Rola pomocy publicznej jako instrumentu polityki

Zeszyty naukowe nr 5
2006
Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Bochni
Wanda Czopik
Rola pomocy publicznej jako instrumentu polityki
państwa w Polsce w latach 2002 - 2004
Wstęp
Współczesne przedsiębiorstwa, niezależnie od ich wielkości, położenia czy
branży, muszą sprostać wielu wyzwaniom. Do najważniejszych zalicza się: globalizację, wykorzystanie możliwości stwarzanych przez technologie, osiąganie rentowności, zapewnienie przewagi konkurencyjnej, konieczność działania
w warunkach ciągłych zmian. Niektóre przedsiębiorstwa, a zwłaszcza te, które
podejmują nowe inwestycje, tworzą nowe miejsca pracy, zatrudniają określone
kategorie pracowników, mogą ubiegać się o różnorodną pomoc publiczną.
Pomoc publiczna stanowi specyficzny instrument polityki państwa w gospodarce rynkowej. Zarówno pomoc bezpośrednia, jak i pośrednia jest jedną z form
interwencjonizmu państwowego. Z jednej strony pozwala ona państwu dążyć
do osiągnięcia określonych celów gospodarczych, społecznych i politycznych.
Jednak z drugiej strony zakłóca swobodną konkurencję zarówno w obrębie danego państwa, jak i w skali międzynarodowej. Rola państwa polega na wzmacnianiu lub osłabianiu bodźców płynących z rynku przez przysporzenie korzyści
wybranym przedsiębiorstwom lub grupom przedsiębiorstw, a także tymczasową
ochronę wybranych przedsiębiorstw, czy nawet całych gałęzi gospodarki, przed
zbyt surową weryfikacją ich użyteczności rynkowej.
Celem artykułu jest pokazanie stopnia wykorzystania pomocy publicznej
w Polsce. W pierwszej jego części wskazano na prawne aspekty udzielania pomocy publicznej, natomiast w drugiej zaprezentowano przeznaczenie pomocy
publicznej w Polsce w latach 2002 - 2004. W pracy wykorzystano wtórne dane
statystyczne zawarte w sprawozdaniach o udzielonej pomocy publicznej sporządzanych przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Uwzględniono krajową pomoc publiczną, gdyż to ona najlepiej odzwierciedla możliwości wspierania własnych przedsiębiorstw.
6
1. Prawne aspekty udzielania pomocy publicznej.
1.1. Rys historyczny stosowanego prawodawstwa w
Polsce w zakresie udzielania pomocy publicznej.
Pomoc publiczna to - mówiąc najprościej - różnorodne przysporzenia i korzyści, które przedsiębiorcy mogą otrzymać od państwa. Przy tym należy zaznaczyć, iż nie chodzi tu tylko o zastrzyk gotówki dla firm. W grę wchodzą bowiem
m.in. dotacje, ulgi podatkowe, tańsze pożyczki czy kredyty. Pomoc publiczna
polega na dofinansowaniu przedsiębiorcy ze środków publicznych (np. dotacje,
tańsze pożyczki) czy też na uszczupleniu tych środków (umorzenie zaległości).
Stosowanie pomocy publicznej narusza podstawową zasadę gospodarki rynkowej, według której korzyści, jakie osiąga przedsiębiorstwo, powinny zależeć
wyłącznie od jego rynkowej użyteczności, nieustannie potwierdzanej przez kontrahentów i weryfikowanej przez konkurentów. Naruszenie tej zasady grozi zakłóceniem konkurencji, od której zależy sprawne funkcjonowanie mechanizmu
rynkowego. Dlatego tak ważne stało się ujęcie w przepisy prawa kwestii dotyczących udzielania pomocy publicznej.
Po raz pierwszy dokonano tego w ustawie z dnia 30 czerwca 2000r.
o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców obowiązującej od 01 stycznia 2001r.1 Podczas pierwszego roku jej stosowania okazało się, że niektóre postanowienia stwarzają duże trudności interpretacyjne. Było to związane głównie z nieprecyzyjnością zawartych w nich
definicji, na przykład: „pomoc publiczna”, czy też niezbyt dokładnie określonym sposobem przeliczania pomocy wyrażonej w złotówkach na euro. Wiele
wątpliwości dotyczyło także podmiotów podlegających ustawie, jak na przykład: spółki cywilne, gminy, niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej, rolnicy,
stowarzyszenia i fundacje. Powodowało to problemy z udzieleniem wsparcia
firmom, które o nie występowały. Wszystkie te czynniki doprowadziły do uchwalenia 27 lipca 2002 roku nowej ustawy o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców2, która to weszła w życie 06 października 2002r. Nowa ustawa miała zastosowanie do przedsiębiorców w rozumieniu przepisów o działalności gospodarczej, jednak jej zakres podmiotowy
został rozszerzony o spółkę cywilną. Doprecyzowano sposób przeliczania ustawowych wielkości pomocy wyrażonych w złotych na euro. Ponadto określono
zasady ustalania wielkości pomocy dla spółek osobowych oraz małżonków prowadzących działalność gospodarczą. Elementem łączącym obydwie te ustawy
był organ nadzorujący udzielanie pomocy - prezes Urzędu Ochrony Konkurencji
i Konsumentów. Z dniem akcesji Polski do Unii Europejskiej, tj. 01 maja 2004r.
o legalności udzielonego wsparcia dla przedsiębiorców decyduje już nie prezes UOKiK, lecz Komisja Europejska. Prezes UOKiK jest pośrednikiem mię-
7
dzy Komisją Europejską a podmiotami udzielającymi pomocy, a zarazem organem wspomagającym te podmioty w przygotowaniu notyfikacji poprzez wydawanie opinii programów pomocowych. Przepisy zawarte w rozporządzeniach
wydanych na podstawie traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE)
są bezpośrednio stosowane we wszystkich krajach członkowskich, czyli nie wymagają implementacji do prawa krajowego. Z dniem akcesji przepisy te, zgodnie z art. 91 ust. 3 Konstytucji RP3, stały się elementem polskiego systemu prawnego mając pierwszeństwo nad ustawami w przypadku kolizji prawa unijnego
i krajowego.
