mierzenie i monitorowanie zasobooszczędności

MIERZENIE
I MONITOROWANIE
ZASOBOOSZCZĘDNOŚCI
Wszystko, czego używamy, zawiera zasoby naturalne - od
telefonów przez meble aż po żywność. Europejski model
konsumpcji nie jest już jednak zrównoważony. Europejczycy
zużywają zasoby średnio dwa razy szybciej, niż nasza planeta
jest w stanie je odnowić. Dotyczy to zasobów mineralnych
(jak metale), ale i przyrody ożywionej (na przykład
ekosystemów).
Wraz z rozwojem światowej populacji starającej się dorównać
europejskiemu standardowi życia zapotrzebowanie na
topniejące zapasy surowców jeszcze wzrośnie. Jeśli Europa
chce zmniejszyć swoją zależność importową, nie
nadwyrężając jednocześnie możliwości planety, musi
ograniczyć poziom bezwzględnej konsumpcji zasobów
naturalnych.
Europa konsumuje też więcej zasobów niż reszta świata.
Wśród 20 państw, na które przypada 75% globalnej
konsumpcji materiałów, spory udział mają właśnie kraje
europejskie [1].
JAKA JEST SYTUACJA?
Uniezależnianie zużycia zasobów od PKB rzekomo już się dokonuje w
Europie [5]. Wskaźnik „produktywności zasobów” opiera się jednak
na krajowej konsumpcji materiałów (DMC), która nie bierze pod
uwagę wpływu wydobycia surowców przed ich zaimportowaniem
do UE. Gdyby tych samych wyliczeń dokonywano na podstawie
wskaźnika użycia surowców (RMC), czy lepiej całkowitej konsumpcji
materiałów (TMC), obraz sytuacji wyglądałby inaczej [6]. Jeśli
przyjrzymy się wskaźnikowi TMC, okaże się, że Europa zużywa
ponad dwa razy więcej surowców, niż sugeruje to DMC [7].
W
E U R O P I E
PONOWNIE
UŻYWA SIĘ
LUB
PRZETWARZA
TYLKO
40%
MATERIAŁÓW [4]
RZECZYWISTE
CENY
Z ASOBÓW
30
0%
UE jest silnie uzależniona od importu zasobów naturalnych.
Wiele z nich ma krytyczne znaczenie dla prawidłowego
funkcjonowania gospodarki. Mimo publikacji szeregu
dokumentów strategicznych, w tym planu działania Komisji
Europejskiej [3], UE nie zaproponowała jak dotychczas żadnych
konkretnych rozwiązań w zakresie zasobooszczędności.
W Z R O S ŁY O
300%
4
1998
2011
TYLU WSKAŹNIKÓW POTRZEBA
OD 1998 ROKU [2]
POZA TMC
DO MIERZENIA OCHRONY ZASOBÓW
ZIEMIA
WĘGIEL
WODA
BIORÓŻNORODNOŚĆ
Trzeba jednak pamiętać, że zwiększanie zasobooszczędności nie jest
równoznaczne z ograniczaniem nadmiernej konsumpcji zasobów
naturalnych w kategoriach bezwzględnych, ani też nie odnosi się
do problemu wpływu wydobycia zasobów na środowisko. Pełne
przedstawienie kwestii zużycia zasobów wymaga wyznaczenia
bezwzględnych celów redukcji konsumpcji oraz wykorzystania
trzech, obok TMC, wskaźników konsumpcji (węgla, wody i ziemi) i
czwartego wskaźnika ochrony bioróżnorodności, które pozwolą na
poprawne zmierzenie skutków wydobycia surowców.
FAKTY I LICZBY
B
Nierówna konsumpcja na świecie [8]
8
7
Zależność importowa UE (2008) [9]
1384
1500
Ameryka Północna
6
4
3
2
1
Europa UE
Europa poza UE
Ameryka Łacińska
Bliski Wschód/Azja Środkowa
Afryka
193
100
0
1000
2000
3000
Populacja (w milionach)
D
P R AC
Od 2003 roku JAPONIA używa dwóch
kluczowych wskaźników do mierzenia
poziomu użycia zasobów.
