Podaż pracy - Koniunktura

Wykład:
CZY PŁACE SĄ LEPKIE?
MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA
RYNKU PRACY
Podaż pracy
Podaż pracy jest określona przez decyzje poszczególnych
pracowników dotyczące ilości czasu, który chcą przeznaczyć
na pracę.
Płaca realna jest miarą bodźców do pracy.
Płaca realna – iloraz płacy nominalnej i poziomu cen,
informuje o ilości dóbr, które można nabyć za daną
płacę nominalną.
Przy wyższych płacach ci, którzy są już zatrudnieni
będą chcieli pracować więcej.
Indywidualna krzywa podaży pracy
Realna
stawka płacy
LS
Indywidualna krzywa
podaży pracy
W/P
N
Podaż pracy (czas pracy)
Efekt substytucyjny i dochodowy
Efekt substytucyjny – oznacza, że w miarę wzrostu stawek płac
występują silniejsze bodźce do pracy – cena czasu
nie związanego z pracą (alternatywny koszt pracy) jest wyższa.
Efekt dochodowy (na rynku pracy) – wzrost płac realnych
poprawia położenie pracownika i zwiększa jego konsumpcję
różnych dóbr w tym “wypoczynku”.
Krótkookresowa krzywa podaży pracy
Realna
stawka płacy
W/P
Krótkookresowa krzywa
podaży pracy
SLS
N
Podaż pracy
Długookresowa krzywa podaży pracy
Realna
stawka płacy
LLS
W/P
Długookresowa krzywa
podaży pracy
N
Podaż pracy
Ogólna liczba godzin pracy w roku i średnie płace w
latach 1870 - 1987
Kraj
1870
1913
1938
1987
Francja
Niemcy
Wielka
Brytania
USA
Szwecja
2945
2941
2984
2588
2584
2624
1848
2316
2267
1543
1620
1557
2964
2945
2605
2588
2062
2204
1608
1466
Francja
Niemcy
Wielka
Brytania
USA
Szwecja
100
100
100
205
185
157
335
285
256
1388
1227
589
100
100
189
270
325
521
643
1439
Liczba godzin pracy w roku na jednego pracownika
Płace realne (1870 = 100)
Liczba godzin pracy w Japonii, 1960-2002
Popyt na pracę
Popyt na pracę reprezentują firmy. Popyt na pracę jest
popytem pochodnym popytu na dobra i usługi (produkty pracy).
Zależy od płacy i wydajności pracowników.
Krańcowy produkt pracy jest równy przyrostowi produkcji
wynikającemu z zatrudnienia dodatkowego pracownika
przy danym zasobie kapitału rzeczowego.
Jeżeli wartość krańcowego produktu pracy jest wyższa
od płacy realnej, to przedsiębiorstwa zwiększają zyski
przez wzrost zatrudnienia.
Funkcja popytu na pracę jest ujemną funkcją płacy realnej,
ponieważ krańcowy produkt pracy zmniejsza się wraz
ze zwiększaniem nakładu pracy.
Krótkookresowa funkcja produkcji
Y
Wielkość
produkcji
Funkcja produkcji
- opisuje związek
pomiędzy
wielkością produkcji
a nakładami
poniesionymi
na jej uzyskanie.
Krótkookresowa
funkcja produkcji
Y = f (K,L)
Prawo
malejących
produktów
krańcowych
N
Wielkość zatrudnienia
Krótkookresowa funkcja produkcji
a inwestycje w majątek trwały
Wielkość
produkcji
Y
Wzrost wielkości majątku trwałego
przesuwa krótkookresową funkcję
produkcji w górę
Krótkookresowe
funkcje produkcji
N
Wielkość zatrudnienia
Krzywa popytu na pracę
Stawka
płacy
Krzywa popytu
na pracę
W=MP
ND=MP
N
Wielkość zatrudnienia
Czynniki decydujące o elastyczności rynku pracy
Źródło: EMU and labour market Flexibility. HM Treasury, UK 2003.
Rynek pracy z uwzględnieniem
związków zawodowych
Krzywa oferty związkowej
W/P
A
(W / P)1
B
Krzywa
indywidualnej
podaży pracy
(W / P)2
Krzywa popytu
na pracę
Bezrobocie
przymusowe
N1
N2
N
Stopa uzwiązkowienia w wybranych krajach
Polska – stopa uzwiązkowienia: 80% w 1980r.; 14% w 2001 r.
Wskaźniki uzwiązkowienia (density) oraz
oddziaływania (coverage) umów związkowych
Wpływ płacy minimalnej na zatrudnienie
Płaca minimalna w UE, 1.06.2010 (euro miesięcznie)
Źródło: Eurostat 2012.
Modele tłumaczące sztywność płac
Nazwa
Model niepisanych
kontraktów
Autorzy
Bailey,
Gordon i
Azariadis
Opis
Przedsiębiorstwa zapewniają stałość płac w
czasie, robotnicy ze swej strony akceptują
płacę realną przeciętnie niższą od wielce
zmiennych stawek, jakie dyktowałyby
czynniki rynkowe.
