Stanowisko Ministerstwa Sprawiedliwości

Stanowisko Ministerstwa Sprawiedliwości
w sprawie sposobu powoływania kuratorów sądowych
do uczestnictwa w zespołach interdyscyplinarnych
W związku ze zgłoszonymi m.in. przez kuratorów sądowych wątpliwościami
dotyczącymi interpretacji przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu
przemocy w rodzinie (Dz.U. Nr 180, poz. 1493 z późn. zm.) w przedmiocie sposobu
zapewnienia kuratorom sądowym udziału w pracach zespołu interdyscyplinarnego,
Departament Praw Człowieka, Departament Wykonania Orzeczeń i Probacji oraz
Departament
Legislacyjno-Prawny
wypracowały
jednolite
następujące
stanowisko
Ministerstwa Sprawiedliwości w niniejszej sprawie.
Ustawą z dnia 10 czerwca 2010 roku o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy
w rodzinie oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 125, poz. 842) wprowadzono do ustawy
z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. Nr.180, poz. 1493
z późn. zm.) przepis art. 9a, który w ust. 1 stanowi, że gmina podejmuje działania na rzecz
przeciwdziałania przemocy w rodzinie, w szczególności w ramach pracy w zespole
interdyscyplinarnym.
Zespół interdyscyplinarny, zgodnie z ust. 2, powoływany jest przez wójta, burmistrza
albo prezydenta miasta.
Przepis ust. 3 wymienia jednostki (podmioty), których przedstawiciele wchodzą
w skład zespołu interdyscyplinarnego tj. jednostki organizacyjne pomocy społecznej, gminnej
komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, Policji, oświaty, ochrony zdrowia oraz
organizacji pozarządowych.
Przepis art. 9a ust. 4 przewiduje, że w skład zespołu interdyscyplinarnego wchodzą także
kuratorzy sądowi.
Jak wynika z kierowanej do Ministerstwa Sprawiedliwości korespondencji, wątpliwości
budzi sposób powoływania kuratorów sądowych do prac zespołów oraz podpisywania
ewentualnych porozumień z wójtami gmin, burmistrzami, prezydentami miast dotyczących
uczestnictwa kuratorów sądowych w zespołach interdyscyplinarnych. Źródłem tych
wątpliwości jest brzmienie przepisów art. 9a ust. 8 oraz art. 9a ust. 4 wymienionej wyżej
ustawy.
Zdaniem Ministerstwa Sprawiedliwości, brak jest przepisów statuujących obowiązek
zawierania przez kuratorów sądowych (prezesów sądów rejonowych) przedmiotowych
porozumień.
Zgodnie z art. 9a ust. 8 cytowanej wyżej ustawy, zespół interdyscyplinarny działa
na podstawie porozumień zawartych między wójtem, burmistrzem albo prezydentem miasta
a podmiotami, o których mowa w ust. 3 lub 5. Przepis ten pomija kuratorów sądowych,
albowiem nie wskazuje podmiotów wymienionych w ust. 4, jako strony przedmiotowego
porozumienia. W ocenie Ministerstwa Sprawiedliwości, w celu zapewnienia kuratorom
sądowym
uczestnictwa
w
pracach
zespołu
interdyscyplinarnego,
w
zupełności
wystarczającym będzie zwrócenie się przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta
do właściwego prezesa sądu rejonowego o wyznaczenie kuratora lub kierownika zespołu
kuratorskiej służby sądowej do uczestnictwa w zespole.
Jednocześnie, należy jednak zwrócić uwagę, że obowiązujące przepisy nie zakazują
zawierania takowych porozumień. W sytuacji, gdyby strony uznały zawarcie porozumienia
za celowe z punktu widzenia m.in. zacieśnienia współpracy w zakresie przeciwdziałania
przemocy w rodzinie, stroną porozumienia winien być prezes sądu rejonowego, a nie kurator
sądowy lub też kierownik zespołu kuratorskiej służby sądowej. Przepisy ustawy
o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, jak również ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku
o kuratorach sądowych (Dz.U. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) nie dają bowiem podstawy
do autonomicznego i indywidualnego zawierania przez kuratorów sądowych jakichkolwiek
porozumień. Za powyższym rozwiązaniem przemawia również organizacyjne usytuowanie
kuratorów sądowych jako służby działającej przy sądach rejonowych oraz pozycja prezesa
sądu rejonowego jako podmiotu uprawnionego do kierowania i reprezentowania w/w sądu
na zewnątrz (art. 22 § 1 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów
powszechnych – Dz.U. Nr 98, poz.1070 z późn. zm.).
Z uwagi na obowiązki kierownika zespołu kuratorskiej służby sądowej polegające
m.in. na reprezentowaniu zespołu i koordynowaniu zadań kuratorów (odpowiednio: art. 41
ust. 1 pkt 14 ustawy o kuratorach sądowych, art. 41 ust. 1 pkt 1 w/w ustawy) zasadnym
byłoby, aby w pracach zespołu interdyscyplinarnego uczestniczył kierownik zespołu, zaś
w pracach grupy roboczej kurator prowadzący czynności w danej rodzinie (sprawie),
ze względu na najlepszą znajomość tematu.
W celu umożliwienia kuratorom udziału w grupach roboczych stosowne zapisy winien
przewidywać opracowywany przez kierowników zespołów kuratorskiej służby sądowej
projekt podziału czynności kuratorów (§ 63 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 23 lutego 2007 r. w sprawie regulaminu urzędowania sądów powszechnych - Dz.U. Nr
38, poz. 249 z późn. zm.). Podkreślić jednak należy, że właściwa byłaby praktyka
powierzania czynności w zakresie uczestnictwa w grupach roboczych co do zasady kuratorom
sądowym zawodowym, a nie społecznym. W myśl art. 11 ustawy o kuratorach sądowych
współpraca z właściwym samorządem, w tym gminnym, należy bowiem do kuratorów
zawodowych.
Podsumowując, w ocenie Ministerstwa Sprawiedliwości nie ma potrzeby zawierania
porozumień, o których mowa w art. 9a ust. 8 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie
z prezesem sądu rejonowego, a wystarczy jedynie zwrócenie się przez wójta, burmistrza albo
prezydenta miasta do niego o wyznaczenie właściwego kuratora (kierownika zespołu)
do wykonywania czynności w zespole interdyscyplinarnym. W sytuacji jednak, gdy
przedstawiciele samorządu terytorialnego i władze właściwego sądu rejonowego uznają
zawarcie porozumienia za celowe, jego stroną, jak już wyżej wskazano, winien być prezes
sądu rejonowego, a nie kurator, kierownik zespołu kuratorskiej służby sądowej czy też
kurator okręgowy.