Pierwszym jest „produktywność zasobów”
obliczana jako stosunek PKB do bezpośrednich
nakładów materiałowych (DMI). W tym zakresie
kraj wyznaczył sobie cel 40% poprawy do roku
2010, przyjmując rok 2000 jako punkt odniesienia.
Drugi to cyrkulacja zasobów wyrażana jako udział
ponownie użytych materiałów w całkowitej puli użytych
materiałów (bezpośrednie nakłady materiałowe + ponownie
użyte materiały).Tu również Japonia ustaliła cel 40% poprawy
do roku 2010 odnośnie sytuacji z 2000 roku. Od 2010 roku
prowadzone są badania, które mają uzasadnić wykorzystanie
TMC jako wskaźnika obejmującego strumienie ukryte [12].
NI
E ZŁOT
KOPAL
I
STUDIA PRZYPADKU
Paliwa/
surowce kopalne
E
5.7%
IMPORT EKSPORT
A
P
K
ŚR
Towary
produkcyjne
AN
I
ATK
OWIS
E P OD
I
ATK
O D OW E
41%
NN
OD
IMPORT EKSPORT
Biomasa
203
TE
Y
53.3%
ZYSK Z
PODATKÓW W UE
2014
207
Górnictwo miejskie: potencjał surowców z
e-odpadów [11]
ON
SZACUNKOWA ILOŚĆ ZŁOTA:
LE F Y
K
O
U
W
DR
E
P
ATKOWAN
OD
I
221
126
IMPORT EKSPORT
4000
Niewłaściwe zachęty podatkowe [10]
O
C
Region Azji i Pacyfiku
P Ł Y T KI
5
Miliony ton
Globalne hektary na osobę
A
5
g/tonę
200-250
g/tonę
300-350
g/tonę
W 12 planie pięcioletnim (2011-2015) CHINY
postawiły przed sobą zadanie poprawienia
produktywności zasobów o 15%. Jest to główny
wskaźnik, którego używa się do mierzenia postępów
we wdrażaniu gospodarki o obiegu zamkniętym w tym
kraju [13].
ZALECENIA POLITYCZNE
• Wyznaczenie wiążącego minimalnego celu 30% poprawy
produktywności zasobów w UE do 2030 roku w porównaniu z
poziomami z 2010 roku w oparciu o PKB i użycie surowców (RMC),
które jest głównym wskaźnikiem rozwoju zasobooszczędności
• Opracowanie zharmonizowanej metodologii dokumentującej
całkowitą konsumpcję materiałów (TMC) na poziomie unijnym
i krajowym
• Wyznaczenie długoterminowego (2050 rok) wskaźnikowego
celu 50% poprawy produktywności zasobów w oparciu o TMC
• Opracowanie zestawu kluczowych wskaźników wraz ze
DALSZE INFORMACJE
zharmonizowanymi metodologiami obliczeń dla śladu
gruntowego, wodnego i węglowego oraz wskaźnika ochrony
bioróżnorodności, a także ustalenie celów bezwzględnej
redukcji powiązanych oddziaływań na lata 2030 i 2050
• Ustanowienie wymogu mierzenia wszystkich powyższych
wskaźników w ramach oceny skutków polityki UE oraz włączenie
ich do Semestru Europejskiego
• Wyważenie opodatkowania użycia zasobów w stosunku do
nakładu pracy w celu pobudzenia rozwoju zasobooszczędnych
modeli biznesowych
Komisja Europejska – http://ec.europa.eu/environment/resource_efficiency/index_en.htm
Friends of the Earth Europe – www.foeeurope.org/resource-use
Seri – http://seri.at/en/resource-use