Modele płacy
Solow,
Wysiłek jest z założenia rosnącą funkcją
wydajnościowej
Yellen,
płacy realnej; obniżenie płac realnych nie
Katz, Haley leży w interesie przedsiębiorstwa, ponieważ
i Weiss wydajność (wysiłek lub efektywność)
robotnika zależy od płacy.
Modele relacji
Lindbeck i „Nie będziesz pozwalał na kradzież miejsca
uczestnik - osoba
Snower pracy przez składanie korzystniejszej oferty i
postronna
wykradanie pracy swoim towarzyszom”.
Modele płacy wydajnościowej
Nazwa
Model
negatyw-nej
selekcji
Model
rotacji siły
roboczej
Model
bumelanta
Model
uczciwości
Autorzy
Weiss
Opis
Jeżeli zdolności robotnika są ściśle związane z zastrzeżoną
płacą, to oferty wyższych płac przyciągną najbardziej
wydajnych kandydatów, a każdy kandydat deklarujący
gotowość pracy za płacę niższą od płacy wydajnościowej będzie
uważany za potencjalnego „frajera”.
Salop Chęć porzucenia pracy przez robotnika można wydatnie
zmniejszyć, płacąc mu więcej, niż wynosi aktualna płaca;
porzucanie pracy jest malejącą funkcją płacy realnej; gdy
wzrasta bezrobocie, dodatkowa płaca konieczna do
ograniczenia rotacji kadr zmniejsza się.
Shapiro i Wynagradzanie płacą wydajnościową działa jako antybodziec do
Stiglitz bumelowania; zarabiając więcej, niż wynosi normalna płaca,
robotnicy stają wobec groźby realnej kary, gdy zostaną
przyłapani na bumelowaniu.
Akerlof Odczucia sprawiedliwości i uczciwości odgrywają rolę czynników
odstraszających przedsiębiorstwa od oferowania zbyt niskich
płac na rynku siły roboczej. Wysiłek robotników jest dodatnią
funkcją ich morale, a najważniejszy wpływ na to morale
wywiera wynagrodzenie.
Amerykański model rynku pracy (lata 90-te XX w.)
 Kraje: USA, Holandia, Wielka Brytania
 Stopa bezrobocia: 4-5 %
 Duża zdolność tworzenia nowych miejsc pracy - przeciętna roczna
stopa wzrostu zatrudnienia: 1,8 % (USA 1974-1995)
 Minimum ingerencji państwa
 Elastyczność zatrudnienia i płac
 Mały zakres redystrybucji dochodów
 Pokaźna sfera ubogich pracujących, mała sfera ubóstwa
bezrobotnych
 Uzwiązkowienie – niskie (ok. 15 %)
 Roczny czas pracy 2005 godz. /USA - 1996 r./
 Niskie podatki: USA(1994): podatki / DN = 26,7 %, składka na
ubezpieczenia społeczne / DN = 9,6 %
Stopa zatrudnienia w UE, USA i Japonii, 1975-2004
Stopa bezrobocia w USA, Wielkiej Brytanii i strefie euro
Źródło: EMU and labour market Flexibility. HM Treasury, UK 2003.
Elastyczność rynku pracy – przykład USA
Stopa
bezrobocia
Mała ingerencja państwa, niskie podatki, łatwość zatrudniania i zwalniania
pracowników, niskie wskaźniki uzwiązkowienia
niskie bezrobocie
Zatrudnienie w USA, 2006-2011
Źródło: US Bureau of Labor, kwiecień 2011
Europejski model rynku pracy (lata 90-te XX w.)
 Kraje: Niemcy, Francja
 Stopa bezrobocia: pow. 10 %
 Mała zdolność tworzenia nowych miejsc pracy - przeciętna roczna
stopa wzrostu zatrudnienia: 0,9 % (1974-1995)
 Sztywność płac i mała elastyczność rynku pracy
 Duża ingerencja państwa
 Negocjacje płacowe na szczeblu ponadzakładowym
(wieloszczeblowe)
 Mniejsza (niż w USA) rozpiętość płac
 Wysoka relacja płacy minimalnej do średnich wynagrodzeń
 Mała sfera ubogich pracujących, duża sfera ubóstwa bezrobotnych
 Uzwiązkowienie – na ogół wysokie (ponad 40 %)
 Skracanie czasu pracy - roczny czas pracy 1542 godz. /Niemcy i
Francja -1993 r./
 Wysokie obciążenie płac podatkami: RFN (1994): podatki / DN =
33,6 %, składka na ubezpieczenia społeczne / DN = 22,9 %
Stopa bezrobocia w UE, styczeń 2012
W styczniu 2012 r. w Europie (EU27) liczba bezrobotnych wynosiła 24,3 mln osób;
W grupie wiekowej do 25 lat w Polsce stopa bezrobocia wynosiła 27,5%, na Słowacji 36,0%,
a w Hiszpanii 49,9%.