W dniu 31 maja 2004 roku weszła w życie ustawa z dnia 30 kwietnia 2004
roku o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej4, która reguluje tryb postępowania w sprawach związanych z pomocą publiczną na szczeblu
krajowym. Ustawa określa:
- postępowanie w sprawie notyfikacji programów pomocowych, projektów pomocy indywidualnych oraz projektów pomocy indywidualnej na restukturyzację;
- zasady współpracy prezesa UOKiK z podmiotami opracowującymi programy
pomocowe, podmiotami udzielającymi pomocy, podmiotami ubiegającymi się
o pomoc oraz beneficjentami pomocy;
- zasady reprezentowania Rzeczypospolitej Polskiej przed Trybunałem
Sprawiedliwości oraz Sądem Pierwszej Instancji w sprawach pomocy
publicznej;
- zasady i tryb zwrotu pomocy;
- zasady monitorowania pomocy publicznej.
Ustawa ta rozróżnia tzw. pomoc de minimis oraz pomoc udzielaną w ramach
wyłączeń grupowych, tj. taką, której nie dotyczy obowiązek notyfikacji. Pomoc
udzielana w ramach wyłączeń grupowych dotyczy:
1. pomocy dla małych i średnich przedsiębiorców,
2. pomocy na szkolenia,
3. pomocy na zatrudnienie.
Natomiast pomoc de minimis dotyczy pomocy, którą może uzyskać podmiot
prowadzący działalność gospodarczą, jeżeli wartość tej pomocy brutto łącznie
z wartością innej pomocy de minimis, otrzymanej przez niego w okresie trzech
kolejnych lat poprzedzających dzień uzyskania planowanej pomocy, nie przekracza kwoty stanowiącej równowartość 100.000 euro.
Zgodnie z art. 88 ust. 3 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską
Państwo Członkowskie ma obowiązek zgłaszać Komisji Europejskiej, co do zasady, każdy zamiar udzielenia pomocy (z wyjątkiem pomocy de minimis i pomocy udzielanej w ramach wyłączeń grupowych) i powstrzymywać się od jej udzielenia do czasu podjęcia w tej sprawie decyzji przez Komisję Europejską.
8
1.2. Pojęcie pomocy publicznej i jej formy.
Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004r. o postępowaniu w sprawach dotyczących
pomocy publicznej odwołuje się do Rozporządzenia Rady (WE) nr 659/19995,
zgodnie z którym pomoc oznacza każdy środek, spełniający wszystkie kryteria
ustanowione w art.92 ust. 1 Traktatu WE.
Pomoc publiczna to pomoc udzielana przez Państwo Członkowskie lub ze
źródeł państwowych, w jakiejkolwiek formie, która narusza lub grozi naruszeniem konkurencji poprzez uprzywilejowanie niektórych przedsiębiorstw lub produkcji niektórych wyrobów, w zakresie, w jakim wpływa ona negatywnie na
wymianę handlową pomiędzy Państwami Członkowskimi. Ogólnie można
stwierdzić, iż pomocą publiczną jest przysporzenie bezpośrednio lub pośrednio
przez organy udzielające pomocy korzyści finansowych określonemu przedsiębiorcy, w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.
Pomoc publiczna powinna być rozpatrywana z prawnego, ekonomicznego
i socjologicznego punktu widzenia.
W sensie prawno - ekonomicznym trafnie, jak się wydaje, ujmuje ją definicja S. Dudzika. Według niego pomoc publiczna to różnego rodzaju formy
wsparcia udzielane przedsiębiorstwom oraz gałęziom gospodarki poprzez różne instytucje (organy) państwowe. Zgodnie z jego definicją „...pomoc publiczna
polega na podejmowaniu działań lub przedsięwzięć finansowych przez organy
władzy publicznej z zasobów państwowych, wspierających ekonomiczną działalność określonych przedsiębiorstw, sektorów gospodarki, regionów lub wytwarzanie określonych produktów. Dzięki pomocy publicznej wyróżnione podmioty
w gospodarce mogą osiągać korzyści. Korzyść czerpana przez przedsiębiorstwo
z udzielonej pomocy to bardzo ważny wyznacznik skutków pomocy państwa.
Najczęściej pomoc publiczną definiuje się jako działalność powodującą równocześnie korzyści na rzecz przedsiębiorstwa oraz obciążenia po stronie państwa.
W tym wypadku pomoc oznacza koszt lub utratę przychodów dla organów publicznych oraz korzyści dla podmiotu, który korzysta z pomocy. Może to oznaczać wykorzystanie funduszy publicznych do redukcji obciążeń, które przedsiębiorstwo musi w normalnych warunkach ponieść. Źródłem korzyści, jakie może
osiągnąć podmiot gospodarczy, są zarówno instrumenty prawa publicznego (dotacje, zwolnienia podatkowe itp.), jak i formy działania o charakterze formalnoprawnym (kredyty, udziały państwa w kapitałach przedsiębiorstw itp.)”6.
Aby określone działanie mogło być zakwalifikowane jako pomoc publiczna,
bezwzględnie muszą zostać spełnione jednocześnie cztery warunki (zgodnie z artykułem 87 „Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską”):
1. jest to pomoc przyznana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych bez względu na formę;
2. jest to pomoc, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez
9
sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów;
3. jest to pomoc selektywna,
4. jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w zakresie w jakim wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi.
