zobacz wstęp

Wstęp
Współczesna rzeczywistość edukacyjna coraz częściej skupia uwagę
pedagogów, nauczycieli i animatorów na postępowanie edukacyjne oparte
na integracji wychowania. Inspiracją stała się chęć nadania większej rangi
zespoleniu edukacji szkolnej z pozaszkolną oraz powrót do scalenia procesu
dydaktyczno-wychowawczego z całokształtem aktywności ucznia, z jego
pracą, wypoczynkiem oraz indywidualną działalnością po zajęciach szkolnych. W pewnym zakresie jest to wkraczanie w problematykę czasu wolnego, który pozostaje dziecku po wypełnieniu czynności obowiązkowych.
Obejmuje on ten okres dnia, którym młody człowiek może dysponować dowolnie, według własnego uznania, przeznaczając go na wypoczynek, rozrywkę lub zaspokojenie własnych zainteresowań.
Od pewnego czasu obserwuje się coraz większą liczbę ofert zajęć
pozalekcyjnych i pozaszkolnych. Praca pozalekcyjna, często określana bywa
jako nieobowiązkowa działalność uczniów wykonywana w czasie wolnym
w obrębie szkoły. Obejmuje ona zajęcia realizowane m.in. w ramach kół
zainteresowań: w świetlicy, na sali gimnastycznej, boisku lub w ogrodzie.
Praca pozaszkolna, gdzie również zwraca się uwagę na nieobowiązkową
działalność wychowanków, wykonywana jest w czasie wolnym poza szkołą
w placówkach oświatowych takich, jak: pałace młodzieży, domy kultury,
ogniska artystyczne i środowiskowe, organizacje młodzieżowe.
Istotnym i coraz częściej podkreślanym zadaniem tego typu zajęć jest
odkrywanie, kształtowanie, rozwijanie i modyfikowanie zainteresowań
dzieci i młodzieży. Proces ten ujmowany jako działania profilaktyczne,
kompensacyjne, estetyczne, hedonistyczne, rewalidacyjne i resocjalizacyjne, uzupełnia funkcję edukacyjną obowiązkowych zajęć dydaktyczno-wychowawczych.
Organizując zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne nie sposób pominąć
inspirujących form sprzyjających stymulowaniu aktywności i rozwojowi
różnych obszarów zainteresowań młodego pokolenia. Wśród nich ważne
miejsce zajmuje: rekreacja, turystyka i wypoczynek.
Rekreacja to określenie rozrywki, odprężenia, przerwy w zajęciach, ale
również powrotu do zdrowia, odpoczynku i zabawy. W pracy dydaktycznowychowawczej stosowane są różnorodne techniki rekreacji tj.: kulturalnorozrywkowa – bierna i czynna, twórcza – zawierająca szeroki zakres zajęć
artystycznych, fizyczna – szerząca kulturę fizyczną oraz przez działalność
społeczną. W wielu publikacjach naukowych rekreacja opisywana bywa,
9
Wstęp
jako kompleksowy proces obejmujący trzy podstawowe sfery aktywności
człowieka: poznanie, emocje i motorykę. Podkreślana jest równocześnie jej
rola w utrzymaniu zdrowia człowieka oraz jego potencjału intelektualnego,
emocjonalnego i somatycznego.
Związki turystyki z wychowaniem są bardzo bogate, złożone i różnorodne, a dotyczą przede wszystkim aksjologicznych podstaw wychowania.
Uprawianie turystyki sprzyja odkrywaniu, rozumieniu oraz internalizacji
wartości humanistycznych i antropologicznych. Rezultatem zarówno rozwoju
ruchu turystycznego, jak również aktywności turystycznej dzieci i młodzieży było powstanie pedagogiki-turystyki, jako nowej dyscypliny naukowej.
Sprzyja ona poszukiwaniu czynników, które są w stanie zwiększyć przydatność i skuteczność wychowania dzieci w szkole, rodzinie i organizacjach społecznych. Pedagogika ta, bada i określa optymalne warunki uprawiania przez
dzieci i młodzież turystyki edukacyjnej, zdrowotnej i rekreacyjnej.
Wypoczynek ma na celu wyrównanie w organizmie strat spowodowanych wysiłkiem. Pozwala on na odrodzenie się sił psychicznych i fizycznych oraz wpływa na zachowanie równowagi biologicznej organizmu.