Źródło: Eurostat, 2012
Stopa bezrobocia przed kryzysem, w trakcie i ostatnie dane
Źródło: OECD Employment Outlook 2011
Odsetek bezrobotnych korzystających z zasiłków, 2008
Źródło: OECD Employment Outlook 2011
Case study:
Rynek pracy w Danii
Rynek pracy w Danii
Liczba mieszkańców:
5,4 mln
Siła robocza (16-66 lat):
2,8 mln
Zatrudnieni:
2,5 mln
Samozatrudnieni:
165 tys.
Bezrobotni:
135 tys.
Tygodniowy czas pracy:
35,7 godz.
Średnia płaca miesięczna:
31 906 DKK
Stopa zatrudnienia w UE, 2004
Stopa zatrudnienia w Danii w 2010 r.: 73,4%
Duński „złoty trójkąt” (Madsen 2002)
Elastyczność rynku pracy
Ok. 25% osób pracujących dotknięta jest bezrobociem
każdego roku, ale znacząca większość z nich bardzo szybko
znajduje nową pracę.
Wewnętrzna elastyczność ilościowa (godziny pracy, nadgodziny,
praca w niepełnym wymiarze, etc.); elastyczność funkcjonalna
(wieloetatowość, elastyczna organizacja pracy); jak również
elastyczność płac (zależna od wydajności lub wyników).
Ok. 250 tys. miejsc pracy znika każdego roku,
ale podobna liczba powstaje w tym samym czasie.
Hojny system socjalny
W sytuacji bezrobocia fundusze wypłacają zasiłek w wysokości
90% płacy z poprzednich 12 tygodni do wysokości 400 euro.
Nie ma okresu wyczekiwania na świadczenie: zasiłek przysługuje
od pierwszego dnia bezrobocia. Czas wypłacania zasiłku wynosi
4 lata, a jego poziom pozostaje raczej stabilny przez ten okres.
Przez pierwsze 12 miesięcy bezrobotny (6 miesięcy
w przypadku bezrobotnych poniżej 25 lat) nie ma obowiązku
uczestnictwa w aktywnych programach rynku pracy.
Po tym okresie obowiązkowe staje się uczestnictwo
w programie aktywizacyjnym w pełnym wymiarze czasu.
Uprawnienie do świadczeń uzyskuje się po przepracowaniu
52 tygodni w ciągu ostatnich 36 miesięcy.
Aktywna polityka rynku pracy
Udział wydatków na politykę rynku pracy wynosi w Danii ok.
4,5% PKB.
Na aktywne programy wydaje się ok. 30-40% tej sumy.
Mają one podnieść poziom zatrudnialności bezrobotnych,
głównie poprzez programy szkoleniowe.
Sprawdza się też za ich pomocą, czy bezrobotni są gotowi
podjąć pracę.
Wydatki na aktywną politykę rynku pracy w Danii wynoszą
ok. 1,50% PKB, w UK było to 0,53% w latach 2003-2004,
a w Polsce 0,16% w 2003.
Aktywne i pasywne programy rynku pracy
Prawie połowa aktywnych zawodowo Duńczyków brała udział
w dodatkowych szkoleniach i uzupełniała swoje kwalifikacje
w ciągu ostatnich 12 miesięcy (Andersen i Mailand, 2005).
Wskaźniki koniunktury, Dania 2002-2006
Wskaźnik
2002
2003
2004
2005
2006
Wzrost gospodarczy
0.5
0.4
2.3
2.5
3.9
Stopa bezrobocia
4.6
5.4
5.5
4.8
3.9
Stopa zatrudnienia
75.9
75.1
75.7
75.9
77.4
Koszty pracy
(euro /godz.)
29.1
30.3
30.7
32.0
..
Wzrost zatrudnienia
-0.1
-1.3
0.0
0.7
2.0
Inflacja
2.4
2.0
0.9
1.7
1.9
Saldo finansów
publicznych / PKB
0.2
-0.1
1.9
4.6
4.6
Dług publiczny / PKB
48.3
45.8
44.0
36.3
30.3
Stopy % BC
2.95
2.15
2.15
2.40
3.75
Wskaźniki koniunktury, Dania 2007-2010
Wskaźnik
2007
2008
2009
2010
Wzrost gospodarczy
1,6
-1,1
-5,2
2,1
Wzrost organiczny
4,1
-4,0
-7,0
2,2
Stopa bezrobocia
3,8
3,4
6,1
7,4
Stopa zatrudnienia
77,1
77,9
75,7
73,4
Inflacja
1,7
3,4
1,3
2,3
Saldo finansów
publicznych / PKB
2,5
-2,9
-1,8
0,1
Dług publiczny / PKB
34,3
42,6
52,4
55,5
Polityka energetyczna Danii a rynek pracy
Zatrudnienie w branży wiatrowej w Danii 23 500 osób (2009)