Pomoc publiczna może być udzielana w szczególności w formie:
♦ dotacji oraz ulg i zwolnień podatkowych,
♦ dokapitalizowania przedsiębiorców na warunkach korzystniejszych od oferowanych na rynku,
♦ pożyczek lub kredytów udzielanych przedsiębiorcom na warunkach korzystniejszych od oferowanych na rynku,
♦ poręczeń i gwarancji kredytowych udzielanych za zobowiązania przedsiębiorców na warunkach korzystniejszych od oferowanych na rynku,
♦ zaniechania poboru podatku, odroczenia terminu zapłaty, rozłożenia na raty
podatku lub zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę oraz umorzenia zaległości podatkowej, odsetek za zwłokę lub opłaty prolongacyjnej,
♦ umorzenia bądź zaniechania ustalania lub poboru należnych od przedsiębiorcy świadczeń pieniężnych, stanowiących środki publiczne w rozumieniu
przepisów ustawy o finansach publicznych, innych niż podatki, albo odraczania lub rozkładania na raty płatności takich świadczeń,
♦ zbycia lub oddania do korzystania mienia będącego własnością Skarbu
Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego i ich związków - na warunkach korzystniejszych od oferowanych na rynku.
Przez podmioty udzielające pomocy, zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 12 w/w. ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej4, należy rozumieć organy administracji publicznej oraz inne podmioty, które są uprawnione do
udzielania pomocy, w tym przedsiębiorcę publicznego. Udzielenie pomocy następuje najczęściej w wyniku podjęcia decyzji lub podpisania umowy.
1.3. Podstawy udzielania pomocy publicznej.
Ustawa rozróżnia dwa rodzaje pomocy publicznej:
• pomocy zatwierdzonej (notyfikowanej) przez Komisję Europejską,
• pomocy niepodlegającej notyfikacji.
Notyfikowanie pomocy przez Komisję Europejską dotyczy programów pomocowych, przypadków pomocy indywidualnej nie objętej programem pomocowym, pomocy indywidualnej na restrukturyzację oraz pomocy przekraczającej
granicę de minimis 100.000 euro.
§ Pomoc indywidualna - na podstawie art. 1 lit. E Rozporządzenia Rady (WE)
nr 659/1999 jest to pomoc, która nie jest udzielana na podstawie programu pomocowego oraz pomoc, która jest udzielana w ramach programu pomocowego i na jego mocy musi podlegać notyfikacji.
§ Programy pomocowe - oznaczają każde działanie (akt prawny), na podstawie
10
którego można dokonać wypłat pomocy indywidualnej na rzecz przedsiębiorców określonych w programie lub określonych działań, na podstawie których
można ich dokonać.
§ Pomoc udzielana na podstawie wyłączeń grupowych, obejmująca zarówno pomoc indywidualną, jak i udzielaną na podstawie programów pomocowych. Projekty jej udzielenia zwolnione są z obowiązku notyfikacji Komisji
Europejskiej. Wyłączenia grupowe dotyczą:
- pomocy szkoleniowej (Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2204/2002 z dnia
05 grudnia 2002r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktaktu WE w odniesieniu do pomocy państwa w zakresie zatrudnienia),
- pomocy w zakresie zatrudnienia (Rozporządzenie Komisji (WE) nr 68/2001
z dnia 12 stycznia 2001r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE
do pomocy szkoleniowej),
- pomocy dla małych i średnich przedsiębiorstw (Rozporządzenie Komisji
(WE) nr 70/2001 z dnia 12 stycznia 2001r. w sprawie zastosowania art. 87
i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa dla małych i średnich
przedsiębiorstw).
§ Pomoc regionalna zgodna z art. 87 Traktatu WE.
§ Pomoc de minimis - pomoc ta jest odrębnym elementem pomocy udzielanym zgodnie z Rozporządzeniem Komisji (WE) nr 69/2001 z dnia 12 stycznia
2001r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy w ramach zasady de minimis. Jest to pomoc publiczna do 100.000 euro.
Komisja uznała w nim, że stosowanie pomocy do tej wysokości nie narusza
konkurencyjności i handlu między państwami członkowskimi WE.
1.3.1 Pomoc de minimis
Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy4 do pomocy de minimis nie wlicza się pomocy publicznej udzielonej w ramach programu pomocowego, pomocy indywidualnej na restrukturyzację oraz pomocy udzielonej w ramach wyłączeń grupowych
(pomocy szkoleniowej, w zakresie zatrudnienia, dla małych i średnich przedsiębiorstw). Istotny okres trzech lat ma charakter ruchomy i w każdym przypadku przyznania nowej pomocy de minimis należy ustalić ogólną kwotę pomocy
de minimis przyznaną w ciągu poprzednich trzech lat. Za datę przyznania pomocy de minimis uznaje się moment, w którym beneficjentowi zostało nadane
prawo przyjęcia pomocy. Stąd też, jeżeli przedsiębiorca występuje z wnioskiem
o udzielenie pomocy de minimis, organ udzielający pomocy musi sprawdzić,
czy w okresie trzech lat poprzedzających dzień złożenia wniosku o udzielenie
pomocy otrzymywał on pomoc de minimis. Pomoc ta występuje tutaj jako odrębna kategoria i musi zostać zbadana dotychczas udzielona pomoc w zakresie spełniania przez nią warunków pomocy de minimis, tzn. czy w momencie udziela-
11
nia nie przekraczała wartości 100.000 euro wraz z pomocą udzieloną przedsiębiorcy trzy lata wstecz i nie podlegała obowiązkowi opiniowania przez Prezesa
UOKiK. Zgodnie z zapisem art. 63 ustawy4 do pomocy de minimis zalicza się
wyłącznie pomoc indywidualną. Pomoc de minimis udzielona przedsiębiorcy po
wejściu w życie obecnej ustawy, a więc po dniu 31.V.2004r., musi być potwierdzona przez organy udzielające pomocy zaświadczeniem o udzielonej pomocy de
minimis. Pozwoli to stwierdzić organowi udzielającemu pomocy, czy planowana
pomoc dla przedsiębiorcy jest pomocą de minimis. Jeżeli pomoc ta nie przekracza wartości 100.000 euro nie wymaga notyfikacji Komisji Europejskiej i może
zostać udzielona.
Drugą istotną zmianą w stosunku do przepisów dotychczas obowiązujących jest wprowadzenie w art.5 ust.2 ustawy obowiązku wydania przedsiębiorcy przez organ udzielający pomocy zaświadczenia stwierdzającego, że udzielona pomoc jest pomocą de minimis. Określa to Rozporządzenie Rady Ministrów
z dnia 11 sierpnia 2004r. w sprawie zaświadczeń o pomocy de minimis (Dziennik
Ustaw nr 187 poz. 1930).
