Rybołówstwo i stan światowych zasobów ryb – drugi

Rybołówstwo i stan światowych zasobów ryb – drugi ranking supermarketów
pod kątem zaopatrywania w ryby, produkty rybne i owoce morza
Konferencja prasowa, Warszawa, 9 kwietnia 2010
Ze względu na gwałtowny rozwój technik wykorzystywanych w rybołówstwie przemysłowym oraz
wzrastający popyt na ryby, produkty rybne i owoce morza, ludzie zaczęli poławiać coraz więcej
morskich stworzeń, na coraz to nowych akwenach, jednocześnie nie dbając o przyszłość tych
zasobów.
Tak intensywna i niezrównoważona działalność człowieka doprowadziła do drastycznego
przetrzebienia większości populacji ryb i innych gatunków morskich. Jeśli nie podejmiemy działań
natychmiast, za kilkadziesiąt lat nie będzie ich w naturalnym środowisku. Już dzisiaj naukowcy
szacują, że 90% dużych ryb drapieżnych wyginęło na skutek zbyt intensywnych połowów1.
Mając na uwadze problemy związane z pozyskiwaniem gatunków morskich, Greenpeace
publikuje drugi ranking detalistów, w którym przedstawia 9 głównych sieci sprzedaży produktów
spożywczych na naszym rynku oraz ich strategie nabywania i wprowadzania do obrotu ryb,
produktów rybnych i owoców morza
Główne problemy niezrównoważonego rybołówstwa:
1. Przełowienie - czyli nadmierna eksploatacja łowisk powyżej maksymalnego zrównoważonego
połowu, co sprowadza populacje poławianych gatunków poniżej poziomu bezpiecznego dla ich
odtworzenia. Przełowienie w sposób bezpośredni może doprowadzić do wyginięcia poławianych
gatunków. To z kolei ma wpływ na zachwianie równowagi całego ekosystemu. Eliminacja
jednego gatunku powoduje niekontrolowany rozwój lub wyginięcie innych2. Nadmierna
eksploatacja łowisk to również problem ekonomiczno - społeczny. Puste łowiska to brak pracy dla
rybaków oraz źródła pożywienia dla lokalnych społeczności. Zmniejszająca się ilość ryb powoduje
ponadto rozwój szarej strefy, czyli nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów
(ang. IUU)
2. Destrukcyjne techniki i narzędzia połowowe - są to wszelkiego rodzaju działania oraz
narzędzia wykorzystywane w rybołówstwie, które bezpośrednio niszczą morskie ekosystemy lub
powodują przyłów innych gatunków:
- niszczenie obszarów przydennych poprzez trałowanie denne. Ta metoda trałowania jest
określana przez naukowców, jako najbardziej destrukcyjna. Polega ona na opuszczaniu na dno
sieci, które obciążone są ogromnymi ciężarkami lub specjalnymi stalowymi ramami. Następnie
kuter ciągnie (trałuje) je po dnie wyłapując ryby i jednocześnie niszcząc wszystko inne, co spotka
na swej drodze. Niektóre sieci tego typu zaopatrzone są również w specjalne elementy, które
wypłaszają ryby zagrzebane w dnie. Szczególną formą trałowania dennego są połowy głębinowe,
które pustoszą te najmniej zbadane przez człowieka obszary naszej planety.
- przyłów to wszystkie inne gatunki (np.: ryby, skorupiaki, korale, żółwie, ptaki i ssaki morskie) niż
poławiane, które wpadają w sieci, a następnie są wyrzucane jako odpad (odrzut). Może on
stanowić nawet 80% wagi całego zaciągu (np. połów krewetek -Peru3)
3. Nadmierna moc połowowa światowej floty - ilość jednostek łowiących oraz ich moc jest zbyt
duża w stosunku do ciągle zmniejszających się zasobów.
4. Niewłaściwe regulacje lub niemożność ich egzekwowania powodują rozrastanie się szarej
strefy, a gatunki poławiane nie są objęte odpowiednią ochroną.
5. Brak podejścia ekosystemowego, czyli całościowego spojrzenia na ekosystemy oraz
uwzględnienie zależności i oddziaływania między ich elementami.