Wypoczynek czynny to aktywność odmienna od tej, która wywołała zmęczenie. Natomiast bierny bywa określany jako bezczynność i jest konieczny
przez krótki czas po wytężonym wysiłku fizycznym. Naturalną formą wypoczynku biernego jest sen, podczas którego dokonuje się proces odnowy
w układzie nerwowym. Rozrywka natomiast pozwala zaspokoić pragnienia
odbiorcy, dostarczając różnorodnych wrażeń, wnosi elementy zmienności
do jego codziennego życia.
W opisany pejzaż zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych bogatych
w zróżnicowane techniki rekreacyjne oraz formy turystyki i wypoczynku,
będących synonimem integracji wychowania, doskonale wpisuje się niniejsza praca zbiorowa. Publikacja składa się z pięciu tematycznie zróżnicowanych rozdziałów, w których kompetentni i nowatorscy autorzy prezentują
swoje przemyślenia, doświadczenia i spostrzeżenia naukowe dotyczące pedagogicznych aspektów rekreacji, turystyki i wypoczynku dzieci i młodzieży.
Rozdział pierwszy przedstawia teoretyczne rozważania nad osobą nauczyciela, jako kreatora wypoczynku, turystyki i rekreacji młodych.
W drugim rozdziale zaprezentowane zostały treści dotyczące rozwijania zainteresowań muzycznych podczas zajęć pozalekcyjnych oraz różnego
typu zajęć dodatkowych w przedszkolu. Przybliża też rodzaje aktywności
wokalnej dzieci oraz sposoby rozwijania ich zainteresowań na zajęciach zespołu wokalno-instrumentalnego i chóru. Autorzy podejmują trud ustalenia
motywów udziału młodych ludzi w zajęciach zespołu pieśni i tańca, kształ-
10
Wstęp
towania postawy twórczej uczestników młodzieżowych zespołów estradowych oraz aktywności plastycznej, jako formy rekreacji w czasie wolnym.
Rozdział trzeci poświęcony został problemowi rekreacji fizycznej, bezpieczeństwu oraz zdrowemu stylowi życia. Poruszone w nim zagadnienia
dotyczą promocji kultury zdrowotnej i fizycznej wśród dzieci i młodzieży.
Teksty zamieszczone w rozdziale czwartym odnoszą się do animacji turystyki i wypoczynku młodego pokolenia. Tutaj autorzy przybliżają
odbiorcy rolę wycieczek szkolnych w edukacji dziecka, istotę „zielonego
przedszkola” i „przedszkola narciarskiego” oraz zasady organizacji wypoczynku zimowego dla uczniów szkoły podstawowej. Część zamieszczonych
tu opracowań porusza bardzo istotny aspekt wypoczynku dzieci i młodzieży
o specjalnych potrzebach edukacyjnych, a także profilaktyczno-terapeutyczny wymiar organizowania czasu wolnego dzieci z rodzin patologicznych.
Rozdział piąty odwołuje się do zagadnień związanych z procesem
kształtowania zainteresowań i stymulowania aktywności dzieci i młodzieży.
Ukazane jest to na przykładzie profilowania zainteresowań poznawczych na
zajęciach „uniwersytetu dziecięcego”, a także poprzez harcerską i zuchową
działalność wychowawczą oraz rozwijanie orientacji zawodowej wśród wychowanków.
Zaprezentowana Państwu wielowątkowa praca zbiorowa adresowana
jest do szerokiego grona pedagogów, nauczycieli i studentów zainteresowanych szukaniem innowacyjnych rozwiązań w dziedzinie organizacji zajęć
pozalekcyjnych i pozaszkolnych z wykorzystaniem różnych technik rekreacji oraz form wypoczynku i turystyki. Liczę, że zaprezentowane prace staną się przyczynkiem do dalszych analiz i empirycznych rozwiązań dla teorii
i praktyki współczesnej edukacji, w dobie zachodzących przemian oświatowych, społecznych i kulturowych.
W imieniu własnym i współautorów niniejszego tomu, dziękuję bardzo
Pani prof. dr hab. Teresie Socha z Akademii Wychowania Fizycznego im.
J. Kukuczki w Katowicach za zrecenzowanie naszej pracy.
Mirosław Kisiel
11