1.3.2 Pomoc regionalna
Pomoc regionalna jest adresowana do przedsiębiorców prowadzących działalność na obszarach o niższym rozwoju gospodarczym w stosunku do lepiej rozwiniętych w kraju, a także w regionie, w którym występuje bezrobocie i niski poziom życia obywateli. Zgodnie z dotychczasowymi przepisami udziela się pomocy regionalnej
• jeśli na danym obszarze poziom PKB na jednego mieszkańca jest niższy
niż 75% średniego poziomu PKB na jednego mieszkańca we Wspólnotach
Europejskich,
• jeśli przeznaczona jest na pokrycie bieżących kosztów działalności przedsiębiorcy, pod warunkiem, że jest uiszczona w czasie oraz uzasadniona przesłankami o charakterze społeczno-gospodarczym, w szczególności wysoką stopą
bezrobocia, a jej wielkość jest stopniowo zmniejszana,
• jeżeli równocześnie pomoc regionalna stanowi element polityki regionalnej,
• jest zróżnicowana co do form, wielkości oraz okresu stosowania w zależności
od rodzaju i skali problemów występujących na danym obszarze,
• nie przekracza dopuszczalnych maksymalnych wielkości pomocy wyrażonych w kategoriach kosztów inwestycji lub utworzonych nowych miejsc pracy,
• uwzględnia przewidywany lub faktyczny udział poszczególnych sektorów gospodarczych w przyznawanej pomocy.
Pomoc regionalna, wynikająca z art. 87 ust. 3 Traktatu WE jest udzielana
w zakresie, który wynika z mapy pomocy regionalnej. Przedmiotem pomocy regionalnej jest zapewnienie inwestycji początkowych lub utworzenie nowych miejsc
12
pracy powiązanych z inwestycjami. Inwestycja początkowa oznacza zainwestowanie kapitału trwałego w utworzenie nowego zakładu, rozbudowę istniejącego bądź
rozpoczęcie działalności, która wiąże się z zasadniczą zmianą produktu lub procesu produkcyjnego w istniejącym zakładzie. Można też uznać za inwestycję początkową zainwestowanie kapitału trwałego w formie kupna zakładu, który został
zlikwidowany lub zostałby zlikwidowany, jeżeli nie zostałby kupiony. Tworzenie
nowych miejsc pracy oznacza przyrost netto ich liczby w danym przedsiębiorstwie w porównaniu ze średnią z pewnego okresu czasu i musi być powiązane
z nową inwestycją. Pomoc regionalna dla inwestycji początkowych i związana
z utworzeniem nowych miejsc pracy jest uzależniona do utrzymania danej inwestycji i nowych miejsc pracy przez okres co najmniej pięciu lat. Zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej programy pomocowe muszą zawierać jeszcze jeden warunek, że wniosek o przyznanie pomocy musi zostać złożony przed rozpoczęciem prac nad danym projektem. Tym samym w projektowanym budżecie
inwestycji musi być uwzględniona wnioskowana pomoc regionalna.
Mapa pomocy regionalnej została opublikowana, zgodnie z art. 10 ustawy,
w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 01 września 2004 r. w sprawie ustalenia mapy pomocy regionalnej (Dz.U.04 nr 200, poz.2050). W związku z tym,
że Komisja Europejska zaakceptowała mapy pomocy regionalnej na lata 2000
- 2006, rozporządzenie to stosuje się do 31 grudnia 2006 r. Określa ono obszary
kraju, na których dopuszczalne jest udzielanie pomocy publicznej oraz maksymalne wielkości pomocy dla tych obszarów, przy uwzględnieniu w szczególności poziomu produktu krajowego brutto na jednego mieszkańca na danym obszarze. Dla inwestora ważne jest, jak dużą pomoc może otrzymać. Zależy to m.in.
od lokalizacji inwestycji. W §3 rozporządzenia zostały wymienione obszary kraju, na terenie których została określona maksymalna intensywność pomocy regionalnej. Przedsiębiorca może ubiegać się o dofinansowanie w wysokości 50%
kosztów inwestycji, z wyłączeniem inwestycji w podregionach o numerach statystycznych 4, 17 i 30 (Wrocław, Kraków, Gdańsk, Gdynia i Sopot) intensywność
pomocy wynosi 40%, a o nr 22 i 42 (Warszawa, Poznań) - 30%. Podregiony te
wynikają z wprowadzenia w 2000 roku w naszym kraju Nomenklatury Jednostek
Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS). Nomenklatura ta ma zastosowanie w procesie zbierania, harmonizacji i udostępniania danych statystyk regionalnych krajów Unii Europejskiej. Jeśli pomoc regionalna jest udzielana małym
i średnim przedsiębiorcom (z wyjątkiem przedsiębiorców z sektora transportowego), to jej wielkość podwyższa się o 15 punktów procentowych.
Rozporządzenie określa także rodzaje działalności gospodarczej, dla których
udzielanie pomocy nie jest dozwolone. Są nimi: sektor hutnictwa żelaza i stali,
włókien syntetycznych, górnictwa węgla, rybołówstwa oraz działalność związana z produkcją, przetwarzaniem i wprowadzeniem do obrotu towarów wymienionych w załączniku nr 1 Traktatu WE.
13
Biorąc pod uwagę, że udzielenie pomocy regionalnej dla niektórych rodzajów działalności gospodarczej wpływa szczególnie negatywnie na warunki konkurencji na wspólnym rynku w rozporządzeniu wymienione zostały też rodzaje działalności gospodarczej, dla których maksymalne wielkości pomocy są inne
niż maksymalne wielkości pomocy dla obszarów kraju, wraz ze wskazaniem tych
wielkości. Sektorem tym jest sektor motoryzacyjny i maksymalna intensywność
pomocy dla podmiotów prowadzących w nim działalność wynosi 30%, jeżeli
kwota planowanej pomocy regionalnej przekracza 5 mln euro ekwiwalentu dotacji brutto.
