temat oczekiwań Polaków wobec alkoholu.
Ankieta powinna być przeprowadzona w postaci rozmowy, w czasie której będziesz zapisywał/a
odpowiedzi osoby badanej. Ponieważ pytania użyte w ankiecie mogą mieć dla niektórych osób
zbyt długą lub skomplikowaną strukturę, mogą one pominąć pewne interesujące nas kwestie.
Dlatego powinieneś/aś w razie potrzeby dopytać osobę badaną o:
a) efekty pozytywne,
b) negatywne,
c) typowe dla osób od niej starszych
d) typowe dla osób od niej młodszych
Pamiętaj, że nie wolno Ci podawać żadnych przykładów, gdyż mogło by to sprawić, że
udzielone odpowiedzi staną się zbyt tendencyjne.
Aneks nr 3- Wzór ankiety nt. oczekiwanych efektów picia
Ankieta mierząca oczekiwania Polaków wobec alkoholu
Prowadzimy badania na temat oczekiwanych przez Polaków efektów używania alkoholu.
Zadaniem Pani/Pana będzie udzielenie odpowiedzi na jedno pytanie. Nie ma tu odpowiedzi
dobrych lub złych, ankieta ma na celu poznanie Pani/Pana przekonań i wiedzy. Ankieta ma charakter
anonimowy, a jej wyniki zostaną wykorzystane w celach statystycznych.
Informacje, które uzyskamy od Pana/Pani z pewnością umożliwią nam lepsze zgłębienie
interesującego nas tematu i przyczynią się do postępu w naszych badaniach.
Dziękujemy za pomoc
Pytanie: Jakie efekty/skutki uzyskują ludzie, kiedy piją alkohol? Wskaż te, które uważasz za
pozytywne i negatywne, typowe dla ludzi w Twoim wieku.
Pozytywne:.........................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
Negatywne:.........................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
Informacje dotyczące osoby pytanej:
Płeć: a) kobieta b) mężczyzna (zakreśl właściwe)
Wiek : ………… (wpisz ile masz lat)
Podpis badającego: …………………………………….
32