Akwakultury (hodowle, farmy)
Hodowla organizmów morskich i ryb słodkowodnych, często prezentowana jako alternatywa i
rozwiązanie problemu przełowienia, może paradoksalnie przyczyniać się do jeszcze większych
zniszczeń w ekosystemach mórz i oceanów
Główne problemy związane z niezrównoważoną akwakulturą:
- niszczenie zasobów przybrzeżnych
- zwiększenie eutrofizacji wód
- ucieczki organizmów hodowlanych do środowiska naturalnego
- rozprzestrzenianie się chorób występujących na farmach
- zanieczyszczenie wód środkami chemicznymi wykorzystywanymi w hodowli
- zwiększenie zapotrzebowania na tzw. drobnicę przerabianą na olej i mączkę rybną4
Rozwiązania
Greenpeace na całym świecie od lat prowadzi działania na rzecz ochrony zasobów mórz i
oceanów. Główne postulaty Greenpeace to:
- utworzenie sieci rezerwatów morskich na 40% obszaru mórz i oceanów. Obszary takie byłyby
całkowicie zamknięte dla wszelkiej działalności przemysłowej. Wyeliminowanie ingerencji
człowieka pozwoliłoby na zwiększenie różnorodności biologicznej na ich obszarze, odbudowę
zniszczonych siedlisk, zwiększenie wielkości i ilości ryb (tym samym zasilenie obszarów
przyległych) i poprawę warunków dla rybołówstwa5.
- wprowadzenie moratorium na połowy głębinowe
- wprowadzenie odpowiednich regulacji rybołówstwa i narzędzi ich egzekwowania w skali świata
- zmiana Wspólnej Polityki Rybackiej w Unii Europejskiej, tak by zapewniała ekosystemowe
podejście do zasobów6
- objęcie ochroną gatunków zagrożonych wyginięciem
- odpowiedzialna konsumpcja i gospodarka zasobami
Rola detalistów
Wzrost połowów jest związany ze wzrostem konsumpcji ryb i produktów rybnych. Głównymi ich
dostawcami są detaliści – sieci hipermarketów i supermarketów, sklepów spożywczych oraz
delikatesów. Firmy te powinny zaangażować się w działania na rzecz odpowiedzialnej gospodarki
zasobami poprzez wprowadzenie zrównoważonych strategii pozyskiwania ryb, produktów rybnych
oraz owoców morza
Detaliści w ramach takiej strategii powinni:
- wycofać ze sprzedaży gatunki zagrożone wyginięciem lub takie, których połowy bądź hodowla
wiążą się z destrukcją środowiska naturalnego
- promować ryby i produkty pochodzące ze zrównoważonych połowów i hodowli
- podnieść standardy oznakowania sprzedawanych produktów
- ulepszyć możliwości prześledzenia całego łańcucha produkcyjnego – od jednostki dokonującej
połowu do momentu trafienia produktu do klienta
- wyjaśniać klientom swoją strategię oraz informować o problemach łowisk
- wpływać na swoich kontrahentów, by ci wprowadzali odpowiedzialne zasadny gospodarki
zasobami
Podstawowe statystyki:
Wykorzystanie światowych zasobów ryb
2% nie w pełni
eksploatowane
8% zagrożone
wyginięciem na
skutek przełowienia
1% odbudowuje się
po zupełnym
przetrzebieniu na
skutek przełowienia
52% intensywnie
eksploatowane
18% średnio
eksploatowane
19%
przeeksploatowane
Wyk.1 Wykorzystanie światowych zasobów ryb. Źródło: The state of world fisheries and
aquaculture. FAO 2008
Wykorzystanie połowów
6% - przyłów
wyrzucany
jako odpad
34% -pasze
60% spożycie
przez ludzi
Wyk.2 Wykorzystanie połowów. Źródło: World Development Indicators 2005, World Bank
Ciekawe strony:
www.iucn.pl - Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów
www.cites.org - Konwencja o międzynarodowym handlu zagrożonymi wyginięciem
gatunkami dzikich zwierząt i roślin
www.fao.org – Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. wyżywienia i rolnictwa
www.ices.dk – Międzynarodowa Rada Badań Morza
www.seafoodchoices.com – zrzeszenie na rzecz produktów rybnych.
Przypisy:
1
http://www.nature.com/nature/journal/v423/n6937/abs/nature01610.html
"Marine Conservation Biology" The Science of Maintaining the Sea's Biodiversity, Elliott A. Norse, Larry B.
Crowder, 2005
3
http://www.fao.org/docrep/008/y5936e/y5936e0a.htm#bm10
4
Guidelines for ecological risk assessment of marine fish aquaculture. FAO Fisheries and Aquculture
Technical Paper. No. 519. Rome, FAO. str. 141
5
Road Map to Recovery: A global network of marine reserves, Callum M. Roberts, Leanne Mason and Julie
P. Hawkins, Greenpeace International
6
Więcej na temat zmian w planowanej Wspólnej Polityce Rybackiej:
http://www.greenpeace.org/raw/content/eu-unit/press-centre/policy-papers-briefings/greenpeace-submissionfor-cfp.pdf
2