Na okres od 1 stycznia 2007 roku do 31 grudnia 2013 roku została opracowana nowa mapa pomocy regionalnej, którą opublikowano w Rozporządzeniu
Rady Ministrów z dnia 13 października 2006 roku. (Dz. U. z 2006 r. Nr 190
poz. 1402)
1.4. Odbiorcy pomocy publicznej
Ustawa o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, w odróżnieniu do aktów poprzednich, definiuje nieco inaczej, w sposób bardziej ogólny, odbiorców - beneficjentów pomocy. Są to podmioty prowadzące działalność
gospodarczą, bez względu na formę organizacyjno - prawną oraz sposób finansowania, które otrzymały pomoc publiczną.
Ustawa odwołuje się do art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. nr 173 poz.1807), zgodnie z którym przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nie będąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we
własnym imieniu działalność gospodarczą. Działalnością gospodarczą w rozumieniu w/w. ustawy jest zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Za przedsiębiorców uznaje
się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
Art. 110 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nakłada na przedsiębiorcę obowiązek złożenia do celów uzyskania pomocy publicznej, pisemnego
oświadczenia, przed organem udzielającym pomocy, o wielkości swojego przedsiębiorstwa. Wielkość przedsiębiorstwa określa on zgodnie z art. 104, 105 i 106
ustawy na podstawie co najmniej jednego z dwóch ostatnich lat obrotowych:
• mikroprzedsiębiorca - zatrudniający średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz osiągający obrót netto nie przekraczający równowartości w złotych
2 milionów euro lub sumy aktywów jego bilansu jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro,
• mały przedsiębiorca - zatrudniający średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz osiągający roczny obrót netto nie przekraczający równowartości
14
w złotych 10 milionów euro lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego
na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 10 milionów euro,
• średni przedsiębiorca - zatrudniający średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz osiągający roczny obrót netto nie przekraczający równowartości
w złotych 50 milionów euro lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego
na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów euro.
Kolejna grupa ewentualnych beneficjentów dopuszczalnej pomocy publicznej to przedsiębiorcy publiczni. Zgodnie z art. 2 pkt 14 ustawy o postępowaniu
w sprawach dotyczących pomocy publicznej są nimi podmioty prowadzące działalność gospodarczą, na które organ władzy publicznej ma decydujący bezpośredni lub pośredni wpływ, w szczególności:
♦ przedsiębiorstwo państwowe, jednoosobowa spółka Skarbu Państwa albo
jednoosobowa spółka jednostki samorządu terytorialnego,
♦ spółka akcyjna lub spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, w stosunku do
których Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego lub przedsiębiorcy, w stosunku do których przedsiębiorstwa państwowe, jednoosobowe spółki Skarbu Państwa lub jednoosobowe spółki jednostki samorządu terytorialnego posiadają uprawnienia takie, jak przedsiębiorcy dominujący w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów.
Przedsiębiorca publiczny może być nie tylko beneficjentem pomocy, lecz
także podmiotem uprawnionym do udzielania pomocy publicznej. Wielu przedsiębiorców, m.in. spółki komunalne wykonują bowiem zlecone zadania publiczne, które są wykonywane przez organy gminy.
1.5. Wielkość pomocy publicznej
Wielkość pomocy publicznej, o którą występuje lub którą otrzymał przedsiębiorca, to wartość pomocy publicznej wyrażona w kwocie pieniężnej lub intensywność pomocy publicznej wyrażona jako stosunek wartości pomocy publicznej do kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą publiczną. Wyrażana
jest w kwocie pieniężnej, po przeliczeniu jej w sposób pozwalający na ustalenie kwoty, jaką otrzymałby beneficjent pomocy, gdyby została ona udzielona
w formie dotacji. Dotyczy to przypadków, gdy pomoc zostanie przyznana w innej formie niż dotacja - kwota pomocy będzie stanowić wtedy ekwiwalent pomocy. Równowartość pomocy w euro ustala się według kursu średniego walut obcych, ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu udzielenia pomocy.
Rada Ministrów określiła w Rozporządzeniu z dnia 11 sierpnia 2004 r. szczegółowe sposoby obliczania wartości pomocy publicznej udzielanej w różnych
formach (Dz.U. nr194, poz.1983), które zostało zmienione Rozporządzeniem
15
Rady Ministrów z dnia 19 września 2006 r. i opublikowane w Dzienniku Ustaw
nr 183 poz. 1355. Wartość pomocy przeliczana być musi na równą jej wartość dotacji, wyrażoną w ekwiwalencie dotacji brutto lub w ekwiwalencie dotacji netto,
ustaloną w szczegółowy sposób określony w rozporządzeniach.
Ekwiwalent dotacji brutto (EDB) jest to kwota pomocy, którą otrzymałby
beneficjent pomocy lub podmiot ubiegający się o pomoc, gdyby uzyskał pomoc
w formie dotacji, bez uwzględnienia opodatkowania podatkiem dochodowym.
Ekwiwalent dotacji netto (EDN) jest to kwota pomocy, którą otrzymałby beneficjent pomocy lub podmiot ubiegający się o pomoc, gdyby uzyskał pomoc
w formie dotacji, uwzględniająca opodatkowanie podatkiem dochodowym.
Kwota ta to ekwiwalent dotacji brutto pomniejszony o stawkę podatkową. Jeżeli
odrębne przepisy stanowią, że określone przysporzenie finansowe nie podlega
opodatkowaniu podatkiem dochodowym EDN jest równy EDB.
2. Wykorzystanie pomocy publicznej w Polsce.
2.1. Przeznaczenie udzielanej pomocy publicznej w Polsce.
Pomoc publiczna może być przeznaczana na7:
§ pomoc horyzontalną (prace badawczo - rozwojowe, ochronę środowiska, rozwój małych i średnich przedsiębiorców, inwestycje energooszczędne, utrzymanie poziomu zatrudnienia lub tworzenie nowych miejsc pracy, szkolenia,
pomoc restrukturyzacyjną, pomoc doraźną, rozwój infrastruktury technicznej,
inne cele);
§ pomoc sektorową (sektory: hutnictwa żelaza i stali, budownictwa okrętowego,
górnictwa węgla, włókien syntetycznych, motoryzacyjny, żeglugi morskiej);
§ pomoc regionalną;
§ rolnictwo (rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo - w zakresie pozyskiwania drewna
i pokrewnych działalności usługowych oraz rybołówstwo i rybactwo);
§ inne tytuły.
Przeznaczenie pomocy publicznej w Polsce w latach 2002 - 2004 przedstawia poniższa tabela:
Tabela 1
Przeznaczenie pomocy
publicznej
Ogółem
Pomoc horyzontalna
Rozwój MSP
Pomoc sektorowa
Pomoc regionalna
Rolnictwo
Wartość (w mln zł)
2002
2003
2004*
10.277,6 28.355,6 8.809,3
3.450,7
2.840,8
4.453,1
136,6
132,9
67,5
1.835,4
20.053,2
2.819,0
469,6
753,6
854,7
1.766,9
1.283,1
---
2002
100,0
33,6
4,0
17,9
4,6
17,2
Udział (w %)
2003
2004*
100,0
100,0
10,0
50,5
4,7
1,5
70,7
32,0
2,7
9,7
4,5
---
16
Inne tytuły
Brak danych o przeznaczeniu pomocy
2.706,0
49,0
3.417,3
7,7
682,5
0,0
26,3
0,5
12,1
0,03
7,8
0,0
* z wyłączeniem pomocy w transporcie
źródło: [8] i [9]
Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, iż na przestrzeni lat
badanego okresu zmienia się przeznaczenie pomocy publicznej. W 2002 roku
pomoc horyzontalna stanowiła blisko 34% ogólnej wartości pomocy publicznej i była przeznaczona głównie na restrukturyzację (2.091,3 mln zł.), szkolenie (368,5 mln zł.) i pomoc doraźną (300,6 mln zł.). W roku 2003 jej udział
zmalał do 10%, z czego środki na restrukturyzację wynosiły 1.750,3 mln zł.,
ochronę środowiska - 346,0 mln zł. oraz utrzymanie poziomu zatrudnienia lub
tworzenie nowych miejsc pracy - 295,1 mln zł. Pomoc horyzontalna udzielona
w roku 2004 stanowiła 50,5% ogólnej wartości udzielonej pomocy (4.453,1
mln zł.), z tego największa część została udzielona na restrukturyzację - 3.597,2
mln zł., następnie na zatrudnienie - 537,7 mln zł., prace badawczo - rozwojowe
- 114,4 mln zł. Wzrost udziału pomocy horyzontalnej w 2004 roku w strukturze
ogólnie udzielonej pomocy publicznej w porównaniu do lat poprzednich był spowodowany głównie poprzez znaczną wartość pomocy restrukturyzacyjnej (ustawy antykryzysowe10).
Wartość pomocy sektorowej udzielonej w 2002 roku wyniosła 1.835,4
mln zł. (17,9% ogólnej wartości pomocy publicznej). Z tego 93,3% stanowiła pomoc restrukturyzacyjna dla sektora górnictwa węgla (1.712,9 mln zł.), zaś
5,5% (101,8 mln zł) zostało skierowane do sektora budownictwa okrętowego.
W 2003r. wielkość udzielonej pomocy sektorowej gwałtownie wzrosła do wysokości 20.053,2 mln zł. (70,7% ogólnej wartości udzielonej pomocy publicznej).
Tak duża różnica wynika głównie ze znacznej wielkości pomocy udzielonej w
2003 roku na restrukturyzację górnictwa węgla kamiennego - około 17.500 mln
zł. oraz na restrukturyzację sektora hutnictwa żelaza i stali - 2.087,8 mln zł. W
związku ze zobowiązaniami akcesyjnymi, od roku 2004 pomoc na restrukturyzację hutnictwa jest niedopuszczalna, natomiast restrukturyzacja górnictwa węgla
została objęta programem pomocowym, który przewiduje stopniowe zmniejszenie
pomocy udzielanej na ten cel. W 2003 roku pomoc restrukturyzacyjna dla sektora górnictwa węgla stanowiła 87,3% (17.488,5 mln zł.). Kolejne 10,3% pomocy sektorowej uzyskał sektor hutnictwa żelaza i stali (2.067,8 mln zł.) oraz 2,4%
sektor budownictwa okrętowego (481,8 mln zł.). W 2004 roku udzielona pomoc sektorowa wyniosła 2.819,0 mln zł. (32% ogólnej wartości pomocy). Z tego
81,2% stanowiła pomoc restrukturyzacyjna dla sektora górnictwa węgla (2.289,1
mln zł.). Następne 18,8% (529,9 mln zł.) pomocy sektorowej zostało skierowane do sektora budownictwa okrętowego. Z powyższego zestawienia wynika, iż
17
w analizowanym okresie najwięcej pomocy państwo kierowało do sektora górnictwa węglowego.
Pomoc regionalna w 2002 roku stanowiła 4,6% ogólnej wartości udzielonej
pomocy i wynosiła 469,6 mln zł., w tym większość 409,9 mln zł.(87,3%) została
przeznaczona na wspieranie nowych inwestycji. W 2003r. wielkość pomocy regionalnej spadła do poziomu 2,7% ogólnie udzielonej pomocy publicznej, lecz
jej wartość wzrosła w porównaniu z 2002 rokiem o 284,0 mln zł. i wyniosła 753,6
mln zł. Natomiast w 2004 roku udział tej pomocy wzrósł do 9,7% ogólnej wartości pomocy i wyniósł 854,7 mln zł. W każdym roku badanego okresu większość
udzielonej pomocy regionalnej została przeznaczona na wspieranie nowych inwestycji. (2003r. - 630,9 mln zł.; 2004r. - 659,0 mln zł.).
2.2. Udzielana pomoc publiczna w poszczególnych
województwach Polski.
Wartość udzielonej pomocy publicznej w latach 2003 - 2004, w podziale na województwa według siedziby beneficjenta pomocy, przedstawia poniższa tabela 2.
Tabela 2
Nazwa województwa
Ogółem,
w tym:
Dolnośląskie
Kujawsko - pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Śląskie
Świętokrzyskie
Warmińsko - mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
Brak informacji
Wartość pomocy (w mln zł.)
2003r
2004r.
Udział (w %)
2003r.
2004r.
28 355,6
8 809,3
100
100
477,3
270,2
111,2
70,6
285,3
1 343,6
1 010,1
86,3
429,8
87,7
739,5
20 111,5
119,5
98,2
605,7
497,0
2 012,3
562,8
168,7
137,3
119,7
346,8
817,9
848,0
111,2
450,8
64,2
751,5
2 894,6
130,3
143,0
566,5
290,8
405,2
1,7
1,0
0,4
0,2
1,0
4,7
3,6
0,3
1,5
0,3
2,6
71,0
0,4
0,3
2,1
1,8
7,1
6,4
1,9
1,6
1,4
3,9
9,3
9,6
1,3
5,1
0,7
8,5
32,9
1,5
1,6
6,4
3,3
4,6
Źródło: [8] i [9]
Na podstawie analizy powyższych danych stwierdza się, iż najwięcej pomocy publicznej w latach 2003 - 2004 zostało skierowane do przedsiębiorców
18
prowadzących działalność gospodarczą na terenie województwa śląskiego (2003
- 71%, 2004 - 32,9%). Ze względu na wielkość wsparcia na drugim miejscu
w 2003 roku znaleźli się przedsiębiorcy działający na terenie województwa małopolskiego (2003r. - 4,7%), a na trzecim z województwa mazowieckiego (2003r.
- 3,5%). Natomiast w 2004 roku nastąpiła zamiana tych miejsc. I tak: drugie
miejsce przypadło dla województwa mazowieckiego (9,6%), zaś trzecie miejsce
zajęło województwo małopolskie (9,3%). Niezmiennie od kilku lat, przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą na obszarze tych trzech województw są
największymi beneficjentami pomocy publicznej. Wynika to z faktu stosunkowo
dużej liczby firm zarejestrowanych na terenie tych województw.
2.3. Struktura pomocy publicznej w Polsce w la-
tach 2002 - 2004.
Pomoc publiczna udzielana przedsiębiorcy może przybierać różne formy:
♦ dokapitalizowania przedsiębiorcy, w tym przez nabycie akcji lub udziałów
tego przedsiębiorcy;
♦ umorzenia zaległości wobec sektora finansów publicznych;
♦ udzielenia gwarancji lub poręczenia, udzielenia kredytu lub pożyczki (celem
tej pomocy jest wspieranie realizacji przedsięwzięć poprzez ułatwienie dostępu do kredytu bankowego).
Zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej, formy pomocy zostały podzielone na cztery grupy oznaczone literami: A, B, C, D, którym przypisano numery
1 (czyli budżetu) lub 2 (uszczuplenie wpływów budżetowych).
Tabela 3
Pomoc publiczna
Ogółem
Grupa A - dotacje i ulgi
podatkowe
grupa A1ª
grupa A2°
Grupa B
grupa B1 - wniesienie
kapitału do spółki
grupa B2 - konwersja
wierzytelności na akcje
lub udziały
Grupa C (tzw. miękkie
kredytowanie)
Wartość pomocy publicznej
(w mln zł)
2002
2003
2004*
10 277,6 28 355,6 8 809,3
Udział (w %)
2002
100
2003
100
2004*
100
6 658,1
21 342,5
6 602,1
64,8
75,3
74,9
3 888,7
2 769,4
27,1
2 619,2
18 723,3
1 388,8
2 189,4
4 412,7
1 391,5
37,9
26,9
0,3
9,2
66,1
4,9
24,8
50,0
15,7
25,2
135,1
1 123,4
0,2
0,5
12,7
1,9
1 253,7
268,0
0,0
4,4
3,0
1 186,8
3 200,7
304,3
11,5
11,3
3,4
19
grupa C1 - pożyczki preferencyjne
i warunkowo umorzone,
dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych (dla banków)
grupa C2 - odroczenie
lub rozłożenie na raty
płatności: podatku lub
zaległości podatkowej,
opłaty (składki, wpłaty), kary
Grupa D1 - poręczenia
i gwarancje kredytowe
Inne
454,8
1 001,9
257,7
4,4
3,5
2,9
732,0
2 198,8
46,6
7,1
7,8
0,5
2 244,8
1 537,3
511,4
21,8
5,4
5,8
160,8
886,4
0,0
1,6
3,1
0
* z wyłączeniem pomocy w transporcie
ª Grupa A1 obejmuje: dotacje, dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych (bezpośrednio dla przedsiębiorców), inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych lub
realizacje ich zadań statutowych, refundacje.
° Grupa A2 obejmuje: zwolnienia z podatku, odliczenia od podatku, obniżkę lub zmniejszenie powodujące obniżenie podstawy lub wysokości podatku, obniżenie wysokości opłaty, zwolnienie z opłaty, zaniechanie poboru podatku lub opłaty, umorzenie zaległości podatkowej wraz z odsetkami, umorzenie odsetek od zaległości podatkowej, umorzenie opłaty i odsetek z tytułu opłaty (składki, wpłaty), umorzenie kar, oddanie do korzystania mienia będącego własnością Skarbu
Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego i ich związków na warunkach korzystniejszych
dla przedsiębiorcy od oferowanych na rynku, zbycie mienia będącego własnością Skarbu Państwa
lub jednostek samorządu terytorialnego i ich związków na warunkach korzystniejszych od oferowanych na rynku.
Źródło: [8] i [9]
W badanym okresie do najczęściej stosowanych instrumentów pomocy należały dotacje i ulgi podatkowe (w 2002 roku - 64,8% pomocy ogółem, w 2003
- 75,3%, w 2004 - 74,9%). Ponadto należy zwrócić uwagę na duży wzrost wartości pomocy w grupie B2 w 2003 roku. (prawie 660 krotny) i spadek (o 32,6%)
wartości pomocy udzielonej w grupie D1. Natomiast w 2004 roku nastąpił spadek udzielanej pomocy, największy (97,8%) w grupie C2 - odroczenie lub rozłożenie na raty płatności podatku, zaległości podatkowej, opłaty z 2.198,8 mln
zł do 46,6 mln zł. Analizując dane charakteryzujące pomoc publiczną udzieloną przedsiębiorcom w Polsce w latach 2002 - 2004 można wskazać następujące tendencje:
- wśród form pomocy dominowały te, które zaliczone są do grupy A (dotacje
oraz subsydia podatkowe);
- zwiększa się nominalna wartość pomocy publicznej udzielanej w grupie B1;
- w 2004r. zanotowano istotny wzrost wartości udzielonej pomocy horyzontalnej na restrukturyzację, co jest efektem realizacji postanowień tzw. “ustaw antykryzysowych”;
20
- zwiększa się wartość udzielonej pomocy regionalnej, głównie z powodu rosnącej wartości zwolnień podatkowych, z których korzystają przedsiębiorcy
działający na terenie specjalnych stref ekonomicznych.
ZAKOŃCZENIE
W niniejszej pracy starano się wskazać zarówno aspekty prawne, jak
i wielkości statystyczne dotyczące udzielanej pomocy publicznej w Polsce.
Podsumowując stwierdza się, iż w latach 2002 - 2004, z wyjątkiem 2003r. (wówczas dominowała pomoc sektorowa - w związku z restrukturyzacją górnictwa
węgla kamiennego i sektora hutnictwa żelaza i stali), w Polsce najwięcej udzielano pomocy horyzontalnej. Spośród wszystkich województw, w których w latach 2003 - 2004 udzielano pomocy publicznej, największą pomoc odnotowano
w województwach: śląskim, mazowieckim, małopolskim. Natomiast najmniejszą - w województwach: lubuskim, opolskim, podlaskim. Na podkreślenie zasługuje fakt, iż do najczęściej stosowanych instrumentów pomocy należały dotacje
i ulgi podatkowe. W związku z tym można zauważyć, że w Polsce pomoc publiczna jest realizowana głównie w formie różnorodnych preferencji fiskalnych,
co skutkuje uszczupleniem wpływów do budżetu. Prawdopodobnie zbyt mała
jest popularyzacja wiedzy na temat pomocy publicznej. Zagadnienie to jest obecnie szczególnie istotne ze względu na integrację Polski z Unią Europejską. Rynek
Wspólnoty jest ważnym wyzwaniem dla polskich przedsiębiorstw, zwłaszcza dla
tych mniejszych, które mogą się spotkać z silną konkurencją lepiej dokapitalizowanych i dobrze funkcjonujących firm unijnych. Właśnie pomoc publiczna może
w istotny sposób wpłynąć na wzrost konkurencyjności polskiego sektora małych
i średnich przedsiębiorców.
21
Bibliografia
1. Dudzik S.: „Pomoc państwa dla przedsiębiorstw publicznych w prawie
Wspólnoty Europejskiej”, Zakamycze, Kraków 2002r.
2. Dz. Urz. WE L 83 z 27.III.1999r.
3. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 02.IV.1997r., Dziennik Ustaw
nr 78, poz. 483
4. Misiąg F. (red.) „Pomoc publiczna dla małych i średnich przedsiębiorstw.
Mity i rzeczywistość”, PWE, Warszawa 2005r.
5. „Raport o pomocy publicznej w Polsce udzielonej przedsiębiorcom w 2003
roku”, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Warszawa 2004
6. „Raport o pomocy publicznej w Polsce udzielonej przedsiębiorcom w 2004
roku”, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Warszawa 2005
7. Ustawa z 30.VI.2000r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy
publicznej dla przedsiębiorców, Dziennik Ustaw nr 60, poz. 704
8. Ustawa z 27.VII.2002r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu
pomocy publicznej dla przedsiębiorców, Dziennik Ustaw nr 141, poz. 1177
9. Ustawa z 30.IV.2004r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy
publicznej, Dziennik Ustaw nr 123, poz. 1291
10. Ustawa z dn. 30.VIII. 2002r. o restrukturyzacji niektórych należności
publicznoprawnych od przedsiębiorców (Dz. U. nr 155 poz. 1287
z późn.zm.),
Ustawa z dn. 30.X.2002r. o pomocy publicznej dla przedsiębiorców
o szczególnym znaczeniu dla rynku pracy (Dz. U. nr 213 poz. 1800 z późn.
zm.)
22
Przypisy
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Ustawa z 30.VI.2000r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy
publicznej dla przedsiębiorców, Dziennik Ustaw nr 60, poz. 704
Ustawa z 27.VII.2002r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy
publicznej dla przedsiębiorców, Dziennik Ustaw nr 141, poz. 1177
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 02.IV.1997r., Dziennik Ustaw nr 78,
poz.483
Ustawa z 30.IV.2004r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej,
Dziennik Ustaw nr 123, poz. 1291
Dz. Urz. WE L 83 z 27.III.1999r.
Dudzik S.: „Pomoc państwa dla przedsiębiorstw publicznych w prawie Wspólnoty
Europejskiej”, Zakamycze, Kraków 2002r.
por. „Pomoc publiczna dla małych i średnich przedsiębiorstw. Mity i rzeczywistość”
pod red. F. Misiąga, PWE, Warszawa 2005
„Raport o pomocy publicznej w Polsce udzielonej przedsiębiorcom w 2003 roku”,
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Warszawa 2004
„Raport o pomocy publicznej w Polsce udzielonej przedsiębiorcom w 2004 roku”,
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Warszawa 2005
Ustawa z dn. 30.VIII.2002r. o restrukturyzacji niektórych należności
publicznoprawnych od przedsiębiorców (Dz. U. nr 155 poz. 1287 z późn. zm.),
Ustawa z dn. 30.X.2002r. o pomocy publicznej dla przedsiębiorców o szczególnym
znaczeniu dla rynku pracy (Dz. U. nr 213 poz. 1800 z późn. zm.)